Tóm tắt luận văn thạc sĩ phát triển cây cao su tại tỉnh gia lai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯƠNG ĐOÀN HIỆP
PHÁT TRIỂN CÂY CAO SU
TẠI TỈNH GIA LAI
Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển
Mã số: 60.31.05
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Đà Nẵng - Năm 2015
Công trình được hoàn thành tại
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. BÙI QUANG
BÌNH
Phản biện 1: TS. Ninh Thị Thu Thủy
Phản biện 2: PGS. TS. Đỗ Văn Viện
Luận văn đã được bảo vệ tại Hội đồng chấm Luận văn
tốt nghiệp Thạc sĩ Kinh tế tại Đại học Đà Nẵng vào ngày 02
tháng 03 năm 2013.
Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- T rung tâm Thông tin-Học liệu, Đại học Đà Nẵng
- Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng
-1-
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cây Cao su được du nhập vào nước ta năm 1897, trải qua hơn
100 năm cây cao su ở Việt Nam đã trở thành cây công nghiệp dài ngày
có giá trị kinh tế cao, khả năng thích ứng rộng, tính chống chịu với điều
kiện bất lợi cao và là cây bảo vệ môi trường nên cây cao su được nhiều
nước có điều kiện KT-XH thích hợp quan tâm phát triển với quy mô
diện tích lớn.
Gia Lai là một tỉnh miền núi có nhiều tiềm năng, lợi thế về đất
đai, khí hậu; nhân dân các dân tộc đoàn kết, cần cù, thông minh, sáng
tạo trong công tác và sản xuất. Sau gần 20 năm đổi mới, cùng với sự
phát triển của cả nước, thế và lực của tỉnh đã lớn mạnh hơn; chính trị -
xã hội được ổn định; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được
cải thiện. Tuy vậy, tăng trưởng kinh tế của tỉnh đạt tốc độ khá nhưng
chất lượng chưa cao, chưa vững chắc; chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo
hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhưng tốc độ chuyển dịch chưa
cao; chuyển dịch cơ cấu sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, tốc độ
tăng trưởng chưa tương xứng với tiềm năng; ở vùng sâu, vùng xa phong
tục sản xuất thuần nông du canh du cư vẫn chưa được xóa bỏ do đó kết
quả xoá đói giảm nghèo mặc dù có nhiều tiến bộ, song chưa thật vững
chắc; đời sống của một bộ phận đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng cao
biên giới còn gặp nhiều khó khăn; giải quyết việc làm đối với người lao
động ở nông thôn còn là vấn đề bức xúc. Hiện nay, tỉnh đang chủ trương
phát triển cây cao su để góp phần xóa đói, giảm nghèo cho đồng bào
các dân tộc Gia Lai. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, tôi quyết định
chọn đề tài: “Phát triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai”.
2. Mục tiêu nghiên cứu: (i) Hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên
quan đến phát triển sản xuất cây cao su; (ii) Phân tích thực trạng phát
triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai trong thời gian qua, chỉ ra những thành
-2-
công, hạn chế trong phát triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai; (iii) Đề xuất
giải pháp để phát triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai trong thời gian đến.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
a) Đối tượng nghiên cứu là phát triển cây cao su.
b) Phạm vi nghiên cứu :
+ Nội dung đề tài tập trung nghiên cứu các giải pháp kinh tế để phát
triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai.
+ Không gian : các nội dung được nghiên cứu tại tỉnh Gia Lai
+ Thời gian: từ 2007 tới nay
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu đề tài sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp phân tổ thống kê để đánh giá mức độ ảnh hưởng của
