Thực trạng và giải pháp thực hiện chương trình nông thôn mới tại huyện yên sơn, tỉnh tuyên quang
- 120 trang
- file .pdf
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Thực trạng và giải pháp thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang
NGUYỄN VŨ QUỲNH ANH
Ngành: Quản lý kinh tế
Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS. Vũ Quang
Viện: Kinh tế & Quản lý
HÀ NỘI, 2022
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Thực trạng và giải pháp thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang
NGUYỄN VŨ QUỲNH ANH
Ngành: Quản lý kinh tế
Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS. Vũ Quang
Chữ ký của GVHD
Viện: Kinh tế & Quản lý
HÀ NỘI, 2022
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BẢN XÁC NHẬN CHỈNH SỬA LUẬN VĂN THẠC SĨ
Đề tài luận văn Thực trạng và giải pháp thực hiện Chương trình nông
thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số SV: 20202978M
Tác giả, Người hướng dẫn khoa học và Hội đồng chấm luận văn xác
nhận tác giả đã sửa chữa, bổ sung luận văn theo biên bản họp Hội đồng ngày
24/10/2022 với các nội dung sau:
- Rà soát lại format, sửa lỗi chính tả, bổ sung trích dẫn, tài liệu
- Rà soát lại danh mục tài liệu tham khảo
- Xem lại giới thiệu về địa lý huyện Yên Sơn
- Còn nhầm lẫn giữa hạn chế, nguyên nhân của việc thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang
Ngày tháng năm 2022
Giáo viên hướng dẫn Tác giả luận văn
PGS. TS Vũ Quang Nguyễn Vũ Quỳnh Anh
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG
TS. Phạm Thị Kim Ngọc
LỜI CẢM ƠN
Qua thời gian nghiên cứu, tìm hiểu tại Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn,
em đã nỗ lực, cố gắng vận dụng những kiến thức đã được học trong nhà trường
để hoàn thành luận văn với tên đề tài “Thực trạng và giải pháp thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”.
Để hoàn thành luận văn này, em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã truyền đạt những tri thức bổ ích, tạo điều
kiện giúp đỡ trong thời gian em học tập tại trường.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến tập thể lãnh đạo và cán bộ nhân viên
Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Yên Sơn, Ủy ban nhân dân huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, giúp em hoàn thành
luận văn đúng thời hạn quy định của nhà trường.
Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Vũ Quang, người đã
tận tình hướng dẫn chỉ bảo em trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn !
Hà Nội, Ngày tháng năm 2022
Tác giả
Nguyễn Vũ Quỳnh Anh
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân và không sao
chép các công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày
trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng
được ai công bố trước đây. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực
và nguyên bản của luận văn.
Hà Nội, tháng 9 năm 2022
Tác giả
Nguyễn Vũ Quỳnh Anh
MỤC LỤC
MỤC LỤC ..................................................................................................... i
DANH MỤC HÌNH ..................................................................................... v
DANH MỤC BẢNG ................................................................................... vi
PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................... 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ....................................................... 3
3. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................ 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................... 5
5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................... 5
6. Kết cấu của đề tài ................................................................................ 7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI..................................................................................... 8
1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới ..................................... 8
1.1.1. Khái quát về nông thôn .................................................................... 8
1.1.2. Khái quát về xây dựng nông thôn mới.......................................... 9
1.2. Cơ sở khoa học và thực tiễn của chương trinh xây dựng nông
thôn mới cấp huyện ............................................................................... 22
1.2.1. Cơ sở khoa học của chương trinh xây dựng nông thôn mới .. 22
1.2.1.1 Đặc trưng cơ bản của Nông thôn ............................................... 22
1.2.2 Kinh nghiệm thực tiễn của chương trinh xây dựng nông thôn
mới cấp huyện ............................................................................................ 24
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ........................................................................... 35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI
HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ........................................ 36
2.1. Giới thiệu chung về huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ............ 36
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................... 36
i
2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội.................................................................. 40
2.1.3. Đánh giá chung về huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .......... 48
2.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang ......................................................................... 50
2.2.1. Thành lập Ban chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban chỉ đạo ...... 50
2.2.2. Ban hành và tổ chức tuyên truyền các chủ trương, chính sách
về xây dựng nông thôn mới...................................................................... 56
2.2.3. Đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng
nông thôn mới ............................................................................................. 63
2.2.4. Xây dựng quy hoạch nông thôn mới ........................................... 66
2.2.5. Huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới .......................... 66
2.3 Kết quả xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang ........................................................................................................... 73
2.3.1 Tiêu chí Quy hoạch .......................................................................... 76
2.3.2 Nhóm tiêu chí Hạ tầng Kinh tế - Xã hội ...................................... 76
2.3.3 Nhóm tiêu chí về hỗ trợ phát triển sản xuất ............................... 78
2.3.4 Nhóm tiêu chí về Văn hoá - Xã hội - Môi trường....................... 79
2.3. Đánh giá chung về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện
Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ................................................................. 81
2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 81
2.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ............................ 84
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ........................................................................... 88
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH CHƯƠNG
TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ........................................................ 89
3.1. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang theo kế hoạch đến năm 2025 ....................... 89
3.1.1. Quan điểm xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang đến năm 2025.................................................................... 89
ii
3.1.2. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang đến năm 2025.................................................................... 90
3.2. Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông
thôn mới đối với các xã chưa đạt tiêu chuẩn trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang ......................................................................... 93
