Tổ chức hạch toán tài sản cố định với những vấn đề về quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định tại công ty cổ phần du lịch và thương mại đông nam á
- 84 trang
- file .pdf
lêi nãi ®Çu
Trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc kÕ to¸n lµ mét c«ng
viÖc quan träng phôc vô cho viÖc h¹ch to¸n vµ qu¶n lý kinh tÕ, nã cßn cã vai trß
tÝch cùc ®èi víi viÖc qu¶n lý tµi s¶n vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
Tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) lµ mét trong nh÷ng bé phËn c¬ b¶n t¹o nªn c¬ së vËt
chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®ång thêi lµ bé phËn quan träng quyÕt ®Þnh
sù sèng cßn cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi doanh
nghiÖp TSC§ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi¶m c-êng ®é lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng. Nã thÓ hiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ, n¨ng lùc vµ thÕ
m¹nh cña doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng hiÖn nay nhÊt lµ khi khoa häc kü thuËt trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt
trùc tiÕp th× TSC§ lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¹o nªn søc m¹nh c¹nh tranh cho c¸c
doanh nghiÖp.
§èi víi ngµnh Du LÞch vµ Th-¬ng M¹i, kÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét kh©u
quan träng trong toµn bé khèi l-îng kÕ to¸n. Nã cung cÊp toµn bé nguån sè liÖu
®¸ng tin cËy vÒ t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cña c«ng ty vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m
TSC§.... Tõ ®ã t¨ng c-êng biÖn ph¸p kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c TSC§ cña
c«ng ty. ChÝnh v× vËy, tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TSC§ lu«n lµ sù quan t©m cña c¸c
doanh nghiÖp Th-¬ng M¹i còng nh- c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc. Víi xu
thÕ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta th× c¸c
quan niÖm vÒ TSC§ vµ c¸ch h¹ch to¸n chóng tr-íc ®©y kh«ng cßn phï hîp n÷a cÇn
ph¶i söa ®æi, bæ sung, c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kÞp thêi c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn
®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n lý doanh nghiÖp.
Trong qu¸ tr×nh häc tËp ë tr-êng vµ thêi gian thùc tËp, t×m hiÓu, nghiªn cøu
t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng M¹i §«ng Nam ¸ . Em ®· m¹nh d¹n chän
®Ò tµi “Tæ chøc h¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh víi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ n©ng
cao hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng
M¹i §«ng Nam ¸“ víi mong muèn gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo
c«ng cuéc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn bé m¸y kÕ to¸n cña c«ng ty.
KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn gåm cã 3 phÇn chÝnh
sau:
PhÇn I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n TSC§ t¹i c¸c doanh nghiÖp
1
PhÇn II: Thùc tr¹ng kÕ to¸n TSC§ t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng
M¹i §«ng Nam ¸
PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n TSC§ t¹i C«ng ty cæ
phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng M¹i §«ng Nam ¸
2
PhÇn I
lý luËn chung vÒ ho¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh
t¹i c¸c doanh nghiÖp
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ TSC§
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña TSC§
1.1. Kh¸i niÖm vÒ TSC§
Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®Òu kh¼ng ®Þnh tiªu thøc nhËn
biÕt TSC§ trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ viÖc xÕp lo¹i tµi s¶n nµo lµ TSC§ dùa
vµo 2 chØ tiªu ®ã lµ:
- Tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín
- Tµi s¶n cã thêi gian sö dông l©u dµi
Hai chØ tiªu nµy do c¸c c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vµ nã phô
thuéc vµo tõng quèc gia kh¸c nhau. Tuy nhiªn, sù quy ®Þnh kh¸c nhau ®ã th-êng
chØ vÒ mÆt gi¸ trÞ, cßn vÒ thêi gian sö dông th× t-¬ng ®èi gièng nhau. §Æc biÖt lµ
c¸c quy ®Þnh nµy kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, mµ nã cã thÓ thay ®æi ®Ó phï hîp víi gi¸
trÞ thÞ tr-êng vµ c¸c yÕu tè kh¸c.
VÝ dô nh- theo quyÕt ®Þnh sè 507/TC ngµy 22/7/1986 quy ®Þnh TSC§ ph¶i lµ
nh÷ng t- liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ trªn 100 ngµn ®ång vµ thêi gian sö dông lín h¬n 1
n¨m. HiÖn nay, c¨n cø vµo tr×nh ®é qu¶n lý vµ thùc tÕ nÒn kinh tÕ n-íc ta, Bé tµi
chÝnh ®· quy ®Þnh cô thÓ 2 chØ tiªu trªn qua quyÕt ®Þnh 166/1999/Q§-BTC ra ngµy
30/12/1999. §ã lµ:
- Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn
- Cã gi¸ trÞ tõ 5.000.000 ®ång trë lªn.
Nh÷ng t- liÖu lao ®éng nµo kh«ng tho¶ m·n hai chØ tiªu trªn th× ®-îc gäi lµ
c«ng cô lao ®éng nhá. ViÖc Bé tµi chÝnh quy ®Þnh gi¸ trÞ ®Ó x¸c ®Þnh tµi s¶n nµo lµ
TSC§ lµ mét quyÕt ®Þnh phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho qu¶n lý vµ sö
dông TSC§, ®ång thêi ®Èy nhanh viÖc ®æi míi trang thiÕt bÞ, c«ng cô dông cô cho
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
3
1.2. §Æc ®iÓm cña TSC§
Mét ®Æc ®iÓm quan träng cña TSC§ lµ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh nã bÞ hao mßn dÇn vµ gi¸ trÞ hao mßn ®ã ®-îc dÞch chuyÓn vµo chi phÝ
s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Kh¸c víi c«ng cô lao ®éng nhá, TSC§ tham gia
nhiÒu kú kinh doanh, nh-ng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn lóc
h- háng.
Tuy nhiªn, ta cÇn l-u ý mét ®iÓm quan träng ®ã lµ, chØ cã nh÷ng tµi s¶n vËt
chÊt ®-îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc l-u th«ng hµng ho¸ dÞch vô tho¶
m·n 2 tiªu chuÈn trªn, míi ®-îc gäi lµ TSC§. §iÓm nµy gióp ta ph©n biÖt gi÷a
TSC§ vµ hµng ho¸. VÝ dô m¸y vi tÝnh sÏ lµ hµng ho¸ hay thay v× thuéc lo¹i TSC§
v¨n phßng, nÕu doanh nghiÖp mua m¸y ®ã ®Ó b¸n. Nh-ng nÕu doanh nghiÖp ®ã sö
dông m¸y vi tÝnh cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× m¸y vi tÝnh ®ã lµ TSC§.
Tµi s¶n cè ®Þnh còng ph©n biÖt víi ®Çu t- dµi h¹n, cho dï c¶ hai lo¹i nµy ®Òu
®-îc duy tr× qu¸ mét kú kÕ to¸n. Nh-ng ®Çu t- dµi h¹n kh«ng ph¶i ®-îc dïng cho
ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh- ®Êt ®ai ®-îc duy tr× ®Ó
më réng s¶n xuÊt trong t-¬ng lai, ®-îc xÕp vµo lo¹i ®Çu t- dµi h¹n. Ng-îc l¹i ®Êt
®ai mµ trªn ®ã x©y dùng nhµ x-ëng cña doanh nghiÖp th× nã l¹i lµ TSC§.
2. Ph©n lo¹i TSC§
Do TSC§ trong doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i víi nhiÒu h×nh th¸i biÓu hiÖn,
tÝnh chÊt ®Çu t-, c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông kh¸c nhau... nªn ®Ó thuËn lîi cho
viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§, cÇn s¾p xÕp TSC§ vµo tõng nhãm theo tõng ®Æc
tr-ng nhÊt ®Þnh. Sù s¾p xÕp nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc khai th¸c tèi ®a
c«ng dông cña TSC§ vµ phôc vô tèt cho c«ng t¸c thèng kª TSC§.
Tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ ®-îc ph©n theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, nh- theo
h×nh th¸i biÓu hiÖn, theo nguån h×nh thµnh, theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông....
mçi mét c¸ch ph©n lo¹i sÏ ®¸p øng ®-îc nh÷ng nhu cÇu qu¶n lý nhÊt ®Þnh cô thÓ:
2.1. Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn
Tµi s¶n cè ®Þnh ®-îc ph©n thµnh TSC§ v« h×nh vµ TSC§ h÷u h×nh.
* Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: Lµ nh÷ng t- liÖu lao ®éng chñ yÕu cã h×nh th¸i
vËt chÊt, cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi, tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh
doanh nh-ng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu. Thuéc vÒ lo¹i nµy gåm cã:
4
- Nhµ cöa vËt kiÕn tróc: Bao gåm c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nh- nhµ
cöa, vËt kiÕn tróc, cÇu cèng... phôc vô cho SXKD.
- M¸y mãc thiÕt bÞ: Bao gåm c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ dïng trong s¶n xuÊt
kinh doanh.
- ThiÕt bÞ ph-¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn: Lµ c¸c ph-¬ng tiÖn dïng ®Ó vËn
chuyÓn nh- c¸c lo¹i ®Çu m¸y, ®-êng èng vµ c¸c ph-¬ng tiÖn kh¸c (« t«, m¸y kÐo,
xe t¶i...)
- ThiÕt bÞ dông cô dïng cho qu¶n lý: gåm c¸c thiÕt bÞ dông cô phôc vô cho
qu¶n lý nh- dông cô ®o l-êng, m¸y tÝnh, m¸y ®iÒu hoµ.
- C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc cho s¶n phÈm: Gåm c¸c lo¹i c©y l©u n¨m
(cµphª, chÌ, cao su...) sóc vËt lµm viÖc (voi, bß, ngùa cµy kÐo...) vµ sóc vËt nu«i ®Ó
lÊy s¶n phÈm (bß s÷a, sóc vËt sinh s¶n...).
- Tµi s¶n cè ®Þnh phóc lîi: Gåm tÊt c¶ TSC§ sö dông cho nhu cÇu phó lîi
c«ng céng (Nhµ ¨n, nhµ nghØ, nhµ v¨n ho¸, s©n bãng, thiÕt bÞ thÓ thao...)
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh kh¸c: Bao gåm nh÷ng TSC§ mµ ch-a ®-îc quy
®Þnh ph¶n ¸nh vµo c¸c lo¹i nãi trªn (t¸c phÈm nghÖ thuËt, s¸ch chuyªn m«n kü
thuËt...).
* Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: Lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, thÓ
hiÖn mét l-îng gi¸ trÞ ®· ®-îc ®Çu t- cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Thuéc vÒ TSC§ v« h×nh gåm cã:
- Chi phÝ thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt: Bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn
viÖc thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt, chi phÝ khai hoang, nh- chi cho c«ng t¸c nghiªn
cøu, th¨m dß, lËp dù ¸n ®Çu t-, chi phÝ vÒ huy ®éng vèn ban ®Çu, chi phÝ ®i l¹i, héi
häp, qu¶ng c¸o, khai tr-¬ng...
- B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ: Lµ c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó
mua l¹i c¸c b¶n quyÒn t¸c gi¶, b»ng s¸ng chÕ, hoÆc tr¶ cho c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu, s¶n xuÊt thö, ®-îc nhµ n-íc cÊp b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ.
- Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ cho viÖc nghiªn cøu,
ph¸t triÓn doanh nghiÖp do ®¬n vÞ ®Çu t- hoÆc thuª ngoµi.
- Lîi thÕ th-¬ng m¹i: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ lîi thÕ th-¬ng m¹i do doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ thªm ngoµi gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c TSC§ h÷u h×nh, bëi sù thuËn lîi
5
cña vÞ trÝ th-¬ng m¹i, sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng hoÆc danh tiÕng cña doanh
nghiÖp.
- QuyÒn ®Æc nh-îng (hay quyÒn khai th¸c): Bao gåm c¸c chi phÝ doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ ®Ó mua ®Æc quyÒn khai th¸c c¸c nghiÖp vô quan träng hoÆc ®éc
quyÒn s¶n xuÊt, tiªu thô mét lo¹i s¶n phÈm theo c¸c hîp ®ång ®Æc nh-îng ®· ký
kÕt víi Nhµ n-íc hay mét ®¬n vÞ nh-îng quyÒn cïng víi c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn
viÖc tiÕp nhËn ®Æc quyÒn (Hoa hång, giao tiÕp, thñ tôc ph¸p lý...)
- QuyÒn thuª nhµ: Lµ chi phÝ ph¶i tr¶ cho ng-êi thuª nhµ tr-íc ®ã ®Ó ®-îc
thõa kÕ c¸c quyÒn lîi vÒ thuª nhµ theo hîp ®ång hay theo luËt ®Þnh.
