Xuất khẩu chè hướng phát triển quan trọng của ngành chè việt nam
- 49 trang
- file .doc
PhÇn I: lêi më ®Çu
Mang ¶nh hëng cña tÝnh chÊt kinh tÕ thÞ trêng, nÒn
n«ng nghiÖp níc ta chuyÓn dÇn tõ tù cung tù cÊp sang s¶n
xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ víi s¶n lîng vµ chÊt lîng ngµy cµng
®îc n©ng cao, c¶i thiÖn râ rÖt. Song song víi viÖc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ lµ më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr-
êng ®Çu ra cho c¸c mÆt hµng nµy.Híng ®i quan träng cña
®æi míi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - n«ng th«n chÝnh lµ
chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc, më réng vµ n©ng cao vÞ thÕ
trªn thÞ trêng xuÊt khÈu cho c¸c mÆt hµng n«ng s¶n phÈm -
môc ®Ých cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
§¸nh gi¸ chung mÆt hµng n«ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña
níc ta ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh ®îc lîi thÕ so s¸nh víi xuÊt
ph¸t ®iÓm ViÖt Nam lµ mét níc n«ng nghiÖp.VÞ trÝ sè mét sÏ
dµnh cho xuÊt khÈu g¹o - ®øng thø hai vÒ tr÷ lîng xuÊt khÈu
trªn thÕ giíi chØ sau Th¸i Lan. Nhng bªn c¹nh ®ã, chÌ víi ®Æc
thï lµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn
khÝ hËu vµ thæ nhìng níc ta høa hÑn sÏ mang l¹i mét nguån lîi
kh«ng nhá. Kh«ng gièng nh g¹o, nhu cÇu sö dông chÌ lµ phæ
biÕn trªn thÕ giíi kh«ng ph©n chia theo vïng ®Þa lý, t«n gi¸o
mµ chØ cã sù kh¸c biÖt vÒ chÊt lîng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh
duy nhÊt. N¾m b¾t ®îc ®iÒu nµy, chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®îc
phíng híng vµ biÖn ph¸p ®Ó cã thÓ khai th¸c ®îc lîi thÕ vèn
cã cña chÝnh m×nh.
ChÝnh v× vËy trong lÇn viÕt ®Ò ¸n chuyªn ngµnh em ®·
chän ®Ò tµi: XuÊt khÈu chÌ - híng ph¸t triÓn quan träng
1
cña ngµnh chÌ ViÖt Nam. §Ò ¸n nµy ®îc hoµn thµnh víi sù
gióp ®ì cña c« gi¸o - Th¹c sÜ Vò ThÞ Minh. Néi dung cña ®Ò
tµi nµy gåm ba phÇn:
Ch¬ng 1 : C¬ së lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu chÌ cña
ViÖt Nam.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt
khÈu chÌ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
phÇn II: néi dung
ch¬ng 1: c¬ së lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu
chÌ cña viÖt nam.
I.vai trß xuÊt khÈu chÌ trong nÒn kinh tÕ quèC d©n.
1.Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh chÌ ViÖt Nam.
Sau §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng, c¶ níc ta bíc vµo mét thêi
kú ®æi míi. Sau khi tiÕn hµnh thµnh c«ng mét thö nghiÖm ë
giai ®o¹n tríc nh: Liªn kÕt c«ng n«ng nghiÖp (n¨m 1979 ra
®êi vµ ho¹t ®éng c¸c xÝ nghiÖp Liªn hiÖp c«ng n«ng nghiÖp -
s¶n xuÊt chÌ ë trung du miÒn nói nh: Phó Thä, Yªn B¸i) c¶i
tiÕn hÖ thèng s¶n xuÊt vµ tæ chøc qu¶n lý (1983 - 1986),
n¨m 1987 ngµnh chÌ b¾t ®Çu bíc vµo mét giai ®o¹n tiÕn
hµnh nh÷ng thö nghiÖm vµ ®æi míi kinh tÕ mét c¸ch c¨n b¶n
vµ hÖ thèng.
ChÌ lµ lo¹i c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy ®îc trång ë c¸c
tØnh trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c vµ L©m §ång. S¶n xuÊt
trong nhiÒu n¨m qua ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ chÌ uèng
cña nh©n d©n, ®ång thêi xuÊt khÈu ®¹t kim ng¹ch hµng
2
triÖu USD hµng n¨m. Tuy cã nh÷ng thêi ®iÓm gi¸ chÌ thÊp
lµm cho ®êi sèng ngêi lµm chÌ gÆp nhiÒu khã kh¨n nhng
nh×n tæng thÓ c©y chÌ vÉn lµ c©y gi÷ vÞ trÝ quan träng ®èi
víi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng,
t¨ng thu nhËp cho mét bé phËn ®¸ng kÓ nh©n d©n ë c¸c
vïng trung du, miÒn nói, vïng cao, vïng xa vµ gãp phÇn b¶o vÖ
m«i sinh. V× vËy viÖc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt chÌ lµ mét híng quan träng nh»m thóc ®Èy tèc ®é
t¨ng trëng cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n níc ta.
BiÓu 1: Lùc lîng s¶n xuÊt cña ngµnh chÌ ViÖt Nam trong
nh÷ng n¨m 2000.- 2010
§¬n vÞ tÝnh: Ngh×n
tÊn
2000 2001 2002* 2010*
N¨m
S¶n phÈm
S¶n lîng chÌ bóp t- 30 450-500
¬i
S¶n lîng chÌ bóp 12 58 150-180
kh«
XuÊt khÈu 55 40 56 110
3
Nguån: Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam, Ghi chó * sè íc tÝnh vµ dù
b¸o
DiÖn tÝch chÌ cña c¶ níc hiÖn nay chiÕm tû lÖ kh¸ lín,
n¨m 1999 lµ 82 ngh×n ha chÌ, n¨m 2000 lµ 84 ngh×n ha chÌ.
Trong ®ã diÖn tÝch kinh doanh chiÕm 65 ngh×n ha, diÖn tÝch
trång míi lµ 2,2 ngh×n ha, diÖn tÝch kü thuËt c¬ b¶n lµ 12,6
ngh×n ha. S¶n lîng chÌ kh« xuÊt khÈu lµ 55 ngh×n tÊn n¨m
2000, ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 63 triÖu USD. N¨ng suÊt chÌ
bóp t¬i n¨m 1999 lµ 4,46 tÊn/ ha. §ã lµ mét thµnh tùu ®¸ng
kÓ cña ngµnh chÌ ViÖt Nam trong c«ng cuéc phñ xanh ®Êt
trèng, ®åi nói träc, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, gi¶i quyÕt viÖc
lµm cho ngêi lao ®éng vµ lµm nghÜa vô quèc tÕ mµ ChÝnh
phñ giao phã. N¨m 2001, xuÊt khÈu ®îc 40 ngµn tÊn ®¹t gi¸
trÞ lµ 70 triÖu USD, dù tÝnh n¨m 2002 sÏ xuÊt khÈu ®îc 56
ngµn tÊn.
2.VÞ trÝ cña ngµnh chÌ trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n.
ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, trång mét lÇn cho thu
ho¹ch nhiÒu n¨m. Tuæi thä cña chÌ kÐo dµi 50 - 70 n¨m, c¸
biÖt nÕu ch¨m sãc tèt cã thÓ tíi hµng tr¨m n¨m. ChÌ ®· cã ë
ViÖt Nam tõ hµng ngµn n¨m nay, mét sè c©y chÌ ë Suèi
Giµng (NghÜa Lé) cã tuæi thä 300 - 400 n¨m. NhiÒu nhµ khoa
häc cho r»ng ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña c©y
chÌ.
ChÌ lµ thø níc uèng cã nhiÒu c«ng cô, võa gi¶i kh¸t, võa
ch÷a bÖnh. Ngêi ta t×m thÊy trong chÌ cã tíi 20 yÕu tè vi lîng
4
cã lîi cho søc khoÎ, vÝ dô cafein kÝch thÝch hÖ thÇn kinh trung
¬ng, tamin trÞ c¸c bÖnh ®êng ruét vµ mét sè axit amin cÇn
thiÕt cho c¬ thÓ.
ChÌ ®îc trång chñ yÕu ë trung du, miÒn nói vµ cã gi¸ trÞ
kinh doanh t¬ng ®èi cao. Mét ha chÌ thu ®îc 5 - 6 tÊn chÌ bóp
t¬i, cã gi¸ trÞ ngang víi mét ha lóa ë ®ång b»ng vµ gÊp 3 - 4
lÇn mét ha lóa n¬ng. V× vËy cã thÓ nãi c©y chÌ lµ c©y "xo¸
®ãi gi¶m nghÌo, ®iÒu hoµ lao ®éng tõ ®ång b»ng lªn c¸c
vïng xa x«i hÎo l¸nh, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ miÒn nói
b¶o vÖ an ninh biªn giíi”.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ thu hót mét lîng lao ®éng kh¸
lín (h¬n 22 ngh×n lao ®éng chÝnh kÓ c¶ lao ®éng chÝnh, kÓ
c¶ lao ®éng phô vµ lao ®éng dÞch vô lµ gÇn 300 ngh×n ngêi
víi møc thu nhËp æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng t¨ng (thu nhËp
b×nh quÇn qu©n toµn ngµnh n¨m 1996 ®¹t 250 ngh×n
®ång/ngêi/th¸ng, n¨m 9 t¨ng lªn 350 ngh×n ngêi/th¸ng).
Trång chÌ còng chÝnh lµ "phñ xanh ®Êt trång ®åi träc",
c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i. Víi ph¬ng ch©m trång chÌ kÕt
hîp n«ng l©m, ®µo d·y hµo gi÷a c¸c hµng chÌ ®Ó gi÷ mïn
gi÷ níc, sö dông ph©n bãn hîp lý ngµnh chÌ ®· g¾n kÕt ®îc
ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i trêng.
ChÌ lµ mét s¶n phÈm cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao vµ tiÒm n¨ng
xuÊt khÈu lín.
+ Mét ha chÌ th©m canh thu ho¹ch ®îc 10 tÊn bóp t¬i
chÕ biÕn ®îc h¬n 2 tÊn chÌ kh«, ®em xuÊt khÈu sÏ thu ®îc
mét lîng ngo¹i tÖ t¬ng ®¬ng víi khi xuÊt khÈu 200 tÊn than
vµ ®ñ ®Ó nhËp khÈu 46 tÊn ph©n ho¸ häc.
5
+ Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 30 níc trång chÌ nhng cã tíi 100
níc uèng chÌ. Nh vËy tiÒm n¨ng vÒ thÞ trêng cña chÌ ViÖt Nam
rÊt dåi dµo. Tuy nhiªn, tèc ®é ph¸t triÓn c©y chÌ cña níc ta so
víi thÕ giíi cßn chËm. N¨m 1939, ViÖt Nam xuÊt khÈu 2400
tÊn chÌ - ®øng hµng thø 6 trªn thÕ giíi. §Õn nay, ViÖt Nam
xuÊt khÈu ®îc h¬n 20.000 tÊn chÌ - ®øng hµng thø 17. Cã
thÓ thÊy, trong vßng 60 n¨m, s¶n lîng xuÊt khÈu cña níc ta
t¨ng 8 lÇn nh÷ng vÞ trÝ ®· tôt ®Õn 10 bËc.
+ S¶n xuÊt chÌ cña ta cã nhiÒu thuËn lîi: §iÒu kiÖn thæ
nhìng, khÝ hËu rÊt thÝch hîp víi c©y chÌ. Quü ®Êt trång chÌ lín
(kho¶ng 20 v¹n ha) trong khi hiÖn nay ta míi chØ trång ®îc
kho¶ng 7 v¹n ha. Bªn c¹nh ®ã, lao ®éng vèn lµ lîi thÕ so s¸nh
cña níc ta, ®Æc biÖt lµ lao ®éng n«ng nghiÖp víi kinh nghiÖm
l©u ®êi trong trång vÒ chÕ biÕn chÌ.
Tãm l¹i, cã thÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ cßn kÐm xa c¸c
mÆt hµng mòi nhän kh¸c (dÇu má, than, g¹o) nhng xÐt ®Õn
nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña nã vÒ mÆt x· héi vµ ®Ó tËn
dông mäi nguån lùc hiÖn cã, chóng ta nªn tiÕp tôc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ trong thêi gian tíi.