các nhân tố đến kết quả và hiệu quả sản xuất, kinh doanh cây cao su.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung chính của luận văn được chia làm 3 chương như sau: Chương
1 : Cơ sở lý luận về phát triển cây cao su
Chương 2 : Thực trạng phát triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai Chương
3 : Một số giải pháp nhằm phát triển cây cao su tại tỉnh Gia Lai thời
gian tới
6. Tổng quan nghiên cứu đề tài
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CÂY CAO SU
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VÈ PHÁT TRIỂN CÂY CAO SU
1.1.1. Cây cao su và đặc điểm của cây cao su
Cây cao su có nguồn gốc từ Brazil, mọc hoang dại ở vùng
Amazon, thân cao khoảng 25 mét, rễ ăn sâu để giữ vững thân hấp thu
chất dinh dưỡng và chống lại sự khô hạn. Cây có vỏ nhẵn màu nâu nhạt,
-3-
lá thuộc dạng lá kép mỗi năm rụng một lần và thời gian cây sống
khoảng 40 năm. Trong sản xuất người ta trồng cây cao su với mật độ
từ 400-571 cây/ha, chia làm 2 thời kỳ:
- Thời kỳ kiến thiết cơ bản (KTCB)
- Thời kỳ kinh doanh (TKKD)
Đặc điểm của cây trồng này về yêu cầu khá khắt khe với các tiêu
chuẩn nhất định về: đất đai, độ dốc, độ sâu của tầng đất, khí hậu nhiệt
độ….
1.1.2. Vai trò của phát triển sản xuất cây cao su
Cây cao su không chỉ có vai trò lớn với sự phát triển kinh tế
mà cả với sự phát triển xã hội. Nó đã đóng góp vào tạo ra nhiều sản
lượng hơn, tạo ra tích lũy vốn, nâng cao kỹ thuật, tạo ra việc làm và thu
nhập cho lao động.
1.2. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ PHÁT TRIỂN CÂY CAO SU
Phát triển cây cao su có thể được hiểu đồng nghĩa với việc phát
triển sản xuất cây cao su. Theo nghĩa như vậy thì phát triển cây cao su
là quá trình vận động đi lên không ngừng theo hướng hoàn thiện hơn
của hoạt động sản xuất cao su về mọi mặt. Dựa trên cơ sở khái niệm
phát triển cây cao su thì nội dung phát triển cây cao su bao hàm cả sự
biến đổi về số lượng và chất lượng, với các nội dung cụ thể như sau.
1.2.1. Gia tăng sản lượng và diện tích cây cao su
Phát triển cây cao su trước hết là quá trình tăng lên về sản lượng
cao su được sản xuất ra. Kết quả này phản ánh năng lực sản xuất cao
su của một địa phương hay thể hiện sự gia tăng quy mô sản xuất cao
su. Sự gia tăng sản lượng nhờ sự gia tăng không gian sản xuất, nguồn
lực huy động vào và năng suất cây cao su. Hai hướng gia tăng sản lượng
này gắn với xu hướng tăng năng lực sản xuất theo chiều rộng và chiều
sâu.
-4-
Sản xuất cây cao su là hoạt động sản xuất nông nghiệp với đặc
điểm rất cơ bản của quá trình này là hoạt động gắn liền với đất và diễn
ra trên đất nên gia tăng sản lượng cao su phải bắt đầu từ khai thác diện
tích đất canh tác cao su phù hợp.
Sự gia tăng quy mô sản xuất cao su thể hiện ở quy mô diện tích
trồng cây cao su cũng như số lượng và quy mô các nhà sản xuất cao su
và cuối cùng thể hiện ở mức sản lượng cao su sản xuất ra cũng như giá
trị sản lượng. Diện tích gieo trồng tăng lên những điều này gặp giới hạn
về đất đai và quy luật hiệu suất giảm dần theo quy mô do đó đến mức
nào phải trú trọng hợn tới phát triển về chất tức tăng năng suất cây
trồng.
Gia tăng diện tích cây cao su phải huy động và sử dụng quỹ đất
hiện có của địa phương hay vùng một cách hợp lý vào phát triển cây
cao su. Huy động và sử dụng quỹ đất hiện có một cách hợp lý là lựa
chọn những diện tích có đủ điều kiện, thích hợp với cây cao su và trên
cơ sở quy hoạch tổng thể của vùng địa phương hạn chế cao nhất tình
trạng phát triển tự phát cây cao su nhất là cao su tiểu phá vỡ quy hoạch
hiện nay.
-5-
-6-



