- Nh·n hiÖu: Bao gåm c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ ®Ó mua l¹i nh·n
hiÖu hay tªn mét nh·n hiÖu nµo ®ã. Thêi gian cã Ých cña nh·n hiÖu th-¬ng m¹i kÐo
dµi suèt thêi gian nã tån t¹i, trõ khi cã dÊu hiÖu mÊt gi¸ (s¶n phÈm, hµng ho¸ mang
nh·n hiÖu ®ã tiªu thô chËm, doanh sè gi¶m...)
- QuyÒn sö dông ®Êt: Bao gåm toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra cã liªn
quan ®Õn viÖc giµnh quyÒn sö dông ®Êt ®ai, mÆt n-íc trong mét kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh.
- B¶n quyÒn t¸c gi¶: Lµ tiÒn chi phÝ thï lao cho t¸c gi¶ vµ ®-îc Nhµ n-íc
c«ng nhËn cho t¸c gi¶ ®éc quyÒn ph¸t hµnh vµ b¸n t¸c phÈm cña m×nh
ViÖc ph©n lo¹i TSC§ theo tiªu thøc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng-êi tæ
chøc h¹ch to¸n TSC§ sö dông tµi kho¶n kÕ to¸n mét c¸ch phï hîp vµ khai th¸c
triÖt ®Ó tÝnh n¨ng kü thuËt cña TSC§.
2.2. Theo quyÒn së h÷u
Theo tiªu thøc nµy TSC§ ®-îc ph©n thµnh TSC§ tù cã vµ TSC§ thuª ngoµi.
* TSC§ tù cã: Lµ nh÷ng TSC§ x©y dùng, mua s¾m hoÆc chÕ t¹o b»ng nguån
vèn cña doanh nghiÖp, do ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp, do ®i vay cña ng©n hµng, b»ng
nguån vèn tù bæ sung, nguån vèn liªn doanh...
* TSC§ ®i thuª l¹i ®-îc ph©n thµnh:
- TSC§ thuª ho¹t ®éng: Lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp ®i thuª cña c¸c ®¬n vÞ
kh¸c ®Ó sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång ký kÕt.
- TSC§ thuª tµi chÝnh: Lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp thuª cña c«ng ty cho
thuª tµi chÝnh, nÕu hîp ®ång thuª tho¶ m·n Ýt nhÊt 1 trong 4 ®iÒu sau ®©y:
6
+ Khi kÕt thóc thêi h¹n cho thuª theo hîp ®ång, bªn thuª ®-îc nhËn quyÒn
sö h÷u tµi s¶n thuª hoÆc ®-îc tiÕp tôc thuª theo sù tho¶ thuËn cña.
+ Khi kÕt thóc thêi h¹n thuª bªn thuª ®-îc quyÒn lùa chän mua tµi s¶n thuª
theo gi¸ danh nghÜa thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i.
+ Thêi h¹n thuª mét tµi s¶n Ýt nhÊt ph¶i b»ng 60% thêi gian cÇn thiÕt ®Ó khÊu
hao tµi s¶n thuª.
+ Tæng sè tiÒn thuª tµi s¶n ph¶i tr¶ Ýt nhÊt ph¶i t-¬ng ®-¬ng víi gi¸ trÞ tµi s¶n
®ã trªn thÞ tr-êng vµo thêi ®iÓm ký hîp ®ång.
ViÖc ph©n lo¹i TSC§ theo tiªu thøc nµy ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tû träng TSC§
thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp vµ tû träng TSC§ thuéc quyÒn qu¶n lý vµ sö dông
cña doanh nghiÖp ®Õn nh÷ng ®èi t-îng quan t©m. Bªn c¹nh ®ã còng x¸c ®Þnh râ
tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi tõng lo¹i TSC§.
2.3. Theo nguån h×nh thµnh
§øng trªn ph-¬ng diÖn nµy TSC§ ®-îc chia thµnh:
- TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn ®-îc ng©n s¸ch cÊp hay cÊp
trªn cÊp.
- TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn tù bæ sung cña doanh nghiÖp
(quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü phóc lîi...).
- TSC§ nhËn gãp vèn liªn doanh.
Ph©n lo¹i TSC§ theo nguån h×nh thµnh, cung cÊp ®-îc c¸c th«ng tin vÒ c¬
cÊu nguån vèn h×nh thµnh TSC§. Tõ ®ã cã ph-¬ng h-íng sö dông nguån vèn khÊu
hao TSC§ mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hîp lý.
2.4. Theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông
§©y lµ mét h×nh thøc ph©n lo¹i rÊt h÷u Ých vµ tiÖn lîi cho viÖc ph©n bæ khÊu
hao vµo tµi kho¶n chi phÝ phï hîp. Theo tiªu thøc nµy, TSC§ ®-îc ph©n thµnh:
- TSC§ dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh : Lµ nh÷ng TSC§ ®ang thùc tÕ sö
dông, trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng tµi s¶n
nµy b¾t buéc ph¶i trÝch khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh .
- TSC§ dïng trong môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh quèc phßng: Lµ
nh÷ng TSC§ do doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông cho c¸c môc ®Ých phóc lîi, sù
nghiÖp, an ninh quèc phßng trong doanh nghiÖp.
7
- TSC§ chê xö lý: Bao gåm c¸c TSC§ kh«ng cÇn dïng, ch-a cÇn dïng v×
thõa so víi nhu cÇu sö dông hoÆc kh«ng thÝch hîp víi sù ®æi míi quy tr×nh c«ng
nghÖ, bÞ h- háng chê thanh lý, TSC§ tranh chÊp chê gi¶i quyÕt, nh÷ng TSC§ nµy
cÇn xö lý nhanh chãng ®Ó thu håi vèn sö dông cho viÖc ®Çu t- ®æi míi TSC§.
- TSC§ b¶o qu¶n, gi÷ hé nhµ n-íc: Bao gåm nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp b¶o
qu¶n hé, gi÷ hé cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cÊt hé nhµ n-íc theo quy ®Þnh cña c¬ quan
nhµ n-íc cã thÈm quyÒn.
MÆc dï, TSC§ ®-îc chia thµnh tõng nhãm víi ®Æc tr-ng kh¸c nhau, Nh-ng
trong c«ng t¸c qu¶n lý, TSC§ ph¶i ®-îc theo dâi chi tiÕt cho tõng TSC§ cô thÓ vµ
riªng biÖt, gäi lµ ®èi t-îng ghi TSC§. §èi t-îng ghi TSC§ lµ tõng ®¬n vÞ TS cã kÕt
cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n liªn kÕt víi nhau, thùc
hiÖn 1 hay 1 sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Trong sæ kÕ to¸n mçi mét ®èi t-îng TSC§
®-îc ®¸nh mét sè hiÖu nhÊt ®Þnh, gäi lµ sè hiÖu hay danh ®iÓm TSC§.
3. §¸nh gi¸ TSC§
ChØ tiªu hiÖn vËt cña TSC§ lµ c¬ së lËp kÕ ho¹ch ph©n phèi, sö dông vµ ®Çu
t- TSC§. Trong kÕ to¸n vµ qu¶n lý tæng hîp TSC§ theo c¸c chØ tiªu tæng hîp ph¶i
sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ cña TSC§, mµ muèn nghiªn cøu mÆt gi¸ trÞ cña TSC§, ph¶i
tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tõng lo¹i TSC§ th«ng qua h×nh th¸i tiÒn tÖ.
§¸nh gi¸ TSC§ lµ 1 ho¹t ®éng thiÕt yÕu trong mèi doanh nghiÖp th«ng qua
ho¹t ®éng nµy, ng-êi ta x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§. TSC§ ®-îc ®¸nh
gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®-îc ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh sö dông (doanh nghiÖp chØ
®¸nh gi¸ l¹i TS khi cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn hay dïng
tµi s¶n ®Ó liªn doanh, gãp vèn cæ phÇn, tiÕn hµnh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, ®a d¹ng
ho¸ h×nh thøc së h÷u doanh nghiÖp). Th«ng qua ®¸nh gi¸ TSC§, sÏ cung cÊp th«ng
tin tæng hîp vÒ TSC§ vµ ®¸nh gi¸ quy m« cña doanh nghiÖp.
TSC§ ®-îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸, gi¸ trÞ hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i.
* Nguyªn gi¸ TSC§.
Nguyªn gi¸ TSC§ lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó cã TSC§ cho tíi khi
®-a TSC§ vµo ho¹t ®éng b×nh th-êng. Nguyªn gi¸ TSC§ lµ c¨n cø cho viÖc tÝnh
khÊu hao TSC§, do ®ã nã cÇn ph¶i ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn s¬ së nguyªn t¾c gi¸ phÝ
vµ nguyªn t¾c kh¸ch quan. Tøc lµ nguyªn gi¸ TSC§ ®-îc h×nh thµnh trªn chi phÝ
hîp lý hîp lÖ vµ dùa trªn c¸c c¨n cø cã tÝnh kh¸ch quan, nh- ho¸ ®¬n, gi¸ thÞ
tr-êng cña TSC§...
8
ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ ®-îc x¸c ®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i nh- sau:
* §èi víi TSC§ h÷u h×nh:
- Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i mua s¾m (kÓ c¶ mua míi vµ cò) bao gåm gi¸ thùc tÕ
ph¶i tr¶, l·i tiÒn vay ®Çu t- cho TSC§ khi ch-a ®-a TSC§ vµo sö dông, c¸c chi phÝ
vËn chuyÓn, bèc dì, c¸c chi phÝ söa ch÷a, t©n trang tr-íc khi ®-a TSC§ vµo sö
dông, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tr-íc b¹ (nÕu cã)...
- Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®Çu t- x©y dùng (c¶ tù lµm vµ thuª ngoµi): Lµ gi¸
quyÕt to¸n c«ng tr×nh x©y dùng theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t- vµ x©y
dùng hiÖn hµnh, c¸c chi phÝ liªn quan vµ lÖ phÝ tr-íc b¹ ( nÕu cã).
- Nguyªn gi¸ TSC§ ®-îc cÊp, ®-îc ®iÒu chuyÓn ®Õn:
+ NÕu lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp: Nguyªn gi¸ bao gåm gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ
ë ®¬n vÞ cÊp (hoÆc gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi ®ång giao nhËn) vµ c¸c chi phÝ
t©n trang, chi phÝ söa ch÷a, vËn chuyÓn bèc dì, l¾p ®Æt, ch¹y thö mµ bªn nhËn tµi
s¶n ph¶i chi tr¶ tr-íc khi ®-a TSC§ vµo sö dông.
+ NÕu ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc: Nguyªn
gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i lµ sè khÊu hao luü kÕ ®-îc ghi theo sæ cña ®¬n vÞ cÊp. C¸c phÝ
tæn míi tr-íc khi dïng ®-îc ph¶n ¸nh trùc tiÕp vµo chi phÝ kinh doanh mµ kh«ng
tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§.
- Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®-îc cho, ®-îc biÕu tÆng, nhËn gãp vèn liªn doanh,
nhËn l¹i vèn gãp, do ph¸t hiÖn thõa... Bao gåm gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi
®ång giao nhËn cïng c¸c phÝ tæn míi tr-íc khi dïng (nÕu cã).
* §èi víi TSC§ v« h×nh.
Nguyªn gi¸ cña TSC§ v« h×nh lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¶i tr¶ khi thùc hiÖn
nh- phÝ tæn thµnh lËp, chi phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn...
* §èi víi TSC§ thuª tµi chÝnh.
Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª, nh- ®¬n vÞ chñ së
h÷u tµi s¶n bao gåm: gi¸ mua thùc tÕ, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì, c¸c chi phÝ
söa ch÷a, t©n trang tr-íc khi ®-a TSC§ vµo sö dông, chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö, thuÕ
vµ lÖ phÝ tr-íc b¹ (nÕu cã)...
PhÇn chªnh lÖch gi÷a tiÒn thuª TSC§ ph¶i tr¶ cho ®¬n vÞ cho thuª vµ nguyªn
gi¸ TSC§ ®ã ®-îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh phï hîp víi thêi h¹n cña hîp
®ång thuª TSC§ tµi chÝnh.
9
* Trong thêi gian sö dông, nguyªn gi¸ TSC§ cã thÓ bÞ thay ®æi, khi ®ã ph¶i
c¨n cø vµo thùc tr¹ng ®Ó ghi t¨ng hay gi¶m nguyªn gi¸ TSC§. Nguyªn gi¸ TSC§
trong doanh nghiÖp chØ thay ®æi trong c¸c tr-êng hîp sau:
- §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ TSC§
- N©ng cÊp TSC§
- Th¸o dì mét hay mét sè bé phËn cña TSC§
Khi thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§ doanh nghiÖp ph¶i lËp biªn b¶n ghi râ c¸c
c¨n cø thay ®æi vµ x¸c ®Þnh l¹i c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ
to¸n sè khÊu hao luü kÕ cña TSC§ vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn
hµnh.