3. Vai trß cña xuÊt khÈu chÌ
chÌ lµ mét c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, thÝch hîp víi khÝ
hËu vµ ®Êt ®ai ë miÒn nói phÝa b¾c vµ trung du cña níc
ta.C©y chÌ cßn ®em l¹i nhiÒu nguån lîi cho chóng ta viÖc
xuÊt khÈu ®· cã mét sè vai trß rÊt quan träng nh:
- ®Ó phôc vô cho viÖc xuÊt khÈu chÌ th× tríc hÕt chóng
ta ph¶i cã c¸c vïng chuyªn trång c©y chÌ, nh ®åi nói ë trªn
th× c©y chÌ thêng ph©n bè ë trung du vµ miÒn nói. §©y lµ
6
nh÷ng n¬i mµ viÖc trång lóa rÊt khã kh¨n. Do vËy c©y chÌ ®·
trë thµnh mét trong nh÷ng c©y chñ lùc ë nh÷ng khu vùc nµy
®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho
nh÷ng ngêi sèng ë khu vc nµy, tr¸nh ®îc hiÖn tîng n«ng nhµn
trong néng nghiÖp vµ nã cßn t¹o ra mét lîng thu nhËp ®¸ng
kÓ cho nh÷ng ngêi trång chÌ, gãp phÇn n©ng cao møc sèng
cho nh©n d©n ë vïng miÒn nói vèn rÊt khã kh¨n vµ cuéc sèng
rÊt cùc nhäc. Do vËy viÖc xuÊt khÈu chÌ cã mét vai trß to lín
trong viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Kh«ng
nh÷ng nã cã vai trß vÒ kinh tÕ mµ nã cßn cã vai trß vÒ an
ninh quèc phßng, viÖc ®Þnh canh ®Þnh c cña c¸c ngêi trång
chÌ trªn nh÷ng vïng cao vµ hÎo l¸nh ®· ®¶m b¶o ®îc an ninh
biªn giíi cña níc ta.
ViÖc trång chÌ ®Ó xuÊt khÈu còng cã mét vai trß to lín
trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. Nh chóng ta ®· biÕt
hiÖn nay ho¹t ®éng chÆt ph¸ rõng ngµy cµng diÔn ra m¹nh
mÏ c«ng víi viÖc du canh du c chÆt n¬ng ph¸ rÉy cña mét sè
c¸c ®ång bµo d©n téc ®· hñy ho¹i m«i trêng sèng cña chóng
ta. ViÖc trång chÌ ®Ó phôc vô xuÊt khÈu ®· phñ xanh ®Êt
trèng ®åi nói träc, cßn gãp phÇn ®iÒu hoµ kh«ng khÝ, ngoµi
ra c©y chÌ cßn mét sè t¸c dông trong ngµnh y häc.
- XuÊt khÈu chÌ t¹o ra mét nguån vèn ®¸ng kÓ cho ®Êt
níc, gãp phÇn vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc.ChÌ lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt
khÈu chñ lùc cña níc ta, hµng n¨m mang vÒ cho ®Êt níc rÊt
nhiÒu ngo¹i tÖ ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc nh: N¨m 2000 ®· xuÊt khÈu ®îc 45 ngµn tÊn mang
7
vÒ cho ®Êt níc kho¶ng 56 triÖu USD, n¨m 2001 ®· xuÊt khÈu
®îc 40000 tÊn t¨ng 9,94% so víi n¨m 2000 ®¹t kim ng¹ch
xuÊt khÈu 70triÖu USD, 5 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®· xuÊt khÈu
®îc 25000 tÊn ®¹t gi¸ trÞ 28 triÖu USD.Tuy nh÷mg con sè
nµy vÉn cha thùc cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu
cña chóng ta nh÷ng xuÊt khÈu chÌ còng ®· ®ãng gãp mét
nguån vèn ®¸ng kÓ cho ®Êt níc thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
Khi xuÊt khÈu chÌ th× chóng ta sÏ më réng ®îc thÞ trêng
tiªu thô vµ giao lu häc hái ®îc nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm cña
c¸c níc b¹n. HiÖn nay chóng ta xuÊt khÈu sang h¬n 40 níc
kh¸c nhau. Tõ ®ã t¹o ra nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ cho c¸c
doanh nghiÖp trong ngµnh chÌ nãi riªng vµ c¸c doanh nghiÖp
trong c¶ níc nãi chung, xuÊt khÈu chÌ ra nhiÒu thÞ trêng th×
lµm cho c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta cã thÓ tiÕp thu ®îc
c¸c th«ng tin nhanh h¬n, vµ s¸ng t¹o h¬n.
XuÊt khÈu chÌ th× chóng ta ®· t¹o ra sù æn ®Þnh cho
nh÷ng ngêi trång chÌ vÒ mÆt tiªu thô s¶n phÈn tõ ®ã hä yªn
t©m h¬n víi c«ng viÖc cña m×nh. Do ®ã chÊt lîng chÌ còng
phÇn nµo ®îc c¶i thiÖn tõ ®ã n©ng cao ®îc kh¶ n¨ng c¹nh
tranh chÌ cña níc ta trªn thÞ trêng thÕ giíi. Vµ khi cã thÞ trêng
tiªu thô æn ®Þnh th× ngêi trång chÌ sÏ yªn t©m vµ g¾n bã víi
nghÒ cña m×nh nhiÒu h¬n.
ii.Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn xuÊt khÈu chÌ
1.§Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña ngµnh chÌ.
a.Mang ®Æc ®iÓm cña ngµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n phÈm.
8
- TÝnh thêi vô: còng nh tÊt c¶ c¸c lo¹i n«ng s¶n kh¸c
th× c©y chÌ còng mang tÝnh thêi vô râ rµng, cã thêi gian sinh
trëng theo mïa, thêng th× c©y chÌ cho thu ho¹ch vµo mïa hÌ,
kh«ng ph¶i mïa nµo c©y chÌ còng cho chóng ta thu ho¹ch. Do
vËy chóng ta cÇn n¾m râ c¸c quy luËt s¶n xuÊt mÆt hµng
chÌ. Lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ tríc mïa thu ho¹ch, ®Õn kú thu
h¸i lµ ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ lao ®éng nhanh chãng triÓn
khai c«ng t¸c thu mua vµ tiªu thô s¶n phÈm.
- TÝnh khu vùc: chóng ta còng biÕt c©y chÌ kh«ng
ph¶i lµ c©y trång ë ®©u còng cã thÓ sèng vµ cho chÊt lîng
tèt. ë níc ta th× c©y chÌ tËp trung ë vïng nói phÝa B¾c vµ
Trung Du, nãi chung lµ tËp trung ë nh÷ng vïng cao, vµ ®îc
trång ë c¸c n«ng trêng vµ do n«ng d©n tù trång hay trång
theo kiÓu giao kho¸n cña Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam. Do
®Æc ®iÓm nµy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ viÖc bè trÝ ®Þa ®iÓm thu
mua, ph¬ng thøc thu mua, chÕ biÕn vµ vËn chuyÓn ph¶i phï
hîp víi ®Æc ®iÓm nµy.
- TÝnh t¬i sèng: C©y chÌ lµ mét loµi thùc vËt nªn còng
rÊt dÔ bÞ háng, kÐm chÊt lîng, tuú theo ®Þa h×nh vµ khÝ hËu
ë c¸c n¬i kh¸c nhau mµ cho chÊt lîng chÌ cña chóng ta còng
kh¸c nhau, vµ ë níc ta th× chÌ ®îc trång ë Th¸i Nguyªn cã
chÊt lîng t¬ng ®èi lµ tèt. V× vËy khi chóng ta thu mua cÇn lu
ý ph©n lo¹i, tèt nhÊt lµ chÕ biÕn ngay sau khi thu ho¹ch lµ tèt
nhÊt.
- TÝnh kh«ng æn ®Þnh: ChÌ còng gièng nh lóa vµ
nhiÒu lo¹i n«ng s¶n kh¸c thêng kh«ng æn ®Þnh s¶n lîng lªn
xuèng thÊt thêng, vïng nµy ®îc mïa vïng kia mÊt mïa. Bëi cã ý
9
do nµy lµ do c©y chÌ còng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn,
khi khÝ hËu kh«ng phï hîp víi c©y chÌ th× nã sÏ cho chÊt lîng
kÐm vµ s¶n lîng kh«ng cao nh c¸c n¨m mµ thêi tiÕt u ®·i.
b. §Æc ®iÓm riªng cña ngµnh chÌ.
C©y chÌ thêng ph©n bè ë c¸c ®åi nói vµ cao nguyªn. Do
®Æc ®iÓm nµy mµ níc ta cã thÓ nãi cã ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi
cho viÖc s¶n xuÊt vµ trång c©y chÌ. Còng do ®Æc ®iÓm nµy
th× yªu cÇu ®èi víi ngµnh chÌ cÇn ph¶i cã mét tr×nh ®é
th©m canh rÊt tèt vµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ khÝ hËu ë
c¸c vïng cao nµy
Ngµnh chÌ ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng thuû lîi tèt vµ
hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ ®a níc lªn cao phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh
sèng cña c©y chÌ phôc vô cho viÖc tíi tiªu thuËn lîi nhÊt.
C«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ ph¶i hiÖn ®¹i ®¶m b¶o ®îc
chÊt lîng chÌ theo ®óng tiªu chuÈn. Kh«ng gièng nh c¸c mÆt
hµng n«ng s¶n kh¸c nh lu¸, b«ng.. chÌ th× cÇn ph¶i cã mét
quy tr×nh chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n ®óng quy c¸ch vµ ®óng kü
thuËt vµ nguyªn liÖu ph¶i ®a vµo chÕ biÕn ngay nÕu ®Ó l©u
sÏ ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng chÌ, l·ng phÝ nguyªn liÖu
Kü thuËt ch¨m sãc c©y chÌ còng rÊt phøc t¹p tõ kh©u
chän gièng tèt ®Õn lµm ®Êt trång hom, ®Òu ph¶i ®óng theo
quy tr×nh kü thuËt vµ ®iÒu nµy ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn
cña c©y chÌ sau nµy, mµ c©y chÌ kh«ng gièng nh nhiÒu c©y
n«ng s¶n kh¸c chØ trång mét vô th× vô sau l¹i trång l¹i, nhng
c©y chÌ th× cã tuæi thä cao thêng vµi chôc n¨m, nªn nÕu lµm
tèt c«ng ®o¹n gieo trång tèt th× c©y chÌ sÏ ph¸t triÓn tèt vµ
cho n¨ng suÊt cao, tuæi thä sÏ ®îc kÐo dµi.
10
2. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng chÌ
§©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt v× c«ng nghÖ dï cã hiÖn
®¹i ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ t¹o ra s¶n phÈm tèt tõ nh÷ng
nguyªn liÖu tåi. ChÊt lîng chÌ bóp t¬i ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c
yÕu tè:
* Gièng chÌ:
Cã nhiÒu gièng chÌ nhng mét sè gièng chÝnh ®· chiÕm
phÇn lín diÖn tÝch. PhÝa B¾c trång phæ biÕn 3 gièng: ChÌ
Shan ë vïng cao, chÌ Trung du vµ PH1 ë vïng thÊp. Ngoµi ra
cßn cã c¸c gièng míi kh¸c nh: L§P1, L§P2, TR777, V©n X¬ng,
B¸t Tiªn, Ngäc Thuý, Yabukita vµ 17 gièng cña NhËt ®ang
kh¶o nghiÖm, chiÕm diÖn tÝch cha ®¸ng kÓ. PhÝa Nam cã
c¸c gièng Shan, Ên §é, TB11, TB14. Trong c¸c gièng trªn,
gièng Trung du chiÕm diÖn tÝch lín nhÊt ( 59% tæng diÖn
tÝch ), sau ®ã ®Õn gièng Shan ( 27,3% ) cßn l¹i lµ PH1 vµ
c¸c gièng kh¸c. ChØ cã gièng Shan cho chÊt lîng kh¸, cßn l¹i
c¸c gièng Trung du vµ PH1 cho n¨ng suÊt kh¸ nhng chÊt lîng
kh«ng cao, vÞ chÌ h¬i ®¾ng, h¬ng kÐm th¬m. Trong nh÷ng
n¨m qua, ViÖn nghiªn cøu chÌ ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc
nhËp néi thuÇn ho¸, chän läc c¸ thÓ vµ lai t¹o gièng nh»m t¹o
ra mét tËp ®oµn gièng tèt vµ phong phó, tuy nhiªn c«ng t¸c
nµy diÔn ra cßn chËm. Cã thÓ nãi gièng chÌ ¶nh hëng kh«ng
nhá ®Õn chÊt lîng chÌ xuÊt khÈu, hiÖn nay chóng ta vÉn cha
cã nhiÒu gièng chÌ cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao ngo¹i trõ chÌ
Shan.