-7-














ụữệấể
ứạịếủậ
ọề




ụứ
- ệốấềậề
ủạ
- ữạếủạộ
ủ
ệẵạ
-8-
- ềấộốảụểợớềệ
ảủ
ệẵằệạộ
ờếầệảạ
ộủẵ
ỏứ
ồữộ
ốảởế
ựạạ
ẵễế
ữểợể
ệ
ầếảểệ


ậậứấảữấề
ếạ

ệẵạừ
ếốớủẵủế
ểảữế
ƣứề
ịử
ềửụổợả
ốả
-9-

ầởầếậụệ
ảộủậợếấ

ậảề
ủạ
ựạủạộ
ạệ
ảờạộ
ạ
ệ







ẬẢỀ
ỦẠ




a.ĩủ
ạộ
-10-
ủấảộ
ổứậộồệộổ
ứụấểốịọở

ệồạờệấ
ịụịờọựọ
ệạểựốủ
ệụộ
b.ạủ
ứụị
- ổứứ
ịề
- ệạ
- ềứị
- ốịệếở
- ớảả
-11-
1.2.2. Huy động và sử dụng nguồn lực phát triển cao su
Gia tăng quy mô sản xuất cao su đòi hỏi phải gia tăng và đầu tư
thêm nguồn lực cho sản xuất cao su. Trước hết là tăng thêm diện tích
đất để phát triển trồng cao su tuy nhiên tăng diện tích gieo trồng tăng
lên những điều này gặp giới hạn về đất đai và quy luật hiệu suất giảm
dần theo quy mô do đó đến mức nào phải chú trọng hơn tới phát triển
về chất tức tăng năng suất cây trồng. Tiếp đó, từ việc mở rộng diện tích
cùng với nó sẽ kèm theo các khoản đầu tư về vốn, lao động, hạ tầng cơ
sở như thủy lợi, giao thông, kho chứa …Cụ thể:
Thứ nhất, Gia tăng số lượng, trình độ người lao động: Lao động
là hoạt động có mục đích của con người thông qua công cụ lao động
tác động lên đối tượng lao động. Lao động đóng vai trò vô cùng quan
trọng trong sản xuất cao su vì cây cao su là cây trồng lâu năm đòi hỏi
phải có đủ nguồn lao động am hiểu về khoa học kỹ thuật.
Thứ hai, Gia tăng vốn đầu tư: Trong sản xuất cây cao su, vốn
đóng vai trò hết sức quan trọng, thiếu vốn cây cao su sẽ chậm lớn, sản
lượng mủ ít. Mặt khác do cây cao su có chu kỳ sống dài trên 30 năm,
đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu lớn, thời gian đầu tư ban đầu ( Kiến thiết cơ
bản) kéo dài nhiều năm (từ 7 - 8 năm) cho nên tất cả các khâu trong
công tác trồng phải được chuẩn bị chu đáo và triển khai đúng quy trình.
1.2.3. Nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm cây cao su
-12-
Năng suất cây cao su phản ánh mức sản lượng cao su trên mỗi
đơn vị diện tích gieo trồng. Năng suất cây cao su chịu ảnh hưởng từ
nhiều nhân tố như chất lượng đất, thời tiết, giống và kỹ thuật canh tác
chăm bón và thu hoạch.
Nâng cao năng suất cây cao su là quá trình không ngừng áp dụng
kỹ thuật và công nghệ để cây cao su có thể phát triển sinh trưởng tốt
trong điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội của vùng sản xuất và cho sản
phẩm ngày càng tăng về năng suất và bảo đảm các tiêu chuẩn sản phẩm
tốt nhất đáp ứng được nhu cầu thị trường. Tiếp đó nâng cao năng suất
cao su đòi hỏi không ngừng áp dụng các biện pháp kỹ thuật và công
nghệ trong trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh, thu hoạch, bảo quản
và chế biến sản phẩm.
Phát triển cao su còn đỏi hỏi mở rộng từ trồng trọt sang chế biến
đặc biệt là chế biến sâu cho ra những sản phẩm cao su có hàm lượng
công nghệ cao đạt tiêu chuẩn kỹ thuật cao và khắt khe. Chỉ có như vậy
mới bảo đảm sự phát triển bền vững cây cao su.
Điều có ý nghĩa quyết định trong phát triển về chất lượng cây
cao su là chất lượng của lao động tham gia sản xuất cao su. Vì muốn
áp dụng kỹ thuật và công nghệ mới trong tất cả các công đoạn sản xuất
cao su đều đòi hỏi người lao động phải được đào tạo và có trình độ nhất
định, nếu không sẽ khiến chất lượng sản phẩm không đảm bảo.