* Gi¸ trÞ cßn l¹i.
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng nguyªn gi¸ trõ ®i gi¸ trÞ hao
mßn. §©y lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh ®óng tr¹ng th¸i kü thuËt cña TSC§, sè tiÒn cßn l¹i
cÇn tiÕp tôc thu håi d-íi h×nh thøc khÊu hao vµ lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch t¨ng
c-êng ®æi míi TSC§.
Qua ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ë trªn ta thÊy mçi lo¹i gi¸ trÞ cã t¸c dông ph¶n
¸nh nhÊt ®Þnh, nh-ng vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, v× vËy kÕ to¸n TSC§ theo dâi c¶
3 lo¹i, nguyªn gi¸, gi¸ trÞ ®· hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i ®Ó phôc vô cho nhu cÇu
qu¶n lý TSC§.
II. H¹ch to¸n biÕn ®éng tsc®
1. Vai trß vµ nhiÖm vô cña h¹ch to¸n TSC§.
H¹ch to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n TSC§ nãi riªng lµ mét nhu cÇu kh¸ch
quan cña b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh- cña x· héi. Ngµy nay khi mµ quy
m« s¶n xuÊt ngµy cµng lín, tr×nh ®é x· héi ho¸ vµ søc ph¸t triÓn s¶n xuÊt ngµy
cµng cao, th× h¹ch to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n TSC§ nãi riªng kh«ng ngõng ®-îc
t¨ng c-êng vµ hoµn thiÖn. Nã ®· trë thµnh mét c«ng cô ®Ó l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ vµ
phôc vô c¸c nhu cÇu cña con ng-êi.
Th«ng qua h¹ch to¸n TSC§ sÏ th-êng xuyªn trao ®æi, n¾m ch¾c t×nh h×nh
t¨ng gi¶m TSC§ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ, t×nh h×nh sö dông vµ hao mßn TSC§, tõ ®ã
®-a ra ph-¬ng thøc qu¶n lý vµ sö dông hîp lý c«ng suÊt cña TSC§, gãp phÇn ph¸t
triÓn s¶n xuÊt, thu håi nhanh vèn ®Çu t- ®Ó t¸i s¶n xuÊt vµ t¹o søc c¹nh tranh cña
doanh nghiÖp trªn th-¬ng tr-êng,.
10
Víi vai trß to lín ®ã, ®ßi hái h¹ch to¸n TSC§ ph¶i ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô
chñ yÕu sau:
- Ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp chÝnh x¸c kÞp thêi sè l-îng, gi¸ trÞ TSC§ hiÖn
cã, t×nh tr¹ng t¨ng gi¶m vµ hiÖn tr¹ng TSC§ trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp,
còng nh- t¹i tõng bé phËn sö dông TSC§. T¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp th«ng tin ®Ó
kiÓm tra gi¸m s¸t th-êng xuyªn viÖc gi÷ g×n b¶o qu¶n, b¶o d-ìng TSC§ vµ kÕ
ho¹ch ®Çu t- ®æi míi TSC§ trong tõng ®¬n vÞ.
-TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh theo møc ®é hao mßn cña tµi s¶n vÒ chÕ ®é quy ®Þnh.
- Tham gia lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ dù to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§, gi¸m
s¸t viÖc söa ch÷a TSC§ vÒ chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña c«ng viÖc söa ch÷a.
- TÝnh to¸n ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh h×nh x©y dùng trang bÞ thªm,
®æi míi n©ng cÊp hoÆc th¸o dì bít lµm t¨ng, gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ còng nh- t×nh
h×nh thanh lý, nh-îng b¸n TSC§.
- H-íng dÉn, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ, c¸c bé phËn phô thuéc trong doanh nghiÖp
thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é ghi chÐp ban ®Çu vÒ TSC§, më c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n cÇn
thiÕt vµ h¹ch to¸n TSC§ ®óng chÕ ®é quy ®Þnh.
- Tham gia kiÓm tra ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ theo quy ®Þnh cña nhµ n-íc vµ yªu
cÇu b¶o toµn vèn, tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh tr¹ng bÞ huy ®éng, b¶o qu¶n sö dông
TSC§ t¹i ®¬n vÞ.
2. Tµi kho¶n sö dông
Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, viÖc h¹ch to¸n TSC§ ®-îc theo dâi trªn c¸c tµi
kho¶n chñ yÕu sau:
* TK 211 “T¯i s°n cè ®Þnh h÷u h×nh”: T¯i kho°n n¯y dïng ®Ó ph°n ²nh gi²
trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña toµn bé TSC§ cña doanh nghiÖp theo
nguyªn gi¸.
Nî TK 211 Cã
D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§
TSC§ h÷u h×nh t¨ng trong kú h÷u h×nh gi¶m trong kú
DCK: Nguyªn gi¸ TSC§
h÷u h×nh hiÖn cã
11
Tµi kho¶n 211 ®-îc chi tiÕt ®Õn c¸c tµi kho¶n cÊp hai sau:
TK 2112: Nhµ cöa vËt kiÕn tróc
TK 2113: M¸y mãc thiÕt bÞ
TK 2114: Ph-¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn
TK 2115: ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý
TK 2116: C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm.
TK 2118: TSC§ h÷u h×nh kh¸c.
* TK 212 “T¯i s°n cè ®Þnh thuª t¯i chÝnh”: T¯i kho°n n¯y dïng ®Ó ph°n ²nh
gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ thuª tµi chÝnh cña doanh
nghiÖp
Nî TK 212 Cã
D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§
thuª tµi chÝnh t¨ng trong kú thuª tµi chÝnh gi¶m trong kú
DCK: Nguyªn gi¸ TSC§
thuª tµi chÝnh hiÖn cã
* T¯i kho°n 213 “T¯i s°n cè ®Þnh v« h×nh”: T¯i kho°n n¯y dïng ®Ó ph°n ²nh
gi¸ trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ v« h×nh cña doanh nghiÖp .
Nî TK 213 Cã
D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§
TSC§ v« h×nh t¨ng trong kú v« h×nh gi¶m trong kú
DCK: Nguyªn gi¸ TSC§
v« h×nh hiÖn cã t¹i DN
Tµi kho¶n 213 cã c¸c tµi kho¶n cÊp 2 nh- sau:
TK 2131: QuyÒn sö dông ®Êt
TK 2132: Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp
TK 2133: B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ
12
TK 2134: Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn
TK 2138: TSC§ v« h×nh kh¸c
* T¯i kho°n 214 “Hao mßn TSC§”: T¯i kho°n n¯y ph°n ²nh gi² trÞ hao mßn
cña TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông do trÝch khÊu hao vµ nh÷ng kho¶n t¨ng gi¶m hao
mßn kh¸c cña c¸c lo¹i TSC§ cña doanh nghiÖp.
Nî TK 214 Cã
Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ §DK: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn
gi¶m do c¸c lý do gi¶m TSC§ TSC§ t¨ng do trÝch khÊu hao, do
®¸nh gi¸ l¹i TSC§
DCK: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§
hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp
Tµi kho¶n 214 cã 3 tµi kho¶n cÊp 2 nh- sau:
TK 2141: Hao mßn TSC§ h÷u h×nh
TK 2142: Hao mßn TSC§ ®i thuª
TK 2143: Hao mßn TSC§ v« h×nh
* T¯i kho°n 411 “Nguån vèn kinh doanh”: §©y l¯ t¯i kho°n ph°n ²nh sè vèn
kinh doanh hiÖn cã vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Nî TK 411 Cã
Vèn kinh doanh gi¶m trong kú D§K: Vèn kinh doanh t¨ng trong kú
DCK: Vèn kinh doanh hiÖn
cã cña doanh nghiÖp
TK 411 ®-îc chi tiÕt theo tõng nguån h×nh thµnh vèn. Trong ®ã cÇn theo dâi
chi tiÕt cho tõng tæ chøc, tõng c¸ nh©n tham gia gãp vèn.
Ngoµi c¸c TK nªu trªn, trong qu¸ tr×nh thanh to¸n cßn sö dông mét sè tµi
kho¶n kh¸c cã liªn quan nh- 111, 112, 142, 331, 335, 241 ... vµ mét sè tµi kho¶n
ngo¯i b°ng c©n ®èi kÕ to²n nh TK 001 “TSC§ thuª ngo¯i” v¯ TK 009 “Nguån vèn
khÊu hao”.
13
3. H¹ch to¸n chi tiÕt TSC§
TSC§ trong doanh nghiÖp biÕn ®éng chñ yÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n
xuÊt trong doanh nghiÖp. TSC§ trong doanh nghiÖp biÕn ®éng do nhiÒu nguyªn
nh©n, nh-ng trong bÊt kú tr-êng hîp nµo ®Òu ph¶i cã chøng tõ hîp lý, hîp lÖ chøng
minh cho nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ hoµn thµnh hÖ thèng chøng tõ nµy gåm:
- Biªn b¶n giao nhËn TSC§ (MÉu sè 01 - TSC§): Biªn b¶n nµy nh»m x¸c
nhËn viÖc giao nhËn TSC§ sau khi hoµn thµnh x©y dùng, mua s¾m ®-îc biÕu, tÆng,
viÖn trî, gãp vèn liªn doanh... §-a vµo sö dông t¹i ®¬n vÞ hoÆc tµi s¶n cña ®¬n vÞ
bµn giao cho ®¬n vÞ kh¸c theo lÖnh cña cÊp trªn, theo hîp ®ång liªn doanh...
- Biªn b¶n ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ (MÉu sè 05 - TSC§): X¸c nhËn viÖc ®¸nh gi¸
l¹i TSC§ vµ lµm c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan sè chªnh lÖch
(t¨ng gi¶m) do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§. Biªn b¶n nµy ®-îc lËp thµnh 2 b¶n, mét b¶n l-u
t¹i phßng kÕ to¸n, mét b¶n l-u t¹i phßng hå s¬ kü thuËt cña TSC§.
- Biªn b¶n giao nhËn TSC§ söa ch÷a lín hoµn thµnh (MÉu sè 04 - TSC§):
§©y lµ biªn b¶n x¸c nhËn viÖc giao nhËn TSC§ sau khi hoµn thµnh viÖc söa ch÷a
lín gi÷a bªn cã TSC§ söa ch-· vµ bªn thùc hiÖn viÖc söa ch÷a vµ lµ c¨n cø ghi sæ
kÕ to¸n vµ thanh to¸n chi phÝ söa ch÷a lín TSC§. Biªn b¶n giao nhËn nµy lËp thµnh
2 b¶n hai bªn giao nhËn cïng ký vµ mçi bªn gi÷ 1 b¶n, sau ®ã chuyÓn cho kÕ to¸n
tr-ëng cña ®¬n vÞ ký duyÖt vµ l-u t¹i phßng kÕ to¸n.
- Biªn b¶n thanh lý TSC§ (MÉu sè 03 - TSC§): X¸c nhËn viÖc thanh lý
TSC§ vµ lµm c¨n cø ®Ó ghi gi¶m TSC§ trªn sæ kÕ to¸n. Biªn b¶n thanh lý ph¶i do
Ban thanh lý TSC§ lËp vµ cã ®Çy ®ñ ch÷ ký, ghi râ hä tªn cña tr-ëng ban thanh lý,
kÕ to¸n tr-ëng vµ thñ tr-ëng ®¬n vÞ.
Ngoµi c¸c chøng tõ trªn doanh nghiÖp cßn sö dông thªm mét sè chøng tõ
kh¸c nh-: ho¸ ®¬n, hîp ®ång liªn doanh, quyÕt ®Þnh cÊp TSC§, c¸c chøng tõ thanh
to¸n... Bªn c¹nh viÖc sö dông chøng tõ ®Ó chøng minh cho nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t
sinh, qu¶n lý TSC§ cßn dùa trªn c¬ së c¸c hå s¬ gåm:
- Hå s¬ kü thuËt: Theo dâi c¸c chØ tiªu kü thuËt cña TSC§, hå s¬ nµy do
phßng kü thuËt qu¶n lý.
- Hå s¬ kinh tÕ gåm: Hîp ®ång kinh tÕ khi mua s¾m, l¾p ®Æt, x©y dùng hoÆc
hîp ®ång liªn doanh, quyÕt ®Þnh cÊp TSC§, quyÕt ®Þnh giao nhËn vèn.
+ Ho¸ ®¬n GTGT, ho¸ ®¬n b¸n hµng.
14
+ Biªn b¶n nghiÖm thu vÒ kü thuËt cña TSC§.
+ Biªn b¶n giao nhËn TSC§.
+ C¸c chøng tõ thanh to¸n kh¸c nÕu mua s¾m TSC§.
* C¸c b-íc tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ ®-îc tãm t¾t nh- sau:
- §¸nh sè hiÖu cho TSC§.
- LËp thÎ TSC§ hoÆc vµo sæ chi tiÕt TSC§ theo tõng ®èi t-îng TSC§.