* Quy tr×nh th©m canh:
11
§Çu t cho trång vµ ch¨m sãc chÌ ®Òu thÊp so víi yªu cÇu
trung b×nh, ®Çu t cho trång lµ 6 - 7 triÖu ®ång/ ha ®¹t
40%, vµ cho ch¨m sãc lµ 3 - 3,5 triÖu ®ång/ ha ®¹t 80%. ë
nh÷ng vïng nghÌo, tØ lÖ nµy cßn thÊp h¬n, thËm chÝ cã vên
chÌ nhiÒu n¨m kh«ng ®îc bãn ph©n. Quy tr×nh kü thuËt cha
®îc thùc hiÖn nghiªm tóc, kh«ng th©m canh ngay tõ ®Çu.
Bãn ph©n cha ®ñ, thiÕu c©n ®èi, nÆng vÒ ph©n ®¹m thiÕu
h÷u c¬ vµ vi lîng. C¬ cÊu ph©n bãn nh vËy kh«ng nh÷ng lµm
nghÌo ®Êt, kiÖt quÖ c©y chÌ, mµ cßn lµm t¨ng vÞ ®¾ng
ch¸t, gi¶m h¬ng th¬m cña s¶n phÈm. C¸ biÖt, mét sè ®¬n vÞ
¸p dông c«ng thøc bãn ph©n c©n ®èi ®· t¹o nªn chÊt lîng chÌ
rÊt ®Æc trng nh Méc Ch©u, Thanh Niªn. §Æc biÖt, vÊn ®Ò
nghiªm träng ®¸ng b¸o ®éng hiÖn nay lµ viÖc sö dông thuèc
trõ s©u tuú tiÖn, kh«ng ®óng liÒu lîng, chñng lo¹i vµ quy
tr×nh. HËu qu¶ lµ d lîng thuèc trõ s©u trong s¶n phÈm vît qu¸
møc cho phÐp; qua kiÓm tra s¶n phÈm cña 5 ®¬n vÞ víi 15
mÉu, ®· ph¸t hiÖn 4 mÉu ( 26% ) cña 3 ®¬n vÞ cã d lîng
thuèc trõ s©u cao.
* Thu h¸i:
Cã thÓ coi thu h¸i lµ kh©u cuèi cïng trong c«ng ®o¹n s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n phÈm cña c«ng ®o¹n nµy lµ nh÷ng
bóp chÌ t¬i sÏ ®îc dïng lµm nguyªn liÖu cho c¸c c«ng ®o¹n
sau. §Ó ®¶m b¶o chÊt lîng, viÖc h¸i chÌ ph¶i tu©n thñ nguyªn
t¾c “mét t«m hai l¸” nghÜa lµ chØ h¸i 1 bóp vµ 2 l¸ non nhÊt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc h¸i chÌ vµ thu mua chÌ bóp
t¬i kh«ng theo tiªu chuÈn ®· diÔn ra trong hÇu kh¾p c¶ níc,
®iÓn h×nh lµ ë nh÷ng vïng bu«n b¸n chÌ s«i ®éng nh Yªn
12
B¸i, Phó Thä, L©m §ång. ë nh÷ng vïng nµy, vµo thêi ®iÓm
chÝnh vô, nhiÒu ®¬n vÞ kh«ng mua ®îc chÌ B, thËm chÝ c¶
chÌ C nÕu xÐt ®óng tiªu chuÈn. NhiÒu n¬i kh«ng cã kh¸i
niÖm chÌ A, B. ChÌ h¸i qu¸ giµ ( 5 - 7 l¸ ) vµ lÉn lo¹i ®· g©y
trë ng¹i cho qu¸ tr×nh chÕ biÕn, thiÕt bÞ chãng h háng vµ tÊt
c¶ dÉn ®Õn chÊt lîng thÊp, hµng kÐm søc c¹nh tranh.
* VËn chuyÓn:
Khi bóp chÌ ®· h¸i ra khái c©y th× dï muèn dï kh«ng
c«ng ®o¹n chÕ biÕn còng ®· ®îc b¾t ®Çu, ®ã lµ qu¸ tr×nh
hÐo. Tõ ®©y, bóp chÌ ®· ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh víi
nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ thêi gian vµ ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n.
ChÝnh v× vËy, vËn chuyÓn chÌ bóp t¬i cã ¶nh hëng rÊt lín tíi
chÊt lîng s¶n phÈm. HiÖn nay, kh©u vËn chuyÓn cßn cã nhiÒu
nhîc ®iÓm: thø nhÊt, sè lÇn c©n nhËn, thu mua vµ vËn
chuyÓn trong ngµy Ýt, thêng chØ 2 lÇn/ ngµy ( so víi Ên §é lµ
4 - 6 lÇn/ ngµy ), nªn chÌ thêng bÞ lÌn chÆt ë sät h¸i trong
thêi gian dµi, dÉn ®Õn bÞ ngèt, nhÊt lµ vµo mïa hÌ. Thø hai,
kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn xa lµm kÐo dµi thêi gian vËn
chuyÓn. Thø ba, kh«ng cã xe chuyªn dïng chë chÌ vµ kh«ng
thùc hiÖn ®óng quy tr×nh vËn chuyÓn còng dÔ g©y «i ngèt
dËp n¸t.
3. M«i trêng chÝnh trÞ luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch cña
nhµ níc.
M«i trêng chÝnh trÞ vµ hµnh lang ph¸p lý cña mét quèc
gia cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung
vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng. Sù æn ®Þnh vÒ mÆt
chÝnh trÞ sÏ gióp cho mèi quan hÖ gi÷a hai bªn ®îc thc hiÖn.
13
ChÝnh v× vËy, tríc khi ®Æt quan hÖ víi ®èi t¸c, c¸c doanh
nghiÖp cÇn t×m hiÓu vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña chÝnh
phñ c¸c níc liªn quan, tËp qu¸n vµ luËt ph¸p quèc tÕ liªn quan
trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trong
nhiÒu trêng hîp yÕu tè chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt trë thµnh tiªu
thøc buéc c¸c nhµ kinh doanh ph¶i tu©n thñ khi lùa chän thÞ
trêng xuÊt khÈu. Víi ngµnh chÌ th× còng vËy khi chóng ta xuÊt
khÈu sang mét níc nµo ®ã th× chóng ta cÇn hiÓu con ngêi vµ
luËt ph¸p ë níc ®ã, còng ph¶i t×m hiÓu xem t×nh h×nh chÝnh
trÞ ë níc ®ã nh thÕ nµo cã æn ®Þnh hay kh«ng, ngêi d©n ë
®ã cã hay uèng chÌ hay kh«ng.
Mçi mét quèc gia ®Òu cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ xuÊt khÈu
riªng, ë níc ta sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø IX th× §¶ng vµ Nhµ
níc ta ®· thùc hiÖn chñ tr¬ng khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu, vµ ®· chñ ch¬ng thµnh lËp quü
hç trî xuÊt khÈu. Nh÷ng ®iÒu nµy t¹o rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn
cho c¸c ngµnh c¸c doanh nghiÖp khi tham gia vµo viÖc xuÊt
khÈu. Nh÷ng ph¶i nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan r»ng
nh÷ng chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc vÉn cha ®îc thùc hiÖn
mét c¸ch cã hiÖu qu¶. NhiÒu mÆt hµng kh«ng cÇn ph¶i xuÊt
khÈu qua ®Çu mèi nh÷ng vÉn ph¶i qua ®Çu mèi, võa kh«ng
nh÷ng kh«ng ph¸t huy ®îc thÕ m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp
võa kh«ng phï hîp víi cam kÕt quèc tÕ mµ níc ta ®· ký trong
thêi gian qua. Doanh nghiÖp cha thùc sù lµm chñ khi xuÊt
khÈu. C¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc vÒ xuÊt khÈu nh thuÕ quan,
h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, giÊy phÐp xuÊt khÈu.
14
-ThuÕ quan: thùc chÊt lµ dïng thuÕ nµy ®Ó ®¸nh vµo
c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, nhng hiÖn nay nhµ níc ®· quy ®Þnh
mét sè mÆt hµng khi xuÊt khÈu kh«ng ph¶i chÞu thuÕ trong
®ã cã mÆt hµng chÌ vµ ®iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn rÊt lín cho
ngµnh chÌ khi tham gia vµo viÖc xuÊt khÈu.
-H¹n ng¹ch xuÊt khÈu: quy ®Þnh cña nhµ níc vÒ h¹n chÕ
xuÊt khÈu sè lîng hoÆc gi¸ trÞ mét mÆt hµng nµo ®ã hoÆc
mét thÞ trêng nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêng lµ
mét n¨m ). Nh vËy, râ rµng nÕu doanh nghiÖp xuÊt khÈu mét
hay nhiÒu s¶n phÈm n»m trong chÕ ®é qu¶n lý h¹n ng¹ch th×
tÊt yÕu h¹n ng¹ch ®îc cÊp nhiÒu hay Ýt sÏ kÐo theo quy m«
kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp t¨ng hay gi¶m. Vµ
nÕu chóng ta nh×n vµo ngµnh chÌ th× viÖc h¹n ng¹ch nµy
hÇu nh kh«ng ¸p dông ®èi víi xuÊt khÈu chÌ.
-GiÊy phÐp xuÊt khÈu: Mét sè mÆt hµng nhµ níc quy
®Þnh tríc khi xuÊt khÈu th× ph¶i xin giÊy phÐp xuÊt khÈu,
viÖc nµy chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ níc
quy ®Þnh, vµ nh÷ng mÆt hµng nµy nhµ níc kh«ng khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu, hay liªn quan ®Õn viÖc an ninh quèc phßng
cña mét ®Êt níc. Cßn ®èi víi viÖc xuÊt khÈu chÌ th× chóng ta
kh«ng ph¶i xin giÊy phÐp xuÊt khÈu v× chÌ n»m trong nh÷ng
mÆt hµng ®îc nhµ níc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. ViÖc nµy t¹o
®iÒu kiÖn rÊt lín cho ngµnh chÌ khi tiÕn hµnh xuÊt khÈu vµ ë
níc ta viÖc xuÊt khÈu chÌ thêng do Tæng c«ng ty chÌ ®¶m
nhiÖn.
4. HÖ thèng tµi chÝnh cña nhµ níc
Cã thÓ nãi hÖ thèng tµi chÝnh cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn
xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu chÌ nãi riªng, nã thÓ hiÖn ë
c¸c mÆt sau:
15
- C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh mµ th«ng tho¸ng th× viÖc
vay tiÒn hç trî cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó xuÊt khÈu sÏ
trë nªn dÔ dµng vµ ngîc l¹i nÕu hÖ thèng tµi chÝnh qua phøc
t¹p th× viÖc vay vèn cña c¸c c«ng ty rÊt khã v× vËy nã ¶nh h-
ëng ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña c¸c c«ng ty.
Nh chóng ta ®· biÕt c©y chÌ th× chñ yÕu do c¸c n«ng tr-
êng vµ ngêi d©n trång. NÕu lµ nh÷ng ngêi d©n th× viÖc cã
thÓ vay ®îc vèn cña c¸c ng©n hµng mµ ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn
c©y chÌ th× ®ã lµ mét ®iÒu ®¸ng mõng v× hÇu hÕt c¸c ngêi
d©n kh«ng cã vèn chØ tr«ng chê vµo sù hç trî cña nhµ níc.