3.2.1. Đổi mới và đẩy mạnh công tác tuyên truyền 93
3.2.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo các cấp .......... 95
3.2.4. Đa dạng hóa các nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới ...... 98
3.2.5. Tập trung thực hiện các tiêu chí có số xã đạt được còn thấp 100
3.2.6. Một số giải pháp khác .................................................................. 103
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ......................................................................... 105
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 108
iii
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
STT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ
1 BC Báo cáo
2 BXD Bộ Xây dựng
3 CT Chính trị
4 Ctr Chương trình
5 CSHT Cơ sở hạ tầng
6 ĐVT Đơn vị tính
7 MT Môi trường
8 NTM Nông thôn mới
9 NNPTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
10 PL Pháp luật
11 QĐ Quyết định
12 TNMT Tài nguyên môi trường
13 TTLT Thông tư liên tịch
14 TTg Thủ tướng chính phủ
15 UBND Ủy ban nhân dân
iv
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới từ trung ương đến cơ sở................18
Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ...........................36
Hình 2.2: Tổ chức bộ máy xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn ...................51
Hình 2.3: Tổng hợp các văn bản triển khai thực hiện chương trình .........................59
xây dựng nông thôn mới huyện Yên Sơn năm 2020-2021 .......................................59
Hình 2.4: Ấn phẩm về xây dựng nông thôn mới 2018..............................................62
Hình 2.5: Cơ cấu huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng.................70
nông thôn mới ở huyện Yên Sơn năm 2021 .............................................................70
v
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Sơn năm 2020................................... 38
Bảng 2.2: Tổng hợp các văn bản triển khai thực hiện chương trình......................... 58
xây dựng nông thôn mới huyện Yên Sơn giai đoạn 2020-2021 ............................... 58
Bảng 2.3: Công tác đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác ................... 63
xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2017-2021 .............................. 63
Bảng 2.4: Kết quả huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng............... 68
nông thôn mới ở huyện Yên Sơn năm 2021 ............................................................. 68
Bảng 2.5. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo ............................... 74
nhóm tiêu chí ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2017 - 2021 ........................................... 74
Bảng 2.6. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo địa bàn................... 75
các xã ở huyện Yên Sơn năm 2020, 2021................................................................. 75
vi
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sau hơn 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Ðảng,
nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và
to lớn. Nông nghiệp tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất
hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả, góp phần đảm bảo vững
chắc an ninh lương thực quốc gia. Một số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao
trên thị trường thế giới. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công
nghiệp, dịch vụ, ngành nghề, các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết
cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường, bộ mặt nhiều vùng nông thôn được
thay đổi. Ðời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn
ngày càng được cải thiện.
Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi
thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn kém bền vững,
tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt
nguồn lực cho phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa học - công nghệ
và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi
mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ,
phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt hàng thấp. Công
nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ
chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động ở nông thôn. Các hình thức tổ chức
sản xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh sản xuất hàng
hóa. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng
kinh tế - xã hội còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; năng lực thích
ứng, đối phó với thiên tai còn nhiều hạn chế.
Trên cơ sở những thành tựu đã đạt được và những tồn tại, yếu kém cần khắc
phục, nhằm xây dựng nông nghiệp, nông thôn theo đúng mục tiêu, định hướng của
Đảng đã đề ra. Tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X đã
ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 về nông nghiệp,
nông dân, nông thôn. Để thực hiện Nghị quyết của Trung ương Đảng, Chính
1
phủ xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7
của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn
(Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28 tháng 10 năm 2008). Thực hiện Nghị
quyết trên, ngày 16 tháng 4 năm 2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết
định số 491/QĐ-TTg về việc ban hành bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới
làm căn cứ để xây dựng nội dung chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng
nông thôn mới; Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 của
Thủ tưởng Chính phủ phê duyệt chương trình mực tiêu quốc gia về xây dựng
nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020.
Ngày 16/6/2022, tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng
khoá XIII đã ban hành Nghị quyết về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm
2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết số 19-NQ/TW) với mục tiêu cao nhất
trong phát triển nông nghiệp, nông thôn là nâng cao toàn diện đời sống vật chất,
tinh thần của nông dân và cư dân nông thôn.
Thực hiện định hướng của Đảng và Nhà nước về phát triển nông nghiệp,
nông thôn trong giai đoạn mới, tỉnh Tuyên Quang nói chung, huyện Yên Sơn nói
riêng đã tích cực triển khai chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn
mới. Sau 7 năm triển khai thực hiện, đời sống vật chất và tinh thần của người dân
nông thôn huyện Yên Sơn được nâng lên, an ninh nông thôn được bảo đảm, bộ
mặt nông thôn đã có nhiều khởi sắc; các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện
Chương trình của tỉnh được ban hành khá đầy đủ, kịp thời; nhận thức trong đội
ngũ cán bộ công chức các cấp và nhân dân về xây dựng nông thôn mới đã có sự
thay đổi rõ rệt; Các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất của Trung ương, tỉnh
được triển khai kịp thời, sâu rộng qua các đề án, chương trình, kế hoạch cụ thể.
Tuy nhiên bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia
về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn còn một số hạn chế như
Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các cấp được thành lập nhưng hiệu quả chưa
cao, nhất là đối với cấp xã; Nguồn vốn huy động đầu tư xây dựng nông thôn mới
còn hạn chế, chủ yếu là ngân sách Trung ương phân bổ hàng năm; công tác tuyên
truyền tuy đã được triển khai khá đồng bộ, nhưng nhìn chung chưa đáp ứng yêu
cầu; công tác lập đồ án quy hoạch và đề án còn chậm, chất lượng chưa cao, các xã
2
còn lúng túng trong việc xây dựng các đề án chuyên sâu, giải pháp và lộ trình thực
hiện. Tính đến năm 2021, toàn huyện đã có 12 xã về đích nông thôn mới, chiếm tỷ
lệ 44,4%, trong khi mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Yên Sơn lần thứ
XXII xác định, giai đoạn 2015 - 2020 huyện phấn đấu có 8 xã đạt chuẩn 19/19 tiêu
chí về xây dựng nông thôn mới. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải có giải
pháp để đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn trong thời
gian tới.
Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp
thực hiện chương trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”
làm chủ đề nghiên cứu của luận văn.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Bàn về vấn đề xây dựng nông thôn mới, trong nước đã có một số công trình
khoa học đề cập đến, như:
- Đề tài: “xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang
hiện nay” của tác giả Vương Đình Thắng, năm 2017. Trong luận văn, tác giả đã
làm rõ những vấn đề lý luận về nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới. Phân
tích một số vấn đề lý luận cơ bản về xây dựng nông thôn mới; đồng thời
phân tích, đánh giá thực trạng quá trình xây dựng NTM ở huyện Yên Minh,
tỉnh Hà Giang những năm vừa qua. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy
xây dựng NTM tại huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang trong những năm tới.
- Đề tài: “Nghiên cứu một số giải pháp huy động vốnđầu tư xây dựng cơ
sở hạ tầng nông thôn mới trên địa bàn xã Phú Đông, huyện Nhơn Trạch,
tỉnh Đồng Nai” của tác giả Nguyễn Cửu Trân, năm 2014. Trên cơ sở phân tích
đánh giá hiện trạng xây dựng nông thôn mới, các nguồn vốn đã huy động được, kết
hợp với các nghiên cứu lý thuyết, đề xuất các giải pháp huy động vốn đầu tư để
thực hiện xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn mới trên địa bàn xã Phú Đông,
huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai.
- Đề tài “Xây dựng nông thôn mới về kinh tế ở huyện Duy Tiên, tỉnh Hà
Nam hiện nay” của tác giả Ngô Quang Vịnh, năm 2014. Trong đề tài, tác giả
nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới về kinh tế
3
ở huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam hiện nay; từ đó đề xuất quan điểm cơ bản và giải
pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh nông thôn mới về kinh tế ở huyện Duy Tiên trong
thời gian tới, tạo cơ sở nền tảng thực hiện thắng lợi các tiêu chí về xây dựng nông
thôn mới trong thời gian tới.
- Đề tài “Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn
mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.” Của tác giả Nguyễn Đức Đạt, năm 2018.
Trong đề tài, tác giả đã đưa ra được các giải pháp để đẩy mạnh chương trình xây dựng
nông thôn mới giai đoạn 2011 – 2017 trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu ở trên đã có những cách tiếp cận khác
nhau, hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp đến vấn đề đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới
trên phạm vi địa bàn cấp huyện. Đó là nguồn tài liệu quý giá giúp tôi có được
những thông tin cần thiết để kế thừa và phát triển trong luận văn của mình. Vì vậy,
trong luận văn này tác giả kế thừa có chọn lọc những nghiên cứu trước đó và tập
trung vào vấn đề cơ bản trong công tác xây dựng nông thôn mới trên địa bàn
huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang nhằm góp phần vào sự ổn định, phát triển
chung của toàn huyện.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu chung
Thực trạng về công tác thực hiện nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa
bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới.
- Đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang trong các năm 2020, 2021.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn
mới phù hợp với điều kiện thực tiễn của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong
thời gian tới.
4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là việc tổ chức thực hiện xây dựng nông
thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: đề tài được nghiên cứu tại huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang.
- Phạm vi về thời gian: các số liệu thứ cấp được thu thập và phân tích trong
luận văn được lấy trong giai đoạn 2017 - 2021.
- Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác tổ chức thực
hiện xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, gồm các nội
dung: thành lập Ban Chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban Chỉ đạo; Nâng cao chất
lượng đội ngũ xây dựng nông thôn mới; Ban hành và tuyên truyền các chính sách
của trung ương, của địa phương về xây dựng nông thôn mới; Phát động các phong
trào xây dựng nông thôn mới; Phát huy sức mạnh của các tổ chức đoàn thể trong
xây dựng nông thôn mới; Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới; Đánh
giá kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp thu thập số liệu
Trong luận văn, tác giả sử dụng các số liệu thứ cấp trong giai đoạn 2017 –
2021, và chi tiết số liệu thống kê năm 2020, 2021 để phân tích thực trạng tổ chức
thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Tác giả căn cứ vào các tài liệu đã được công bố, các báo cáo, số liệu thống kê về tổ
chức thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang, cụ thể là:
- Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới năm 2020; phương hướng, nhiệm vụ năm 2021.
- Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới
năm 2021, phương hướng nhiệm vụ năm 2022.
5
- Báo cáo thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới huyện Yên Sơn, giai đoạn 2021-2025.
- Một số báo cáo, tài liệu thống kê của phòng Nông nghiệp huyện Yên Sơn,
phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Yên Sơn, Ban quản lý các Dự án Đầu tư
và Xây dựng huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
5.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu
Trong luận văn, phương pháp này dùng để tổng hợp các tài liệu, dữ liệu liên
quan đến đề tài nghiên cứu. Các tài liệu tác giả thu thập được sẽ được chia thành
các nhóm khác nhau tùy thuộc vào các nội dung nghiên cứu. Sau đó tác giả sẽ sử
dụng các hàm cơ bản trong Excel để tính toán tỷ trọng, tốc độ tăng trưởng của các
chỉ tiêu nghiên cứu.