ThÎ TSC§ ®-îc lËp dùa trªn c¬ së hå s¬ kÕ to¸n TSC§. ThÎ nµy nh»m môc
®Ých theo dâi chi tiÕt tõng TSC§ cña doanh nghiÖp , t×nh h×nh thay ®æi nguyªn gi¸
vµ gi¸ trÞ hao mßn ®· trÝch hµng n¨m cña tõng TSC§. Cã thÓ vÝ thÎ TSC§ nh- lµ 1
b¶n lý lÞch theo dâi toµn bé vßng ®êi cña TSC§ tõ khi ®-îc h×nh thµnh ®-a vµo sö
dông cho ®Õn khi rêi chuyÓn khái doanh nghiÖp.
Ngoµi ra kÕ to¸n còng theo dâi TSC§ trªn sæ chi tiÕt TSC§, mçi mét sæ hay
mét sè trang sæ ®-îc më, theo dâi mét lo¹i TSC§, sæ chi tiÕt nµy lµ c¨n cø ®Ó lËp
b¶ng tæng hîp chi tiÕt vµ ph¶i cung cÊp ®-îc c¸c th«ng tin cho ng-êi qu¶n lý vÒ
tªn, ®Æc ®iÓm, tû lÖ khÊu hao 1 n¨m, sè khÊu hao TSC§ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ghi
gi¶m TSC§, lý do gi¶m TSC§. Song song víi viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§, kÕ to¸n
tiÕn hµnh h¹ch to¸n tæng hîp TSC§ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, chÝnh x¸c trong ho¹t
®éng qu¶n lý TSC§ vµ tÝnh thèng nhÊt trong h¹ch to¸n.
4. H¹ch to¸n t×nh h×nh biÕn ®éng TSC§
4.1. H¹ch to¸n t¨ng TSC§ h÷u h×nh
TSC§ h÷u h×nh cña doanh nghiÖp t¨ng do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh- t¨ng do
mua s¾m, x©y dùng, cÊp ph¸t... kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo tõng tr-êng hîp cô thÓ ®Ó
ghi sæ cho phï hîp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp tÝnh thuÕ VAT theo ph-¬ng ph¸p
khÊu trõ, c¸c nghiÖp vô t¨ng TSC§ ®-îc h¹ch to¸n nh- sau: (víi doanh nghiÖp tÝnh
thuÕ VAT theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp, c¸ch h¹ch to¸n t-¬ng tù, chØ kh¸c sè thuÕ
VAT ®Çu vµo kh«ng t¸ch riªng mµ h¹ch to¸n vµo nguyªn gi¸ TSC§).
a. T¨ng do mua ngoµi kh«ng qua l¾p ®Æt:
KÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n:
BT1: Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§
Nî TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
Nî TK 133 (1332): ThuÕ VAT ®-îc khÊu trõ
15
Cã TK 331: Tæng sè tiÒn ch-a tr¶ ng-êi b¸n.
Cã TK 341, 111, 112: Thanh to¸n ngay (kÓ c¶ phÝ tæn míi).
BT2: KÕt chuyÓn t¨ng nguån vèn t-¬ng øng (tr-êng hîp ®Çu t- b»ng vèn chñ së
h÷u).
Nî TK 4141: NÕu dïng quü ®Çu t- ph¸t triÓn
Nî TK 4312: NÕu dïng quü phóc lîi ®Ó ®Çu t-
Nî TK 441: §Çu t- b»ng vèn XDCB
Cã TK 411: NÕu TSC§ dïng cho ho¹t ®éng kinh doanh
Cã TK 4312: NÕu dïng cho ho¹t ®éng phóc lîi.
NÕu ®Çu t- b»ng nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n th× ghi:
Cã TK 009
Cßn nÕu ®Çu t- b»ng nguån vèn kinh doanh kh¸c th× kh«ng ph¶i kÕt chuyÓn
nguån vèn.
b. Tr-êng hîp mua s¾m ph¶i th«ng qua l¾p ®Æt trong thêi gian dµi
KÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt theo tõng ®èi t-îng.
Khi hoµn thµnh, bµn giao míi ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ vµ kÕt chuyÓn nguån vèn.
- TËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt (gi¸ mua, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c
chi phÝ kh¸c tr-íc khi dïng).
Nî TK 241 (2411): TËp hîp chi phÝ thùc tÕ
Nî TK 133 (1332): ThuÕ VAT ®-îc khÊu trõ
Cã TK liªn quan (331, 341, 111, 112...)
- Khi hoµn thµnh nghiÖm thu, ®-a vµo sö dông:
+Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§
Nî TK 221: (Chi tiÕt tõng lo¹i)
Cã TK 241 (2411)
+KÕt chuyÓn nguån vèn (®Çu t- b»ng vèn chñ së h÷u)
Nî TK 4141, 441, 4312
Cã TK 411 (hoÆc 4313)
16
c. Tr-êng hîp t¨ng do x©y dùng c¬ b¶n bµn giao
Chi phÝ ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n ®-îc tËp hîp riªng trªn Tk 241 (2412), chi
tiÕt theo tõng c«ng tr×nh. Khi hoµn thµnh bµn giao ®-a vµo sö dông ph¶i ghi t¨ng
nguyªn gi¸ vµ kÕt chuyÓn nguån vèn gièng nh- t¨ng TSC§ do mua s¾m ph¶i qua
l¾p ®Æt.
d. Tr-êng hîp t¨ng do nhËn vèn gãp liªn doanh
C¨n cø vµo gi¸ trÞ vèn gãp do 2 bªn tho¶ thuËn, kÕ to¸n ghi t¨ng vèn gãp vµo
nguyªn gi¸ TSC§.
Nî TK 211: Nguyªn gi¸
Cã TK 411(chi tiÕt vèn liªn doanh): Gi¸ trÞ vèn gãp
e. Tr-êng hîp nhËn l¹i vèn gãp liªn doanh
C¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i ®-îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm nhËn, kÕ to¸n ghi c¸c
bót to¸n sau:
BT1: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ
Nî TK 211: nguyªn gi¸ (theo gi¸ trÞ cßn l¹i)
Cã TK 128: NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh ng¾n h¹n
Cã TK 222: NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh dµi h¹n.
BT2: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu hÕt h¹n liªn
doanh hoÆc rót hÕt vèn kh«ng tham gia n÷a v× liªn doanh kh«ng hÊp dÉn...)
Nî TK liªn quan (111,112,152,1388...)
Cã TK 222, 128
g. Tr-êng hîp t¨ng do chuyÓn tõ c«ng cô, dông cô thµnh TSC§
- NÕu CCDC cßn míi, ch-a sö dông
Nî TK 211: Nguyªn gi¸ (gi¸ thùc tÕ)
Cã TK: 153 (1531)
- NÕu CCDC ®· sö dông
Nî TK 211: Nguyªn gi¸
Cã TK 2141: gi¸ trÞ ®· ph©n bæ
17
Cã TK 1421: gi¸ trÞ cßn l¹i
h. T¨ng do ®¸nh gi¸ TSC§
BT1: PhÇn chªnh lÖch t¨ng nguyªn gi¸
Nî TK 211
Cã TK 412
BT2: PhÇn chªnh lÖch t¨ng hao mßn (nÕu cã)
Nî TK 412
Cã TK 214
i. Tr-êng hîp ph¸t hiÖn thõa trong kiÓm kª
C¨n cø vµo nguyªn nh©n thõa cô thÓ ®Ó ghi sæ cho phï hîp theo 1 trong c¸c
tr-êng hîp ®· nªu (nÕu do ®Ó ngoµi sæ s¸ch ch-a ghi sæ). NÕu TSC§ ®ã ®ang sö
dông cÇn trÝch bæ sung khÊu hao.
Nî c¸c TK liªn quan 627, 641, 642
Cã TK 214 (2141)
NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc chñ tµi s¶n th× b¸o cho c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn
vµ c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp ®Ó xö lý, trong thêi gian chê xö lý, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 211: Nguyªn gi¸
Cã TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn
Cã TK 3381: Gi¸ trÞ cßn l¹i
4.2. H¹ch to¸n gi¶m TSC§ h÷u h×nh
Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp gi¶m do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c
nhau, trong ®ã chñ yÕu do nh-îng b¸n, thanh lý... Tuú theo tõng tr-êng hîp cô thÓ,
kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh vµo sæ s¸ch cho phï hîp.
a. Nh-îng b¸n TSC§
Doanh nghiÖp ®-îc nh-îng b¸n c¸c TSC§ kh«ng cÇn dïng hoÆc xÐt thÊy sö
dông kh«ng cã hiÖu qu¶ hay l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt ®Ó thu håi vèn sö dông cho
môc ®Ých kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Doanh nghiÖp cÇn lµm ®ñ mäi thñ tôc,
chøng tõ ®Ó nh-îng b¸n. C¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ, kÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót
to¸n sau:
18
BT1: Xãa sæ TSC§ nh-îng b¸n
Nî TK 214 (2141): Gi¸ trÞ hao mßn
Nî TK 821: Gi¸ trÞ cßn l¹i
Cã TK 221: Nguyªn gi¸
BT2: Doanh thu nh-îng b¸n TSC§
Nî TK liªn quan 111, 112, 131: Tæng gi¸ thanh to¸n
Cã TK 711: Doanh thu nh-îng b¸n
Cã TK 333 (3331): ThuÕ VAT ph¶i nép
NÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp th× phÇn ghi cã TK
711 lµ tæng gi¸ thanh to¸n (gåm c¶ thuÕ VAT ph¶i nép)
BT3: C¸c chi phÝ nh-îng b¸n kh¸c (söa ch÷a, t©n trang, m«i giíi...)
Nî TK 821: TËp hîp chi phÝ nh-îng b¸n
Nî TK 133 (1331): ThuÕ VAT ®Çu vµo (nÕu cã)
Cã TK 331, 111, 112...
b. Thanh lý TSC§ h÷u h×nh
TSC§ thanh lý lµ nh÷ng TSC§ h- háng, kh«ng sö dông ®-îc mµ doanh
nghiÖp xÐt thÊy kh«ng thÓ (hoÆc cã thÓ) söa ch÷a ®Ó kh«i phôc ho¹t ®éng nh-ng
kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ hoÆc nh÷ng TSC§ l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt hay kh«ng
phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng thÓ nh-îng b¸n ®-îc. KÕ to¸n
ghi c¸c bót to¸n:
BT1: Xo¸ sæ TSC§
Nî TK 214
Nî TK 821
Cã TK 211
BT2: Sè thu håi vÒ thanh lý
Nî TK 111, 112: Thu håi b»ng tiÒn
Nî TK 152: Thu håi b»ng vËt liÖu nhËp kho
Nî TK 131, 138: Ph¶i thu ë ng-êi mua
Cã TK 333 (3331): ThuÕ VAT ph¶i nép
Cã TK 721: Thu nhËp vÒ thanh lý
19
BT3: TËp hîp chi phÝ thanh lý (tù lµm hay thuª ngoµi)
Nî TK 821: Chi phÝ thanh lý
Nî TK 133
Cã TK cã liªn quan: 111, 112, 331, 334...
c. Gi¶m do chuyÓn thµnh CCDC nhá
Trong tr-êng hîp nµy, kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Ó ghi
c¸c bót to¸n cho phï hîp.
Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn lòy kÕ
Nî TK 627 (6273): TÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung
Nî TK 641 (6413): TÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng
Nî TK 642 (6423): TÝnh vµo chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
Nî TK 142 (1421): Gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu lín)
Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
- NÕu TSC§ cßn míi, ch-a sö dông, kÕ to¸n ghi
Nî TK 153 (1531): NÕu nhËp kho
Nî TK 142 (1421): NÕu ®em sö dông
Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
d. Gi¶m do gãp vèn liªn doanh b»ng TSC§
Nh÷ng TSC§ göi ®i tham gia liªn doanh do kh«ng cßn thuéc quyÒn sö dông
vµ qu¶n lý cña doanh nghiÖp n÷a nªn ®-îc coi nh- khÊu hao hÕt gi¸ trÞ 1 lÇn, phÇn
chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gãp vèn sÏ vµo bªn Nî
hoÆc Cã tµi kho¶n 412
Nî TK 222: Gãp vèn liªn doanh dµi h¹n
Nî TK 128: Gãp vèn liªn doanh ng¾n h¹n
Nî TK 214: Hao mßn TSC§
Nî (hoÆc cã) TK 412: PhÇn chªnh lÖch
Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
e. Tr¶ l¹i TSC§ cho c¸c bªn tham gia liªn doanh
Khi tr¶ l¹i vèn gãp liªn doanh b»ng TSC§ ghi
BT1: Xãa sæ TSC§
Nî TK 411 (chi tiÕt vèn liªn doanh): Gi¸ trÞ cßn l¹i
Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn
Nî (hoÆc cã) Tk 412: PhÇn chªnh lÖch (nÕu cã).