Nhng thùc tÕ hiÖn nay kh©u nay vÉn cã nhiÒu vÊn ®Ò nay
sinh vµ cha ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu c©ï cña nh©n d©n thñ
tôc vay vèn qu¸ phøc t¹p.
MÆc dï hiÖn nay chóng ta ®· cã quü hç trî xuÊt khÈu nh-
ng t¸c dông cña quü nµy cha cao ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp t nh©n.
Ngoµi nh÷ng nh©n tè chñ yÕu trªn ®©y cßn rÊt nhiÒu
c¸c nh©n tè kh¸c ¶nh hëng ®Õn xuÊt khÈu nh: vÒ con ngêi,
c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho s¶n xuÊt vµ
xuÊt khÈu, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ ®Æc biÖt trong ngµnh chÌ
th× c«ng nghÖ chÕ biÕn cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn chÊt lîng cña
chÌ xuÊt khÈu.
16
ch¬ng 2: thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña viÖt nam
I.thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña viÖt nam
1.KÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ
*VÒ s¶n xuÊt chÌ: ViÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 gÆp ph¶i nh÷ng khã
kh¨n ngay tõ ban ®Çu bëi h¹n h¸n ë nhiÒu ®Þa ph¬ng cã
diÖn tÝch chÌ lín, lµm cho kh¶ n¨ng sinh trëng vµ kh¶ n¨ng
cho bóp kÐm h¬n so víi thêi kú cña c¸c n¨m tríc. Song thùc
thÕ søc hót thÞ trêng vµ sù chñ ®éng cña c¸c ®¬n vÞ, c©y
chÌ ®· ®îc chñ ®éng ch¨m sãc th©m canh cho s¶n lîng 6
th¸ng ®Çu n¨m t¬ng ®¬ng so víi cïng kú n¨m 2001. Gi¸ thu
mua chÌ nguyªn liÖu b×nh qu©n ®¹t cao, tõ 1950 –
2100®/kg, cã n¬i gi¸ cao h¬n nh ë: Th¸i Nguyªn, L©m §ång
tõ 2300 – 2500®/kg. §©y lµ ®iÒu ®¸ng phÊn khëi cho ngêi
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®¶m b¶o ®îc nghÞ quyÕt vµ c¸c
cam kÕt cña ngêi s¶n xuÊt chÌ t¹i §¹i héi vµ c¸c héi nghÞ toµn
thÓ HiÖp héi chÌ kho¸ 2, 6 th¸ng ®Çu n¨m nay s¶n lîng s¶n
xuÊt ra t¨ng cao so víi cïng kú. Nguyªn liÖu bóp t¬i t¨ng so víi
cïng kú 24%. S¶n lîng t¨ng so víi cïng kú 25%, trong ®ã, xuÊt
khÈu t¨ng 32%, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 27%. XuÊt khÈu 6
th¸ng ®Çu n¨m chñ yÕu lµ chÌ cÊp thÊp. Gi¸ chÌ trong níc vÉn
gi÷ møc nh tríc: chÌ Sen 1700000 ®/kg; chÌ nhµi
150.000®/kg; chÌ ®Æc s¶n 100.000 - 150.000®/kg; chÌ xanh
ngon 50.000 - 70.000®/kg; chÌ thêng 13.000 -14.000 ®/kg.
§êi sèng ngêi s¶n xuÊt chÌ ®îc n©ng cao, t¹o ra kh«ng khÝ
phÊn khëi trong ngµnh chÌ. Bªn c¹nh sù s«i ®éng tÝch cùc,
cßn nhiÒu ®iÒu n¶y sinh cha tèt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
17
Víi sù bïng næ ra ®êi nhiÒu doanh nghiÖp vµ hé chÕ biÕn chÌ
trong 3 n¨m gÇn ®©y ph©n bè kh«ng t¬ng xøng víi quy m«
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp g©y ra sù c¹nh tranh mua b¸n nguyªn
liÖu. Qua b¸o c¸o ho¹t ®éng n¨m 2001 cña Tæng c«ng ty chÌ
ViÖt Nam vµ h¬n 31 ®¬n vÞ kh¸c cho thÊy: tû lÖ nguyªn
liÖu chñ ®éng tù s¶n xuÊt rÊt thÊp. Tæng c«ng ty chÌ cã s¶n
lîng tù s¶n xuÊt chiÕm 49,7%, mua ngoµi chiÕm 50,3%. C¸c
®¬n vÞ ngoµi chØ cã 37,2% s¶n lîng nguyªn liÖu tù s¶n xuÊt
cßn 62,85 s¶n lîng thu mua nguyªn liÖu tr«i næi trªn thÞ tr-
êng, l¹i cha ký hîp ®ång gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi ngêi chÕ biÕn
nªn lu«n lu«n bÞ ®éng. S¶n xuÊt nguyªn liÖu 6 th¸ng ®Çu
n¨m 2002 cung vÉn trong t×nh tr¹ng Êy, gi¸ thu mua nguyªn
liÖu kh«ng ph¶n ¸nh ®óng chÊt lîng, thêng lÉn lo¹i vît tõ 1- 2
cÊp, víi tû lÖ gi¸ b¸nh tÎ trong nguyªn liÖu phæ biÕn 50 –
55% thËm chÝ cã n¬i chiÕm 65- 70% gi¸ b¸nh tÎ. ChØ cã Ýt
c¸c ®¬n vÞ nh Méc Ch©u, Long Phó, L¬ng S¬n cã nguyªn
liÖu s¶n xuÊt ®¶m b¶o. H¬n thÕ ë kh«ng Ýt vïng miÒn, viÖc
®Çu t ch¨m sãc cha thËt ®Çy ®ñ chØ ®¶m b¶o 50 - 60%
møc quy tr×nh th©m canh cÇn thiÕt. Trång chÌ h¹t vÉn chiÕm
30- 40% diÖn tÝch. Ph©n bãn vµo ®åi chÌ mÊt c©n ®èi c¸c
yÕu tè dinh dìng: thuèc trõ s©u phun kh«ng ®óng chñng lo¹i
quy ®Þnh, hiÖn tr¹ng thu h¸i chØ sau phun thuèc kho¶ng 3- 4
ngµy vÉn cßn. Thu h¸i chÌ thËm chÝ kh«ng cÇn biÕt ®Õn lo¹i
phÈm cÊp nguyªn liÖu, mua b¸n theo gi¸ c¶ tho¶ thuËn trùc
tiÕp. GÇn ®©y mét sè ®¬n vÞ s¶n xuÊt lín nh Méc Ch©u,
TrÇn Phó, Phó §a, Phï BÒn.. ®· chó träng viÖc ®Çu t ph©n
tæng hîp ®a yÕu tè kho¸ng c©n ®èi cïng viÖc ®a ph©n h÷u
18
c¬ cho ®åi chÌ lµ mét híng ®i ®óng ®¾n nh»m tæ chøc s¶n
xuÊt l©u bÒn, chÊt lîng vµ an toµn thùc phÈm dÇn ®îc c¶i
thiÖn.
* VÒ chÕ biÕn chÌ: ®Õn nay c¶ níc ®· cã kho¶ng h¬n
250 doanh nghiÖp lín, võa vµ nhá, kho¶ng 1 v¹n hé s¶n xuÊt
chÕ biÕn hé gia ®×nh, trong ®ã cã h¬n 40 doanh nghiÖp
quèc doanh trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng. NhiÒu ®¬n vÞ thuéc
tæng c«ng ty ®· cã ®éi ngò c¸n bé ®îc ®µo t¹o chuyªn m«n
kü thuËt, qu¶n lý nªn ®¶m b¶o thùc viÖc thùc hiÖn quy tr×nh
cã tiÕn ®é h¬n tríc, chÊt lîng s¶n phÈn ®îc chó träng h¬n,
kh¾c phôc ®îc 60 – 70% c¸c khuyÕt tËt trong c«ng nghÖ nh
chÕ biÕn vËn chuyÓn chÌ b»ng bao t¶i, d¶i chÌ trªn nÒn ®Êt,
bít ®îc chÌ cao löa, gi¶m nhiÒu mïi than ít qua c¸c tiÕn ®é vÒ
sÊy, t¹o ®îc mÆt hµng tèt h¬n b»ng ph¬ng ph¸p ¸p dông c¾t
nhÑ. Mét sè nhµ m¸y nh Méc Ch©u, S«ng CÇu, NghÖ An, Phó
§a.. ®· x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm tõng c«ng ®o¹n, tõng ca s¶n
xuÊt xóc tiÕn x©y dng hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng theo tiªu
chuÈn ISO 9000. C«ng t¸c vÖ sinh c«ng nghiÖp ®· ®îc nhiÒu
nhµ m¸y lín, c¸c c¸n bé c«ng nh©n cã ý thøc tr¸ch nhiÖm tèt
h¬n. NhiÒu doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty
TNHH v× gi¸ trÞ vµ danh tiÕng s¶n phÈm cña m×nh còng ®·
rÊt chó träng ®Õn chÊt lîng, th¬ng hiÖu mÆt hµng nh XÝ
nghiÖp chÕ biÕn CÇu Tre, c«ng ty chÌ B¶o Léc, c«ng ty cæ
phÇn Mü L©m. Sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ
biÕn chÌ víi tèc ®é cao, trong thêi gian ng¾n còng béc lé
nhiÒu ®iÓm víng m¾c cÇn ®îc h¹n chÕ. Trªn cïng mét ®Þa
bµn nhiÒu doanh nghiÖp chÕ biÕn kh«ng cã vïng cung cÊp
19
nguyªn liÖu riªng nªn thiÕu chñ ®éng, viÖc x¸c ®Þnh phÈm
chÊt vµ tr¶ gi¸ kh«ng thÓ thèng nhÊt ®îc, mµ phÇn lín c¸c
doanh nghiÖp míi chØ ®øng ngoµi hiÖp héi nªn cµng kh«ng
thÓ cã tiÕng nãi chung. §ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n
mµ viÖc c¹nh tranh nguyªn liÖu cha ®îc kh¾c phôc. H¬n n÷a,
kÐo theo ®ã nhiÒu nhµ m¸y kh«ng ®ñ nguyªn liÖu ®Ó s¶n
xuÊt theo c«ng suÊt thiÕt kÕ g©y rÊt nhiÒu l·ng phÝ vÒ n¨ng
lùc s¶n xuÊt vµ tiÒn b¹c. Hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp ®îc
h×nh thµnh víi nhiÒu lo¹i quy m«, nhiÒu doanh nghiÖp cã quy
m« kh¸ nhng thiÕt bÞ ®îc ®Çu t ë møc thÊp, thËm chÝ nhiÒu
lo¹i thiÕt bÞ ®îc chÕ t¹o theo kiÓu mÉu sao chÐp nhng kÐm
chÊt lîng kh«ng ®îc kiÓm nghiÖm ®Çu t theo híng gi¸ rÎ, khÊu
hao nhanh. T×nh tr¹ng nµy phæ biÕn ë nhiÒu vïng, miÒn s¶n
xuÊt chÌ ®Æc biÖt nh ë Th¸i Nguyªn n¨m 2000 míi chØ cã 7
doanh nghiÖp, ®Õn n¨m 2001 ®· cã 20 vµ ®Õn ®Çu n¨m
2002 ®· cã 29 doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ n¨m
trong khu vùc ®· nªu trªn. Thªm vµo ®ã, nh©n lùc cña c¸c
doanh nghiÖp còng nh ngêi c«ng nh©n, n«ng d©n trång chÌ
phÇn nhiÒu thiÕu hiÓu biÕt, kh«ng ®îc ®µo t¹o, chñ yÕu dùa
vµo kinh nghiÖm thÕ hÖ tríc truyÒn l¹i, mai mét nhiÒu, l¹i rÊt
thiÕu th«ng tin. Nh÷ng t×nh tr¹ng trªn ®©y rÊt phæ biÕn ë
c¸c doanh nghiÖp míi, doanh nghiÖp võa vµ nhá, nguyªn
nh©n trùc tiÕp g©y ra c¸ch s¶n xuÊt phi quy tr×nh, kh«ng
®¶m b¶o kü thuËt cÇn thiÕt nªn chÊt lîng chÌ xÊu.