5.3. Phương pháp phân tích số liệu
- Phương pháp thống kê mô tả
Trong luận văn, phương pháp này được dùng để xử lý và phân tích các con
số của các hiện tượng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính quy luật của chúng trong
điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Các số liệu thu thập được sẽ được liệt kê
theo thời gian theo từng chỉ tiêu cụ thể. Phương pháp này kết hợp với phân tích đồ
họa đơn giản như các đồ thị mô tả dữ liệu, biểu diễn các dữ liệu thông qua đồ thị,
bảng biểu diễn số liệu tóm tắt. Trong luận văn đó là các bảng biểu thể hiện số lượng,
cơ cấu của chỉ tiêu nghiên cứu. Các bảng số liệu sẽ cho thấy rõ hơn cũng như có cái
nhìn sinh động hơn về cơ cấu của các yếu tố đang phân tích. Chúng tạo ra được nền
tảng để phân tích định lượng về số liệu. Để từ đó hiểu được hiện tượng và đưa ra
quyết định đúng đắn.
- Phương pháp so sánh, đối chiếu
Trong luận văn, phương pháp so sánh, đối chiếu được sử dụng phổ biến trong
phân tích, tính toán để xác định mức độ, xu hướng biến động của các chỉ tiêu phân
tích, xem xét mức độ biến động của các năm theo thời gian, không gian nghiên cứu
khác nhau. Cùng một chỉ tiêu nhưng nó sẽ có ý nghĩa khác nhau ở các thời gian và
không gian khác nhau. Do đó các số liệu tác giả thu thập được sẽ được sắp xếp một
cách logic theo trình tự thời gian và đưa về cùng một thời điểm khi so sánh. Áp
dụng phương pháp này, tác giả sẽ sử dụng các hàm cơ bản trong phần mềm excel để
6
tính toán các mức độ biến động như xác định tỷ trọng của chỉ tiêu nghiên cứu, dùng
chỉ tiêu tuyệt đối và tương đối để xem xét tốc độ phát triển bình quân, tốc độ
tăng, giảm của năm sau so với năm trước…Từ đó lập bảng phân tích so sánh
qua các năm xem mức độ tăng, giảm và phân tích nguyên nhân của sự tăng,
giảm đó. Qua đó cũng dự báo được những biến động của chỉ tiêu nghiên cứu
trong giai đoạn tiếp theo.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được
kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới.
Chương 2: Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông
thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI
1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới
1.1.1. Khái quát về nông thôn
Có nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn. Có quan điểm cho rằng
nông thôn là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản xuất nông nghiệp
chiếm tỷ trọng lớn. Cũng có quan điểm cho rằng dựa vào trình độ phát triển cơ sở hạ
tầng hoặc dựa vào chỉ tiêu trình độ tiếp cận thị trường để xác định vùng nông thôn.
- Theo Từ điển tiếng Việt: “Nông thôn là danh từ để chỉ khu vực dân cư
tập trung chủ yếu làm nghề nông, phân biệt với thành thị”.
- Theo Điều 1, Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21 tháng 8 năm
2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: “Nông thôn là phần lãnh thổ
không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi
cấp hành chính cơ sở là Ủy ban nhân dân xã”.
- Theo tác giả Vương Đình Thắng (2015): “Nông thôn là vùng sinh sống
của tập hợp cư dân, trong đó có nhiều nông dân. Tập hợp cư dân này tham gia
vào các hoạt động kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường trong một thể chế
chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng của các tổ chức khác. Khái niệm “nông
thôn” thƣờng đồng nghĩa với làng, xóm, thôn. Theo các tài liệu nghiên cứu,
“làng” là từ nôm, là tiếng nói dân dã, ngôn ngữ đời sống trong dân gian ăn sâu
vào trong tâm lý, ý thức của người Việt. Nó gợi ra môi trường kinh tế sản xuất với
nghề trồng lúa nước cổ truyền - không gian sinh tồn; đồng thời là không gian xã hội
và cảnh quan văn hoá xây đắp nên nền tảng tinh thần, tạo thành lối sống, cốt cách
và bản lĩnh của người Việt’.
Qua các khái niệm trên có thể hiểu, Nông thôn là phần lãnh thổ không
thuộc nội thành, nội thị, dân cư tập trung chủ yếu làm nghề nông và có những
đặc trưng riêng biệt như một xã hội nhỏ, trong đó có đầy đủ các yếu tố, các vấn
đề xã hội và các thiết chế xã hội.
8
1.1.2. Khái quát về xây dựng nông thôn mới
1.1.2.1. Khái niệm về nông thôn mới
Theo Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 của Ban Chấp
hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thì “Nông thôn
mới là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại;
cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với
phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo
quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc;
môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật
chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng xã
hội chủ nghĩa”.
Với tinh thần đó, nông thôn mới có năm nội dung cơ bản, đó là
- Có làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại.
- Có sản xuất bền vững, theo hướng hàng hóa.
- Có đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao.
- Có bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát triển.
- Có xã hội nông thôn được quản lý tốt và dân chủ.
Xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và cuộc vận động lớn để
cộng đồng dân cư ở nông thôn đồng lòng xây dựng thôn, xã, gia đình của mình
khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất toàn diện (nông nghiệp, công nghiệp,
dịch vụ); có nếp sống văn hoá, môi trường và an ninh nông thôn được đảm bảo;
thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao. Xây dựng
nông thôn mới là sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống
chính trị. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề kinh tế - xã hội, mà là vấn đề kinh
tế - chính trị tổng hợp.
Xây dựng nông thôn mới giúp cho nông dân có niềm tin, trở nên tích cực,
chăm chỉ, đoàn kết giúp đỡ nhau xây dựng nông thôn phát triển giàu đẹp, dân
chủ, văn minh.
