Tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong dạy học địa lí lớp 10 trung học phổ thông
- 153 trang
- file .pdf
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
LÊ THỊ LỆ THƯƠNG
TÍCH HỢP GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lí luận & Phương pháp dạy học Địa lí
Mã số: 60.140.111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. Nguyễn Phương Liên
Thái Nguyên 2013
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Phương
Liên, người thầy đã tận tình, hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập
và nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa Sau Đại học, khoa Địa lí
và các thầy cô giáo trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên, Sở giáo
dục và Đào tạo Thái Nguyên, trường THPT Lê Hồng Phong, các thầy cô giáo
và các em học sinh ở các trường thực nghiệm, cùng bạn bè, đồng nghiệp và
những người thân trong gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013
Học viên
Lê Thị Lệ Thương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả trong luận văn là trung thực và đảm bảo khách quan.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013
Học viên
Lê Thị Lệ Thương
Xác nhận Xác nhận
Người hướng dẫn khoa học Trưởng khoa Địa lí
TS. NGUYỄN PHƯƠNG LIÊN PGS. TS NGUYỄN THỊ HỒNG
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa .........................................................................................................
Lời cảm ơn ............................................................................................................
Lời cam đoan .........................................................................................................
Mục lục ................................................................................................................. i
Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................... v
Danh mục các bảng............................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 2
NỘI DUNG ....................................................................................................... 13
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của GDBĐKH trong dạy học Địa lí
lớp 10- THPT.................................................................................................... 13
1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................ 13
1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 13
1.1.1.1. Khái niệm về khí hậu ............................................................................ 13
1.1.1.2. Biến đổi khí hậu .................................................................................... 13
1.1.1.3. Hiện tượng thời tiết cực đoan ............................................................... 14
1.1.1.4. Hiện tượng ấm lên toàn cầu .................................................................. 15
1.1.1.5. Hiện tượng hiệu ứng nhà kính .............................................................. 15
1.1.2. Nguyên nhân và biểu hiện của biến đổi khí hậu .................................... 15
1.1.2.1. Nguyên nhân của biến đổi khí hậu ....................................................... 15
1.1.2.2. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ............................................................ 16
1.1.3. Hậu quả của biến đổi khí hậu .................................................................. 17
1.1.4. Giải pháp ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu ............................. 20
1.1.4.1. Giảm sản xuất điện, tăng tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng tái
tạo....................................................................................................................... 21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.1.4.2. Chặn đứng nạn phá rừng, tích cực bảo vệ rừng và trồng rừng. ............ 21
1.1.4.3. Tiết kiệm năng lượng để giảm lượng khí CO2 thải ra bầu khí quyển. . 21
1.1.4.4. Ăn uống thông minh, tăng cường rau quả. ........................................... 22
1.1.4.5. Giảm tiêu thụ. ....................................................................................... 22
1.1.4.6. Cải tạo, nâng cấp hạ tầng. ..................................................................... 22
1.1.4.7. Ứng dụng công nghệ mới trong việc bảo vệ Trái Đất .......................... 23
1.1.4.8. Giáo dục tuyên truyền cho sinh viên, học sinh trong nhà trường. ....... 23
1.1.5. Giáo dục biến đổi khí hậu ........................................................................ 25
1.1.5.1. Mục đích và ý nghĩa của giáo dục BĐKH............................................ 25
1.1.5.2. Nội dung về giáo dục biến đổi khí hậu. ................................................ 26
1.1.5.3. Các hình thức giáo dục biến đổi khí hậu. ............................................. 28
1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................ 30
1.2.1. Thực trạng BĐKH ở Việt Nam ............................................................... 30
1.2.2. Chủ trương, quan điểm của nhà nước về BĐKH .................................... 31
1.2.3. Ngành giáo dục ứng phó với BĐKH ....................................................... 35
1.2.3.1. Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH ............................................ 35
1.2.3.2. Đưa nội dung ứng với BĐKH vào các chương trình GD – ĐT giai đoạn
2010 – 2015 ....................................................................................................... 36
1.2.4. Khả năng tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Địa lí THPT…….. 39
1.2.5. Đặc điểm chương trình, SGK Địa lí lớp 10 (chương trình cơ bản) ......... 40
1.2.5.1. Về chương trình Địa lí 10 ..................................................................... 40
1.2.5.2. Về sách giáo khoa Địa lí 10 .................................................................. 41
1.2.6. Đặc điểm tâm lí và trình độ nhận thức của học sinh THPT hiện nay ..... 43
1.2.7. Tình hình dạy học GDBĐKH ở nhà trường phổ thông hiện nay ............ 45
1.2.7.1. Về phía giáo viên .................................................................................. 45
1.2.7.2. Về phía học sinh ................................................................................... 46
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.3. Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 49
Chương 2. GDBĐKH trong dạy học Địa lí lớp 10 – THPT ......................... 51
2.1. Khai thác nội dung GDBĐKH trong chương trình SGK Địa lí lớp 10 –
THPT ................................................................................................................. 51
2.1.1. Các nguyên tắc khai thác nội dung GDBĐKH từ chương trình Địa lí 10 ... 51
2.1.1.1. Chọn lọc tập trung ................................................................................ 51
2.1.1.2. Đảm bảo tính đặc trưng của môn học ................................................... 51
2.1.1.3. Không gây quá tải ................................................................................. 51
2.1.1.4. Phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh ..................................... 52
2.1.1.5. Nội dung giáo dục về BĐKH phải chú trọng đến các vấn đề thực tiễn52
2.1.2. Các kiến thức về BĐKH trong chương trình lớp 10 .............................. 52
2.2. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học GDBĐKH ............................. 58
2.2.1. Cơ sở lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức GDBĐKH ............... 58
2.2.1.1. Mục tiêu và nội dung của GDBĐKH ................................................... 58
2.2.1.2. Đặc điểm người học.............................................................................. 58
2.2.1.3. Nguồn tài liệu giảng dạy ....................................................................... 59
2.2.1.4. Thời gian giảng dạy .............................................................................. 59
2.2.1.5. Sự hỗ trợ của nhà trường và địa phương .............................................. 60
2.2.2. Các hình thức và phương pháp GDBĐKH trong môn Địa lí lớp 10-
Trung học phổ thông ...................................................................................... 61
2.2.2.1. Hình thức dạy học nội khóa .................................................................. 62
2.2.2.2. Hình thức dạy học ngoại khóa .............................................................. 75
2.2.3. Thiết kế giáo án thực nghiệm .................................................................. 79
2.2.3.1. Giáo án dạy học nội khóa ..................................................................... 79
2.2.3.2. Các hoạt động ngoại khóa .................................................................. 110
2.3. Tiểu kết chương 2 ..................................................................................... 114
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm ................................................................ 115
3.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 115
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ............................................................................ 115
3.3. Nguyên tắc thực nghiệm .......................................................................... 116
3.4. Nội dung thực nghiệm ............................................................................. 116
3.5. Tổ chức thực nghiệm ................................................................................ 116
3.5.1. Chọn trường thực nghiệm ...................................................................... 116
3.5.2. Chọn bài thực nghiệm............................................................................ 117
3.5.3. Chọn lớp thực nghiệm ........................................................................... 117
3.5.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm .......................... 118
3.6. Kết quả và đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................ 118
3.6.1. Kết quả thực nghiệm.............................................................................. 118
3.6.2. Nhận xét, đánh giá kết quả thực nghiệm .............................................. 120
3.7. Tiểu kết chương 3 ..................................................................................... 123
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 125
1. Kết quả nghiên cứu ...................................................................................... 125
2. Những tồn tại ............................................................................................... 125
3. Kiến nghị ..................................................................................................... 126
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 128
PHỤ LỤC .............................................................................................................