2. KÕt qu¶ xuÊt khÈu chÌ theo chñng lo¹i s¶n phÈm:
20
Mang ¶nh hëng cña tÝnh chÊt kinh tÕ thÞ trêng, nÒn
n«ng nghiÖp níc ta chuyÓn dÇn tõ tù cung tù cÊp sang s¶n
xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ víi s¶n lîng vµ chÊt lîng ngµy cµng
®îc n©ng cao, c¶i thiÖn râ rÖt. Song song víi viÖc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ lµ më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr-
êng ®Çu ra cho c¸c mÆt hµng nµy.Híng ®i quan träng cña
®æi míi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - n«ng th«n chÝnh lµ
chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc, më réng vµ n©ng cao vÞ thÕ
trªn thÞ trêng xuÊt khÈu cho c¸c mÆt hµng n«ng s¶n phÈm -
môc ®Ých cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
§¸nh gi¸ chung mÆt hµng n«ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña
níc ta ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh ®îc lîi thÕ so s¸nh víi xuÊt
ph¸t ®iÓm ViÖt Nam lµ mét níc n«ng nghiÖp.VÞ trÝ sè mét sÏ
dµnh cho xuÊt khÈu g¹o - ®øng thø hai vÒ tr÷ lîng xuÊt khÈu
trªn thÕ giíi chØ sau Th¸i Lan. Nhng bªn c¹nh ®ã, chÌ víi ®Æc
thï lµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn
khÝ hËu vµ thæ nhìng níc ta høa hÑn sÏ mang l¹i mét nguån lîi
kh«ng nhá. Kh«ng gièng nh g¹o, nhu cÇu sö dông chÌ lµ phæ
biÕn trªn thÕ giíi kh«ng ph©n chia theo vïng ®Þa lý, t«n gi¸o
mµ chØ cã sù kh¸c biÖt vÒ chÊt lîng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh
duy nhÊt. N¾m b¾t ®îc ®iÒu nµy, chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®îc
phíng híng vµ biÖn ph¸p ®Ó cã thÓ khai th¸c ®îc lîi thÕ vèn
cã cña chÝnh m×nh.
ChÝnh v× vËy trong lÇn viÕt ®Ò ¸n chuyªn ngµnh em ®·
chän ®Ò tµi: XuÊt khÈu chÌ - híng ph¸t triÓn quan träng
1
cña ngµnh chÌ ViÖt Nam. §Ò ¸n nµy ®îc hoµn thµnh víi sù
gióp ®ì cña c« gi¸o - Th¹c sÜ Vò ThÞ Minh. Néi dung cña ®Ò
tµi nµy gåm ba phÇn:
Ch¬ng 1 : C¬ së lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu chÌ cña
ViÖt Nam.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt
khÈu chÌ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
phÇn II: néi dung
ch¬ng 1: c¬ së lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu
chÌ cña viÖt nam.
I.vai trß xuÊt khÈu chÌ trong nÒn kinh tÕ quèC d©n.
1.Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh chÌ ViÖt Nam.
Sau §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng, c¶ níc ta bíc vµo mét thêi
kú ®æi míi. Sau khi tiÕn hµnh thµnh c«ng mét thö nghiÖm ë
giai ®o¹n tríc nh: Liªn kÕt c«ng n«ng nghiÖp (n¨m 1979 ra
®êi vµ ho¹t ®éng c¸c xÝ nghiÖp Liªn hiÖp c«ng n«ng nghiÖp -
s¶n xuÊt chÌ ë trung du miÒn nói nh: Phó Thä, Yªn B¸i) c¶i
tiÕn hÖ thèng s¶n xuÊt vµ tæ chøc qu¶n lý (1983 - 1986),
n¨m 1987 ngµnh chÌ b¾t ®Çu bíc vµo mét giai ®o¹n tiÕn
hµnh nh÷ng thö nghiÖm vµ ®æi míi kinh tÕ mét c¸ch c¨n b¶n
vµ hÖ thèng.
ChÌ lµ lo¹i c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy ®îc trång ë c¸c
tØnh trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c vµ L©m §ång. S¶n xuÊt
trong nhiÒu n¨m qua ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ chÌ uèng
cña nh©n d©n, ®ång thêi xuÊt khÈu ®¹t kim ng¹ch hµng
2
triÖu USD hµng n¨m. Tuy cã nh÷ng thêi ®iÓm gi¸ chÌ thÊp
lµm cho ®êi sèng ngêi lµm chÌ gÆp nhiÒu khã kh¨n nhng
nh×n tæng thÓ c©y chÌ vÉn lµ c©y gi÷ vÞ trÝ quan träng ®èi
víi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng,
t¨ng thu nhËp cho mét bé phËn ®¸ng kÓ nh©n d©n ë c¸c
vïng trung du, miÒn nói, vïng cao, vïng xa vµ gãp phÇn b¶o vÖ
m«i sinh. V× vËy viÖc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt chÌ lµ mét híng quan träng nh»m thóc ®Èy tèc ®é
t¨ng trëng cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n níc ta.
BiÓu 1: Lùc lîng s¶n xuÊt cña ngµnh chÌ ViÖt Nam trong
nh÷ng n¨m 2000.- 2010
§¬n vÞ tÝnh: Ngh×n
tÊn
2000 2001 2002* 2010*
N¨m
S¶n phÈm
S¶n lîng chÌ bóp t- 30 450-500
¬i
S¶n lîng chÌ bóp 12 58 150-180
kh«
XuÊt khÈu 55 40 56 110
3
Nguån: Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam, Ghi chó * sè íc tÝnh vµ dù
b¸o
DiÖn tÝch chÌ cña c¶ níc hiÖn nay chiÕm tû lÖ kh¸ lín,
n¨m 1999 lµ 82 ngh×n ha chÌ, n¨m 2000 lµ 84 ngh×n ha chÌ.
Trong ®ã diÖn tÝch kinh doanh chiÕm 65 ngh×n ha, diÖn tÝch
trång míi lµ 2,2 ngh×n ha, diÖn tÝch kü thuËt c¬ b¶n lµ 12,6
ngh×n ha. S¶n lîng chÌ kh« xuÊt khÈu lµ 55 ngh×n tÊn n¨m
2000, ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 63 triÖu USD. N¨ng suÊt chÌ
bóp t¬i n¨m 1999 lµ 4,46 tÊn/ ha. §ã lµ mét thµnh tùu ®¸ng
kÓ cña ngµnh chÌ ViÖt Nam trong c«ng cuéc phñ xanh ®Êt
trèng, ®åi nói träc, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, gi¶i quyÕt viÖc
lµm cho ngêi lao ®éng vµ lµm nghÜa vô quèc tÕ mµ ChÝnh
phñ giao phã. N¨m 2001, xuÊt khÈu ®îc 40 ngµn tÊn ®¹t gi¸
trÞ lµ 70 triÖu USD, dù tÝnh n¨m 2002 sÏ xuÊt khÈu ®îc 56
ngµn tÊn.
2.VÞ trÝ cña ngµnh chÌ trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n.
ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, trång mét lÇn cho thu
ho¹ch nhiÒu n¨m. Tuæi thä cña chÌ kÐo dµi 50 - 70 n¨m, c¸
biÖt nÕu ch¨m sãc tèt cã thÓ tíi hµng tr¨m n¨m. ChÌ ®· cã ë
ViÖt Nam tõ hµng ngµn n¨m nay, mét sè c©y chÌ ë Suèi
Giµng (NghÜa Lé) cã tuæi thä 300 - 400 n¨m. NhiÒu nhµ khoa
häc cho r»ng ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña c©y
chÌ.
ChÌ lµ thø níc uèng cã nhiÒu c«ng cô, võa gi¶i kh¸t, võa
ch÷a bÖnh. Ngêi ta t×m thÊy trong chÌ cã tíi 20 yÕu tè vi lîng
4
cã lîi cho søc khoÎ, vÝ dô cafein kÝch thÝch hÖ thÇn kinh trung
¬ng, tamin trÞ c¸c bÖnh ®êng ruét vµ mét sè axit amin cÇn
thiÕt cho c¬ thÓ.
ChÌ ®îc trång chñ yÕu ë trung du, miÒn nói vµ cã gi¸ trÞ
kinh doanh t¬ng ®èi cao. Mét ha chÌ thu ®îc 5 - 6 tÊn chÌ bóp
t¬i, cã gi¸ trÞ ngang víi mét ha lóa ë ®ång b»ng vµ gÊp 3 - 4
lÇn mét ha lóa n¬ng. V× vËy cã thÓ nãi c©y chÌ lµ c©y "xo¸
®ãi gi¶m nghÌo, ®iÒu hoµ lao ®éng tõ ®ång b»ng lªn c¸c
vïng xa x«i hÎo l¸nh, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ miÒn nói
b¶o vÖ an ninh biªn giíi”.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ thu hót mét lîng lao ®éng kh¸
lín (h¬n 22 ngh×n lao ®éng chÝnh kÓ c¶ lao ®éng chÝnh, kÓ
c¶ lao ®éng phô vµ lao ®éng dÞch vô lµ gÇn 300 ngh×n ngêi
víi møc thu nhËp æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng t¨ng (thu nhËp
b×nh quÇn qu©n toµn ngµnh n¨m 1996 ®¹t 250 ngh×n
®ång/ngêi/th¸ng, n¨m 9 t¨ng lªn 350 ngh×n ngêi/th¸ng).
Trång chÌ còng chÝnh lµ "phñ xanh ®Êt trång ®åi träc",
c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i. Víi ph¬ng ch©m trång chÌ kÕt
hîp n«ng l©m, ®µo d·y hµo gi÷a c¸c hµng chÌ ®Ó gi÷ mïn
gi÷ níc, sö dông ph©n bãn hîp lý ngµnh chÌ ®· g¾n kÕt ®îc
ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i trêng.
ChÌ lµ mét s¶n phÈm cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao vµ tiÒm n¨ng
xuÊt khÈu lín.
+ Mét ha chÌ th©m canh thu ho¹ch ®îc 10 tÊn bóp t¬i
chÕ biÕn ®îc h¬n 2 tÊn chÌ kh«, ®em xuÊt khÈu sÏ thu ®îc
mét lîng ngo¹i tÖ t¬ng ®¬ng víi khi xuÊt khÈu 200 tÊn than
vµ ®ñ ®Ó nhËp khÈu 46 tÊn ph©n ho¸ häc.
5
+ Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 30 níc trång chÌ nhng cã tíi 100
níc uèng chÌ. Nh vËy tiÒm n¨ng vÒ thÞ trêng cña chÌ ViÖt Nam
rÊt dåi dµo. Tuy nhiªn, tèc ®é ph¸t triÓn c©y chÌ cña níc ta so
víi thÕ giíi cßn chËm. N¨m 1939, ViÖt Nam xuÊt khÈu 2400
tÊn chÌ - ®øng hµng thø 6 trªn thÕ giíi. §Õn nay, ViÖt Nam
xuÊt khÈu ®îc h¬n 20.000 tÊn chÌ - ®øng hµng thø 17. Cã
thÓ thÊy, trong vßng 60 n¨m, s¶n lîng xuÊt khÈu cña níc ta
t¨ng 8 lÇn nh÷ng vÞ trÝ ®· tôt ®Õn 10 bËc.
+ S¶n xuÊt chÌ cña ta cã nhiÒu thuËn lîi: §iÒu kiÖn thæ
nhìng, khÝ hËu rÊt thÝch hîp víi c©y chÌ. Quü ®Êt trång chÌ lín
(kho¶ng 20 v¹n ha) trong khi hiÖn nay ta míi chØ trång ®îc
kho¶ng 7 v¹n ha. Bªn c¹nh ®ã, lao ®éng vèn lµ lîi thÕ so s¸nh
cña níc ta, ®Æc biÖt lµ lao ®éng n«ng nghiÖp víi kinh nghiÖm
l©u ®êi trong trång vÒ chÕ biÕn chÌ.
Tãm l¹i, cã thÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ cßn kÐm xa c¸c
mÆt hµng mòi nhän kh¸c (dÇu má, than, g¹o) nhng xÐt ®Õn
nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña nã vÒ mÆt x· héi vµ ®Ó tËn
dông mäi nguån lùc hiÖn cã, chóng ta nªn tiÕp tôc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ trong thêi gian tíi.