20
Trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc kÕ to¸n lµ mét c«ng
viÖc quan träng phôc vô cho viÖc h¹ch to¸n vµ qu¶n lý kinh tÕ, nã cßn cã vai trß
tÝch cùc ®èi víi viÖc qu¶n lý tµi s¶n vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
Tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) lµ mét trong nh÷ng bé phËn c¬ b¶n t¹o nªn c¬ së vËt
chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®ång thêi lµ bé phËn quan träng quyÕt ®Þnh
sù sèng cßn cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi doanh
nghiÖp TSC§ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi¶m c-êng ®é lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng. Nã thÓ hiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ, n¨ng lùc vµ thÕ
m¹nh cña doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng hiÖn nay nhÊt lµ khi khoa häc kü thuËt trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt
trùc tiÕp th× TSC§ lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¹o nªn søc m¹nh c¹nh tranh cho c¸c
doanh nghiÖp.
§èi víi ngµnh Du LÞch vµ Th-¬ng M¹i, kÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét kh©u
quan träng trong toµn bé khèi l-îng kÕ to¸n. Nã cung cÊp toµn bé nguån sè liÖu
®¸ng tin cËy vÒ t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cña c«ng ty vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m
TSC§.... Tõ ®ã t¨ng c-êng biÖn ph¸p kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c TSC§ cña
c«ng ty. ChÝnh v× vËy, tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TSC§ lu«n lµ sù quan t©m cña c¸c
doanh nghiÖp Th-¬ng M¹i còng nh- c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc. Víi xu
thÕ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta th× c¸c
quan niÖm vÒ TSC§ vµ c¸ch h¹ch to¸n chóng tr-íc ®©y kh«ng cßn phï hîp n÷a cÇn
ph¶i söa ®æi, bæ sung, c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kÞp thêi c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn
®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n lý doanh nghiÖp.
Trong qu¸ tr×nh häc tËp ë tr-êng vµ thêi gian thùc tËp, t×m hiÓu, nghiªn cøu
t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng M¹i §«ng Nam ¸ . Em ®· m¹nh d¹n chän
®Ò tµi “Tæ chøc h¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh víi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ n©ng
cao hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng
M¹i §«ng Nam ¸“ víi mong muèn gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo
c«ng cuéc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn bé m¸y kÕ to¸n cña c«ng ty.
KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn gåm cã 3 phÇn chÝnh
sau:
PhÇn I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n TSC§ t¹i c¸c doanh nghiÖp
1
PhÇn II: Thùc tr¹ng kÕ to¸n TSC§ t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng
M¹i §«ng Nam ¸
PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n TSC§ t¹i C«ng ty cæ
phÇn Du LÞch vµ Th-¬ng M¹i §«ng Nam ¸
2
PhÇn I
lý luËn chung vÒ ho¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh
t¹i c¸c doanh nghiÖp
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ TSC§
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña TSC§
1.1. Kh¸i niÖm vÒ TSC§
Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®Òu kh¼ng ®Þnh tiªu thøc nhËn
biÕt TSC§ trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ viÖc xÕp lo¹i tµi s¶n nµo lµ TSC§ dùa
vµo 2 chØ tiªu ®ã lµ:
- Tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín
- Tµi s¶n cã thêi gian sö dông l©u dµi
Hai chØ tiªu nµy do c¸c c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vµ nã phô
thuéc vµo tõng quèc gia kh¸c nhau. Tuy nhiªn, sù quy ®Þnh kh¸c nhau ®ã th-êng
chØ vÒ mÆt gi¸ trÞ, cßn vÒ thêi gian sö dông th× t-¬ng ®èi gièng nhau. §Æc biÖt lµ
c¸c quy ®Þnh nµy kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, mµ nã cã thÓ thay ®æi ®Ó phï hîp víi gi¸
trÞ thÞ tr-êng vµ c¸c yÕu tè kh¸c.
VÝ dô nh- theo quyÕt ®Þnh sè 507/TC ngµy 22/7/1986 quy ®Þnh TSC§ ph¶i lµ
nh÷ng t- liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ trªn 100 ngµn ®ång vµ thêi gian sö dông lín h¬n 1
n¨m. HiÖn nay, c¨n cø vµo tr×nh ®é qu¶n lý vµ thùc tÕ nÒn kinh tÕ n-íc ta, Bé tµi
chÝnh ®· quy ®Þnh cô thÓ 2 chØ tiªu trªn qua quyÕt ®Þnh 166/1999/Q§-BTC ra ngµy
30/12/1999. §ã lµ:
- Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn
- Cã gi¸ trÞ tõ 5.000.000 ®ång trë lªn.
Nh÷ng t- liÖu lao ®éng nµo kh«ng tho¶ m·n hai chØ tiªu trªn th× ®-îc gäi lµ
c«ng cô lao ®éng nhá. ViÖc Bé tµi chÝnh quy ®Þnh gi¸ trÞ ®Ó x¸c ®Þnh tµi s¶n nµo lµ
TSC§ lµ mét quyÕt ®Þnh phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho qu¶n lý vµ sö
dông TSC§, ®ång thêi ®Èy nhanh viÖc ®æi míi trang thiÕt bÞ, c«ng cô dông cô cho
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
3
1.2. §Æc ®iÓm cña TSC§
Mét ®Æc ®iÓm quan träng cña TSC§ lµ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh nã bÞ hao mßn dÇn vµ gi¸ trÞ hao mßn ®ã ®-îc dÞch chuyÓn vµo chi phÝ
s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Kh¸c víi c«ng cô lao ®éng nhá, TSC§ tham gia
nhiÒu kú kinh doanh, nh-ng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn lóc
h- háng.
Tuy nhiªn, ta cÇn l-u ý mét ®iÓm quan träng ®ã lµ, chØ cã nh÷ng tµi s¶n vËt
chÊt ®-îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc l-u th«ng hµng ho¸ dÞch vô tho¶
m·n 2 tiªu chuÈn trªn, míi ®-îc gäi lµ TSC§. §iÓm nµy gióp ta ph©n biÖt gi÷a
TSC§ vµ hµng ho¸. VÝ dô m¸y vi tÝnh sÏ lµ hµng ho¸ hay thay v× thuéc lo¹i TSC§
v¨n phßng, nÕu doanh nghiÖp mua m¸y ®ã ®Ó b¸n. Nh-ng nÕu doanh nghiÖp ®ã sö
dông m¸y vi tÝnh cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× m¸y vi tÝnh ®ã lµ TSC§.
Tµi s¶n cè ®Þnh còng ph©n biÖt víi ®Çu t- dµi h¹n, cho dï c¶ hai lo¹i nµy ®Òu
®-îc duy tr× qu¸ mét kú kÕ to¸n. Nh-ng ®Çu t- dµi h¹n kh«ng ph¶i ®-îc dïng cho
ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh- ®Êt ®ai ®-îc duy tr× ®Ó
më réng s¶n xuÊt trong t-¬ng lai, ®-îc xÕp vµo lo¹i ®Çu t- dµi h¹n. Ng-îc l¹i ®Êt
®ai mµ trªn ®ã x©y dùng nhµ x-ëng cña doanh nghiÖp th× nã l¹i lµ TSC§.
2. Ph©n lo¹i TSC§
Do TSC§ trong doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i víi nhiÒu h×nh th¸i biÓu hiÖn,
tÝnh chÊt ®Çu t-, c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông kh¸c nhau... nªn ®Ó thuËn lîi cho
viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§, cÇn s¾p xÕp TSC§ vµo tõng nhãm theo tõng ®Æc
tr-ng nhÊt ®Þnh. Sù s¾p xÕp nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc khai th¸c tèi ®a
c«ng dông cña TSC§ vµ phôc vô tèt cho c«ng t¸c thèng kª TSC§.
Tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ ®-îc ph©n theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, nh- theo
h×nh th¸i biÓu hiÖn, theo nguån h×nh thµnh, theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông....
mçi mét c¸ch ph©n lo¹i sÏ ®¸p øng ®-îc nh÷ng nhu cÇu qu¶n lý nhÊt ®Þnh cô thÓ:
2.1. Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn
Tµi s¶n cè ®Þnh ®-îc ph©n thµnh TSC§ v« h×nh vµ TSC§ h÷u h×nh.
* Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: Lµ nh÷ng t- liÖu lao ®éng chñ yÕu cã h×nh th¸i
vËt chÊt, cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi, tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh
doanh nh-ng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu. Thuéc vÒ lo¹i nµy gåm cã:
4
- Nhµ cöa vËt kiÕn tróc: Bao gåm c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nh- nhµ
cöa, vËt kiÕn tróc, cÇu cèng... phôc vô cho SXKD.
- M¸y mãc thiÕt bÞ: Bao gåm c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ dïng trong s¶n xuÊt
kinh doanh.
- ThiÕt bÞ ph-¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn: Lµ c¸c ph-¬ng tiÖn dïng ®Ó vËn
chuyÓn nh- c¸c lo¹i ®Çu m¸y, ®-êng èng vµ c¸c ph-¬ng tiÖn kh¸c (« t«, m¸y kÐo,
xe t¶i...)
- ThiÕt bÞ dông cô dïng cho qu¶n lý: gåm c¸c thiÕt bÞ dông cô phôc vô cho
qu¶n lý nh- dông cô ®o l-êng, m¸y tÝnh, m¸y ®iÒu hoµ.
- C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc cho s¶n phÈm: Gåm c¸c lo¹i c©y l©u n¨m
(cµphª, chÌ, cao su...) sóc vËt lµm viÖc (voi, bß, ngùa cµy kÐo...) vµ sóc vËt nu«i ®Ó
lÊy s¶n phÈm (bß s÷a, sóc vËt sinh s¶n...).
- Tµi s¶n cè ®Þnh phóc lîi: Gåm tÊt c¶ TSC§ sö dông cho nhu cÇu phó lîi
c«ng céng (Nhµ ¨n, nhµ nghØ, nhµ v¨n ho¸, s©n bãng, thiÕt bÞ thÓ thao...)
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh kh¸c: Bao gåm nh÷ng TSC§ mµ ch-a ®-îc quy
®Þnh ph¶n ¸nh vµo c¸c lo¹i nãi trªn (t¸c phÈm nghÖ thuËt, s¸ch chuyªn m«n kü
thuËt...).
* Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: Lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, thÓ
hiÖn mét l-îng gi¸ trÞ ®· ®-îc ®Çu t- cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Thuéc vÒ TSC§ v« h×nh gåm cã:
- Chi phÝ thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt: Bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn
viÖc thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt, chi phÝ khai hoang, nh- chi cho c«ng t¸c nghiªn
cøu, th¨m dß, lËp dù ¸n ®Çu t-, chi phÝ vÒ huy ®éng vèn ban ®Çu, chi phÝ ®i l¹i, héi
häp, qu¶ng c¸o, khai tr-¬ng...
- B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ: Lµ c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó
mua l¹i c¸c b¶n quyÒn t¸c gi¶, b»ng s¸ng chÕ, hoÆc tr¶ cho c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu, s¶n xuÊt thö, ®-îc nhµ n-íc cÊp b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ.
- Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ cho viÖc nghiªn cøu,
ph¸t triÓn doanh nghiÖp do ®¬n vÞ ®Çu t- hoÆc thuª ngoµi.
- Lîi thÕ th-¬ng m¹i: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ lîi thÕ th-¬ng m¹i do doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ thªm ngoµi gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c TSC§ h÷u h×nh, bëi sù thuËn lîi
5
cña vÞ trÝ th-¬ng m¹i, sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng hoÆc danh tiÕng cña doanh
nghiÖp.
- QuyÒn ®Æc nh-îng (hay quyÒn khai th¸c): Bao gåm c¸c chi phÝ doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ ®Ó mua ®Æc quyÒn khai th¸c c¸c nghiÖp vô quan träng hoÆc ®éc
quyÒn s¶n xuÊt, tiªu thô mét lo¹i s¶n phÈm theo c¸c hîp ®ång ®Æc nh-îng ®· ký
kÕt víi Nhµ n-íc hay mét ®¬n vÞ nh-îng quyÒn cïng víi c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn
viÖc tiÕp nhËn ®Æc quyÒn (Hoa hång, giao tiÕp, thñ tôc ph¸p lý...)
- QuyÒn thuª nhµ: Lµ chi phÝ ph¶i tr¶ cho ng-êi thuª nhµ tr-íc ®ã ®Ó ®-îc
thõa kÕ c¸c quyÒn lîi vÒ thuª nhµ theo hîp ®ång hay theo luËt ®Þnh.