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ
1 BĐKH Biến đổi khí hậu
2 CNTT Công nghệ thông tin
3 ĐC Đối chứng
4 GDMT Giáo dục môi trường
5 GDPTBV Giáo dục vì sự phát triển bền vững
6 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo
7 GDBĐKH Giáo dục biến đổi khí hậu
8 GV Giáo viên
9 HS Học sinh
10 KT-XH Kinh tế - xã hội
11 MTQG Mục tiêu quốc gia
12 NBD Nước biển dâng
13 SGK Sách giáo khoa
14 TN Thực nghiệm
15 THCS Trung học cơ sở
16 THPT Trung học phổ thông
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Bảng phân bổ kiến thức Địa lí lớp 10 ............................................... 42
Bảng 1.2. Kết quả phiếu điều tra GV về thực trạng GDBĐKH trong dạy học
môn Địa lí 10 – THPT ....................................................................................... 45
Bảng 1.3. Kết quả phiếu điều tra HS về thực trạng GDBĐKH trong dạy học
môn Địa lí 10 – THPT ....................................................................................... 47
Bảng 2.1. Các bài học có khả năng giáo dục kiến thức BĐKH cho HS. .......... 53
Bảng 3.1. Đối tượng thực nghiệm ................................................................... 118
Bảng 3.2. Kết quả điểm kiểm tra ..................................................................... 119
Bảng 3.3. Bảng phân loại trình độ của HS ...................................................... 119
Bảng 3.4. Mức độ thường xuyên của những biện pháp, hành vi chống BĐKH ở
lớp TN .............................................................................................................. 122
Bảng 3.5. Mức độ thường xuyên của những biện pháp, hành vi chống BĐKH ở
lớp ĐC.............................................................................................................. 122
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Các nhà khoa học đã khẳng định rằng ngày nay con người đã làm biến đổi
và đảo lộn hệ thống Trái Đất với quy mô ngày càng rộng lớn, với tốc độ chóng
mặt và biến đổi khí hậu đã trở thành một thách thức và nguy cơ lớn nhất đối với
loài người trong thế kỉ 21. Sự phát triển của thế giới hiện đại theo mô hình công
nghiệp hóa và tăng trưởng kinh tế tiếp tục thống trị thế giới, được đặc trưng bởi
sự sử dụng khối lượng khổng lồ các nguyên liệu hóa thạch, thâm canh hóa nông
nghiệp và phá rừng, sự bùng nổ dân số đồng hành với nó dẫn đến tăng mạnh
phát thải khí nhà kính, khiến cho Trái Đất nóng lên và đã gây ra rất nhiều hậu
quả nghiêm trọng khác mà con người chưa lường hết được. Đó là những bằng
chứng xác đáng của BĐKH.
BĐKH là nguy cơ lớn làm giảm năng suất nông nghiệp, gia tăng tình trạng
thiếu nước, gia tăng các hiện tượng cực đoan của thời tiết, phá vỡ tình trạng cân
bằng của các hệ sinh thái và làm gia tăng bệnh tật. Theo dự báo, trong thế kỉ 21
nhiệt độ thế giới có thể tăng thêm 50C, trong khi ngưỡng BĐKH nguy hiểm là
tăng 20C. Nếu vượt quá ngưỡng này, các thảm họa sinh thái sẽ xảy ra và cuộc
sống con người sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.
Do đó, BĐKH trở thành một vấn đề mang tính toàn cầu - một mối quan
tâm hàng đầu của con người trong hiện tại và tương lai. Làm thế nào để giảm
thiểu những tác động tiêu cực do BĐKH gây ra trở thành một câu hỏi lớn đặt ra
cho xã hội loài người. Nó đòi hỏi loài người phải hành động ngay và nhanh
chóng hơn bao giờ hết khi chưa quá muộn. Việt Nam, một quốc gia đang phát
triển nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa thường xuyên phải chịu ảnh hưởng
của thiên tai bão tố, là một trong năm nước chịu tác động lớn nhất của BĐKH
thì đây là một vấn đề cần được chú ý hàng đầu. BĐKH tác động mạnh mẽ đến
khả năng phát triển đất nước, đến việc thực hiện các mục tiêu chiến lược trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
quá trình hội nhập và phát triển. Vì vậy, giáo dục kiến thức về BĐKH cho
người dân là vô cùng quan trọng. Nhận thức rõ được điều đó chính phủ Việt
Nam đã đề ra nhiều biện pháp ứng phó với tình hình BĐKH trong nước, đồng
thời chủ trương xây dựng chương trình tuyên truyền giáo dục kiến thức BĐKH
cho toàn thể các tầng lớp nhân dân trong xã hội, đặc biệt là cho thế hệ trẻ -
những chủ nhân tương lai của đất nước.
Hơn thế nữa, trong nhà trường phổ thông chương trình Địa lí lớp 10 lại
dạy về các quyển của lớp vỏ địa lí, một số quy luật của lớp vỏ địa lí, môi
trường và sự phát triển bền vững... là những kiến thức có khả năng tích hợp
giáo dục kiến thức BĐKH cho HS rất hiệu quả.
Là một giáo viên địa lí tôi mong muốn và ý thức trách nhiệm của mình đối
với việc phải giáo dục BĐKH cho HS, nhằm thực hiện mục tiêu phát triển bền
vững. Vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong
dạy học Địa lí lớp 10 - THPT”.
2. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
2.1. Mục đích
Đề tài hướng tới các mục đích sau:
- Giúp cho người học hiểu được vai trò, ý nghĩa của GDBĐKH trong
chương trình sách giáo khoa Địa lí 10.
- Giúp cho giáo viên và học sinh nắm được hình thức tổ chức và phương
pháp GDBĐKH nhằm hình thành cho học sinh có được tri thức, thái độ, hành
vi đúng đắn với môi trường.
- Giúp cho tác giả có thêm kinh nghiệm mới trong việc tích hợp giáo dục
BĐKH trong quá trình dạy học ở trường phổ thông.
2.2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của GDBĐKH qua bài học Địa lí lớp 10.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Xác định nội dung, phương pháp, hình thức và soạn giáo án cụ thể tích
hợp GDBĐKH trong chương Địa lí 10.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng hiệu quả của việc tích
hợp nội dung GDBĐKH trong chương trình, sách giáo khoa Địa lí 10 cho học
sinh các trường THPT.
3. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
3.1 Trên thế giới
Hiện nay BĐKH là một trong những vấn đề nóng bỏng, được cộng đồng
thế giới quan tâm giải quyết. Thực tế, BĐKH không phải là một vấn đề mới
mẻ, nó được nhiều nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu và đưa ra nhận định
về sự BĐKH. Có thể kể tới một số nghiên cứu về BĐKH như sau:
- Năm 1824: nhà vật lý học người Pháp, Joseph Fourier, miêu tả hiện
tượng hiệu ứng nhà kính. Ông viết: “Nhiệt độ của Trái Đất có thể tăng lên do
sự thay đổi của các thành phần trong bầu khí quyển, trong quá trình chuyển
hóa nhiệt năng, khí quyển hấp thụ nhiệt năng Mặt Trời nhiều hơn là phản xạ nó
trở lại không gian vũ trụ”.
- Năm 1896: nhà hóa học người Thụy Điển, Svante Arrhennius đưa ra kết
luận rằng việc đốt than trong công nghiệp sẽ đẩy mạnh hiệu ứng nhà kính. Kết
luận của ông về mức độ ảnh hưởng của khí nhà kính nhân tạo gần như trùng
khít với mô hình khí hậu ngày nay, nghĩa là nếu CO2 tăng gấp đôi, nhiệt độ
trung bình toàn cầu sẽ tăng lên vài 0C.
- Năm 1995: nhà nghiên cứu người Mỹ, Gilbert Plass phân tích tỉ mỉ mức
độ hấp thụ tia hồng ngoại của một số loại khí. Ông kết luận rằng, nếu nồng độ
CO2 tăng gấp đôi, nhiệt độ sẽ tăng 3 – 40C.
Nhìn chung các nhà khoa học trên thế giới đã có những nhận định ban đầu
về hiện tượng BĐKH cũng như nguyên nhân chủ yếu gây ra BĐKH. Tuy nhiên
cho đến năm 1972, hội thảo đầu tiên của Liên Hợp quốc về môi trường diễn ra
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
tại Stockholm (Thụy Điển), hiện tượng BĐKH vẫn chưa được sự chú ý đáng
có. Hội thảo chỉ tập trung vào các vấn đề như ô nhiễm hóa học, thử nghiệm
bom nguyên tử và việc đánh bắt cá voi.
- Năm 1988: Ủy ban Liên Chính Phủ về BĐKH (IPCC) đã được đưa ra.
Báo cáo đánh giá các bằng chứng về hiện tượng BĐKH.