3. Vai trß cña xuÊt khÈu chÌ
chÌ lµ mét c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, thÝch hîp víi khÝ
hËu vµ ®Êt ®ai ë miÒn nói phÝa b¾c vµ trung du cña níc
ta.C©y chÌ cßn ®em l¹i nhiÒu nguån lîi cho chóng ta viÖc
xuÊt khÈu ®· cã mét sè vai trß rÊt quan träng nh:
- ®Ó phôc vô cho viÖc xuÊt khÈu chÌ th× tríc hÕt chóng
ta ph¶i cã c¸c vïng chuyªn trång c©y chÌ, nh ®åi nói ë trªn
th× c©y chÌ thêng ph©n bè ë trung du vµ miÒn nói. §©y lµ
6
nh÷ng n¬i mµ viÖc trång lóa rÊt khã kh¨n. Do vËy c©y chÌ ®·
trë thµnh mét trong nh÷ng c©y chñ lùc ë nh÷ng khu vùc nµy
®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho
nh÷ng ngêi sèng ë khu vc nµy, tr¸nh ®îc hiÖn tîng n«ng nhµn
trong néng nghiÖp vµ nã cßn t¹o ra mét lîng thu nhËp ®¸ng
kÓ cho nh÷ng ngêi trång chÌ, gãp phÇn n©ng cao møc sèng
cho nh©n d©n ë vïng miÒn nói vèn rÊt khã kh¨n vµ cuéc sèng
rÊt cùc nhäc. Do vËy viÖc xuÊt khÈu chÌ cã mét vai trß to lín
trong viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Kh«ng
nh÷ng nã cã vai trß vÒ kinh tÕ mµ nã cßn cã vai trß vÒ an
ninh quèc phßng, viÖc ®Þnh canh ®Þnh c cña c¸c ngêi trång
chÌ trªn nh÷ng vïng cao vµ hÎo l¸nh ®· ®¶m b¶o ®îc an ninh
biªn giíi cña níc ta.
ViÖc trång chÌ ®Ó xuÊt khÈu còng cã mét vai trß to lín
trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. Nh chóng ta ®· biÕt
hiÖn nay ho¹t ®éng chÆt ph¸ rõng ngµy cµng diÔn ra m¹nh
mÏ c«ng víi viÖc du canh du c chÆt n¬ng ph¸ rÉy cña mét sè
c¸c ®ång bµo d©n téc ®· hñy ho¹i m«i trêng sèng cña chóng
ta. ViÖc trång chÌ ®Ó phôc vô xuÊt khÈu ®· phñ xanh ®Êt
trèng ®åi nói träc, cßn gãp phÇn ®iÒu hoµ kh«ng khÝ, ngoµi
ra c©y chÌ cßn mét sè t¸c dông trong ngµnh y häc.
- XuÊt khÈu chÌ t¹o ra mét nguån vèn ®¸ng kÓ cho ®Êt
níc, gãp phÇn vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc.ChÌ lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt
khÈu chñ lùc cña níc ta, hµng n¨m mang vÒ cho ®Êt níc rÊt
nhiÒu ngo¹i tÖ ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc nh: N¨m 2000 ®· xuÊt khÈu ®îc 45 ngµn tÊn mang
7
vÒ cho ®Êt níc kho¶ng 56 triÖu USD, n¨m 2001 ®· xuÊt khÈu
®îc 40000 tÊn t¨ng 9,94% so víi n¨m 2000 ®¹t kim ng¹ch
xuÊt khÈu 70triÖu USD, 5 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®· xuÊt khÈu
®îc 25000 tÊn ®¹t gi¸ trÞ 28 triÖu USD.Tuy nh÷mg con sè
nµy vÉn cha thùc cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu
cña chóng ta nh÷ng xuÊt khÈu chÌ còng ®· ®ãng gãp mét
nguån vèn ®¸ng kÓ cho ®Êt níc thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
Khi xuÊt khÈu chÌ th× chóng ta sÏ më réng ®îc thÞ trêng
tiªu thô vµ giao lu häc hái ®îc nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm cña
c¸c níc b¹n. HiÖn nay chóng ta xuÊt khÈu sang h¬n 40 níc
kh¸c nhau. Tõ ®ã t¹o ra nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ cho c¸c
doanh nghiÖp trong ngµnh chÌ nãi riªng vµ c¸c doanh nghiÖp
trong c¶ níc nãi chung, xuÊt khÈu chÌ ra nhiÒu thÞ trêng th×
lµm cho c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta cã thÓ tiÕp thu ®îc
c¸c th«ng tin nhanh h¬n, vµ s¸ng t¹o h¬n.
XuÊt khÈu chÌ th× chóng ta ®· t¹o ra sù æn ®Þnh cho
nh÷ng ngêi trång chÌ vÒ mÆt tiªu thô s¶n phÈn tõ ®ã hä yªn
t©m h¬n víi c«ng viÖc cña m×nh. Do ®ã chÊt lîng chÌ còng
phÇn nµo ®îc c¶i thiÖn tõ ®ã n©ng cao ®îc kh¶ n¨ng c¹nh
tranh chÌ cña níc ta trªn thÞ trêng thÕ giíi. Vµ khi cã thÞ trêng
tiªu thô æn ®Þnh th× ngêi trång chÌ sÏ yªn t©m vµ g¾n bã víi
nghÒ cña m×nh nhiÒu h¬n.
ii.Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn xuÊt khÈu chÌ
1.§Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña ngµnh chÌ.
a.Mang ®Æc ®iÓm cña ngµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n phÈm.
8
- TÝnh thêi vô: còng nh tÊt c¶ c¸c lo¹i n«ng s¶n kh¸c
th× c©y chÌ còng mang tÝnh thêi vô râ rµng, cã thêi gian sinh
trëng theo mïa, thêng th× c©y chÌ cho thu ho¹ch vµo mïa hÌ,
kh«ng ph¶i mïa nµo c©y chÌ còng cho chóng ta thu ho¹ch. Do
vËy chóng ta cÇn n¾m râ c¸c quy luËt s¶n xuÊt mÆt hµng
chÌ. Lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ tríc mïa thu ho¹ch, ®Õn kú thu
h¸i lµ ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ lao ®éng nhanh chãng triÓn
khai c«ng t¸c thu mua vµ tiªu thô s¶n phÈm.
- TÝnh khu vùc: chóng ta còng biÕt c©y chÌ kh«ng
ph¶i lµ c©y trång ë ®©u còng cã thÓ sèng vµ cho chÊt lîng
tèt. ë níc ta th× c©y chÌ tËp trung ë vïng nói phÝa B¾c vµ
Trung Du, nãi chung lµ tËp trung ë nh÷ng vïng cao, vµ ®îc
trång ë c¸c n«ng trêng vµ do n«ng d©n tù trång hay trång
theo kiÓu giao kho¸n cña Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam. Do
®Æc ®iÓm nµy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ viÖc bè trÝ ®Þa ®iÓm thu
mua, ph¬ng thøc thu mua, chÕ biÕn vµ vËn chuyÓn ph¶i phï
hîp víi ®Æc ®iÓm nµy.
- TÝnh t¬i sèng: C©y chÌ lµ mét loµi thùc vËt nªn còng
rÊt dÔ bÞ háng, kÐm chÊt lîng, tuú theo ®Þa h×nh vµ khÝ hËu
ë c¸c n¬i kh¸c nhau mµ cho chÊt lîng chÌ cña chóng ta còng
kh¸c nhau, vµ ë níc ta th× chÌ ®îc trång ë Th¸i Nguyªn cã
chÊt lîng t¬ng ®èi lµ tèt. V× vËy khi chóng ta thu mua cÇn lu
ý ph©n lo¹i, tèt nhÊt lµ chÕ biÕn ngay sau khi thu ho¹ch lµ tèt
nhÊt.
- TÝnh kh«ng æn ®Þnh: ChÌ còng gièng nh lóa vµ
nhiÒu lo¹i n«ng s¶n kh¸c thêng kh«ng æn ®Þnh s¶n lîng lªn
xuèng thÊt thêng, vïng nµy ®îc mïa vïng kia mÊt mïa. Bëi cã ý
9
do nµy lµ do c©y chÌ còng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn,
khi khÝ hËu kh«ng phï hîp víi c©y chÌ th× nã sÏ cho chÊt lîng
kÐm vµ s¶n lîng kh«ng cao nh c¸c n¨m mµ thêi tiÕt u ®·i.
b. §Æc ®iÓm riªng cña ngµnh chÌ.
C©y chÌ thêng ph©n bè ë c¸c ®åi nói vµ cao nguyªn. Do
®Æc ®iÓm nµy mµ níc ta cã thÓ nãi cã ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi
cho viÖc s¶n xuÊt vµ trång c©y chÌ. Còng do ®Æc ®iÓm nµy
th× yªu cÇu ®èi víi ngµnh chÌ cÇn ph¶i cã mét tr×nh ®é
th©m canh rÊt tèt vµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ khÝ hËu ë
c¸c vïng cao nµy
Ngµnh chÌ ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng thuû lîi tèt vµ
hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ ®a níc lªn cao phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh
sèng cña c©y chÌ phôc vô cho viÖc tíi tiªu thuËn lîi nhÊt.
C«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ ph¶i hiÖn ®¹i ®¶m b¶o ®îc
chÊt lîng chÌ theo ®óng tiªu chuÈn. Kh«ng gièng nh c¸c mÆt
hµng n«ng s¶n kh¸c nh lu¸, b«ng.. chÌ th× cÇn ph¶i cã mét
quy tr×nh chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n ®óng quy c¸ch vµ ®óng kü
thuËt vµ nguyªn liÖu ph¶i ®a vµo chÕ biÕn ngay nÕu ®Ó l©u
sÏ ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng chÌ, l·ng phÝ nguyªn liÖu
Kü thuËt ch¨m sãc c©y chÌ còng rÊt phøc t¹p tõ kh©u
chän gièng tèt ®Õn lµm ®Êt trång hom, ®Òu ph¶i ®óng theo
quy tr×nh kü thuËt vµ ®iÒu nµy ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn
cña c©y chÌ sau nµy, mµ c©y chÌ kh«ng gièng nh nhiÒu c©y
n«ng s¶n kh¸c chØ trång mét vô th× vô sau l¹i trång l¹i, nhng
c©y chÌ th× cã tuæi thä cao thêng vµi chôc n¨m, nªn nÕu lµm
tèt c«ng ®o¹n gieo trång tèt th× c©y chÌ sÏ ph¸t triÓn tèt vµ
cho n¨ng suÊt cao, tuæi thä sÏ ®îc kÐo dµi.
10
2. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng chÌ
§©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt v× c«ng nghÖ dï cã hiÖn
®¹i ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ t¹o ra s¶n phÈm tèt tõ nh÷ng
nguyªn liÖu tåi. ChÊt lîng chÌ bóp t¬i ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c
yÕu tè:
* Gièng chÌ:
Cã nhiÒu gièng chÌ nhng mét sè gièng chÝnh ®· chiÕm
phÇn lín diÖn tÝch. PhÝa B¾c trång phæ biÕn 3 gièng: ChÌ
Shan ë vïng cao, chÌ Trung du vµ PH1 ë vïng thÊp. Ngoµi ra
cßn cã c¸c gièng míi kh¸c nh: L§P1, L§P2, TR777, V©n X¬ng,
B¸t Tiªn, Ngäc Thuý, Yabukita vµ 17 gièng cña NhËt ®ang
kh¶o nghiÖm, chiÕm diÖn tÝch cha ®¸ng kÓ. PhÝa Nam cã
c¸c gièng Shan, Ên §é, TB11, TB14. Trong c¸c gièng trªn,
gièng Trung du chiÕm diÖn tÝch lín nhÊt ( 59% tæng diÖn
tÝch ), sau ®ã ®Õn gièng Shan ( 27,3% ) cßn l¹i lµ PH1 vµ
c¸c gièng kh¸c. ChØ cã gièng Shan cho chÊt lîng kh¸, cßn l¹i
c¸c gièng Trung du vµ PH1 cho n¨ng suÊt kh¸ nhng chÊt lîng
kh«ng cao, vÞ chÌ h¬i ®¾ng, h¬ng kÐm th¬m. Trong nh÷ng
n¨m qua, ViÖn nghiªn cøu chÌ ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc
nhËp néi thuÇn ho¸, chän läc c¸ thÓ vµ lai t¹o gièng nh»m t¹o
ra mét tËp ®oµn gièng tèt vµ phong phó, tuy nhiªn c«ng t¸c
nµy diÔn ra cßn chËm. Cã thÓ nãi gièng chÌ ¶nh hëng kh«ng
nhá ®Õn chÊt lîng chÌ xuÊt khÈu, hiÖn nay chóng ta vÉn cha
cã nhiÒu gièng chÌ cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao ngo¹i trõ chÌ
Shan.