1.2.4. Nâng cao trình độ kỹ thuật và tổ chức sản xuất cây cao su
Nâng cao trình độ kỹ thuật và công nghệ sản xuất cao su là
khâu quyết định để phát triển cây cao su. Việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật
và công nghệ vào sản xuất cây cao su cho phép tăng năng suất nâng cao
hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững cây trồng này. Sự phát triển
của cây công nghiệp theo lý thuyết phát triển không chỉ đơn giản chỉ
bằng phát triển theo chiều rộng để tăng quy mô sản xuất nông nghiệp.
-13-
Sản xuất cao su cũng vậy không chỉ dựa vào phát triển theo quy mô.
Theo mô hình hàm sản xuất trong kinh tế phát triển thì phát triển nông
nghiệp nói chúng và cây cao su nói riêng là quá trình không ngừng nâng
cao năng suất cây trồng và hiệu quả sản xuất thể hiện qua thay đổi hàm
sản xuất nhờ tiến bộ công nghệ.
- Hộ sản xuất cao su:
- Trang trại cao su:
- Công ty cao su:
1.2.5. Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm cây cao su
Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm cây cao su là quá trình
mở rộng quy mô khách hàng cũng như sản lượng và giá trị sản phẩm
cây cao su trên thị trường. Quá trình này cũng là quá trình chiếm lĩnh
thị trường bảo đảm và tăng dần thị phần của các nhà sản xuất cao su
bằng nhiều biện pháp khác nhau.
Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm cây cao su đòi hỏi phải
(i) có được các sản phẩm cao su có chất lượng cao, phong phú về chủng
loại..; (ii) có giá cả cạnh tranh; (iii) hình thành một hệ thống kênh thu
mua và phân phối sản phẩm được tổ chức tốt và có hiệu quả đi liền với
công tác marketing tốt.
Thông thường các kênh thu mua và phân phối ở Việt Nam tổ
chức tự phát và rất đơn giản, thiếu tính chuyên nghiệp và tổ chức bài
bản. Do đó đã hạn chế rất nhiều tới khâu tiêu thụ sản phẩm. Nhưng
cũng phải thấy rằng sản phẩm cao su của Việt Nam chủ yếu là mủ cao
su mới qua sơ chế hay dạng thô. Nhược điểm lớn này khiến khâu tiêu
thụ sản phẩm phụ thuộc rất nhiều vào thị trường thế giới và tác động
mạnh tới khâu sản xuất.
Tiêu chí phản ánh
- Doanh thu và mức tăng doanh thu của sản phẩm cao su;
-14-
-Thị phần và mức tăng thị phần của sản phẩm cao su trên thị
trường;
- Số các nhà phân phối tham gia vào;
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN CÂY
CAO SU
1.3.1. Điều kiện tự nhiên
Các nhân tố tự nhiên là tiền đề cơ bản để phát triển và phân bố
nông nghiệp. Mỗi loại cây trồng, vật nuôi chỉ có thể sinh trưởng và phát
triển trong những điều kiện tự nhiên nhất định. Các điều kiện tự nhiên
quan trọng hàng đầu là đất, nước và khí hậu. Chúng sẽ quyết định khả
năng nuôi trồng các loại cây, con cụ thể trên từng lãnh thổ, khả năng
áp dụng các quy trình sản xuất nông nghiệp, đồng thời có ảnh hưởng
lớn đến năng suất cây trồng, vật nuôi.
1.3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
Điều kiện kinh tế - xã hội tác động mạnh mẽ tới sự phát triển sản
xuất cây cao su, phát triển sản xuất cây cao su cũng không thể tách rời
khỏi điều kiện kinh tế - xã hội mà nó lại phụ thuộc rất lớn vào điều kiện
kinh tế - xã hội, đó là sự tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Do
đó, với nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao sẽ giúp các ngành công