- Năm 1990: báo cáo đánh giá lần thứ nhất của IPCC đã được đưa ra. Báo
cáo đánh giá và đưa ra kết luận là trong suốt một thế kỉ qua, nhiệt độ trung bình
toàn cầu đã tăng lên 0,3 – 0,60C. Các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của
con người chính là nguyên nhân cơ bản gây ra sự nóng lên toàn cầu.
- Năm 1992: hội nghị thượng đỉnh về BĐKH toàn cầu tại Rio De Janero,
chính phủ các nước đã nhất trí với công ước khung của Liên Hợp Quốc về
BĐKH (UNFCCC). Mục đích của công ước này là ổn định nồng độ của khí nhà
kính trong bầu khí quyển ở mức độ sao cho có thể ngăn chặn được các rủi ro
nguy hiểm do tác động nhân văn đối với hệ thống khí hậu.
- Năm 1995: báo cáo đánh giá lần thứ hai của IPCC đưa ra các bằng chứng
cho thấy rõ các tác động không nhỏ của loài người đến hệ thống khí hậu.
- Năm 1997: nghị định thư Kyoto được thông qua. Các nước phát triển
cam kết sẽ giảm 5% lượng khí thải trong khoảng thời gian từ năm 2008 – 2012,
với các mục tiêu khác nhau cho mỗi quốc gia.
- Năm 2001: báo cáo đánh giá lần thứ ba của IPCC đã đưa ra các bằng
chứng mới và mạnh mẽ hơn, cho thấy các khí nhà kính do con người thải ra là
nguyên nhân cốt lõi dẫn đến hiện tượng nóng lên diễn ra trong suốt nửa sau của
thế kỉ 20.
- Năm 2007: báo cáo đánh giá lần thứ tư của IPCC đánh giá và đưa ra kết
luận cho thấy hơn 90% tác nhân gây ra BĐKH ngày nay là do hoạt động của
con người trong đó bao gồm các phát thải nhà kính.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Năm 2009: 192 chính phủ các quốc gia tới Cophenhagen tham dự Hội
nghị của Liên Hợp Quốc về BĐKH (COP – 15) nhằm đưa ra các giải pháp về
một thỏa thuận quốc tế sau khi nghị định thư Kyoto sắp hết hạn.
- Ngày 26/11/2012, hội nghị Liên Hợp Quốc về BĐKH (COP – 18) khai
mạc ở Doha, Qatar chủ yếu để giải quyết việc gia hạn Nghị định thư Kyoto.
Sau hai tuần làm việc hội nghị tưởng như bế tắc nhưng cuối cùng, ngày 8/12,
Liên Hợp Quốc đã thông qua được gói thỏa thuận về chống BĐKH và tiếp tục
gia hạn Nghị định thư Kyoto. Theo đó, tìm cách kiềm chế BĐKH trong khi chờ
một hiệp ước toàn cầu mới có hiệu lực vào năm 2020.
Như vậy, chúng ta có thể nhận thức, mối quan tâm của cộng đồng thế giới
về BĐKH ngày một nâng cao. Cuộc chiến chống BĐKH không phải của riêng
một đất nước, một tổ chức nào mà là của cộng đồng các quốc gia trên thế giới,
của tất cả dân cư đang sinh sống trên Trái Đất.
Các nhà khoa học trên thế giới vẫn đang tiếp tục nghiên cứu các biện pháp
nhằm chống lại BĐKH, giảm thiểu BĐKH và thích ứng với BĐKH. Trên thế
giới đã và đang có nhiều công trình nghiên cứu, hội thảo về mối quan hệ giữa
BĐKH và các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội.
Về vấn đề GDBĐKH, công việc này đã khởi động và thực hiện khá thành
công ở nhiều nước trên thế giới. Vào cuối tháng 7/2009, tại Pari đã tổ chức
“Hội thảo quốc tế về BĐKH” đã khuyến khích đẩy mạnh GDBĐKH, đưa ra
những định hướng cụ thể mà ngành giáo dục chú trọng thực hiện như: tích hợp,
lồng ghép nội dung BĐKH vào trong thực tiễn, chương trình và kế hoạch giáo
dục; tăng cường xây dựng và sử dụng các công cụ, tài liệu giáo dục và thực tiễn
tốt về GDBĐKH; khuyến khích phát triển các quan hệ hợp tác về GDBĐKH.
3.2. Ở Việt Nam
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Việt Nam là một trong năm nước chịu tác động đầu tiên của BĐKH, chính
vì vậy công tác nghiên cứu, tìm ra giải pháp để giảm thiểu tác động, ứng phó và
thích ứng với BĐKH khá phát triển.
- Ngày 11/6/1992: Việt Nam kí công ước khung về BĐKH của Liên Hợp
Quốc (UNFCCC) và phê chuẩn UNFCCC vào ngày 16/11/1994.
- Ngày 3/12/1998: Việt Nam kí Nghị định thư Kyoto và phê chuẩn Nghị
định thư Kyoto vào ngày 25/09/2002.
- Năm 2008, chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó
với BĐKH toàn cầu, đồng thời thành lập Ban chủ nhiệm Chương trình mục tiêu
Quốc gia.
- Tháng 12/2008, chính phủ đã có quyết định 158/QĐ-TTG về việc phê
duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia ứng phó với BĐKH.
- Tháng 8/2009, Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam áp dụng các
phương pháp và mô hình ước tính quốc tế với sự trợ giúp của một số cơ quan
chuyên môn và nhà tài trợ quốc tế, trong đó có chương trình phát triển của Liên
Hợp Quốc (UNDP) đã tính toán ba kịch bản cho Việt Nam. Kịch bản được xây
dựng theo các kịch bản phát thải khí nhà kính ở cấp thấp, trung bình và cao. Hệ
thống kịch bản này mới chỉ là những nghiên cứu bước đầu nhưng sẽ là cơ sở
cho các bộ, ban, ngành, địa phương điều chỉnh chiến lược cũng như quy hoạch
của mình.
- Ngày 12/10/2009, Hội thảo “Nâng cao nhận thức và năng lực thích nghi
với những thách thức của BĐKH” do trường Đại học Sư Phạm Hà Nội phối
hợp với cơ quan trao đổi Hàn Lâm Đức (DAAD), Ủy ban quốc gia UNESCO
Việt Nam, văn phòng UNESCO tại Hà Nội tổ chức. Đây là Hội thảo đầu tiên đề
cập đến việc giáo dục và phát triển bền vững, đặc biệt dành cho GDBĐKH. Đã
có nhiều nghiên cứu, báo cáo do các chuyên gia, các giảng viên trường đại học,
các thầy cô giáo trình bày.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Ngày 4/5/2010, Hội thảo “GDBĐKH: kinh nghiệm từ Châu Âu và Việt
Nam” do Trung tâm Nghiên cứu và hỗ trợ GDPTBV và khoa Địa lí trường
ĐHSP Hà Nội phối hợp tổ chức. Hội thảo trở thành một diễn đàn để các nhà
khoa học và giáo dục ở trong nước và ngoài nước bình luận, trao đổi kinh
nghiệm về tiến hành các hoạt động GDBĐKH ở Châu Âu và Việt Nam nhằm
tăng cường hợp tác quốc tế trong GDBĐKH.
- Ngày 19/4/2012, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Học viện môi trường và phát triển
Anh Quốc (IIED) tổ chức hội nghị quốc tế về thích ứng với BĐKH dựa vào
cộng đồng. Hội nghị nhằm chia sẻ việc thực hiện quản lý thiên tai dựa vào cộng
đồng và thích ứng với BĐKH giữa các tổ chức, các quốc gia.
Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có yêu cầu riêng, chính thức đối với việc
đưa GDBĐKH vào trong chương trình học tại các nhà trường phổ thông Việt
Nam. Vì vậy, những vấn đề cấp bách như hậu quả, tác động của BĐKH tới cuộc
sống, tới sự sinh tồn của người dân, tới sự phát triển kinh tế…chưa được phân
tích kĩ và lựa chọn cẩn thận như những nội dung cấp thiết khác. Với sự cần thiết
đó, năm học vừa qua đã có một số sinh viên bắt đầu nghiên cứu vấn đề này:
- Giáo dục biến đổi khí hậu qua Địa lí 11 (chương trình cơ bản) - THPT,
khóa luận tốt nghiệp năm 2010, Hà Thị Quế.