* Quy tr×nh th©m canh:
11
§Çu t cho trång vµ ch¨m sãc chÌ ®Òu thÊp so víi yªu cÇu
trung b×nh, ®Çu t cho trång lµ 6 - 7 triÖu ®ång/ ha ®¹t
40%, vµ cho ch¨m sãc lµ 3 - 3,5 triÖu ®ång/ ha ®¹t 80%. ë
nh÷ng vïng nghÌo, tØ lÖ nµy cßn thÊp h¬n, thËm chÝ cã vên
chÌ nhiÒu n¨m kh«ng ®îc bãn ph©n. Quy tr×nh kü thuËt cha
®îc thùc hiÖn nghiªm tóc, kh«ng th©m canh ngay tõ ®Çu.
Bãn ph©n cha ®ñ, thiÕu c©n ®èi, nÆng vÒ ph©n ®¹m thiÕu
h÷u c¬ vµ vi lîng. C¬ cÊu ph©n bãn nh vËy kh«ng nh÷ng lµm
nghÌo ®Êt, kiÖt quÖ c©y chÌ, mµ cßn lµm t¨ng vÞ ®¾ng
ch¸t, gi¶m h¬ng th¬m cña s¶n phÈm. C¸ biÖt, mét sè ®¬n vÞ
¸p dông c«ng thøc bãn ph©n c©n ®èi ®· t¹o nªn chÊt lîng chÌ
rÊt ®Æc trng nh Méc Ch©u, Thanh Niªn. §Æc biÖt, vÊn ®Ò
nghiªm träng ®¸ng b¸o ®éng hiÖn nay lµ viÖc sö dông thuèc
trõ s©u tuú tiÖn, kh«ng ®óng liÒu lîng, chñng lo¹i vµ quy
tr×nh. HËu qu¶ lµ d lîng thuèc trõ s©u trong s¶n phÈm vît qu¸
møc cho phÐp; qua kiÓm tra s¶n phÈm cña 5 ®¬n vÞ víi 15
mÉu, ®· ph¸t hiÖn 4 mÉu ( 26% ) cña 3 ®¬n vÞ cã d lîng
thuèc trõ s©u cao.
* Thu h¸i:
Cã thÓ coi thu h¸i lµ kh©u cuèi cïng trong c«ng ®o¹n s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n phÈm cña c«ng ®o¹n nµy lµ nh÷ng
bóp chÌ t¬i sÏ ®îc dïng lµm nguyªn liÖu cho c¸c c«ng ®o¹n
sau. §Ó ®¶m b¶o chÊt lîng, viÖc h¸i chÌ ph¶i tu©n thñ nguyªn
t¾c “mét t«m hai l¸” nghÜa lµ chØ h¸i 1 bóp vµ 2 l¸ non nhÊt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc h¸i chÌ vµ thu mua chÌ bóp
t¬i kh«ng theo tiªu chuÈn ®· diÔn ra trong hÇu kh¾p c¶ níc,
®iÓn h×nh lµ ë nh÷ng vïng bu«n b¸n chÌ s«i ®éng nh Yªn
12
B¸i, Phó Thä, L©m §ång. ë nh÷ng vïng nµy, vµo thêi ®iÓm
chÝnh vô, nhiÒu ®¬n vÞ kh«ng mua ®îc chÌ B, thËm chÝ c¶
chÌ C nÕu xÐt ®óng tiªu chuÈn. NhiÒu n¬i kh«ng cã kh¸i
niÖm chÌ A, B. ChÌ h¸i qu¸ giµ ( 5 - 7 l¸ ) vµ lÉn lo¹i ®· g©y
trë ng¹i cho qu¸ tr×nh chÕ biÕn, thiÕt bÞ chãng h háng vµ tÊt
c¶ dÉn ®Õn chÊt lîng thÊp, hµng kÐm søc c¹nh tranh.
* VËn chuyÓn:
Khi bóp chÌ ®· h¸i ra khái c©y th× dï muèn dï kh«ng
c«ng ®o¹n chÕ biÕn còng ®· ®îc b¾t ®Çu, ®ã lµ qu¸ tr×nh
hÐo. Tõ ®©y, bóp chÌ ®· ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh víi
nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ thêi gian vµ ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n.
ChÝnh v× vËy, vËn chuyÓn chÌ bóp t¬i cã ¶nh hëng rÊt lín tíi
chÊt lîng s¶n phÈm. HiÖn nay, kh©u vËn chuyÓn cßn cã nhiÒu
nhîc ®iÓm: thø nhÊt, sè lÇn c©n nhËn, thu mua vµ vËn
chuyÓn trong ngµy Ýt, thêng chØ 2 lÇn/ ngµy ( so víi Ên §é lµ
4 - 6 lÇn/ ngµy ), nªn chÌ thêng bÞ lÌn chÆt ë sät h¸i trong
thêi gian dµi, dÉn ®Õn bÞ ngèt, nhÊt lµ vµo mïa hÌ. Thø hai,
kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn xa lµm kÐo dµi thêi gian vËn
chuyÓn. Thø ba, kh«ng cã xe chuyªn dïng chë chÌ vµ kh«ng
thùc hiÖn ®óng quy tr×nh vËn chuyÓn còng dÔ g©y «i ngèt
dËp n¸t.
3. M«i trêng chÝnh trÞ luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch cña
nhµ níc.
M«i trêng chÝnh trÞ vµ hµnh lang ph¸p lý cña mét quèc
gia cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung
vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng. Sù æn ®Þnh vÒ mÆt
chÝnh trÞ sÏ gióp cho mèi quan hÖ gi÷a hai bªn ®îc thc hiÖn.
13
ChÝnh v× vËy, tríc khi ®Æt quan hÖ víi ®èi t¸c, c¸c doanh
nghiÖp cÇn t×m hiÓu vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña chÝnh
phñ c¸c níc liªn quan, tËp qu¸n vµ luËt ph¸p quèc tÕ liªn quan
trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trong
nhiÒu trêng hîp yÕu tè chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt trë thµnh tiªu
thøc buéc c¸c nhµ kinh doanh ph¶i tu©n thñ khi lùa chän thÞ
trêng xuÊt khÈu. Víi ngµnh chÌ th× còng vËy khi chóng ta xuÊt
khÈu sang mét níc nµo ®ã th× chóng ta cÇn hiÓu con ngêi vµ
luËt ph¸p ë níc ®ã, còng ph¶i t×m hiÓu xem t×nh h×nh chÝnh
trÞ ë níc ®ã nh thÕ nµo cã æn ®Þnh hay kh«ng, ngêi d©n ë
®ã cã hay uèng chÌ hay kh«ng.
Mçi mét quèc gia ®Òu cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ xuÊt khÈu
riªng, ë níc ta sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø IX th× §¶ng vµ Nhµ
níc ta ®· thùc hiÖn chñ tr¬ng khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu, vµ ®· chñ ch¬ng thµnh lËp quü
hç trî xuÊt khÈu. Nh÷ng ®iÒu nµy t¹o rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn
cho c¸c ngµnh c¸c doanh nghiÖp khi tham gia vµo viÖc xuÊt
khÈu. Nh÷ng ph¶i nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan r»ng
nh÷ng chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc vÉn cha ®îc thùc hiÖn
mét c¸ch cã hiÖu qu¶. NhiÒu mÆt hµng kh«ng cÇn ph¶i xuÊt
khÈu qua ®Çu mèi nh÷ng vÉn ph¶i qua ®Çu mèi, võa kh«ng
nh÷ng kh«ng ph¸t huy ®îc thÕ m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp
võa kh«ng phï hîp víi cam kÕt quèc tÕ mµ níc ta ®· ký trong
thêi gian qua. Doanh nghiÖp cha thùc sù lµm chñ khi xuÊt
khÈu. C¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc vÒ xuÊt khÈu nh thuÕ quan,
h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, giÊy phÐp xuÊt khÈu.
14
-ThuÕ quan: thùc chÊt lµ dïng thuÕ nµy ®Ó ®¸nh vµo
c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, nhng hiÖn nay nhµ níc ®· quy ®Þnh
mét sè mÆt hµng khi xuÊt khÈu kh«ng ph¶i chÞu thuÕ trong
®ã cã mÆt hµng chÌ vµ ®iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn rÊt lín cho
ngµnh chÌ khi tham gia vµo viÖc xuÊt khÈu.
-H¹n ng¹ch xuÊt khÈu: quy ®Þnh cña nhµ níc vÒ h¹n chÕ
xuÊt khÈu sè lîng hoÆc gi¸ trÞ mét mÆt hµng nµo ®ã hoÆc
mét thÞ trêng nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêng lµ
mét n¨m ). Nh vËy, râ rµng nÕu doanh nghiÖp xuÊt khÈu mét
hay nhiÒu s¶n phÈm n»m trong chÕ ®é qu¶n lý h¹n ng¹ch th×
tÊt yÕu h¹n ng¹ch ®îc cÊp nhiÒu hay Ýt sÏ kÐo theo quy m«
kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp t¨ng hay gi¶m. Vµ
nÕu chóng ta nh×n vµo ngµnh chÌ th× viÖc h¹n ng¹ch nµy
hÇu nh kh«ng ¸p dông ®èi víi xuÊt khÈu chÌ.
-GiÊy phÐp xuÊt khÈu: Mét sè mÆt hµng nhµ níc quy
®Þnh tríc khi xuÊt khÈu th× ph¶i xin giÊy phÐp xuÊt khÈu,
viÖc nµy chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ níc
quy ®Þnh, vµ nh÷ng mÆt hµng nµy nhµ níc kh«ng khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu, hay liªn quan ®Õn viÖc an ninh quèc phßng
cña mét ®Êt níc. Cßn ®èi víi viÖc xuÊt khÈu chÌ th× chóng ta
kh«ng ph¶i xin giÊy phÐp xuÊt khÈu v× chÌ n»m trong nh÷ng
mÆt hµng ®îc nhµ níc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. ViÖc nµy t¹o
®iÒu kiÖn rÊt lín cho ngµnh chÌ khi tiÕn hµnh xuÊt khÈu vµ ë
níc ta viÖc xuÊt khÈu chÌ thêng do Tæng c«ng ty chÌ ®¶m
nhiÖn.
4. HÖ thèng tµi chÝnh cña nhµ níc
Cã thÓ nãi hÖ thèng tµi chÝnh cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn
xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu chÌ nãi riªng, nã thÓ hiÖn ë
c¸c mÆt sau:
15
- C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh mµ th«ng tho¸ng th× viÖc
vay tiÒn hç trî cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó xuÊt khÈu sÏ
trë nªn dÔ dµng vµ ngîc l¹i nÕu hÖ thèng tµi chÝnh qua phøc
t¹p th× viÖc vay vèn cña c¸c c«ng ty rÊt khã v× vËy nã ¶nh h-
ëng ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña c¸c c«ng ty.
Nh chóng ta ®· biÕt c©y chÌ th× chñ yÕu do c¸c n«ng tr-
êng vµ ngêi d©n trång. NÕu lµ nh÷ng ngêi d©n th× viÖc cã
thÓ vay ®îc vèn cña c¸c ng©n hµng mµ ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn
c©y chÌ th× ®ã lµ mét ®iÒu ®¸ng mõng v× hÇu hÕt c¸c ngêi
d©n kh«ng cã vèn chØ tr«ng chê vµo sù hç trî cña nhµ níc.