- Nh·n hiÖu: Bao gåm c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ ®Ó mua l¹i nh·n
hiÖu hay tªn mét nh·n hiÖu nµo ®ã. Thêi gian cã Ých cña nh·n hiÖu th-¬ng m¹i kÐo
dµi suèt thêi gian nã tån t¹i, trõ khi cã dÊu hiÖu mÊt gi¸ (s¶n phÈm, hµng ho¸ mang
nh·n hiÖu ®ã tiªu thô chËm, doanh sè gi¶m...)
- QuyÒn sö dông ®Êt: Bao gåm toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra cã liªn
quan ®Õn viÖc giµnh quyÒn sö dông ®Êt ®ai, mÆt n-íc trong mét kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh.
- B¶n quyÒn t¸c gi¶: Lµ tiÒn chi phÝ thï lao cho t¸c gi¶ vµ ®-îc Nhµ n-íc
c«ng nhËn cho t¸c gi¶ ®éc quyÒn ph¸t hµnh vµ b¸n t¸c phÈm cña m×nh
ViÖc ph©n lo¹i TSC§ theo tiªu thøc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng-êi tæ
chøc h¹ch to¸n TSC§ sö dông tµi kho¶n kÕ to¸n mét c¸ch phï hîp vµ khai th¸c
triÖt ®Ó tÝnh n¨ng kü thuËt cña TSC§.
2.2. Theo quyÒn së h÷u
Theo tiªu thøc nµy TSC§ ®-îc ph©n thµnh TSC§ tù cã vµ TSC§ thuª ngoµi.
* TSC§ tù cã: Lµ nh÷ng TSC§ x©y dùng, mua s¾m hoÆc chÕ t¹o b»ng nguån
vèn cña doanh nghiÖp, do ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp, do ®i vay cña ng©n hµng, b»ng
nguån vèn tù bæ sung, nguån vèn liªn doanh...
* TSC§ ®i thuª l¹i ®-îc ph©n thµnh:
- TSC§ thuª ho¹t ®éng: Lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp ®i thuª cña c¸c ®¬n vÞ
kh¸c ®Ó sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång ký kÕt.
- TSC§ thuª tµi chÝnh: Lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp thuª cña c«ng ty cho
thuª tµi chÝnh, nÕu hîp ®ång thuª tho¶ m·n Ýt nhÊt 1 trong 4 ®iÒu sau ®©y:
6
+ Khi kÕt thóc thêi h¹n cho thuª theo hîp ®ång, bªn thuª ®-îc nhËn quyÒn
sö h÷u tµi s¶n thuª hoÆc ®-îc tiÕp tôc thuª theo sù tho¶ thuËn cña.
+ Khi kÕt thóc thêi h¹n thuª bªn thuª ®-îc quyÒn lùa chän mua tµi s¶n thuª
theo gi¸ danh nghÜa thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i.
+ Thêi h¹n thuª mét tµi s¶n Ýt nhÊt ph¶i b»ng 60% thêi gian cÇn thiÕt ®Ó khÊu
hao tµi s¶n thuª.
+ Tæng sè tiÒn thuª tµi s¶n ph¶i tr¶ Ýt nhÊt ph¶i t-¬ng ®-¬ng víi gi¸ trÞ tµi s¶n
®ã trªn thÞ tr-êng vµo thêi ®iÓm ký hîp ®ång.
ViÖc ph©n lo¹i TSC§ theo tiªu thøc nµy ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tû träng TSC§
thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp vµ tû träng TSC§ thuéc quyÒn qu¶n lý vµ sö dông
cña doanh nghiÖp ®Õn nh÷ng ®èi t-îng quan t©m. Bªn c¹nh ®ã còng x¸c ®Þnh râ
tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi tõng lo¹i TSC§.
2.3. Theo nguån h×nh thµnh
§øng trªn ph-¬ng diÖn nµy TSC§ ®-îc chia thµnh:
- TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn ®-îc ng©n s¸ch cÊp hay cÊp
trªn cÊp.
- TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn tù bæ sung cña doanh nghiÖp
(quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü phóc lîi...).
- TSC§ nhËn gãp vèn liªn doanh.
Ph©n lo¹i TSC§ theo nguån h×nh thµnh, cung cÊp ®-îc c¸c th«ng tin vÒ c¬
cÊu nguån vèn h×nh thµnh TSC§. Tõ ®ã cã ph-¬ng h-íng sö dông nguån vèn khÊu
hao TSC§ mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hîp lý.
2.4. Theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông
§©y lµ mét h×nh thøc ph©n lo¹i rÊt h÷u Ých vµ tiÖn lîi cho viÖc ph©n bæ khÊu
hao vµo tµi kho¶n chi phÝ phï hîp. Theo tiªu thøc nµy, TSC§ ®-îc ph©n thµnh:
- TSC§ dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh : Lµ nh÷ng TSC§ ®ang thùc tÕ sö
dông, trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng tµi s¶n
nµy b¾t buéc ph¶i trÝch khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh .
- TSC§ dïng trong môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh quèc phßng: Lµ
nh÷ng TSC§ do doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông cho c¸c môc ®Ých phóc lîi, sù
nghiÖp, an ninh quèc phßng trong doanh nghiÖp.
7
- TSC§ chê xö lý: Bao gåm c¸c TSC§ kh«ng cÇn dïng, ch-a cÇn dïng v×
thõa so víi nhu cÇu sö dông hoÆc kh«ng thÝch hîp víi sù ®æi míi quy tr×nh c«ng
nghÖ, bÞ h- háng chê thanh lý, TSC§ tranh chÊp chê gi¶i quyÕt, nh÷ng TSC§ nµy
cÇn xö lý nhanh chãng ®Ó thu håi vèn sö dông cho viÖc ®Çu t- ®æi míi TSC§.
- TSC§ b¶o qu¶n, gi÷ hé nhµ n-íc: Bao gåm nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp b¶o
qu¶n hé, gi÷ hé cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cÊt hé nhµ n-íc theo quy ®Þnh cña c¬ quan
nhµ n-íc cã thÈm quyÒn.
MÆc dï, TSC§ ®-îc chia thµnh tõng nhãm víi ®Æc tr-ng kh¸c nhau, Nh-ng
trong c«ng t¸c qu¶n lý, TSC§ ph¶i ®-îc theo dâi chi tiÕt cho tõng TSC§ cô thÓ vµ
riªng biÖt, gäi lµ ®èi t-îng ghi TSC§. §èi t-îng ghi TSC§ lµ tõng ®¬n vÞ TS cã kÕt
cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n liªn kÕt víi nhau, thùc
hiÖn 1 hay 1 sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Trong sæ kÕ to¸n mçi mét ®èi t-îng TSC§
®-îc ®¸nh mét sè hiÖu nhÊt ®Þnh, gäi lµ sè hiÖu hay danh ®iÓm TSC§.
3. §¸nh gi¸ TSC§
ChØ tiªu hiÖn vËt cña TSC§ lµ c¬ së lËp kÕ ho¹ch ph©n phèi, sö dông vµ ®Çu
t- TSC§. Trong kÕ to¸n vµ qu¶n lý tæng hîp TSC§ theo c¸c chØ tiªu tæng hîp ph¶i
sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ cña TSC§, mµ muèn nghiªn cøu mÆt gi¸ trÞ cña TSC§, ph¶i
tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tõng lo¹i TSC§ th«ng qua h×nh th¸i tiÒn tÖ.
§¸nh gi¸ TSC§ lµ 1 ho¹t ®éng thiÕt yÕu trong mèi doanh nghiÖp th«ng qua
ho¹t ®éng nµy, ng-êi ta x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§. TSC§ ®-îc ®¸nh
gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®-îc ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh sö dông (doanh nghiÖp chØ
®¸nh gi¸ l¹i TS khi cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn hay dïng
tµi s¶n ®Ó liªn doanh, gãp vèn cæ phÇn, tiÕn hµnh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, ®a d¹ng
ho¸ h×nh thøc së h÷u doanh nghiÖp). Th«ng qua ®¸nh gi¸ TSC§, sÏ cung cÊp th«ng
tin tæng hîp vÒ TSC§ vµ ®¸nh gi¸ quy m« cña doanh nghiÖp.
TSC§ ®-îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸, gi¸ trÞ hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i.
* Nguyªn gi¸ TSC§.
Nguyªn gi¸ TSC§ lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó cã TSC§ cho tíi khi
®-a TSC§ vµo ho¹t ®éng b×nh th-êng. Nguyªn gi¸ TSC§ lµ c¨n cø cho viÖc tÝnh
khÊu hao TSC§, do ®ã nã cÇn ph¶i ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn s¬ së nguyªn t¾c gi¸ phÝ
vµ nguyªn t¾c kh¸ch quan. Tøc lµ nguyªn gi¸ TSC§ ®-îc h×nh thµnh trªn chi phÝ
hîp lý hîp lÖ vµ dùa trªn c¸c c¨n cø cã tÝnh kh¸ch quan, nh- ho¸ ®¬n, gi¸ thÞ
tr-êng cña TSC§...
8
ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ ®-îc x¸c ®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i nh- sau:
* §èi víi TSC§ h÷u h×nh:
- Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i mua s¾m (kÓ c¶ mua míi vµ cò) bao gåm gi¸ thùc tÕ
ph¶i tr¶, l·i tiÒn vay ®Çu t- cho TSC§ khi ch-a ®-a TSC§ vµo sö dông, c¸c chi phÝ
vËn chuyÓn, bèc dì, c¸c chi phÝ söa ch÷a, t©n trang tr-íc khi ®-a TSC§ vµo sö
dông, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tr-íc b¹ (nÕu cã)...
- Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®Çu t- x©y dùng (c¶ tù lµm vµ thuª ngoµi): Lµ gi¸
quyÕt to¸n c«ng tr×nh x©y dùng theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t- vµ x©y
dùng hiÖn hµnh, c¸c chi phÝ liªn quan vµ lÖ phÝ tr-íc b¹ ( nÕu cã).
- Nguyªn gi¸ TSC§ ®-îc cÊp, ®-îc ®iÒu chuyÓn ®Õn:
+ NÕu lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp: Nguyªn gi¸ bao gåm gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ
ë ®¬n vÞ cÊp (hoÆc gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi ®ång giao nhËn) vµ c¸c chi phÝ
t©n trang, chi phÝ söa ch÷a, vËn chuyÓn bèc dì, l¾p ®Æt, ch¹y thö mµ bªn nhËn tµi
s¶n ph¶i chi tr¶ tr-íc khi ®-a TSC§ vµo sö dông.
+ NÕu ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc: Nguyªn
gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i lµ sè khÊu hao luü kÕ ®-îc ghi theo sæ cña ®¬n vÞ cÊp. C¸c phÝ
tæn míi tr-íc khi dïng ®-îc ph¶n ¸nh trùc tiÕp vµo chi phÝ kinh doanh mµ kh«ng
tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§.
- Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®-îc cho, ®-îc biÕu tÆng, nhËn gãp vèn liªn doanh,
nhËn l¹i vèn gãp, do ph¸t hiÖn thõa... Bao gåm gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi
®ång giao nhËn cïng c¸c phÝ tæn míi tr-íc khi dïng (nÕu cã).
* §èi víi TSC§ v« h×nh.
Nguyªn gi¸ cña TSC§ v« h×nh lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¶i tr¶ khi thùc hiÖn
nh- phÝ tæn thµnh lËp, chi phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn...
* §èi víi TSC§ thuª tµi chÝnh.
Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª, nh- ®¬n vÞ chñ së
h÷u tµi s¶n bao gåm: gi¸ mua thùc tÕ, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì, c¸c chi phÝ
söa ch÷a, t©n trang tr-íc khi ®-a TSC§ vµo sö dông, chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö, thuÕ
vµ lÖ phÝ tr-íc b¹ (nÕu cã)...
PhÇn chªnh lÖch gi÷a tiÒn thuª TSC§ ph¶i tr¶ cho ®¬n vÞ cho thuª vµ nguyªn
gi¸ TSC§ ®ã ®-îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh phï hîp víi thêi h¹n cña hîp
®ång thuª TSC§ tµi chÝnh.
9
* Trong thêi gian sö dông, nguyªn gi¸ TSC§ cã thÓ bÞ thay ®æi, khi ®ã ph¶i
c¨n cø vµo thùc tr¹ng ®Ó ghi t¨ng hay gi¶m nguyªn gi¸ TSC§. Nguyªn gi¸ TSC§
trong doanh nghiÖp chØ thay ®æi trong c¸c tr-êng hîp sau:
- §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ TSC§
- N©ng cÊp TSC§
- Th¸o dì mét hay mét sè bé phËn cña TSC§
Khi thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§ doanh nghiÖp ph¶i lËp biªn b¶n ghi râ c¸c
c¨n cø thay ®æi vµ x¸c ®Þnh l¹i c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ
to¸n sè khÊu hao luü kÕ cña TSC§ vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn
hµnh.
* Gi¸ trÞ cßn l¹i.