nghiệp sản xuất, đặc biệt là ngành sản xuất ô tô tăng mạnh kéo theo sự
tăng trưởng của các ngành phụ thuộc, tạo điều kiện thuận lợi phát triển
sản xuất cây cao su.
1.3.3. Các chính sách phát triển cây cao su của địa phương
Chính sách phát triển tác động lớn tới việc huy động và sử dụng
nguồn lực cho phát triển cây công nghiệp này khi nó khơi thông và tạo
điều kiện thuận lợi để nguồn lực tập trung cho phát triển khi chính sách
được hoạch định đúng và phù hợp với thực tế. Ngược lại khi chính sách
không phù hợp sẽ hạn chế rất nhiều tới quá trình phát triển này.
-15-
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY CAO SU
TẠI TỈNH GIA LAI THỜI GIAN QUA
2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI CỦA TỈNH
GIA LAI ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN CÂY CAO SU
2.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên
2.1.2. Đặc điểm về điều kiện kinh tế - xã hội
2.1.3. Các chính sách phát triển cây cao su của địa phương
Về quy hoạch
Chính sách đất đai
Chính sách vốn
Chính sách về thuế
2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÂY CAO SU TẠI TỈNH GIA
LAI THỜI GIAN QUA
2.2.1.Tình hình gia tăng sản lượng và diện tích cây cao su
Bảng 2.1. Diện tích cây công nghiệp và tỷ trọng DT cao su của tỉnh
Gia Lai
Năm 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Trong đó %
Cà phê-Coffee 63.9 62.2 58.7 58.2 57.0 56.7
Cao su- Rubber 32.2 33.9 37.3 37.6 38.4 38.5
Khác 3.9 3.9 4.0 4.2 4.6 4.7
Tổng số (ha) 118,784 121,912 128,756 130,306 131,492 132,699
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Gia Lai
Diện tích cây công nghiệp của tỉnh tăng liên tục qua các năm.
Trong cơ cấu cây công nghiệp, chiếm tỷ trong cao nhất là cây cà phê
nhưng cây cao su có tỷ trọng tăng từ 32,2% năm 2006 lên 38,5% năm
-16-
2011, với xu thế này chứng tỏ tốc độ tăng trưởng diện tích cây cao su
nhanh hơn mức chung. Phân bố diện tích trồng cao su của tỉnh khá rộng
hầu như trên các huyện đều có sản xuất cao su, có 11 huyện có trông
cao su trên 17 huyện của tỉnh. Tuy nhiên diện tích phân bố không đều,
tập trung chủ yếu ở 6 số huyện như Huyện Đức cơ, Ia Grai, Chư Prông,
Mang Yang, Chư Sê, chiếm khoảng khoảng trên dưới 90% diện tích.
Bảng 2.2. Diện tích trồng cao su phân theo huyện (ha)
Năm 2000 2006 2007 2008 2009 2010 2011
- Thành phố Pleiku 450 726 726 778 778 837 760
- Huyện Kbang - - - - 66 66
- Huyện Đăk Đoa 7,112 7,514 7,514 7,969 8,175 9659
- Huyện Chư Păh 2,965 3,747 4,231 4,237 4,547 4,626 4824
- Huyện Ia Grai 12,314 10,742 10,951 11,201 11,781 11,987 13197
- Huyện Mang Yang 6,229 755 1,240 1,292 2,334 2,577 2577
- Huyện Đức Cơ 15,190 16,050 16,230 16,560 18,034 18,628 20008
- Huyện Chư Prông 8,961 11,005 12,557 13,731 16,651 17,328 18828
- Huyện Chư Sê 9,703 8,165 8,490 8,490 11,125 12,225 7757
- Huyện Chư Pưh 5593
Tổng số-Total 55,812 58,301 61,939 63,803 73,219 76,449 83,269
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Gia Lai
Diện tích cao su phát triển nhanh ở tất cả các thành phần kinh tế,
trong đó cao su quốc doanh có vai trò rất lớn trong việc chuyển giao kỹ
thuật về giống, trồng, chăm sóc và chế biến cao su. Trên địa bàn đã
hình thành được mạng lưới cao su đại điền phân bố rộng khắp trên các