Nhng thùc tÕ hiÖn nay kh©u nay vÉn cã nhiÒu vÊn ®Ò nay
sinh vµ cha ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu c©ï cña nh©n d©n thñ
tôc vay vèn qu¸ phøc t¹p.
MÆc dï hiÖn nay chóng ta ®· cã quü hç trî xuÊt khÈu nh-
ng t¸c dông cña quü nµy cha cao ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp t nh©n.
Ngoµi nh÷ng nh©n tè chñ yÕu trªn ®©y cßn rÊt nhiÒu
c¸c nh©n tè kh¸c ¶nh hëng ®Õn xuÊt khÈu nh: vÒ con ngêi,
c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho s¶n xuÊt vµ
xuÊt khÈu, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ ®Æc biÖt trong ngµnh chÌ
th× c«ng nghÖ chÕ biÕn cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn chÊt lîng cña
chÌ xuÊt khÈu.
16
ch¬ng 2: thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña viÖt nam
I.thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña viÖt nam
1.KÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ
*VÒ s¶n xuÊt chÌ: ViÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 gÆp ph¶i nh÷ng khã
kh¨n ngay tõ ban ®Çu bëi h¹n h¸n ë nhiÒu ®Þa ph¬ng cã
diÖn tÝch chÌ lín, lµm cho kh¶ n¨ng sinh trëng vµ kh¶ n¨ng
cho bóp kÐm h¬n so víi thêi kú cña c¸c n¨m tríc. Song thùc
thÕ søc hót thÞ trêng vµ sù chñ ®éng cña c¸c ®¬n vÞ, c©y
chÌ ®· ®îc chñ ®éng ch¨m sãc th©m canh cho s¶n lîng 6
th¸ng ®Çu n¨m t¬ng ®¬ng so víi cïng kú n¨m 2001. Gi¸ thu
mua chÌ nguyªn liÖu b×nh qu©n ®¹t cao, tõ 1950 –
2100®/kg, cã n¬i gi¸ cao h¬n nh ë: Th¸i Nguyªn, L©m §ång
tõ 2300 – 2500®/kg. §©y lµ ®iÒu ®¸ng phÊn khëi cho ngêi
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®¶m b¶o ®îc nghÞ quyÕt vµ c¸c
cam kÕt cña ngêi s¶n xuÊt chÌ t¹i §¹i héi vµ c¸c héi nghÞ toµn
thÓ HiÖp héi chÌ kho¸ 2, 6 th¸ng ®Çu n¨m nay s¶n lîng s¶n
xuÊt ra t¨ng cao so víi cïng kú. Nguyªn liÖu bóp t¬i t¨ng so víi
cïng kú 24%. S¶n lîng t¨ng so víi cïng kú 25%, trong ®ã, xuÊt
khÈu t¨ng 32%, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 27%. XuÊt khÈu 6
th¸ng ®Çu n¨m chñ yÕu lµ chÌ cÊp thÊp. Gi¸ chÌ trong níc vÉn
gi÷ møc nh tríc: chÌ Sen 1700000 ®/kg; chÌ nhµi
150.000®/kg; chÌ ®Æc s¶n 100.000 - 150.000®/kg; chÌ xanh
ngon 50.000 - 70.000®/kg; chÌ thêng 13.000 -14.000 ®/kg.
§êi sèng ngêi s¶n xuÊt chÌ ®îc n©ng cao, t¹o ra kh«ng khÝ
phÊn khëi trong ngµnh chÌ. Bªn c¹nh sù s«i ®éng tÝch cùc,
cßn nhiÒu ®iÒu n¶y sinh cha tèt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
17
Víi sù bïng næ ra ®êi nhiÒu doanh nghiÖp vµ hé chÕ biÕn chÌ
trong 3 n¨m gÇn ®©y ph©n bè kh«ng t¬ng xøng víi quy m«
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp g©y ra sù c¹nh tranh mua b¸n nguyªn
liÖu. Qua b¸o c¸o ho¹t ®éng n¨m 2001 cña Tæng c«ng ty chÌ
ViÖt Nam vµ h¬n 31 ®¬n vÞ kh¸c cho thÊy: tû lÖ nguyªn
liÖu chñ ®éng tù s¶n xuÊt rÊt thÊp. Tæng c«ng ty chÌ cã s¶n
lîng tù s¶n xuÊt chiÕm 49,7%, mua ngoµi chiÕm 50,3%. C¸c
®¬n vÞ ngoµi chØ cã 37,2% s¶n lîng nguyªn liÖu tù s¶n xuÊt
cßn 62,85 s¶n lîng thu mua nguyªn liÖu tr«i næi trªn thÞ tr-
êng, l¹i cha ký hîp ®ång gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi ngêi chÕ biÕn
nªn lu«n lu«n bÞ ®éng. S¶n xuÊt nguyªn liÖu 6 th¸ng ®Çu
n¨m 2002 cung vÉn trong t×nh tr¹ng Êy, gi¸ thu mua nguyªn
liÖu kh«ng ph¶n ¸nh ®óng chÊt lîng, thêng lÉn lo¹i vît tõ 1- 2
cÊp, víi tû lÖ gi¸ b¸nh tÎ trong nguyªn liÖu phæ biÕn 50 –
55% thËm chÝ cã n¬i chiÕm 65- 70% gi¸ b¸nh tÎ. ChØ cã Ýt
c¸c ®¬n vÞ nh Méc Ch©u, Long Phó, L¬ng S¬n cã nguyªn
liÖu s¶n xuÊt ®¶m b¶o. H¬n thÕ ë kh«ng Ýt vïng miÒn, viÖc
®Çu t ch¨m sãc cha thËt ®Çy ®ñ chØ ®¶m b¶o 50 - 60%
møc quy tr×nh th©m canh cÇn thiÕt. Trång chÌ h¹t vÉn chiÕm
30- 40% diÖn tÝch. Ph©n bãn vµo ®åi chÌ mÊt c©n ®èi c¸c
yÕu tè dinh dìng: thuèc trõ s©u phun kh«ng ®óng chñng lo¹i
quy ®Þnh, hiÖn tr¹ng thu h¸i chØ sau phun thuèc kho¶ng 3- 4
ngµy vÉn cßn. Thu h¸i chÌ thËm chÝ kh«ng cÇn biÕt ®Õn lo¹i
phÈm cÊp nguyªn liÖu, mua b¸n theo gi¸ c¶ tho¶ thuËn trùc
tiÕp. GÇn ®©y mét sè ®¬n vÞ s¶n xuÊt lín nh Méc Ch©u,
TrÇn Phó, Phó §a, Phï BÒn.. ®· chó träng viÖc ®Çu t ph©n
tæng hîp ®a yÕu tè kho¸ng c©n ®èi cïng viÖc ®a ph©n h÷u
18
c¬ cho ®åi chÌ lµ mét híng ®i ®óng ®¾n nh»m tæ chøc s¶n
xuÊt l©u bÒn, chÊt lîng vµ an toµn thùc phÈm dÇn ®îc c¶i
thiÖn.
* VÒ chÕ biÕn chÌ: ®Õn nay c¶ níc ®· cã kho¶ng h¬n
250 doanh nghiÖp lín, võa vµ nhá, kho¶ng 1 v¹n hé s¶n xuÊt
chÕ biÕn hé gia ®×nh, trong ®ã cã h¬n 40 doanh nghiÖp
quèc doanh trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng. NhiÒu ®¬n vÞ thuéc
tæng c«ng ty ®· cã ®éi ngò c¸n bé ®îc ®µo t¹o chuyªn m«n
kü thuËt, qu¶n lý nªn ®¶m b¶o thùc viÖc thùc hiÖn quy tr×nh
cã tiÕn ®é h¬n tríc, chÊt lîng s¶n phÈn ®îc chó träng h¬n,
kh¾c phôc ®îc 60 – 70% c¸c khuyÕt tËt trong c«ng nghÖ nh
chÕ biÕn vËn chuyÓn chÌ b»ng bao t¶i, d¶i chÌ trªn nÒn ®Êt,
bít ®îc chÌ cao löa, gi¶m nhiÒu mïi than ít qua c¸c tiÕn ®é vÒ
sÊy, t¹o ®îc mÆt hµng tèt h¬n b»ng ph¬ng ph¸p ¸p dông c¾t
nhÑ. Mét sè nhµ m¸y nh Méc Ch©u, S«ng CÇu, NghÖ An, Phó
§a.. ®· x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm tõng c«ng ®o¹n, tõng ca s¶n
xuÊt xóc tiÕn x©y dng hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng theo tiªu
chuÈn ISO 9000. C«ng t¸c vÖ sinh c«ng nghiÖp ®· ®îc nhiÒu
nhµ m¸y lín, c¸c c¸n bé c«ng nh©n cã ý thøc tr¸ch nhiÖm tèt
h¬n. NhiÒu doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty
TNHH v× gi¸ trÞ vµ danh tiÕng s¶n phÈm cña m×nh còng ®·
rÊt chó träng ®Õn chÊt lîng, th¬ng hiÖu mÆt hµng nh XÝ
nghiÖp chÕ biÕn CÇu Tre, c«ng ty chÌ B¶o Léc, c«ng ty cæ
phÇn Mü L©m. Sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ
biÕn chÌ víi tèc ®é cao, trong thêi gian ng¾n còng béc lé
nhiÒu ®iÓm víng m¾c cÇn ®îc h¹n chÕ. Trªn cïng mét ®Þa
bµn nhiÒu doanh nghiÖp chÕ biÕn kh«ng cã vïng cung cÊp
19
nguyªn liÖu riªng nªn thiÕu chñ ®éng, viÖc x¸c ®Þnh phÈm
chÊt vµ tr¶ gi¸ kh«ng thÓ thèng nhÊt ®îc, mµ phÇn lín c¸c
doanh nghiÖp míi chØ ®øng ngoµi hiÖp héi nªn cµng kh«ng
thÓ cã tiÕng nãi chung. §ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n
mµ viÖc c¹nh tranh nguyªn liÖu cha ®îc kh¾c phôc. H¬n n÷a,
kÐo theo ®ã nhiÒu nhµ m¸y kh«ng ®ñ nguyªn liÖu ®Ó s¶n
xuÊt theo c«ng suÊt thiÕt kÕ g©y rÊt nhiÒu l·ng phÝ vÒ n¨ng
lùc s¶n xuÊt vµ tiÒn b¹c. Hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp ®îc
h×nh thµnh víi nhiÒu lo¹i quy m«, nhiÒu doanh nghiÖp cã quy
m« kh¸ nhng thiÕt bÞ ®îc ®Çu t ë møc thÊp, thËm chÝ nhiÒu
lo¹i thiÕt bÞ ®îc chÕ t¹o theo kiÓu mÉu sao chÐp nhng kÐm
chÊt lîng kh«ng ®îc kiÓm nghiÖm ®Çu t theo híng gi¸ rÎ, khÊu
hao nhanh. T×nh tr¹ng nµy phæ biÕn ë nhiÒu vïng, miÒn s¶n
xuÊt chÌ ®Æc biÖt nh ë Th¸i Nguyªn n¨m 2000 míi chØ cã 7
doanh nghiÖp, ®Õn n¨m 2001 ®· cã 20 vµ ®Õn ®Çu n¨m
2002 ®· cã 29 doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ n¨m
trong khu vùc ®· nªu trªn. Thªm vµo ®ã, nh©n lùc cña c¸c
doanh nghiÖp còng nh ngêi c«ng nh©n, n«ng d©n trång chÌ
phÇn nhiÒu thiÕu hiÓu biÕt, kh«ng ®îc ®µo t¹o, chñ yÕu dùa
vµo kinh nghiÖm thÕ hÖ tríc truyÒn l¹i, mai mét nhiÒu, l¹i rÊt
thiÕu th«ng tin. Nh÷ng t×nh tr¹ng trªn ®©y rÊt phæ biÕn ë
c¸c doanh nghiÖp míi, doanh nghiÖp võa vµ nhá, nguyªn
nh©n trùc tiÕp g©y ra c¸ch s¶n xuÊt phi quy tr×nh, kh«ng
®¶m b¶o kü thuËt cÇn thiÕt nªn chÊt lîng chÌ xÊu.
2. KÕt qu¶ xuÊt khÈu chÌ theo chñng lo¹i s¶n phÈm:
20