1.1.2.2. Sự cần thiết phải xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay
9
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Thực trạng và giải pháp thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang
NGUYỄN VŨ QUỲNH ANH
Ngành: Quản lý kinh tế
Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS. Vũ Quang
Viện: Kinh tế & Quản lý
HÀ NỘI, 2022
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Thực trạng và giải pháp thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang
NGUYỄN VŨ QUỲNH ANH
Ngành: Quản lý kinh tế
Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS. Vũ Quang
Chữ ký của GVHD
Viện: Kinh tế & Quản lý
HÀ NỘI, 2022
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BẢN XÁC NHẬN CHỈNH SỬA LUẬN VĂN THẠC SĨ
Đề tài luận văn Thực trạng và giải pháp thực hiện Chương trình nông
thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số SV: 20202978M
Tác giả, Người hướng dẫn khoa học và Hội đồng chấm luận văn xác
nhận tác giả đã sửa chữa, bổ sung luận văn theo biên bản họp Hội đồng ngày
24/10/2022 với các nội dung sau:
- Rà soát lại format, sửa lỗi chính tả, bổ sung trích dẫn, tài liệu
- Rà soát lại danh mục tài liệu tham khảo
- Xem lại giới thiệu về địa lý huyện Yên Sơn
- Còn nhầm lẫn giữa hạn chế, nguyên nhân của việc thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang
Ngày tháng năm 2022
Giáo viên hướng dẫn Tác giả luận văn
PGS. TS Vũ Quang Nguyễn Vũ Quỳnh Anh
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG
TS. Phạm Thị Kim Ngọc
LỜI CẢM ƠN
Qua thời gian nghiên cứu, tìm hiểu tại Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn,
em đã nỗ lực, cố gắng vận dụng những kiến thức đã được học trong nhà trường
để hoàn thành luận văn với tên đề tài “Thực trạng và giải pháp thực hiện chương
trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”.
Để hoàn thành luận văn này, em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã truyền đạt những tri thức bổ ích, tạo điều
kiện giúp đỡ trong thời gian em học tập tại trường.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến tập thể lãnh đạo và cán bộ nhân viên
Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Yên Sơn, Ủy ban nhân dân huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, giúp em hoàn thành
luận văn đúng thời hạn quy định của nhà trường.
Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Vũ Quang, người đã
tận tình hướng dẫn chỉ bảo em trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn !
Hà Nội, Ngày tháng năm 2022
Tác giả
Nguyễn Vũ Quỳnh Anh
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân và không sao
chép các công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày
trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng
được ai công bố trước đây. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực
và nguyên bản của luận văn.
Hà Nội, tháng 9 năm 2022
Tác giả
Nguyễn Vũ Quỳnh Anh
MỤC LỤC
MỤC LỤC ..................................................................................................... i
DANH MỤC HÌNH ..................................................................................... v
DANH MỤC BẢNG ................................................................................... vi
PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................... 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ....................................................... 3
3. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................ 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................... 5
5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................... 5
6. Kết cấu của đề tài ................................................................................ 7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI..................................................................................... 8
1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới ..................................... 8
1.1.1. Khái quát về nông thôn .................................................................... 8
1.1.2. Khái quát về xây dựng nông thôn mới.......................................... 9
1.2. Cơ sở khoa học và thực tiễn của chương trinh xây dựng nông
thôn mới cấp huyện ............................................................................... 22
1.2.1. Cơ sở khoa học của chương trinh xây dựng nông thôn mới .. 22
1.2.1.1 Đặc trưng cơ bản của Nông thôn ............................................... 22
1.2.2 Kinh nghiệm thực tiễn của chương trinh xây dựng nông thôn
mới cấp huyện ............................................................................................ 24
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ........................................................................... 35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI
HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ........................................ 36
2.1. Giới thiệu chung về huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ............ 36
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................... 36
i
2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội.................................................................. 40
2.1.3. Đánh giá chung về huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .......... 48
2.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang ......................................................................... 50
2.2.1. Thành lập Ban chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban chỉ đạo ...... 50
2.2.2. Ban hành và tổ chức tuyên truyền các chủ trương, chính sách
về xây dựng nông thôn mới...................................................................... 56
2.2.3. Đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng
nông thôn mới ............................................................................................. 63
2.2.4. Xây dựng quy hoạch nông thôn mới ........................................... 66
2.2.5. Huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới .......................... 66
2.3 Kết quả xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang ........................................................................................................... 73
2.3.1 Tiêu chí Quy hoạch .......................................................................... 76
2.3.2 Nhóm tiêu chí Hạ tầng Kinh tế - Xã hội ...................................... 76
2.3.3 Nhóm tiêu chí về hỗ trợ phát triển sản xuất ............................... 78
2.3.4 Nhóm tiêu chí về Văn hoá - Xã hội - Môi trường....................... 79
2.3. Đánh giá chung về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện
Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ................................................................. 81
2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 81
2.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ............................ 84
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ........................................................................... 88
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH CHƯƠNG
TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ........................................................ 89
3.1. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang theo kế hoạch đến năm 2025 ....................... 89
3.1.1. Quan điểm xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang đến năm 2025.................................................................... 89
ii
3.1.2. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang đến năm 2025.................................................................... 90
3.2. Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông
thôn mới đối với các xã chưa đạt tiêu chuẩn trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang ......................................................................... 93