- Các phương pháp giáo dục kiến thức biến đổi khí hậu toàn cầu trong dạy
học Địa lí lớp 12, khóa luận tốt nghiệp năm 2012, Nguyễn Thị Cần.
Để hiểu sâu và rõ hơn nữa tôi tiếp tục nghiên cứu đề tài “Tích hợp giáo
dục biến đổi khí hậu trong dạy học Địa lí 10 - THPT”. Đây là việc làm rất thiết
thực không chỉ cho bản thân cá nhân tôi mà còn cho các đồng nghiệp của mình
hiểu được nhiệm vụ của mình trong công tác giảng dạy, giáo dục học sinh.
Có thể nói, các tổ chức, chương trình, tài liệu về BĐKH là rất nhiều nhưng
những tài liệu về BĐKH dành cho HS vẫn còn ít. Cùng với việc tham khảo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
những tài liệu, công trình nghiên cứu về BĐKH tôi nhận thấy rằng các tài liệu
chủ yếu đều đi nghiên cứu về tác hại, nguyên nhân và cách khắc phục của
BĐKH mà chưa tập trung giáo dục cho người dân hiểu về BĐKH. Để góp phần
nâng cao hơn nữa những hiểu biết về BĐKH, trên cơ sở kế thừa những thành
tựu của những người đi trước, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với hướng là
giáo dục các kiến thức về BĐKH cho HS qua môn Địa lí lớp 10.
4. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
4.1. Quan điểm nghiên cứu
4.1.1. Quan điểm hệ thống
GDBĐKH là một hệ thống bao gồm các yếu tố cấu thành như: mục tiêu,
nội dung, phương pháp, phương tiện, điều kiện dạy của giáo viên và học sinh.
Trong quá trình lựa chọn các hình thức và phương pháp GDBĐKH cần phải
nghiên cứu các mối quan hệ giữa các yếu tố đó với các yếu tố khác trong hệ
thống như GDBĐKH và sự phát triển công nghiệp hóa, GDBĐKH và sự gia
tăng dân số…
4.1.2. Quan điểm phát triển bền vững
GDBĐKH là một bộ phận của giáo dục vì sự phát triển bền vững và nó
chứa đựng những đặc trưng nổi bật của GDPTBV. Vì vậy, theo quan điểm của
UNESCO, các hoạt động GDBĐKH cần coi trọng những định hướng cơ bản là:
hướng vào nguyên nhân và hậu quả của BĐKH, hướng vào hậu quả và giải
pháp của BĐKH. GDBĐKH sẽ khuyến khích, hỗ trợ những văn hóa, khát vọng,
mục tiêu và những hệ thống giá trị và các quan điểm tương lai khác nhau theo
định hướng của sự phát triển bền vững.
4.1.3. Quan điểm tổng hợp
Khí hậu cùng các thành phần của nó là một thể thống nhất hoàn chỉnh, nếu
một thành phần thay đổi sẽ kéo theo sự thay đổi của các thành phần khác, đồng
thời các thành phần tự nhiên luôn có sự tác động qua lại tương hỗ với nhau. Bởi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
vậy, nghiên cứu một thành phần nghĩa là phải đặt nó trong mối quan hệ với các
thành phần khác.
Quan điểm này được sử dụng để nghiên cứu các tài liệu về phương pháp
dạy học giáo dục kiến thức BĐKH qua môn Địa lí lớp 10.
4.1.4. Quan điểm lịch sử - lôgic
Mỗi một hiện tượng địa lí đều tồn tại trong một thời gian nhất định. Nói
cách khác các hiện tượng này có quá trình phát sinh, phát triển và suy vong.
Trong quá trình nghiên cứu khi xem xét hay đánh giá cần phải đứng trên quan
điểm lịch sử - lôgic, quan điểm này đòi hỏi phải nhìn nhận quá khứ để lí giải ở
mức độ nhất định cho hiện tại và dự báo tương lai. Nếu tách rời quá khứ khỏi
hiện tại thì khó có thể giải thích thỏa đáng sự phát triển ở thời điểm hiện tại và
nếu không chú ý đến tương lai thì ngành khoa học này mất đi khả năng dự báo.
Quan điểm này được sử dụng để giải thích sự thay đổi của các hiện tượng
địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
4.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
4.2.1.1. Phương pháp phân tích hệ thống
Phương pháp được sử dụng để nghiên cứu hệ thống các phương pháp
dạy học nói chung và phương pháp dạy học Địa lí nói riêng, nhằm phân tích
những ưu điểm và những tồn tại của từng hệ thống phương pháp. Trên cơ sở
đó, đề xuất việc vận dụng một số phương pháp dạy học các bài học có nội
dung GDBĐKH.
4.2.1.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp các tài liệu
Có nhiều tài liệu khác nhau:
- Lí luận dạy học, lí luận dạy học địa lí.
- Các bài viết trong các hội thảo về phát triển bền vững, hội thảo về BĐKH.
- Các sách giáo khoa và sách giáo viên lớp 10.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Các số liệu thu thập từ việc điều tra nhận thức kiến thức, thái độ, kĩ
năng… của giáo viên và học sinh về GDBĐKH…
- Khai thác kinh nghiệm thực tế về phương pháp và hình thức tổ chức
GDBĐKH trên thế giới và ở nước ta, từ đó xem xét khả năng vận dụng các
phương pháp trên vào việc GDBĐKH cho học sinh lớp 10.
4.2.1.3. Phương pháp so sánh
Trên cơ sở đối chiếu, vận dụng các quan điểm, khái niệm, nội dung,
phương pháp, biện pháp về GDBĐKH trong nước và trên thế giới, chúng ta cần
cân nhắc mức độ nội dung, phương pháp, lượng kiến thức cho phù hợp với đối
tượng, điều kiện của nhà trường phổ thông, phù hợp với nội dung chương trình
địa lí lớp 10 THPT.
4.2.1.4. Phương pháp phân loại
Sử dụng phương pháp này nhằm phân loại các bài học trong sách giáo
khoa địa lí 10 – THPT. Bài có nội dung GDBĐKH toàn phần, có nội dung
GDBĐKH một phần (một mục, một vài câu) hoặc bài có khả năng liên hệ kiến
thức GDBĐKH. Từ cách phân loại đó ta có thể thiết kế bài giảng khai thác nội
dung GDBĐKH theo từng loại bài.
4.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
4.2.2.1. Phương pháp điều tra xã hội học
Đối tượng điều tra là các giáo viên dạy địa lí và học sinh của một số
trường THPT. Điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp, phiếu câu hỏi… về thực trạng
GDBĐKH qua môn Địa lí ở nhà trường phổ thông. Phân tích các kết quả để
thấy được tính khả thi của đề tài và sự ủng hộ của giáo viên và học sinh đối với
việc tích hợp nội dung GDBĐKH vào dạy Địa lí 10 – THPT.
Cùng với phương pháp thực nghiệm sư phạm, đây là phương pháp quan
trọng trong việc phân tích các hoạt động thực tiễn của GDBĐKH trong nhà
trường phổ thông.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Việc điều tra xã hội học đối với đối tượng chủ yếu là giáo viên và học sinh
các trường thực nghiệm.
4.2.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT ở các địa bàn
khác nhau.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm được vận dụng có hiệu quả nhằm đánh
giá tính khả thi của việc tích hợp, lồng ghép nội dung GDBĐKH qua môn địa lí
lớp 10 – THPT. Đây là phương pháp không thể thiếu trong quá trình nghiên
cứu đề tài, nhất là với chuyên ngành phương pháp.
4.2.3. Các phương pháp khác
Một số phương pháp như phương pháp thống kê toán học, phương pháp
bảng thống kê, phương pháp biểu đồ… cũng được sử dụng trong đề tài như xử
lí số liệu, đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm.
5. GIỚI HẠN, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Giới hạn: trong việc nghiên cứu một số phương pháp dạy học giáo dục
kiến thức BĐKH.
- Phạm vi: chương trình địa lí lớp 10 - THPT
6. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI
Đề tài ngoài phần mở đầu và phần kết luận, phần nội dung được chia
thành 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của giáo dục biến đổi khí hậu qua
dạy học Địa lí lớp 10 - THPT.
Chương 2. Giáo dục biến đổi khí hậu qua môn Địa lí lớp 10 - THPT.