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng nguyªn gi¸ trõ ®i gi¸ trÞ hao
mßn. §©y lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh ®óng tr¹ng th¸i kü thuËt cña TSC§, sè tiÒn cßn l¹i
cÇn tiÕp tôc thu håi d-íi h×nh thøc khÊu hao vµ lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch t¨ng
c-êng ®æi míi TSC§.
Qua ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ë trªn ta thÊy mçi lo¹i gi¸ trÞ cã t¸c dông ph¶n
¸nh nhÊt ®Þnh, nh-ng vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, v× vËy kÕ to¸n TSC§ theo dâi c¶
3 lo¹i, nguyªn gi¸, gi¸ trÞ ®· hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i ®Ó phôc vô cho nhu cÇu
qu¶n lý TSC§.
II. H¹ch to¸n biÕn ®éng tsc®
1. Vai trß vµ nhiÖm vô cña h¹ch to¸n TSC§.
H¹ch to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n TSC§ nãi riªng lµ mét nhu cÇu kh¸ch
quan cña b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh- cña x· héi. Ngµy nay khi mµ quy
m« s¶n xuÊt ngµy cµng lín, tr×nh ®é x· héi ho¸ vµ søc ph¸t triÓn s¶n xuÊt ngµy
cµng cao, th× h¹ch to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n TSC§ nãi riªng kh«ng ngõng ®-îc
t¨ng c-êng vµ hoµn thiÖn. Nã ®· trë thµnh mét c«ng cô ®Ó l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ vµ
phôc vô c¸c nhu cÇu cña con ng-êi.
Th«ng qua h¹ch to¸n TSC§ sÏ th-êng xuyªn trao ®æi, n¾m ch¾c t×nh h×nh
t¨ng gi¶m TSC§ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ, t×nh h×nh sö dông vµ hao mßn TSC§, tõ ®ã
®-a ra ph-¬ng thøc qu¶n lý vµ sö dông hîp lý c«ng suÊt cña TSC§, gãp phÇn ph¸t
triÓn s¶n xuÊt, thu håi nhanh vèn ®Çu t- ®Ó t¸i s¶n xuÊt vµ t¹o søc c¹nh tranh cña
doanh nghiÖp trªn th-¬ng tr-êng,.
10
Víi vai trß to lín ®ã, ®ßi hái h¹ch to¸n TSC§ ph¶i ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô
chñ yÕu sau:
- Ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp chÝnh x¸c kÞp thêi sè l-îng, gi¸ trÞ TSC§ hiÖn
cã, t×nh tr¹ng t¨ng gi¶m vµ hiÖn tr¹ng TSC§ trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp,
còng nh- t¹i tõng bé phËn sö dông TSC§. T¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp th«ng tin ®Ó
kiÓm tra gi¸m s¸t th-êng xuyªn viÖc gi÷ g×n b¶o qu¶n, b¶o d-ìng TSC§ vµ kÕ
ho¹ch ®Çu t- ®æi míi TSC§ trong tõng ®¬n vÞ.
-TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh theo møc ®é hao mßn cña tµi s¶n vÒ chÕ ®é quy ®Þnh.
- Tham gia lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ dù to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§, gi¸m
s¸t viÖc söa ch÷a TSC§ vÒ chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña c«ng viÖc söa ch÷a.
- TÝnh to¸n ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh h×nh x©y dùng trang bÞ thªm,
®æi míi n©ng cÊp hoÆc th¸o dì bít lµm t¨ng, gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ còng nh- t×nh
h×nh thanh lý, nh-îng b¸n TSC§.
- H-íng dÉn, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ, c¸c bé phËn phô thuéc trong doanh nghiÖp
thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é ghi chÐp ban ®Çu vÒ TSC§, më c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n cÇn
thiÕt vµ h¹ch to¸n TSC§ ®óng chÕ ®é quy ®Þnh.
- Tham gia kiÓm tra ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ theo quy ®Þnh cña nhµ n-íc vµ yªu
cÇu b¶o toµn vèn, tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh tr¹ng bÞ huy ®éng, b¶o qu¶n sö dông
TSC§ t¹i ®¬n vÞ.
2. Tµi kho¶n sö dông
Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, viÖc h¹ch to¸n TSC§ ®-îc theo dâi trªn c¸c tµi
kho¶n chñ yÕu sau:
* TK 211 “T¯i s°n cè ®Þnh h÷u h×nh”: T¯i kho°n n¯y dïng ®Ó ph°n ²nh gi²
trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña toµn bé TSC§ cña doanh nghiÖp theo
nguyªn gi¸.
Nî TK 211 Cã
D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§
TSC§ h÷u h×nh t¨ng trong kú h÷u h×nh gi¶m trong kú
DCK: Nguyªn gi¸ TSC§
h÷u h×nh hiÖn cã
11
Tµi kho¶n 211 ®-îc chi tiÕt ®Õn c¸c tµi kho¶n cÊp hai sau:
TK 2112: Nhµ cöa vËt kiÕn tróc
TK 2113: M¸y mãc thiÕt bÞ
TK 2114: Ph-¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn
TK 2115: ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý
TK 2116: C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm.
TK 2118: TSC§ h÷u h×nh kh¸c.
* TK 212 “T¯i s°n cè ®Þnh thuª t¯i chÝnh”: T¯i kho°n n¯y dïng ®Ó ph°n ²nh
gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ thuª tµi chÝnh cña doanh
nghiÖp
Nî TK 212 Cã
D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§
thuª tµi chÝnh t¨ng trong kú thuª tµi chÝnh gi¶m trong kú
DCK: Nguyªn gi¸ TSC§
thuª tµi chÝnh hiÖn cã
* T¯i kho°n 213 “T¯i s°n cè ®Þnh v« h×nh”: T¯i kho°n n¯y dïng ®Ó ph°n ²nh
gi¸ trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ v« h×nh cña doanh nghiÖp .
Nî TK 213 Cã
D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§
TSC§ v« h×nh t¨ng trong kú v« h×nh gi¶m trong kú
DCK: Nguyªn gi¸ TSC§
v« h×nh hiÖn cã t¹i DN
Tµi kho¶n 213 cã c¸c tµi kho¶n cÊp 2 nh- sau:
TK 2131: QuyÒn sö dông ®Êt
TK 2132: Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp
TK 2133: B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ
12
TK 2134: Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn
TK 2138: TSC§ v« h×nh kh¸c
* T¯i kho°n 214 “Hao mßn TSC§”: T¯i kho°n n¯y ph°n ²nh gi² trÞ hao mßn
cña TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông do trÝch khÊu hao vµ nh÷ng kho¶n t¨ng gi¶m hao
mßn kh¸c cña c¸c lo¹i TSC§ cña doanh nghiÖp.
Nî TK 214 Cã
Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ §DK: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn
gi¶m do c¸c lý do gi¶m TSC§ TSC§ t¨ng do trÝch khÊu hao, do
®¸nh gi¸ l¹i TSC§
DCK: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§
hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp
Tµi kho¶n 214 cã 3 tµi kho¶n cÊp 2 nh- sau:
TK 2141: Hao mßn TSC§ h÷u h×nh
TK 2142: Hao mßn TSC§ ®i thuª
TK 2143: Hao mßn TSC§ v« h×nh
* T¯i kho°n 411 “Nguån vèn kinh doanh”: §©y l¯ t¯i kho°n ph°n ²nh sè vèn
kinh doanh hiÖn cã vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Nî TK 411 Cã
Vèn kinh doanh gi¶m trong kú D§K: Vèn kinh doanh t¨ng trong kú
DCK: Vèn kinh doanh hiÖn
cã cña doanh nghiÖp
TK 411 ®-îc chi tiÕt theo tõng nguån h×nh thµnh vèn. Trong ®ã cÇn theo dâi
chi tiÕt cho tõng tæ chøc, tõng c¸ nh©n tham gia gãp vèn.
Ngoµi c¸c TK nªu trªn, trong qu¸ tr×nh thanh to¸n cßn sö dông mét sè tµi
kho¶n kh¸c cã liªn quan nh- 111, 112, 142, 331, 335, 241 ... vµ mét sè tµi kho¶n
ngo¯i b°ng c©n ®èi kÕ to²n nh TK 001 “TSC§ thuª ngo¯i” v¯ TK 009 “Nguån vèn
khÊu hao”.
13
3. H¹ch to¸n chi tiÕt TSC§
TSC§ trong doanh nghiÖp biÕn ®éng chñ yÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n
xuÊt trong doanh nghiÖp. TSC§ trong doanh nghiÖp biÕn ®éng do nhiÒu nguyªn
nh©n, nh-ng trong bÊt kú tr-êng hîp nµo ®Òu ph¶i cã chøng tõ hîp lý, hîp lÖ chøng
minh cho nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ hoµn thµnh hÖ thèng chøng tõ nµy gåm:
- Biªn b¶n giao nhËn TSC§ (MÉu sè 01 - TSC§): Biªn b¶n nµy nh»m x¸c
nhËn viÖc giao nhËn TSC§ sau khi hoµn thµnh x©y dùng, mua s¾m ®-îc biÕu, tÆng,
viÖn trî, gãp vèn liªn doanh... §-a vµo sö dông t¹i ®¬n vÞ hoÆc tµi s¶n cña ®¬n vÞ
bµn giao cho ®¬n vÞ kh¸c theo lÖnh cña cÊp trªn, theo hîp ®ång liªn doanh...
- Biªn b¶n ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ (MÉu sè 05 - TSC§): X¸c nhËn viÖc ®¸nh gi¸
l¹i TSC§ vµ lµm c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan sè chªnh lÖch
(t¨ng gi¶m) do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§. Biªn b¶n nµy ®-îc lËp thµnh 2 b¶n, mét b¶n l-u
t¹i phßng kÕ to¸n, mét b¶n l-u t¹i phßng hå s¬ kü thuËt cña TSC§.
- Biªn b¶n giao nhËn TSC§ söa ch÷a lín hoµn thµnh (MÉu sè 04 - TSC§):
§©y lµ biªn b¶n x¸c nhËn viÖc giao nhËn TSC§ sau khi hoµn thµnh viÖc söa ch÷a
lín gi÷a bªn cã TSC§ söa ch-· vµ bªn thùc hiÖn viÖc söa ch÷a vµ lµ c¨n cø ghi sæ
kÕ to¸n vµ thanh to¸n chi phÝ söa ch÷a lín TSC§. Biªn b¶n giao nhËn nµy lËp thµnh
2 b¶n hai bªn giao nhËn cïng ký vµ mçi bªn gi÷ 1 b¶n, sau ®ã chuyÓn cho kÕ to¸n
tr-ëng cña ®¬n vÞ ký duyÖt vµ l-u t¹i phßng kÕ to¸n.
- Biªn b¶n thanh lý TSC§ (MÉu sè 03 - TSC§): X¸c nhËn viÖc thanh lý
TSC§ vµ lµm c¨n cø ®Ó ghi gi¶m TSC§ trªn sæ kÕ to¸n. Biªn b¶n thanh lý ph¶i do
Ban thanh lý TSC§ lËp vµ cã ®Çy ®ñ ch÷ ký, ghi râ hä tªn cña tr-ëng ban thanh lý,
kÕ to¸n tr-ëng vµ thñ tr-ëng ®¬n vÞ.
Ngoµi c¸c chøng tõ trªn doanh nghiÖp cßn sö dông thªm mét sè chøng tõ
kh¸c nh-: ho¸ ®¬n, hîp ®ång liªn doanh, quyÕt ®Þnh cÊp TSC§, c¸c chøng tõ thanh
to¸n... Bªn c¹nh viÖc sö dông chøng tõ ®Ó chøng minh cho nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t
sinh, qu¶n lý TSC§ cßn dùa trªn c¬ së c¸c hå s¬ gåm:
- Hå s¬ kü thuËt: Theo dâi c¸c chØ tiªu kü thuËt cña TSC§, hå s¬ nµy do
phßng kü thuËt qu¶n lý.
- Hå s¬ kinh tÕ gåm: Hîp ®ång kinh tÕ khi mua s¾m, l¾p ®Æt, x©y dùng hoÆc
hîp ®ång liªn doanh, quyÕt ®Þnh cÊp TSC§, quyÕt ®Þnh giao nhËn vèn.
+ Ho¸ ®¬n GTGT, ho¸ ®¬n b¸n hµng.
14
+ Biªn b¶n nghiÖm thu vÒ kü thuËt cña TSC§.
+ Biªn b¶n giao nhËn TSC§.
+ C¸c chøng tõ thanh to¸n kh¸c nÕu mua s¾m TSC§.
* C¸c b-íc tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ ®-îc tãm t¾t nh- sau:
- §¸nh sè hiÖu cho TSC§.
- LËp thÎ TSC§ hoÆc vµo sæ chi tiÕt TSC§ theo tõng ®èi t-îng TSC§.
ThÎ TSC§ ®-îc lËp dùa trªn c¬ së hå s¬ kÕ to¸n TSC§. ThÎ nµy nh»m môc
®Ých theo dâi chi tiÕt tõng TSC§ cña doanh nghiÖp , t×nh h×nh thay ®æi nguyªn gi¸
vµ gi¸ trÞ hao mßn ®· trÝch hµng n¨m cña tõng TSC§. Cã thÓ vÝ thÎ TSC§ nh- lµ 1
b¶n lý lÞch theo dâi toµn bé vßng ®êi cña TSC§ tõ khi ®-îc h×nh thµnh ®-a vµo sö
dông cho ®Õn khi rêi chuyÓn khái doanh nghiÖp.
Ngoµi ra kÕ to¸n còng theo dâi TSC§ trªn sæ chi tiÕt TSC§, mçi mét sæ hay
mét sè trang sæ ®-îc më, theo dâi mét lo¹i TSC§, sæ chi tiÕt nµy lµ c¨n cø ®Ó lËp
b¶ng tæng hîp chi tiÕt vµ ph¶i cung cÊp ®-îc c¸c th«ng tin cho ng-êi qu¶n lý vÒ
tªn, ®Æc ®iÓm, tû lÖ khÊu hao 1 n¨m, sè khÊu hao TSC§ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ghi
gi¶m TSC§, lý do gi¶m TSC§. Song song víi viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§, kÕ to¸n
tiÕn hµnh h¹ch to¸n tæng hîp TSC§ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, chÝnh x¸c trong ho¹t
®éng qu¶n lý TSC§ vµ tÝnh thèng nhÊt trong h¹ch to¸n.
4. H¹ch to¸n t×nh h×nh biÕn ®éng TSC§
4.1. H¹ch to¸n t¨ng TSC§ h÷u h×nh
TSC§ h÷u h×nh cña doanh nghiÖp t¨ng do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh- t¨ng do
mua s¾m, x©y dùng, cÊp ph¸t... kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo tõng tr-êng hîp cô thÓ ®Ó
ghi sæ cho phï hîp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp tÝnh thuÕ VAT theo ph-¬ng ph¸p
khÊu trõ, c¸c nghiÖp vô t¨ng TSC§ ®-îc h¹ch to¸n nh- sau: (víi doanh nghiÖp tÝnh
thuÕ VAT theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp, c¸ch h¹ch to¸n t-¬ng tù, chØ kh¸c sè thuÕ
VAT ®Çu vµo kh«ng t¸ch riªng mµ h¹ch to¸n vµo nguyªn gi¸ TSC§).
a. T¨ng do mua ngoµi kh«ng qua l¾p ®Æt:
KÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n:
BT1: Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§
Nî TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
Nî TK 133 (1332): ThuÕ VAT ®-îc khÊu trõ
15
Cã TK 331: Tæng sè tiÒn ch-a tr¶ ng-êi b¸n.
Cã TK 341, 111, 112: Thanh to¸n ngay (kÓ c¶ phÝ tæn míi).
BT2: KÕt chuyÓn t¨ng nguån vèn t-¬ng øng (tr-êng hîp ®Çu t- b»ng vèn chñ së
h÷u).
Nî TK 4141: NÕu dïng quü ®Çu t- ph¸t triÓn
Nî TK 4312: NÕu dïng quü phóc lîi ®Ó ®Çu t-
Nî TK 441: §Çu t- b»ng vèn XDCB
Cã TK 411: NÕu TSC§ dïng cho ho¹t ®éng kinh doanh
Cã TK 4312: NÕu dïng cho ho¹t ®éng phóc lîi.
NÕu ®Çu t- b»ng nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n th× ghi:
Cã TK 009
Cßn nÕu ®Çu t- b»ng nguån vèn kinh doanh kh¸c th× kh«ng ph¶i kÕt chuyÓn
nguån vèn.
b. Tr-êng hîp mua s¾m ph¶i th«ng qua l¾p ®Æt trong thêi gian dµi
KÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt theo tõng ®èi t-îng.
Khi hoµn thµnh, bµn giao míi ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ vµ kÕt chuyÓn nguån vèn.
- TËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt (gi¸ mua, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c
chi phÝ kh¸c tr-íc khi dïng).
Nî TK 241 (2411): TËp hîp chi phÝ thùc tÕ
Nî TK 133 (1332): ThuÕ VAT ®-îc khÊu trõ
Cã TK liªn quan (331, 341, 111, 112...)
- Khi hoµn thµnh nghiÖm thu, ®-a vµo sö dông:
+Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§
Nî TK 221: (Chi tiÕt tõng lo¹i)
Cã TK 241 (2411)
+KÕt chuyÓn nguån vèn (®Çu t- b»ng vèn chñ së h÷u)
Nî TK 4141, 441, 4312
Cã TK 411 (hoÆc 4313)
16
c. Tr-êng hîp t¨ng do x©y dùng c¬ b¶n bµn giao
Chi phÝ ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n ®-îc tËp hîp riªng trªn Tk 241 (2412), chi
tiÕt theo tõng c«ng tr×nh. Khi hoµn thµnh bµn giao ®-a vµo sö dông ph¶i ghi t¨ng
nguyªn gi¸ vµ kÕt chuyÓn nguån vèn gièng nh- t¨ng TSC§ do mua s¾m ph¶i qua
l¾p ®Æt.
d. Tr-êng hîp t¨ng do nhËn vèn gãp liªn doanh
C¨n cø vµo gi¸ trÞ vèn gãp do 2 bªn tho¶ thuËn, kÕ to¸n ghi t¨ng vèn gãp vµo
nguyªn gi¸ TSC§.
Nî TK 211: Nguyªn gi¸
Cã TK 411(chi tiÕt vèn liªn doanh): Gi¸ trÞ vèn gãp
e. Tr-êng hîp nhËn l¹i vèn gãp liªn doanh
C¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i ®-îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm nhËn, kÕ to¸n ghi c¸c
bót to¸n sau:
BT1: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ
Nî TK 211: nguyªn gi¸ (theo gi¸ trÞ cßn l¹i)
Cã TK 128: NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh ng¾n h¹n
Cã TK 222: NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh dµi h¹n.
BT2: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu hÕt h¹n liªn
doanh hoÆc rót hÕt vèn kh«ng tham gia n÷a v× liªn doanh kh«ng hÊp dÉn...)
Nî TK liªn quan (111,112,152,1388...)
Cã TK 222, 128
g. Tr-êng hîp t¨ng do chuyÓn tõ c«ng cô, dông cô thµnh TSC§
- NÕu CCDC cßn míi, ch-a sö dông
Nî TK 211: Nguyªn gi¸ (gi¸ thùc tÕ)
Cã TK: 153 (1531)
- NÕu CCDC ®· sö dông
Nî TK 211: Nguyªn gi¸
Cã TK 2141: gi¸ trÞ ®· ph©n bæ
17
Cã TK 1421: gi¸ trÞ cßn l¹i
h. T¨ng do ®¸nh gi¸ TSC§
BT1: PhÇn chªnh lÖch t¨ng nguyªn gi¸
Nî TK 211
Cã TK 412
BT2: PhÇn chªnh lÖch t¨ng hao mßn (nÕu cã)
Nî TK 412
Cã TK 214
i. Tr-êng hîp ph¸t hiÖn thõa trong kiÓm kª
C¨n cø vµo nguyªn nh©n thõa cô thÓ ®Ó ghi sæ cho phï hîp theo 1 trong c¸c
tr-êng hîp ®· nªu (nÕu do ®Ó ngoµi sæ s¸ch ch-a ghi sæ). NÕu TSC§ ®ã ®ang sö
dông cÇn trÝch bæ sung khÊu hao.
Nî c¸c TK liªn quan 627, 641, 642
Cã TK 214 (2141)
NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc chñ tµi s¶n th× b¸o cho c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn
vµ c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp ®Ó xö lý, trong thêi gian chê xö lý, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 211: Nguyªn gi¸
Cã TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn
Cã TK 3381: Gi¸ trÞ cßn l¹i
4.2. H¹ch to¸n gi¶m TSC§ h÷u h×nh
Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp gi¶m do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c
nhau, trong ®ã chñ yÕu do nh-îng b¸n, thanh lý... Tuú theo tõng tr-êng hîp cô thÓ,
kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh vµo sæ s¸ch cho phï hîp.
a. Nh-îng b¸n TSC§
Doanh nghiÖp ®-îc nh-îng b¸n c¸c TSC§ kh«ng cÇn dïng hoÆc xÐt thÊy sö
dông kh«ng cã hiÖu qu¶ hay l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt ®Ó thu håi vèn sö dông cho
môc ®Ých kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Doanh nghiÖp cÇn lµm ®ñ mäi thñ tôc,
chøng tõ ®Ó nh-îng b¸n. C¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ, kÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót
to¸n sau:
18
BT1: Xãa sæ TSC§ nh-îng b¸n
Nî TK 214 (2141): Gi¸ trÞ hao mßn
Nî TK 821: Gi¸ trÞ cßn l¹i
Cã TK 221: Nguyªn gi¸
BT2: Doanh thu nh-îng b¸n TSC§
Nî TK liªn quan 111, 112, 131: Tæng gi¸ thanh to¸n
Cã TK 711: Doanh thu nh-îng b¸n
Cã TK 333 (3331): ThuÕ VAT ph¶i nép
NÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp th× phÇn ghi cã TK
711 lµ tæng gi¸ thanh to¸n (gåm c¶ thuÕ VAT ph¶i nép)
BT3: C¸c chi phÝ nh-îng b¸n kh¸c (söa ch÷a, t©n trang, m«i giíi...)
Nî TK 821: TËp hîp chi phÝ nh-îng b¸n
Nî TK 133 (1331): ThuÕ VAT ®Çu vµo (nÕu cã)
Cã TK 331, 111, 112...
b. Thanh lý TSC§ h÷u h×nh
TSC§ thanh lý lµ nh÷ng TSC§ h- háng, kh«ng sö dông ®-îc mµ doanh
nghiÖp xÐt thÊy kh«ng thÓ (hoÆc cã thÓ) söa ch÷a ®Ó kh«i phôc ho¹t ®éng nh-ng
kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ hoÆc nh÷ng TSC§ l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt hay kh«ng
phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng thÓ nh-îng b¸n ®-îc. KÕ to¸n
ghi c¸c bót to¸n:
BT1: Xo¸ sæ TSC§
Nî TK 214
Nî TK 821
Cã TK 211
BT2: Sè thu håi vÒ thanh lý
Nî TK 111, 112: Thu håi b»ng tiÒn
Nî TK 152: Thu håi b»ng vËt liÖu nhËp kho
Nî TK 131, 138: Ph¶i thu ë ng-êi mua
Cã TK 333 (3331): ThuÕ VAT ph¶i nép
Cã TK 721: Thu nhËp vÒ thanh lý
19
BT3: TËp hîp chi phÝ thanh lý (tù lµm hay thuª ngoµi)
Nî TK 821: Chi phÝ thanh lý
Nî TK 133
Cã TK cã liªn quan: 111, 112, 331, 334...
c. Gi¶m do chuyÓn thµnh CCDC nhá
Trong tr-êng hîp nµy, kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Ó ghi
c¸c bót to¸n cho phï hîp.
Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn lòy kÕ
Nî TK 627 (6273): TÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung
Nî TK 641 (6413): TÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng
Nî TK 642 (6423): TÝnh vµo chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
Nî TK 142 (1421): Gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu lín)
Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
- NÕu TSC§ cßn míi, ch-a sö dông, kÕ to¸n ghi
Nî TK 153 (1531): NÕu nhËp kho
Nî TK 142 (1421): NÕu ®em sö dông
Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
d. Gi¶m do gãp vèn liªn doanh b»ng TSC§
Nh÷ng TSC§ göi ®i tham gia liªn doanh do kh«ng cßn thuéc quyÒn sö dông
vµ qu¶n lý cña doanh nghiÖp n÷a nªn ®-îc coi nh- khÊu hao hÕt gi¸ trÞ 1 lÇn, phÇn
chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gãp vèn sÏ vµo bªn Nî
hoÆc Cã tµi kho¶n 412
Nî TK 222: Gãp vèn liªn doanh dµi h¹n
Nî TK 128: Gãp vèn liªn doanh ng¾n h¹n
Nî TK 214: Hao mßn TSC§
Nî (hoÆc cã) TK 412: PhÇn chªnh lÖch
Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§
e. Tr¶ l¹i TSC§ cho c¸c bªn tham gia liªn doanh
Khi tr¶ l¹i vèn gãp liªn doanh b»ng TSC§ ghi
BT1: Xãa sæ TSC§
Nî TK 411 (chi tiÕt vèn liªn doanh): Gi¸ trÞ cßn l¹i
Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn
Nî (hoÆc cã) Tk 412: PhÇn chªnh lÖch (nÕu cã).
20