3.2.1. Đổi mới và đẩy mạnh công tác tuyên truyền 93
3.2.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo các cấp .......... 95
3.2.4. Đa dạng hóa các nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới ...... 98
3.2.5. Tập trung thực hiện các tiêu chí có số xã đạt được còn thấp 100
3.2.6. Một số giải pháp khác .................................................................. 103
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ......................................................................... 105
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 108
iii
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
STT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ
1 BC Báo cáo
2 BXD Bộ Xây dựng
3 CT Chính trị
4 Ctr Chương trình
5 CSHT Cơ sở hạ tầng
6 ĐVT Đơn vị tính
7 MT Môi trường
8 NTM Nông thôn mới
9 NNPTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
10 PL Pháp luật
11 QĐ Quyết định
12 TNMT Tài nguyên môi trường
13 TTLT Thông tư liên tịch
14 TTg Thủ tướng chính phủ
15 UBND Ủy ban nhân dân
iv
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới từ trung ương đến cơ sở................18
Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ...........................36
Hình 2.2: Tổ chức bộ máy xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn ...................51
Hình 2.3: Tổng hợp các văn bản triển khai thực hiện chương trình .........................59
xây dựng nông thôn mới huyện Yên Sơn năm 2020-2021 .......................................59
Hình 2.4: Ấn phẩm về xây dựng nông thôn mới 2018..............................................62
Hình 2.5: Cơ cấu huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng.................70
nông thôn mới ở huyện Yên Sơn năm 2021 .............................................................70
v
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Sơn năm 2020................................... 38
Bảng 2.2: Tổng hợp các văn bản triển khai thực hiện chương trình......................... 58
xây dựng nông thôn mới huyện Yên Sơn giai đoạn 2020-2021 ............................... 58
Bảng 2.3: Công tác đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác ................... 63
xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2017-2021 .............................. 63
Bảng 2.4: Kết quả huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng............... 68
nông thôn mới ở huyện Yên Sơn năm 2021 ............................................................. 68
Bảng 2.5. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo ............................... 74
nhóm tiêu chí ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2017 - 2021 ........................................... 74
Bảng 2.6. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo địa bàn................... 75
các xã ở huyện Yên Sơn năm 2020, 2021................................................................. 75
vi
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sau hơn 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Ðảng,
nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và
to lớn. Nông nghiệp tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất
hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả, góp phần đảm bảo vững
chắc an ninh lương thực quốc gia. Một số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao
trên thị trường thế giới. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công
nghiệp, dịch vụ, ngành nghề, các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết
cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường, bộ mặt nhiều vùng nông thôn được
thay đổi. Ðời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn
ngày càng được cải thiện.
Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi
thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn kém bền vững,
tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt
nguồn lực cho phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa học - công nghệ
và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi
mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ,
phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt hàng thấp. Công
nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ
chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động ở nông thôn. Các hình thức tổ chức
sản xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh sản xuất hàng
hóa. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng
kinh tế - xã hội còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; năng lực thích
ứng, đối phó với thiên tai còn nhiều hạn chế.
Trên cơ sở những thành tựu đã đạt được và những tồn tại, yếu kém cần khắc
phục, nhằm xây dựng nông nghiệp, nông thôn theo đúng mục tiêu, định hướng của
Đảng đã đề ra. Tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X đã
ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 về nông nghiệp,
nông dân, nông thôn. Để thực hiện Nghị quyết của Trung ương Đảng, Chính
1
phủ xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7
của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn
(Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28 tháng 10 năm 2008). Thực hiện Nghị
quyết trên, ngày 16 tháng 4 năm 2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết
định số 491/QĐ-TTg về việc ban hành bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới
làm căn cứ để xây dựng nội dung chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng
nông thôn mới; Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 của
Thủ tưởng Chính phủ phê duyệt chương trình mực tiêu quốc gia về xây dựng
nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020.
Ngày 16/6/2022, tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng
khoá XIII đã ban hành Nghị quyết về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm
2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết số 19-NQ/TW) với mục tiêu cao nhất
trong phát triển nông nghiệp, nông thôn là nâng cao toàn diện đời sống vật chất,
tinh thần của nông dân và cư dân nông thôn.
Thực hiện định hướng của Đảng và Nhà nước về phát triển nông nghiệp,
nông thôn trong giai đoạn mới, tỉnh Tuyên Quang nói chung, huyện Yên Sơn nói
riêng đã tích cực triển khai chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn
mới. Sau 7 năm triển khai thực hiện, đời sống vật chất và tinh thần của người dân
nông thôn huyện Yên Sơn được nâng lên, an ninh nông thôn được bảo đảm, bộ
mặt nông thôn đã có nhiều khởi sắc; các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện
Chương trình của tỉnh được ban hành khá đầy đủ, kịp thời; nhận thức trong đội
ngũ cán bộ công chức các cấp và nhân dân về xây dựng nông thôn mới đã có sự
thay đổi rõ rệt; Các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất của Trung ương, tỉnh
được triển khai kịp thời, sâu rộng qua các đề án, chương trình, kế hoạch cụ thể.
Tuy nhiên bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia
về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn còn một số hạn chế như
Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các cấp được thành lập nhưng hiệu quả chưa
cao, nhất là đối với cấp xã; Nguồn vốn huy động đầu tư xây dựng nông thôn mới
còn hạn chế, chủ yếu là ngân sách Trung ương phân bổ hàng năm; công tác tuyên
truyền tuy đã được triển khai khá đồng bộ, nhưng nhìn chung chưa đáp ứng yêu
cầu; công tác lập đồ án quy hoạch và đề án còn chậm, chất lượng chưa cao, các xã
2
còn lúng túng trong việc xây dựng các đề án chuyên sâu, giải pháp và lộ trình thực
hiện. Tính đến năm 2021, toàn huyện đã có 12 xã về đích nông thôn mới, chiếm tỷ
lệ 44,4%, trong khi mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Yên Sơn lần thứ
XXII xác định, giai đoạn 2015 - 2020 huyện phấn đấu có 8 xã đạt chuẩn 19/19 tiêu
chí về xây dựng nông thôn mới. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải có giải
pháp để đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn trong thời
gian tới.
Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp
thực hiện chương trình nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”
làm chủ đề nghiên cứu của luận văn.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Bàn về vấn đề xây dựng nông thôn mới, trong nước đã có một số công trình
khoa học đề cập đến, như:
- Đề tài: “xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang
hiện nay” của tác giả Vương Đình Thắng, năm 2017. Trong luận văn, tác giả đã
làm rõ những vấn đề lý luận về nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới. Phân
tích một số vấn đề lý luận cơ bản về xây dựng nông thôn mới; đồng thời
phân tích, đánh giá thực trạng quá trình xây dựng NTM ở huyện Yên Minh,
tỉnh Hà Giang những năm vừa qua. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy
xây dựng NTM tại huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang trong những năm tới.
- Đề tài: “Nghiên cứu một số giải pháp huy động vốnđầu tư xây dựng cơ
sở hạ tầng nông thôn mới trên địa bàn xã Phú Đông, huyện Nhơn Trạch,
tỉnh Đồng Nai” của tác giả Nguyễn Cửu Trân, năm 2014. Trên cơ sở phân tích
đánh giá hiện trạng xây dựng nông thôn mới, các nguồn vốn đã huy động được, kết
hợp với các nghiên cứu lý thuyết, đề xuất các giải pháp huy động vốn đầu tư để
thực hiện xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn mới trên địa bàn xã Phú Đông,
huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai.
- Đề tài “Xây dựng nông thôn mới về kinh tế ở huyện Duy Tiên, tỉnh Hà
Nam hiện nay” của tác giả Ngô Quang Vịnh, năm 2014. Trong đề tài, tác giả
nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới về kinh tế
3
ở huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam hiện nay; từ đó đề xuất quan điểm cơ bản và giải
pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh nông thôn mới về kinh tế ở huyện Duy Tiên trong
thời gian tới, tạo cơ sở nền tảng thực hiện thắng lợi các tiêu chí về xây dựng nông
thôn mới trong thời gian tới.
- Đề tài “Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn
mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.” Của tác giả Nguyễn Đức Đạt, năm 2018.
Trong đề tài, tác giả đã đưa ra được các giải pháp để đẩy mạnh chương trình xây dựng
nông thôn mới giai đoạn 2011 – 2017 trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu ở trên đã có những cách tiếp cận khác
nhau, hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp đến vấn đề đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới
trên phạm vi địa bàn cấp huyện. Đó là nguồn tài liệu quý giá giúp tôi có được
những thông tin cần thiết để kế thừa và phát triển trong luận văn của mình. Vì vậy,
trong luận văn này tác giả kế thừa có chọn lọc những nghiên cứu trước đó và tập
trung vào vấn đề cơ bản trong công tác xây dựng nông thôn mới trên địa bàn
huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang nhằm góp phần vào sự ổn định, phát triển
chung của toàn huyện.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu chung
Thực trạng về công tác thực hiện nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa
bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới.
- Đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang trong các năm 2020, 2021.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn
mới phù hợp với điều kiện thực tiễn của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong
thời gian tới.
4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là việc tổ chức thực hiện xây dựng nông
thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: đề tài được nghiên cứu tại huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang.
- Phạm vi về thời gian: các số liệu thứ cấp được thu thập và phân tích trong
luận văn được lấy trong giai đoạn 2017 - 2021.
- Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác tổ chức thực
hiện xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, gồm các nội
dung: thành lập Ban Chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban Chỉ đạo; Nâng cao chất
lượng đội ngũ xây dựng nông thôn mới; Ban hành và tuyên truyền các chính sách
của trung ương, của địa phương về xây dựng nông thôn mới; Phát động các phong
trào xây dựng nông thôn mới; Phát huy sức mạnh của các tổ chức đoàn thể trong
xây dựng nông thôn mới; Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới; Đánh
giá kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp thu thập số liệu
Trong luận văn, tác giả sử dụng các số liệu thứ cấp trong giai đoạn 2017 –
2021, và chi tiết số liệu thống kê năm 2020, 2021 để phân tích thực trạng tổ chức
thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Tác giả căn cứ vào các tài liệu đã được công bố, các báo cáo, số liệu thống kê về tổ
chức thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang, cụ thể là:
- Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới năm 2020; phương hướng, nhiệm vụ năm 2021.
- Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới
năm 2021, phương hướng nhiệm vụ năm 2022.
5
- Báo cáo thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới huyện Yên Sơn, giai đoạn 2021-2025.
- Một số báo cáo, tài liệu thống kê của phòng Nông nghiệp huyện Yên Sơn,
phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Yên Sơn, Ban quản lý các Dự án Đầu tư
và Xây dựng huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
5.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu
Trong luận văn, phương pháp này dùng để tổng hợp các tài liệu, dữ liệu liên
quan đến đề tài nghiên cứu. Các tài liệu tác giả thu thập được sẽ được chia thành
các nhóm khác nhau tùy thuộc vào các nội dung nghiên cứu. Sau đó tác giả sẽ sử
dụng các hàm cơ bản trong Excel để tính toán tỷ trọng, tốc độ tăng trưởng của các
chỉ tiêu nghiên cứu.