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
LÊ THỊ LỆ THƯƠNG
TÍCH HỢP GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lí luận & Phương pháp dạy học Địa lí
Mã số: 60.140.111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. Nguyễn Phương Liên
Thái Nguyên 2013
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Phương
Liên, người thầy đã tận tình, hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập
và nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa Sau Đại học, khoa Địa lí
và các thầy cô giáo trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên, Sở giáo
dục và Đào tạo Thái Nguyên, trường THPT Lê Hồng Phong, các thầy cô giáo
và các em học sinh ở các trường thực nghiệm, cùng bạn bè, đồng nghiệp và
những người thân trong gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013
Học viên
Lê Thị Lệ Thương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả trong luận văn là trung thực và đảm bảo khách quan.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013
Học viên
Lê Thị Lệ Thương
Xác nhận Xác nhận
Người hướng dẫn khoa học Trưởng khoa Địa lí
TS. NGUYỄN PHƯƠNG LIÊN PGS. TS NGUYỄN THỊ HỒNG
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa .........................................................................................................
Lời cảm ơn ............................................................................................................
Lời cam đoan .........................................................................................................
Mục lục ................................................................................................................. i
Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................... v
Danh mục các bảng............................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 2
NỘI DUNG ....................................................................................................... 13
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của GDBĐKH trong dạy học Địa lí
lớp 10- THPT.................................................................................................... 13
1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................ 13
1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 13
1.1.1.1. Khái niệm về khí hậu ............................................................................ 13
1.1.1.2. Biến đổi khí hậu .................................................................................... 13
1.1.1.3. Hiện tượng thời tiết cực đoan ............................................................... 14
1.1.1.4. Hiện tượng ấm lên toàn cầu .................................................................. 15
1.1.1.5. Hiện tượng hiệu ứng nhà kính .............................................................. 15
1.1.2. Nguyên nhân và biểu hiện của biến đổi khí hậu .................................... 15
1.1.2.1. Nguyên nhân của biến đổi khí hậu ....................................................... 15
1.1.2.2. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ............................................................ 16
1.1.3. Hậu quả của biến đổi khí hậu .................................................................. 17
1.1.4. Giải pháp ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu ............................. 20
1.1.4.1. Giảm sản xuất điện, tăng tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng tái
tạo....................................................................................................................... 21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.1.4.2. Chặn đứng nạn phá rừng, tích cực bảo vệ rừng và trồng rừng. ............ 21
1.1.4.3. Tiết kiệm năng lượng để giảm lượng khí CO2 thải ra bầu khí quyển. . 21
1.1.4.4. Ăn uống thông minh, tăng cường rau quả. ........................................... 22
1.1.4.5. Giảm tiêu thụ. ....................................................................................... 22
1.1.4.6. Cải tạo, nâng cấp hạ tầng. ..................................................................... 22
1.1.4.7. Ứng dụng công nghệ mới trong việc bảo vệ Trái Đất .......................... 23
1.1.4.8. Giáo dục tuyên truyền cho sinh viên, học sinh trong nhà trường. ....... 23
1.1.5. Giáo dục biến đổi khí hậu ........................................................................ 25
1.1.5.1. Mục đích và ý nghĩa của giáo dục BĐKH............................................ 25
1.1.5.2. Nội dung về giáo dục biến đổi khí hậu. ................................................ 26
1.1.5.3. Các hình thức giáo dục biến đổi khí hậu. ............................................. 28
1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................ 30
1.2.1. Thực trạng BĐKH ở Việt Nam ............................................................... 30
1.2.2. Chủ trương, quan điểm của nhà nước về BĐKH .................................... 31
1.2.3. Ngành giáo dục ứng phó với BĐKH ....................................................... 35
1.2.3.1. Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH ............................................ 35
1.2.3.2. Đưa nội dung ứng với BĐKH vào các chương trình GD – ĐT giai đoạn
2010 – 2015 ....................................................................................................... 36
1.2.4. Khả năng tích hợp giáo dục BĐKH thông qua môn Địa lí THPT…….. 39
1.2.5. Đặc điểm chương trình, SGK Địa lí lớp 10 (chương trình cơ bản) ......... 40
1.2.5.1. Về chương trình Địa lí 10 ..................................................................... 40
1.2.5.2. Về sách giáo khoa Địa lí 10 .................................................................. 41
1.2.6. Đặc điểm tâm lí và trình độ nhận thức của học sinh THPT hiện nay ..... 43
1.2.7. Tình hình dạy học GDBĐKH ở nhà trường phổ thông hiện nay ............ 45
1.2.7.1. Về phía giáo viên .................................................................................. 45
1.2.7.2. Về phía học sinh ................................................................................... 46
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.3. Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 49
Chương 2. GDBĐKH trong dạy học Địa lí lớp 10 – THPT ......................... 51
2.1. Khai thác nội dung GDBĐKH trong chương trình SGK Địa lí lớp 10 –
THPT ................................................................................................................. 51
2.1.1. Các nguyên tắc khai thác nội dung GDBĐKH từ chương trình Địa lí 10 ... 51
2.1.1.1. Chọn lọc tập trung ................................................................................ 51
2.1.1.2. Đảm bảo tính đặc trưng của môn học ................................................... 51
2.1.1.3. Không gây quá tải ................................................................................. 51
2.1.1.4. Phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh ..................................... 52
2.1.1.5. Nội dung giáo dục về BĐKH phải chú trọng đến các vấn đề thực tiễn52
2.1.2. Các kiến thức về BĐKH trong chương trình lớp 10 .............................. 52
2.2. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học GDBĐKH ............................. 58
2.2.1. Cơ sở lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức GDBĐKH ............... 58
2.2.1.1. Mục tiêu và nội dung của GDBĐKH ................................................... 58
2.2.1.2. Đặc điểm người học.............................................................................. 58
2.2.1.3. Nguồn tài liệu giảng dạy ....................................................................... 59
2.2.1.4. Thời gian giảng dạy .............................................................................. 59
2.2.1.5. Sự hỗ trợ của nhà trường và địa phương .............................................. 60
2.2.2. Các hình thức và phương pháp GDBĐKH trong môn Địa lí lớp 10-
Trung học phổ thông ...................................................................................... 61
2.2.2.1. Hình thức dạy học nội khóa .................................................................. 62
2.2.2.2. Hình thức dạy học ngoại khóa .............................................................. 75
2.2.3. Thiết kế giáo án thực nghiệm .................................................................. 79
2.2.3.1. Giáo án dạy học nội khóa ..................................................................... 79
2.2.3.2. Các hoạt động ngoại khóa .................................................................. 110
2.3. Tiểu kết chương 2 ..................................................................................... 114
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm ................................................................ 115
3.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 115
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ............................................................................ 115
3.3. Nguyên tắc thực nghiệm .......................................................................... 116
3.4. Nội dung thực nghiệm ............................................................................. 116
3.5. Tổ chức thực nghiệm ................................................................................ 116
3.5.1. Chọn trường thực nghiệm ...................................................................... 116
3.5.2. Chọn bài thực nghiệm............................................................................ 117
3.5.3. Chọn lớp thực nghiệm ........................................................................... 117
3.5.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm .......................... 118
3.6. Kết quả và đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................ 118
3.6.1. Kết quả thực nghiệm.............................................................................. 118
3.6.2. Nhận xét, đánh giá kết quả thực nghiệm .............................................. 120
3.7. Tiểu kết chương 3 ..................................................................................... 123
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 125
1. Kết quả nghiên cứu ...................................................................................... 125
2. Những tồn tại ............................................................................................... 125
3. Kiến nghị ..................................................................................................... 126
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 128
PHỤ LỤC .............................................................................................................