5.3. Phương pháp phân tích số liệu
- Phương pháp thống kê mô tả
Trong luận văn, phương pháp này được dùng để xử lý và phân tích các con
số của các hiện tượng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính quy luật của chúng trong
điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Các số liệu thu thập được sẽ được liệt kê
theo thời gian theo từng chỉ tiêu cụ thể. Phương pháp này kết hợp với phân tích đồ
họa đơn giản như các đồ thị mô tả dữ liệu, biểu diễn các dữ liệu thông qua đồ thị,
bảng biểu diễn số liệu tóm tắt. Trong luận văn đó là các bảng biểu thể hiện số lượng,
cơ cấu của chỉ tiêu nghiên cứu. Các bảng số liệu sẽ cho thấy rõ hơn cũng như có cái
nhìn sinh động hơn về cơ cấu của các yếu tố đang phân tích. Chúng tạo ra được nền
tảng để phân tích định lượng về số liệu. Để từ đó hiểu được hiện tượng và đưa ra
quyết định đúng đắn.
- Phương pháp so sánh, đối chiếu
Trong luận văn, phương pháp so sánh, đối chiếu được sử dụng phổ biến trong
phân tích, tính toán để xác định mức độ, xu hướng biến động của các chỉ tiêu phân
tích, xem xét mức độ biến động của các năm theo thời gian, không gian nghiên cứu
khác nhau. Cùng một chỉ tiêu nhưng nó sẽ có ý nghĩa khác nhau ở các thời gian và
không gian khác nhau. Do đó các số liệu tác giả thu thập được sẽ được sắp xếp một
cách logic theo trình tự thời gian và đưa về cùng một thời điểm khi so sánh. Áp
dụng phương pháp này, tác giả sẽ sử dụng các hàm cơ bản trong phần mềm excel để
6
tính toán các mức độ biến động như xác định tỷ trọng của chỉ tiêu nghiên cứu, dùng
chỉ tiêu tuyệt đối và tương đối để xem xét tốc độ phát triển bình quân, tốc độ
tăng, giảm của năm sau so với năm trước…Từ đó lập bảng phân tích so sánh
qua các năm xem mức độ tăng, giảm và phân tích nguyên nhân của sự tăng,
giảm đó. Qua đó cũng dự báo được những biến động của chỉ tiêu nghiên cứu
trong giai đoạn tiếp theo.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được
kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới.
Chương 2: Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông
thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI
1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới
1.1.1. Khái quát về nông thôn
Có nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn. Có quan điểm cho rằng
nông thôn là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản xuất nông nghiệp
chiếm tỷ trọng lớn. Cũng có quan điểm cho rằng dựa vào trình độ phát triển cơ sở hạ
tầng hoặc dựa vào chỉ tiêu trình độ tiếp cận thị trường để xác định vùng nông thôn.
- Theo Từ điển tiếng Việt: “Nông thôn là danh từ để chỉ khu vực dân cư
tập trung chủ yếu làm nghề nông, phân biệt với thành thị”.
- Theo Điều 1, Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21 tháng 8 năm
2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: “Nông thôn là phần lãnh thổ
không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi
cấp hành chính cơ sở là Ủy ban nhân dân xã”.
- Theo tác giả Vương Đình Thắng (2015): “Nông thôn là vùng sinh sống
của tập hợp cư dân, trong đó có nhiều nông dân. Tập hợp cư dân này tham gia
vào các hoạt động kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường trong một thể chế
chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng của các tổ chức khác. Khái niệm “nông
thôn” thƣờng đồng nghĩa với làng, xóm, thôn. Theo các tài liệu nghiên cứu,
“làng” là từ nôm, là tiếng nói dân dã, ngôn ngữ đời sống trong dân gian ăn sâu
vào trong tâm lý, ý thức của người Việt. Nó gợi ra môi trường kinh tế sản xuất với
nghề trồng lúa nước cổ truyền - không gian sinh tồn; đồng thời là không gian xã hội
và cảnh quan văn hoá xây đắp nên nền tảng tinh thần, tạo thành lối sống, cốt cách
và bản lĩnh của người Việt’.
Qua các khái niệm trên có thể hiểu, Nông thôn là phần lãnh thổ không
thuộc nội thành, nội thị, dân cư tập trung chủ yếu làm nghề nông và có những
đặc trưng riêng biệt như một xã hội nhỏ, trong đó có đầy đủ các yếu tố, các vấn
đề xã hội và các thiết chế xã hội.
8
1.1.2. Khái quát về xây dựng nông thôn mới
1.1.2.1. Khái niệm về nông thôn mới
Theo Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 của Ban Chấp
hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thì “Nông thôn
mới là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại;
cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với
phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo
quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc;
môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật
chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng xã
hội chủ nghĩa”.
Với tinh thần đó, nông thôn mới có năm nội dung cơ bản, đó là
- Có làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại.
- Có sản xuất bền vững, theo hướng hàng hóa.
- Có đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao.
- Có bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát triển.
- Có xã hội nông thôn được quản lý tốt và dân chủ.
Xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và cuộc vận động lớn để
cộng đồng dân cư ở nông thôn đồng lòng xây dựng thôn, xã, gia đình của mình
khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất toàn diện (nông nghiệp, công nghiệp,
dịch vụ); có nếp sống văn hoá, môi trường và an ninh nông thôn được đảm bảo;
thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao. Xây dựng
nông thôn mới là sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống
chính trị. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề kinh tế - xã hội, mà là vấn đề kinh
tế - chính trị tổng hợp.
Xây dựng nông thôn mới giúp cho nông dân có niềm tin, trở nên tích cực,
chăm chỉ, đoàn kết giúp đỡ nhau xây dựng nông thôn phát triển giàu đẹp, dân
chủ, văn minh.
1.1.2.2. Sự cần thiết phải xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay
9