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ
1 BĐKH Biến đổi khí hậu
2 CNTT Công nghệ thông tin
3 ĐC Đối chứng
4 GDMT Giáo dục môi trường
5 GDPTBV Giáo dục vì sự phát triển bền vững
6 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo
7 GDBĐKH Giáo dục biến đổi khí hậu
8 GV Giáo viên
9 HS Học sinh
10 KT-XH Kinh tế - xã hội
11 MTQG Mục tiêu quốc gia
12 NBD Nước biển dâng
13 SGK Sách giáo khoa
14 TN Thực nghiệm
15 THCS Trung học cơ sở
16 THPT Trung học phổ thông
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Bảng phân bổ kiến thức Địa lí lớp 10 ............................................... 42
Bảng 1.2. Kết quả phiếu điều tra GV về thực trạng GDBĐKH trong dạy học
môn Địa lí 10 – THPT ....................................................................................... 45
Bảng 1.3. Kết quả phiếu điều tra HS về thực trạng GDBĐKH trong dạy học
môn Địa lí 10 – THPT ....................................................................................... 47
Bảng 2.1. Các bài học có khả năng giáo dục kiến thức BĐKH cho HS. .......... 53
Bảng 3.1. Đối tượng thực nghiệm ................................................................... 118
Bảng 3.2. Kết quả điểm kiểm tra ..................................................................... 119
Bảng 3.3. Bảng phân loại trình độ của HS ...................................................... 119
Bảng 3.4. Mức độ thường xuyên của những biện pháp, hành vi chống BĐKH ở
lớp TN .............................................................................................................. 122
Bảng 3.5. Mức độ thường xuyên của những biện pháp, hành vi chống BĐKH ở
lớp ĐC.............................................................................................................. 122
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Các nhà khoa học đã khẳng định rằng ngày nay con người đã làm biến đổi
và đảo lộn hệ thống Trái Đất với quy mô ngày càng rộng lớn, với tốc độ chóng
mặt và biến đổi khí hậu đã trở thành một thách thức và nguy cơ lớn nhất đối với
loài người trong thế kỉ 21. Sự phát triển của thế giới hiện đại theo mô hình công
nghiệp hóa và tăng trưởng kinh tế tiếp tục thống trị thế giới, được đặc trưng bởi
sự sử dụng khối lượng khổng lồ các nguyên liệu hóa thạch, thâm canh hóa nông
nghiệp và phá rừng, sự bùng nổ dân số đồng hành với nó dẫn đến tăng mạnh
phát thải khí nhà kính, khiến cho Trái Đất nóng lên và đã gây ra rất nhiều hậu
quả nghiêm trọng khác mà con người chưa lường hết được. Đó là những bằng
chứng xác đáng của BĐKH.
BĐKH là nguy cơ lớn làm giảm năng suất nông nghiệp, gia tăng tình trạng
thiếu nước, gia tăng các hiện tượng cực đoan của thời tiết, phá vỡ tình trạng cân
bằng của các hệ sinh thái và làm gia tăng bệnh tật. Theo dự báo, trong thế kỉ 21
nhiệt độ thế giới có thể tăng thêm 50C, trong khi ngưỡng BĐKH nguy hiểm là
tăng 20C. Nếu vượt quá ngưỡng này, các thảm họa sinh thái sẽ xảy ra và cuộc
sống con người sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.
Do đó, BĐKH trở thành một vấn đề mang tính toàn cầu - một mối quan
tâm hàng đầu của con người trong hiện tại và tương lai. Làm thế nào để giảm
thiểu những tác động tiêu cực do BĐKH gây ra trở thành một câu hỏi lớn đặt ra
cho xã hội loài người. Nó đòi hỏi loài người phải hành động ngay và nhanh
chóng hơn bao giờ hết khi chưa quá muộn. Việt Nam, một quốc gia đang phát
triển nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa thường xuyên phải chịu ảnh hưởng
của thiên tai bão tố, là một trong năm nước chịu tác động lớn nhất của BĐKH
thì đây là một vấn đề cần được chú ý hàng đầu. BĐKH tác động mạnh mẽ đến
khả năng phát triển đất nước, đến việc thực hiện các mục tiêu chiến lược trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
quá trình hội nhập và phát triển. Vì vậy, giáo dục kiến thức về BĐKH cho
người dân là vô cùng quan trọng. Nhận thức rõ được điều đó chính phủ Việt
Nam đã đề ra nhiều biện pháp ứng phó với tình hình BĐKH trong nước, đồng
thời chủ trương xây dựng chương trình tuyên truyền giáo dục kiến thức BĐKH
cho toàn thể các tầng lớp nhân dân trong xã hội, đặc biệt là cho thế hệ trẻ -
những chủ nhân tương lai của đất nước.
Hơn thế nữa, trong nhà trường phổ thông chương trình Địa lí lớp 10 lại
dạy về các quyển của lớp vỏ địa lí, một số quy luật của lớp vỏ địa lí, môi
trường và sự phát triển bền vững... là những kiến thức có khả năng tích hợp
giáo dục kiến thức BĐKH cho HS rất hiệu quả.
Là một giáo viên địa lí tôi mong muốn và ý thức trách nhiệm của mình đối
với việc phải giáo dục BĐKH cho HS, nhằm thực hiện mục tiêu phát triển bền
vững. Vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong
dạy học Địa lí lớp 10 - THPT”.
2. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
2.1. Mục đích
Đề tài hướng tới các mục đích sau:
- Giúp cho người học hiểu được vai trò, ý nghĩa của GDBĐKH trong
chương trình sách giáo khoa Địa lí 10.
- Giúp cho giáo viên và học sinh nắm được hình thức tổ chức và phương
pháp GDBĐKH nhằm hình thành cho học sinh có được tri thức, thái độ, hành
vi đúng đắn với môi trường.
- Giúp cho tác giả có thêm kinh nghiệm mới trong việc tích hợp giáo dục
BĐKH trong quá trình dạy học ở trường phổ thông.
2.2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của GDBĐKH qua bài học Địa lí lớp 10.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Xác định nội dung, phương pháp, hình thức và soạn giáo án cụ thể tích
hợp GDBĐKH trong chương Địa lí 10.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng hiệu quả của việc tích
hợp nội dung GDBĐKH trong chương trình, sách giáo khoa Địa lí 10 cho học
sinh các trường THPT.
3. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
3.1 Trên thế giới
Hiện nay BĐKH là một trong những vấn đề nóng bỏng, được cộng đồng
thế giới quan tâm giải quyết. Thực tế, BĐKH không phải là một vấn đề mới
mẻ, nó được nhiều nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu và đưa ra nhận định
về sự BĐKH. Có thể kể tới một số nghiên cứu về BĐKH như sau:
- Năm 1824: nhà vật lý học người Pháp, Joseph Fourier, miêu tả hiện
tượng hiệu ứng nhà kính. Ông viết: “Nhiệt độ của Trái Đất có thể tăng lên do
sự thay đổi của các thành phần trong bầu khí quyển, trong quá trình chuyển
hóa nhiệt năng, khí quyển hấp thụ nhiệt năng Mặt Trời nhiều hơn là phản xạ nó
trở lại không gian vũ trụ”.
- Năm 1896: nhà hóa học người Thụy Điển, Svante Arrhennius đưa ra kết
luận rằng việc đốt than trong công nghiệp sẽ đẩy mạnh hiệu ứng nhà kính. Kết
luận của ông về mức độ ảnh hưởng của khí nhà kính nhân tạo gần như trùng
khít với mô hình khí hậu ngày nay, nghĩa là nếu CO2 tăng gấp đôi, nhiệt độ
trung bình toàn cầu sẽ tăng lên vài 0C.
- Năm 1995: nhà nghiên cứu người Mỹ, Gilbert Plass phân tích tỉ mỉ mức
độ hấp thụ tia hồng ngoại của một số loại khí. Ông kết luận rằng, nếu nồng độ
CO2 tăng gấp đôi, nhiệt độ sẽ tăng 3 – 40C.
Nhìn chung các nhà khoa học trên thế giới đã có những nhận định ban đầu
về hiện tượng BĐKH cũng như nguyên nhân chủ yếu gây ra BĐKH. Tuy nhiên
cho đến năm 1972, hội thảo đầu tiên của Liên Hợp quốc về môi trường diễn ra
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
tại Stockholm (Thụy Điển), hiện tượng BĐKH vẫn chưa được sự chú ý đáng
có. Hội thảo chỉ tập trung vào các vấn đề như ô nhiễm hóa học, thử nghiệm
bom nguyên tử và việc đánh bắt cá voi.
- Năm 1988: Ủy ban Liên Chính Phủ về BĐKH (IPCC) đã được đưa ra.
Báo cáo đánh giá các bằng chứng về hiện tượng BĐKH.
- Năm 1990: báo cáo đánh giá lần thứ nhất của IPCC đã được đưa ra. Báo
cáo đánh giá và đưa ra kết luận là trong suốt một thế kỉ qua, nhiệt độ trung bình
toàn cầu đã tăng lên 0,3 – 0,60C. Các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của
con người chính là nguyên nhân cơ bản gây ra sự nóng lên toàn cầu.
- Năm 1992: hội nghị thượng đỉnh về BĐKH toàn cầu tại Rio De Janero,
chính phủ các nước đã nhất trí với công ước khung của Liên Hợp Quốc về
BĐKH (UNFCCC). Mục đích của công ước này là ổn định nồng độ của khí nhà
kính trong bầu khí quyển ở mức độ sao cho có thể ngăn chặn được các rủi ro
nguy hiểm do tác động nhân văn đối với hệ thống khí hậu.
- Năm 1995: báo cáo đánh giá lần thứ hai của IPCC đưa ra các bằng chứng
cho thấy rõ các tác động không nhỏ của loài người đến hệ thống khí hậu.
- Năm 1997: nghị định thư Kyoto được thông qua. Các nước phát triển
cam kết sẽ giảm 5% lượng khí thải trong khoảng thời gian từ năm 2008 – 2012,
với các mục tiêu khác nhau cho mỗi quốc gia.
- Năm 2001: báo cáo đánh giá lần thứ ba của IPCC đã đưa ra các bằng
chứng mới và mạnh mẽ hơn, cho thấy các khí nhà kính do con người thải ra là
nguyên nhân cốt lõi dẫn đến hiện tượng nóng lên diễn ra trong suốt nửa sau của
thế kỉ 20.
- Năm 2007: báo cáo đánh giá lần thứ tư của IPCC đánh giá và đưa ra kết
luận cho thấy hơn 90% tác nhân gây ra BĐKH ngày nay là do hoạt động của
con người trong đó bao gồm các phát thải nhà kính.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Năm 2009: 192 chính phủ các quốc gia tới Cophenhagen tham dự Hội
nghị của Liên Hợp Quốc về BĐKH (COP – 15) nhằm đưa ra các giải pháp về
một thỏa thuận quốc tế sau khi nghị định thư Kyoto sắp hết hạn.
- Ngày 26/11/2012, hội nghị Liên Hợp Quốc về BĐKH (COP – 18) khai
mạc ở Doha, Qatar chủ yếu để giải quyết việc gia hạn Nghị định thư Kyoto.
Sau hai tuần làm việc hội nghị tưởng như bế tắc nhưng cuối cùng, ngày 8/12,
Liên Hợp Quốc đã thông qua được gói thỏa thuận về chống BĐKH và tiếp tục
gia hạn Nghị định thư Kyoto. Theo đó, tìm cách kiềm chế BĐKH trong khi chờ
một hiệp ước toàn cầu mới có hiệu lực vào năm 2020.
Như vậy, chúng ta có thể nhận thức, mối quan tâm của cộng đồng thế giới
về BĐKH ngày một nâng cao. Cuộc chiến chống BĐKH không phải của riêng
một đất nước, một tổ chức nào mà là của cộng đồng các quốc gia trên thế giới,
của tất cả dân cư đang sinh sống trên Trái Đất.
Các nhà khoa học trên thế giới vẫn đang tiếp tục nghiên cứu các biện pháp
nhằm chống lại BĐKH, giảm thiểu BĐKH và thích ứng với BĐKH. Trên thế
giới đã và đang có nhiều công trình nghiên cứu, hội thảo về mối quan hệ giữa
BĐKH và các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội.
Về vấn đề GDBĐKH, công việc này đã khởi động và thực hiện khá thành
công ở nhiều nước trên thế giới. Vào cuối tháng 7/2009, tại Pari đã tổ chức
“Hội thảo quốc tế về BĐKH” đã khuyến khích đẩy mạnh GDBĐKH, đưa ra
những định hướng cụ thể mà ngành giáo dục chú trọng thực hiện như: tích hợp,
lồng ghép nội dung BĐKH vào trong thực tiễn, chương trình và kế hoạch giáo
dục; tăng cường xây dựng và sử dụng các công cụ, tài liệu giáo dục và thực tiễn
tốt về GDBĐKH; khuyến khích phát triển các quan hệ hợp tác về GDBĐKH.
3.2. Ở Việt Nam
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Việt Nam là một trong năm nước chịu tác động đầu tiên của BĐKH, chính
vì vậy công tác nghiên cứu, tìm ra giải pháp để giảm thiểu tác động, ứng phó và
thích ứng với BĐKH khá phát triển.
- Ngày 11/6/1992: Việt Nam kí công ước khung về BĐKH của Liên Hợp
Quốc (UNFCCC) và phê chuẩn UNFCCC vào ngày 16/11/1994.
- Ngày 3/12/1998: Việt Nam kí Nghị định thư Kyoto và phê chuẩn Nghị
định thư Kyoto vào ngày 25/09/2002.
- Năm 2008, chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó
với BĐKH toàn cầu, đồng thời thành lập Ban chủ nhiệm Chương trình mục tiêu
Quốc gia.
- Tháng 12/2008, chính phủ đã có quyết định 158/QĐ-TTG về việc phê
duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia ứng phó với BĐKH.
- Tháng 8/2009, Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam áp dụng các
phương pháp và mô hình ước tính quốc tế với sự trợ giúp của một số cơ quan
chuyên môn và nhà tài trợ quốc tế, trong đó có chương trình phát triển của Liên
Hợp Quốc (UNDP) đã tính toán ba kịch bản cho Việt Nam. Kịch bản được xây
dựng theo các kịch bản phát thải khí nhà kính ở cấp thấp, trung bình và cao. Hệ
thống kịch bản này mới chỉ là những nghiên cứu bước đầu nhưng sẽ là cơ sở
cho các bộ, ban, ngành, địa phương điều chỉnh chiến lược cũng như quy hoạch
của mình.
- Ngày 12/10/2009, Hội thảo “Nâng cao nhận thức và năng lực thích nghi
với những thách thức của BĐKH” do trường Đại học Sư Phạm Hà Nội phối
hợp với cơ quan trao đổi Hàn Lâm Đức (DAAD), Ủy ban quốc gia UNESCO
Việt Nam, văn phòng UNESCO tại Hà Nội tổ chức. Đây là Hội thảo đầu tiên đề
cập đến việc giáo dục và phát triển bền vững, đặc biệt dành cho GDBĐKH. Đã
có nhiều nghiên cứu, báo cáo do các chuyên gia, các giảng viên trường đại học,
các thầy cô giáo trình bày.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Ngày 4/5/2010, Hội thảo “GDBĐKH: kinh nghiệm từ Châu Âu và Việt
Nam” do Trung tâm Nghiên cứu và hỗ trợ GDPTBV và khoa Địa lí trường
ĐHSP Hà Nội phối hợp tổ chức. Hội thảo trở thành một diễn đàn để các nhà
khoa học và giáo dục ở trong nước và ngoài nước bình luận, trao đổi kinh
nghiệm về tiến hành các hoạt động GDBĐKH ở Châu Âu và Việt Nam nhằm
tăng cường hợp tác quốc tế trong GDBĐKH.
- Ngày 19/4/2012, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Học viện môi trường và phát triển
Anh Quốc (IIED) tổ chức hội nghị quốc tế về thích ứng với BĐKH dựa vào
cộng đồng. Hội nghị nhằm chia sẻ việc thực hiện quản lý thiên tai dựa vào cộng
đồng và thích ứng với BĐKH giữa các tổ chức, các quốc gia.
Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có yêu cầu riêng, chính thức đối với việc
đưa GDBĐKH vào trong chương trình học tại các nhà trường phổ thông Việt
Nam. Vì vậy, những vấn đề cấp bách như hậu quả, tác động của BĐKH tới cuộc
sống, tới sự sinh tồn của người dân, tới sự phát triển kinh tế…chưa được phân
tích kĩ và lựa chọn cẩn thận như những nội dung cấp thiết khác. Với sự cần thiết
đó, năm học vừa qua đã có một số sinh viên bắt đầu nghiên cứu vấn đề này:
- Giáo dục biến đổi khí hậu qua Địa lí 11 (chương trình cơ bản) - THPT,
khóa luận tốt nghiệp năm 2010, Hà Thị Quế.
- Các phương pháp giáo dục kiến thức biến đổi khí hậu toàn cầu trong dạy
học Địa lí lớp 12, khóa luận tốt nghiệp năm 2012, Nguyễn Thị Cần.
Để hiểu sâu và rõ hơn nữa tôi tiếp tục nghiên cứu đề tài “Tích hợp giáo
dục biến đổi khí hậu trong dạy học Địa lí 10 - THPT”. Đây là việc làm rất thiết
thực không chỉ cho bản thân cá nhân tôi mà còn cho các đồng nghiệp của mình
hiểu được nhiệm vụ của mình trong công tác giảng dạy, giáo dục học sinh.
Có thể nói, các tổ chức, chương trình, tài liệu về BĐKH là rất nhiều nhưng
những tài liệu về BĐKH dành cho HS vẫn còn ít. Cùng với việc tham khảo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
những tài liệu, công trình nghiên cứu về BĐKH tôi nhận thấy rằng các tài liệu
chủ yếu đều đi nghiên cứu về tác hại, nguyên nhân và cách khắc phục của
BĐKH mà chưa tập trung giáo dục cho người dân hiểu về BĐKH. Để góp phần
nâng cao hơn nữa những hiểu biết về BĐKH, trên cơ sở kế thừa những thành
tựu của những người đi trước, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với hướng là
giáo dục các kiến thức về BĐKH cho HS qua môn Địa lí lớp 10.
4. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
4.1. Quan điểm nghiên cứu
4.1.1. Quan điểm hệ thống
GDBĐKH là một hệ thống bao gồm các yếu tố cấu thành như: mục tiêu,
nội dung, phương pháp, phương tiện, điều kiện dạy của giáo viên và học sinh.
Trong quá trình lựa chọn các hình thức và phương pháp GDBĐKH cần phải
nghiên cứu các mối quan hệ giữa các yếu tố đó với các yếu tố khác trong hệ
thống như GDBĐKH và sự phát triển công nghiệp hóa, GDBĐKH và sự gia
tăng dân số…
4.1.2. Quan điểm phát triển bền vững
GDBĐKH là một bộ phận của giáo dục vì sự phát triển bền vững và nó
chứa đựng những đặc trưng nổi bật của GDPTBV. Vì vậy, theo quan điểm của
UNESCO, các hoạt động GDBĐKH cần coi trọng những định hướng cơ bản là:
hướng vào nguyên nhân và hậu quả của BĐKH, hướng vào hậu quả và giải
pháp của BĐKH. GDBĐKH sẽ khuyến khích, hỗ trợ những văn hóa, khát vọng,
mục tiêu và những hệ thống giá trị và các quan điểm tương lai khác nhau theo
định hướng của sự phát triển bền vững.
4.1.3. Quan điểm tổng hợp
Khí hậu cùng các thành phần của nó là một thể thống nhất hoàn chỉnh, nếu
một thành phần thay đổi sẽ kéo theo sự thay đổi của các thành phần khác, đồng
thời các thành phần tự nhiên luôn có sự tác động qua lại tương hỗ với nhau. Bởi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
vậy, nghiên cứu một thành phần nghĩa là phải đặt nó trong mối quan hệ với các
thành phần khác.
Quan điểm này được sử dụng để nghiên cứu các tài liệu về phương pháp
dạy học giáo dục kiến thức BĐKH qua môn Địa lí lớp 10.
4.1.4. Quan điểm lịch sử - lôgic
Mỗi một hiện tượng địa lí đều tồn tại trong một thời gian nhất định. Nói
cách khác các hiện tượng này có quá trình phát sinh, phát triển và suy vong.
Trong quá trình nghiên cứu khi xem xét hay đánh giá cần phải đứng trên quan
điểm lịch sử - lôgic, quan điểm này đòi hỏi phải nhìn nhận quá khứ để lí giải ở
mức độ nhất định cho hiện tại và dự báo tương lai. Nếu tách rời quá khứ khỏi
hiện tại thì khó có thể giải thích thỏa đáng sự phát triển ở thời điểm hiện tại và
nếu không chú ý đến tương lai thì ngành khoa học này mất đi khả năng dự báo.
Quan điểm này được sử dụng để giải thích sự thay đổi của các hiện tượng
địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
4.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
4.2.1.1. Phương pháp phân tích hệ thống
Phương pháp được sử dụng để nghiên cứu hệ thống các phương pháp
dạy học nói chung và phương pháp dạy học Địa lí nói riêng, nhằm phân tích
những ưu điểm và những tồn tại của từng hệ thống phương pháp. Trên cơ sở
đó, đề xuất việc vận dụng một số phương pháp dạy học các bài học có nội
dung GDBĐKH.
4.2.1.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp các tài liệu
Có nhiều tài liệu khác nhau:
- Lí luận dạy học, lí luận dạy học địa lí.
- Các bài viết trong các hội thảo về phát triển bền vững, hội thảo về BĐKH.
- Các sách giáo khoa và sách giáo viên lớp 10.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Các số liệu thu thập từ việc điều tra nhận thức kiến thức, thái độ, kĩ
năng… của giáo viên và học sinh về GDBĐKH…
- Khai thác kinh nghiệm thực tế về phương pháp và hình thức tổ chức
GDBĐKH trên thế giới và ở nước ta, từ đó xem xét khả năng vận dụng các
phương pháp trên vào việc GDBĐKH cho học sinh lớp 10.
4.2.1.3. Phương pháp so sánh
Trên cơ sở đối chiếu, vận dụng các quan điểm, khái niệm, nội dung,
phương pháp, biện pháp về GDBĐKH trong nước và trên thế giới, chúng ta cần
cân nhắc mức độ nội dung, phương pháp, lượng kiến thức cho phù hợp với đối
tượng, điều kiện của nhà trường phổ thông, phù hợp với nội dung chương trình
địa lí lớp 10 THPT.
4.2.1.4. Phương pháp phân loại
Sử dụng phương pháp này nhằm phân loại các bài học trong sách giáo
khoa địa lí 10 – THPT. Bài có nội dung GDBĐKH toàn phần, có nội dung
GDBĐKH một phần (một mục, một vài câu) hoặc bài có khả năng liên hệ kiến
thức GDBĐKH. Từ cách phân loại đó ta có thể thiết kế bài giảng khai thác nội
dung GDBĐKH theo từng loại bài.
4.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
4.2.2.1. Phương pháp điều tra xã hội học
Đối tượng điều tra là các giáo viên dạy địa lí và học sinh của một số
trường THPT. Điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp, phiếu câu hỏi… về thực trạng
GDBĐKH qua môn Địa lí ở nhà trường phổ thông. Phân tích các kết quả để
thấy được tính khả thi của đề tài và sự ủng hộ của giáo viên và học sinh đối với
việc tích hợp nội dung GDBĐKH vào dạy Địa lí 10 – THPT.
Cùng với phương pháp thực nghiệm sư phạm, đây là phương pháp quan
trọng trong việc phân tích các hoạt động thực tiễn của GDBĐKH trong nhà
trường phổ thông.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Việc điều tra xã hội học đối với đối tượng chủ yếu là giáo viên và học sinh
các trường thực nghiệm.
4.2.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT ở các địa bàn
khác nhau.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm được vận dụng có hiệu quả nhằm đánh
giá tính khả thi của việc tích hợp, lồng ghép nội dung GDBĐKH qua môn địa lí
lớp 10 – THPT. Đây là phương pháp không thể thiếu trong quá trình nghiên
cứu đề tài, nhất là với chuyên ngành phương pháp.
4.2.3. Các phương pháp khác
Một số phương pháp như phương pháp thống kê toán học, phương pháp
bảng thống kê, phương pháp biểu đồ… cũng được sử dụng trong đề tài như xử
lí số liệu, đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm.
5. GIỚI HẠN, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Giới hạn: trong việc nghiên cứu một số phương pháp dạy học giáo dục
kiến thức BĐKH.
- Phạm vi: chương trình địa lí lớp 10 - THPT
6. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI
Đề tài ngoài phần mở đầu và phần kết luận, phần nội dung được chia
thành 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của giáo dục biến đổi khí hậu qua
dạy học Địa lí lớp 10 - THPT.
Chương 2. Giáo dục biến đổi khí hậu qua môn Địa lí lớp 10 - THPT.
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn