Tác động của thuế gtgt tới hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp việt nam
- 76 trang
- file .pdf
Lêi nãi ®Çu
ThuÕ GTGT ¸p dông ë ViÖt nam tõ n¨m 1999 thay cho thuÕ doanh thu lµ
mét lo¹i thuÕ míi cã sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ c¸ch tÝnh thuÕ, biÖn ph¸p hµnh thu.
ViÖc ban hµnh thuÕ GTGT lµ mét b-íc c¶i c¸ch quan träng trong hÖ thèng
chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam.
VÒ mÆt lý thuyÕt, thuÕ GTGT mang tÝnh khoa häc rÊt cao, cã kh¶ n¨ng t¹o
®-îc c«ng b»ng trong viÖc thu thuÕ, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn qu¶n lý,
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh ®Ó c¹nh tranh thuËn lîi ë trong vµ ngoµi
n-íc. §iÓm næi bËt cña thuÕ GTGT lµ kh¾c phôc ®-îc nh-îc ®iÓm thu trïng l¾p,
chång chÐo qua nhiÒu kh©u cña thuÕ doanh thu. Tõ l©u sù chång chÐo nµy cña
thuÕ doanh thu ®· g©y nhiÒu kªu ca, phµn nµn cña hÇu hÕt c¬ së kinh doanh vµ
ng-êi tiªu dïng v× nã ¶nh h-ëng tiªu cùc ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸. ThuÕ doanh thu
tÝnh trªn toµn bé gi¸ b¸n qua tõng kh©u cã nghÜa lµ trong tr-êng hîp mua cao,
b¸n h¹, doanh nghiÖp vÉn ph¶i nép thuÕ doanh thu. Ng-îc l¹i thuÕ GTGT chØ thu
trªn gi¸ trÞ t¨ng thªm mµ doanh nghiÖp t¹o ra, thËm chÝ doanh nghiÖp cßn ®-îc
hoµn thuÕ ®Çu vµo cao h¬n thuÕ ®Çu ra. H¬n n÷a thuÕ GTGT cßn cã t¸c dông gãp
phÇn thóc ®Èy xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chèng thÊt thu cã
hiÖu qu¶, b¶o ®¶m nguån thu cho NSNN.
Sau h¬n 2 n¨m thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT, chóng ta ®· ®¹t ®-îc mét sè kÕt
qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Tuy nhiªn do thuÕ GTGT lµ mét ph-¬ng ph¸p ®¸nh thuÕ tiªn
tiÕn nh-ng cßn rÊt míi ®èi víi ViÖt Nam nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng v-íng
m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn.
H¬n lóc nµo hÕt, nghiªn cøu kinh nghiÖm thÕ giíi, ph©n tÝch thùc tÕ ë ViÖt
Nam ®Ó nhanh chãng ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh, t×m ra ®-îc nh÷ng gi¶i
ph¸p thÝch hîp lµ ®iÒu kiÖn cùc kú quan träng ®¶m b¶o sù thµnh c«ng toµn diÖn
vµ v÷ng ch¾c cña viÖc triÓn khai thuÕ GTGT ë ViÖt Nam.
Qua mét thêi gian nghiªn cøu, kÕt hîp víi nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n em
chän ®Ò t¯i “T¸c ®éng cña thuÕ GTGT tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c
doanh nghiÖp ViÖt nam” ®Ó nghiªn cøu.
1
§Ò tµi bao gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: ThuÕ vµ thuÕ GTGT ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp
Ch-¬ng II: T¸c ®éng cña thuÕ GTGT ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña
c¸c doanh nghiÖp
Ch-¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao vai trß cña thuÕ GTGT ®èi
víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
2
CH¦¥NG i
THUÕ Vµ THUÕ GTGT §èi víi ho¹t ®éng
cña c¸c doanh nghiÖp
i. KH¸I QU¸T VÒ THUÕ.
1. Sù ra ®êi cña vµ b¶n chÊt cña thuÕ.
1.1 Nguån gèc xuÊt hiÖn cña thuÕ.
Nhµ n-íc lµ bé m¸y quyÒn lùc dïng ®Ó duy tr× sù thèng trÞ cña giai cÊp nµy
®èi víi giai cÊp kh¸c.
Theo quan ®iÓm cña ¡ng ghen, Nhµ n-íc cã hai ®Æc tr-ng chñ yÕu :
- Mét lµ : ph©n chia d©n c- theo khu vùc ®Ó qu¶n lý.
- Hai lµ : thiÕt lËp nh÷ng quyÒn lùc c«ng céng vµ ®Ó duy tr× nh÷ng quyÒn
lùc c«ng céng ®ã cÇn ph¶i cã sù ®ãng gãp cña c«ng d©n, ®ã lµ thuÕ.
Tr-íc x· héi n« lÖ, khi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cßn m«ng muéi, n¨ng suÊt lao
®éng cßn thÊp, con ng-êi rÊt khã nhäc míi t×m ra t- liÖu cÇn thiÕt cho ®êi sèng,
lóc ®ã x· héi ch-a biÕt ®Õn thuÕ, cµng ®Õn x· héi v¨n minh thuÕ cµng ph¸t triÓn.
Nh- vËy kh¸i niÖm vÒ thuÕ xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cïng víi sù xuÊt hiÖn vµ
ph¸t triÓn cña Nhµ n-íc. Hai kh¸i niÖm Nhµ n-íc vµ thuÕ ®i víi nhau rÊt mËt
thiÕt, g¾n bã nh- h×nh vµ bãng - kh«ng thÓ thiÕu ®-îc. Nhµ n-íc sö dông thuÕ ®Ó
phôc vô cho môc ®Ých cña m×nh: Nhµ n-íc giai cÊp bãc lét thu thuÕ ®Ó phôc vô
cuéc sèng xa hoa, ®µi c¸c cña bän thèng trÞ ¸p bøc, cßn ®èi víi Nhµ n-íc nµo
thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n, Nhµ n-íc ®ã thu thuÕ cña d©n ®Ó trë l¹i phôc
vô cuéc sèng cña ng-êi d©n cho c«ng b»ng vµ hîp lý h¬n, ®¶m b¶o quyÒn sèng
cña con ng-êi ®Çy ®ñ vµ tèt ®Ñp h¬n .
LÞch sö ph¸t triÓn cña thuÕ còng ®· chøng minh ®ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
ngµy cµng hoµn thiÖn vµ hîp lý trong thùc hiÖn nhiÖm vô ph©n phèi s¶n phÈm x·
héi vµ thu nhËp quèc d©n, nhê ®ã ®Ó ®i dÇn tíi chç ®éng viªn thu nhËp cña ng-êi
d©n mét c¸ch c«ng b»ngvµ ngµy cµng hîp lý h¬n, tõ ®ã yªu cÇu c¸c luËt thuÕ
3
ph¶i ®-îc x©y dùng hîp lý, ®Çy ®ñ vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. §Ó cho chÝnh s¸ch
thuÕ gãp phÇn ®éng viªn c«ng b»ng hîp lý thu nhËp quèc d©n ®-îc t¹o ra trong
toµn x· héi vµ nhÊt lµ khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, mèi quan
hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ víi x· héi ngµy
cµng mËt thiÕt, chÆt chÏ h¬n th× sù ph©n phèi thu nhËp quèc d©n trë nªn phøc t¹p
h¬n, ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ mµ ë ®ã cã sù liªn kÕt trong
mét tæng thÓ thèng nhÊt cïng tham gia trong qu¸ tr×nh ph©n phèi ®ã.
1.2 B¶n chÊt cña thuÕ .
Cã thÓ hiÓu thuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh b¾t buéc ®-îc Nhµ n-íc quy
®Þnh thµnh luËt ®Ó mäi ng-êi d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ph¶i thùc hiÖn nép vµo
NSNN theo tõng thêi kú nhÊt ®Þnh nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña bé m¸y
Nhµ n-íc. Còng cã thÓ hiÓu: thuÕ lµ h×nh thøc ®éng viªn, ph©n phèi vµ ph©n phèi
l¹i s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n do c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ ng-êi d©n t¹o
ra ®Ó h×nh thµnh quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ
n-íc.
2. Vai trß cña thuÕ.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, thuÕ cã c¸c vai trß chñ yÕu sau:
2.1. ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cña NSNN.
ë n-íc ta trong thêi kú bao cÊp thuÕ th-êng míi chØ ®¶m b¶o ®-îc kho¶ng
50%- 60% tæng sè thu cña NSNN. Mét phÇn thu quan träng cña NSNN lóc ®ã
cßn ph¶i dùa vµo viÖn trî, vay nî. §Õn nay nguån thu tõ n-íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c
kho¶n viÖn trî cho kh«ng ®· gi¶m nhiÒu, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®ang chuyÓn
sang c¬ chÕ cã vay, cã tr¶, cã ®i, cã l¹i hai bªn cïng cã lîi. HÖ thèng thuÕ ph¶i
b¶o ®¶m ®Õn 80%- 90% tæng sè thu cña NSNN, cã phÇn tÝch luü cho nhu cÇu
x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ tr¶ nî.
2.2 ThuÕ gãp phÇn qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
ChÝnh s¸ch thuÕ ®-îc ¸p dông thèng nhÊt sÏ tõng b-íc b¶o ®¶m sù c¹nh
tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gãp phÇn phôc vô cã hiÖu qu¶ chñ
tr-¬ng gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ
hîp lý gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c vïng, gi÷a thÞ tr-êng trong vµ
ngoµi n-íc.
Tuú t×nh h×nh cô thÓ, Nhµ n-íc sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó gãp phÇn ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ, bao gåm c¶ s¶n xuÊt, l-u th«ng, dÞch vô, tiªu thô s¶n phÈm, ®iÒu
chØnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng ph¸t triÓn cña Nhµ
4
n-íc, ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n (gi÷a tÝch luü vµ
tiªu dïng, tiÒn vµ hµng, gi÷a cung vµ cÇu, nhËp vµ xuÊt). ThuÕ cßn cã vai trß
quan träng trong viÖc kiÓm kª, kiÓm so¸t, thóc ®Èy h¹ch to¸n kinh doanh, s¾p
xÕp l¹i tæ chøc lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt, h¹ gi¸ thµnh t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ.
2.3 ThuÕ gãp phÇn thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng, ®iÒu hoµ thu nhËp, b¶o ®¶m
c«ng b»ng x· héi.
Vai trß ®iÒu hoµ thu nhËp cña thuÕ thÓ hiÖn ë sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a viÖc
®éng viªn phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh
víi viÖc t¨ng c-êng hiÖu lùc cña hÖ thèng thuÕ b»ng c¸c chÕ ®é, biÖn ph¸p thuÕ.
Yªu cÇu b×nh ®¼ng vÒ ®éng viªn ®ãng gãp ®-îc thÓ hiÖn qua viÖc ¸p dông
chÝnh s¸ch thuÕ thèng nhÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c-,
sù c©n b»ng vÒ thuÕ, tr-íc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ x¸c ®Þnh
®óng ®¾n quyÒn lîi, nghÜa vô cña mçi c«ng d©n, mçi tæ chøc kinh tÕ ®èi víi Nhµ
n-íc, ng-êi ®¹i diÖn cho quyÒn lùc vµ lîi Ých cña toµn x· héi.
II. thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
1. Kh¸i niÖm.
Theo ®iÒu 1 cða luËt thuÕ GTGT: “ThuÕ GTGT l¯ thuÕ gi¸n thu tÝnh trªn
kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n
xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng”.
Trong ®ã gi¸ trÞ t¨ng thªm lµ kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸ dÞch vô
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, l-u th«ng ®Õn tiªu dïng vµ kho¶n gi¸ trÞ
t¨ng thªm nµy do ng-êi tiªu dïng chÞu.
2. Môc ®Ých.
Môc ®Ých cña thuÕ GTGT lµ nh»m khuyÕn khÝch chuyªn m«n ho¸ cao,
khuyÕn khÝch c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Çu t- mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng, chÊt l-îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¹o tÝch luü cao cho
doanh nghiÖp, t¨ng tû lÖ huy ®éng cho NSNN. ThuÕ GTGT gãp phÇn khuyÕn
khÝch m¹nh mÏ s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu v× møc thuÕ hµng xuÊt khÈu 0%,
ngoµi ra cßn ®-îc tho¸i tr¶ l¹i toµn bé sè thuÕ GTGT ®· nép ë kh©u tr-íc, t¹o
®iÒu kiÖn c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi. ThuÕ GTGT hµng nhËp
khÈu cã t¸c dông thiÕt thùc b¶o vÖ s¶n xuÊt kinh doanh hµng néi ®Þa, ®Èy m¹nh
s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h-íng xuÊt khÈu.
5
3. Néi dung cña thuÕ GTGT.
3.1 §èi t-îng ¸p dông.
3.1.1 Ph¹m vi ¸p dông.
XÐt vÒ gãc ®é kinh tÕ, thuÕ GTGT ®¸nh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm ph¸t
sinh qua c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn s¶n phÈm hµng ho¸, do ®ã mäi
ho¹t ®éng kinh doanh thuéc ph¹m vi ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh thuéc ph¹m vi ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nªu trªn ®Òu
thuéc ®èi t-îng nép thuÕ.
Nh- vËy ph¹m vi ¸p dông cña thuÕ GTGT cã thÓ bao gåm :
- Ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu.
- Ho¹t ®éng s¶n xuÊt mÆt hµng thuéc diÖn ®¸nh thuÕ TT§B.
- Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô nãi chung bao gåm c¶ s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp ®ang thuéc diÖn chÞu thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.
1.1.2. §èi t-îng nép thuÕ .
TÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸,
dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ë ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ, h×nh thøc tæ
chøc kinh doanh (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cã
nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT (gäi chung lµ ng-êi nhËp khÈu) ®Òu lµ ®èi
t-îng nép thuÕ GTGT.
Tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô bao gåm :
- C¸c tæ chøc kinh doanh ®-îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh theo luËt
doanh nghiÖp, luËt DNNN vµ luËt hîp t¸c x·.
- C¸c tæ chøc kinh tÕ cña tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ
chøc x· héi - nghÒ nghiÖp, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ sù
nghiÖp kh¸c.
- C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ bªn n-íc ngoµi tham gia
hîp t¸c kinh doanh theo luËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c c«ng ty n-íc
ngoµi vµ tæ chøc n-íc ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt
®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
- C¸ nh©n, hé gia ®×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, nhãm ng-êi kinh doanh ®éc
lËp vµ c¸c ®èi t-îng kinh doanh kh¸c.
6
3.2. C¨n cø vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ
3.2.1. C¨n cø tÝnh thuÕ
C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt.
Gi¸ tÝnh thuÕ : Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 7 luËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 6 cña
NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô ®-îc
x¸c ®Þnh nh- sau:
- §èi víi hµng ho¸, dÞch vô do c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh b¸n ra hoÆc cung
øng cho ®èi t-îng kh¸c lµ gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ GTGT.
- §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu lµ gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu céng (+) víi
thuÕ nhËp khÈu, gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu lµm c¨n cø tÝnh thuÕ GTGT ®-îc x¸c
®Þnh theo c¸c quy ®Þnh vÒ gi¸ tÝnh thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu.
Tr-êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu ®-îc miÔn, gi¶m thuÕ nhËp khÈu th× gi¸
tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu céng víi (+) thuÕ nhËp khÈu x¸c ®Þnh
theo møc thuÕ ph¶i nép sau khi ®· ®-îc miÔn gi¶m.
- §èi víi s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô c¬ së kinh doanh xuÊt ®Ó tiªu dïng
kh«ng phôc vô cho s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng
ho¸, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× ph¶i tÝnh thuÕ GTGT ®Çu ra. Gi¸ tÝnh
thuÕ tÝnh theo gi¸ b¸n cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cïng lo¹i.
- §èi víi dÞch vô do phÝa n-íc ngoµi cung øng cho c¸c ®èi t-îng tiªu dïng
ë ViÖt nam, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ dÞch vô ph¶i thanh to¸n cho phÝa n-íc
ngoµi.
DÞch vô cho thuª tµi s¶n bao gåm cho thuª nhµ, x-ëng, kho tµng, bÕn b·i,
ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn, m¸y mãc thiÕt bÞ.
Gi¸ ®Ó tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ cho thuª ch-a cã thuÕ. Tr-êng hîp cho thuª
theo h×nh thøc thu tiÒn tõng kú hoÆc thu tr-íc tiÒn thuª cho mét thêi h¹n thuª th×
thuÕ GTGT tÝnh trªn sè tiÒn thu tõng kú hoÆc thu tr-íc, bao gåm c¶ c¸c kho¶n
thu d-íi h×nh thøc kh¸c nh- thu tiÒn ®Ó hoµn thiÖn, söa ch÷a, n©ng cÊp nhµ cho
thuª theo yªu cÇu cña bªn thuª.
- §èi víi c¸c hµng ho¸, dÞch vô kh¸c lµ gi¸ do ChÝnh phñ quy ®Þnh.
ThuÕ suÊt: LuËt thuÕ GTGT hiÖn nay quy ®Þnh 4 møc thuÕ suÊt : 0%, 5%,
10%, 20% trong ®ã :
- ThuÕ suÊt 0% ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu.
- ThuÕ suÊt 5%, 10%, 20% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô.
7
3.2.2. Ph-¬ng ph¸p tÝnh
ThuÕ GTGT c¬ së kinh doanh ph¶i nép ®-îc tÝnh theo mét trong hai
ph-¬ng ph¸p: Ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn thuÕ
GTGT. Tr-êng hîp c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ cã ho¹t ®éng kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ th×
c¬ së ph¶i h¹ch to¸n riªng ho¹t ®éng kinh doanh nµy ®Ó tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn
GTGT.
§èi t-îng ¸p dông vµ viÖc x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép theo tõng ph-¬ng ph¸p sau :
Ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
§èi t-îng ¸p dông: Lµ c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh bao gåm c¸c doanh
nghiÖp Nhµ n-íc, doanh nghiÖp ®Çu t- n-íc ngoµi, doanh nghiÖp t- nh©n, c¸c
c«ng ty cæ phÇn, hîp t¸c x· vµ c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh kh¸c, trõ c¸c ®èi
t-îng ¸p dông tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT.
X¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ph¶i nép
ThuÕ
Sè thuÕ GTGT ThuÕ GTGT
= GTGT -
ph¶i nép ®Çu vµo
®Çu ra
Trong ®ã:
Gi¸ tÝnh thuÕ
ThuÕ suÊt thuÕ
ThuÕ GTGT cña hµng ho¸,
= x GTGT cña hµng
®Çu ra dÞch vô chÞu
ho¸, dÞch vô ®ã.
thuÕ b¸n ra
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i tÝnh thuÕ vµ thu thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch
vô b¸n ra. Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng hãa, dÞch vô, c¬ së kinh doanh ph¶i ghi râ
gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ, thuÕ GTGT vµ tæng sè tiÒn ng-êi mua ph¶i thanh to¸n.
Tr-êng hîp ho¸ ®¬n chØ ghi gi¸ thanh to¸n, kh«ng ghi gi¸ ch-a cã thuÕ vµ thuÕ
GTGT th× thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra ph¶i tÝnh trªn gi¸ thanh to¸n
ghi trªn ho¸ ®¬n chøng tõ.
Doanh thu ThuÕ tÝnh trªn
= Gi¸ b¸n -
ch-a cã thuÕ gi¸ b¸n
VÝ dô : Doanh nghiÖp b¸n s¾t, thÐp
Gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ GTGT ®èi víi s¾t 6 lµ 4.600.000 ®/tÊn
8
ThuÕ GTGT 5% 230.000 ®/tÊn
Khi b¸n, cã mét sè ho¸ ®¬n doanh nghiÖp chØ ghi gi¸ b¸n 4.800.000 ®/tÊn
ThuÕ GTGT tÝnh trªn doanh sè b¸n ®-îc x¸c ®Þnh:
4.800.000 ®/tÊn x 5% = 240.000 ®/tÊn
Doanh thu ®-îc x¸c ®Þnh l¹i b»ng:
4.660.000 ® (= 4.800.000® - 240.000®)
Doanh nghiÖp mua thÐp còng kh«ng ®-îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi
víi ho¸ ®¬n mua kh«ng ghi thuÕ GTGT nµy.
ThuÕ GTGT Tæng sè thuÕ GTGT ghi trªn ho¸ ®¬n
=
®Çu vµo GTGT mua hµng ho¸, dÞch vô
§èi víi hé kinh doanh nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, ®-îc khÊu
trõ thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ph¸t sinh kÓ tõ th¸ng ®-îc ¸p
dông nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ; §èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua
vµo th¸ng tr-íc ®-îc ¸p dông nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th×
kh«ng ®-îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo.
Ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn GTGT
§èi t-îng ¸p dông
- C¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh lµ ng-êi ViÖt nam.
- Tæ chøc, c¸ nh©n n-íc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu
t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ch-a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸
®¬n chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
- C¬ së kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ.
X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
GTGT cña ThuÕ suÊt thuÕ
Sè thuÕ GTGT
= hµng hãa, dÞch x GTGT cña hµng
ph¶i nép
vô chÞu thuÕ ho¸, dÞch vô ®ã
GTGT cña Doanh sè cña
Gi¸ vèn cña hµng
hµng ho¸, = hµng ho¸, dÞch -
ho¸, dÞch vô b¸n ra
dÞch vô vô b¸n ra
Gi¸ trÞ gia t¨ng x¸c ®Þnh ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ kinh doanh nh- sau:
9
- §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh b¸n hµng lµ sè chªnh lÖch gi÷a
doanh sè b¸n víi doanh sè vËt t-, hµng ho¸, dÞch vô mua vµo dïng cho s¶n xuÊt,
kinh doanh. Tr-êng hîp c¬ së kinh doanh kh«ng h¹ch to¸n ®-îc doanh sè vËt
t-, hµng ho¸, dÞchvô mua vµo t-¬ng øng víi doanh sè hµng b¸n ra th× ®-îc x¸c
®Þnh nh- sau:
Gi¸ vèn Doanh sè Doanh sè Doanh sè
hµng b¸n = tån ®Çu + mua trong - tån cuèi
ra kú kú kú
VÝ dô : Mét c¬ së A s¶n xuÊt ®å gç, trong th¸ng b¸n ®-îc 150 s¶n phÈm
tæng doanh sè b¸n lµ 25 triÖu ®ång.
Gi¸ trÞ vËt t-, nguyªn liÖu mua ngoµi ®Ó s¶n xuÊt 150 s¶n phÈm lµ 19 triÖu
®ång, trong ®ã :
Nguyªn liÖu chÝnh (gç) 14 triÖu
VËt liÖu vµ dÞch vô mua ngoµi kh¸c 5 triÖu
ThuÕ suÊt thuÕ GTGT lµ 10% , thuÕ GTGT c¬ së A ph¶i nép ®-îc tÝnh nh- sau:
GTGT cña s¶n phÈm b¸n ra
25 triÖu ®ång – 19 triÖu ®ång = 6 triÖu ®
ThuÕ GTGT ph¶i nép
6 triÖu ®ång x 10% = 0,6 triÖu ®ång
- §èi víi x©y dùng, l¾p ®Æt lµ sè chªnh lÖch gi÷a tiÒn thu vÒ x©y dùng, l¾p
®Æt c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh trõ (-) chi phÝ vËt t- nguyªn liÖu, chi phÝ
®éng lùc, vËn t¶i, dÞch vô vµ chi phÝ kh¸c mua ngoµi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng
x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh.
- §èi víi ho¹t ®éng vËn t¶i lµ sè chªnh lÖch gi÷a tiÒn thu c-íc vËn t¶i, bèc
xÕp trõ (-) chi phÝ x¨ng dÇu, phô tïng thay thÕ vµ chi phÝ kh¸c mua ngoµi dïng
cho ho¹t ®éng vËn t¶i.
- §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ, GTGT lµ sè
chªnh lÖch gi÷a doanh sè b¸n ra, vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ trõ (-) gi¸ vèn cña
vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ b¸n ra.
3.3. C¸c quy ®Þnh kh¸c
Ho¸ ®¬n chøng tõ mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô.
Tõ hai ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cã hai lo¹i ho¸ ®¬n phï hîp víi tõng ph-¬ng
ph¸p tÝnh thuÕ vµ phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý, kÕ to¸n cña ®èi t-îng nép thuÕ.
10
§èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ sö dông ho¸ ®¬n thuÕ GTGT
®-îc khÊu trõ, ®èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT ®-îc sö
dông ho¸ ®¬n th«ng th-êng.
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ GTGT theo ph-¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ sö dông ho¸ ®¬n GTGT. Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng ho¸, dÞch vô, c¬ së
kinh doanh ph¶i ghi ®Çy ®ñ, ®óng c¸c yÕu tè quy ®Þnh trªn ho¸ ®¬n vµ ghi râ:
Gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ, phô thu vµ phÝ tÝnh ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã), thuÕ GTGT,
tæng gi¸ thanh to¸n ®· cã thuÕ. NÕu c¬ së kinh doanh b¸n hµng ho¸, dÞch vô
kh«ng ghi t¸ch riªng sè b¸n vµ thuÕ GTGT, chØ ghi chung gi¸ thanh to¸n th× thuÕ
GTGT ®Çu ra ph¶i tÝnh trªn gi¸ thanh to¸n. C¬ së kinh doanh kh«ng ®-îc tÝnh
khÊu trõ thuÕ GTGT (trõ tr-êng hîp hµng hãa, dÞch vô ®Æc thï ®-îc dïng chøng
tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT).
C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng
vµ c¸c c¬ së kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô kh«ng thuéc ®èi t-îng chÞu thuÕ
GTGT, sö dông ho¸ ®¬n th«ng th-êng. Gi¸ b¸n hµng ho¸, dÞch vô ghi trªn ho¸
®¬n lµ gi¸ thùc thanh to¸n ®· cã thuÕ GTGT (®èi víi hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ
GTGT).
C¬ së kinh doanh muèn sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ kh¸c víi quy ®Þnh
chung, ph¶i ®¨ng ký víi Bé Tµi ChÝnh (Tæng côc thuÕ) vµ chØ ®-îc sö dông khi
®· ®-îc th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho sö dông. Mäi tr-êng hîp doanh nghiÖp
®¨ng ký sö dông ho¸ ®¬n theo mÉu quy ®Þnh.
C¸c c¬ së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn viÖc qu¶n lý, sö dông ho¸ ®¬n, chøng
tõ theo quy ®Þnh vÒ chÕ ®é ho¸ ®¬n, chøng tõ do Bé Tµi ChÝnh ban hµnh. C¸c c¬
së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc mua, b¸n hµng ho¸, dÞch vô cã ho¸
®¬n, chøng tõ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
M· sè thuÕ
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý ®èi t-îng nép thuÕ, thñ t-íng
ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 75/1998/Q§-Ttg ngµy 4/4/1998 quy ®Þnh vÒ m· sè
®èi t-îng nép thuÕ.
C¸c tæ chøc, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ lµ ®èi t-îng nép thuÕ
theo ph¸p luËt ViÖt Nam ®Òu ph¶i thùc hiÖn kª khai, ®¨ng ký thuÕ víi c¬ quan
thuÕ ®Ó cÊp m· sè x¸c ®Þnh ®èi t-îng ®-îc nép thuÕ (gäi t¾t lµ m· sè thuÕ). M·
sè thuÕ ®-îc sö dông ®Ó nhËn diÖn ®èi t-îng nép thuÕ. Mçi mét ®èi t-îng nép
thuÕ chØ ®-îc cÊp mét m· sè thuÕ duy nhÊt trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tõ khi
11
thµnh lËp ®Õn khi chÊm døt ho¹t ®éng. M· sè thuÕ ®· ®-îc cÊp sÏ kh«ng ®-îc sö
dông l¹i ®Ó cÊp cho ®èi t-îng nép thuÕ kh¸c.
C¸c ®èi t-îng nép thuÕ ph¶i ghi m· sè cña m×nh trªn mäi giÊy tê giao dÞch,
chøng tõ ho¸ ®¬n mua, b¸n, trao ®æi kinh doanh, trªn c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n, trªn
c¸c giÊy tê kª khai thuÕ, chøng tõ nép thuÕ vµ c¸c biÓu mÉu kª khai víi c¸c c¬
quan qu¶n lý Nhµ n-íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c ®¬n vÞ ®-îc sö dông
ho¸ ®¬n tù in ph¶i in s½n m· sè thuÕ cña m×nh ë gãc trªn bªn ph¶i cña tõng tê
ho¸ ®¬n.
Hoµn thuÕ GTGT
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
®-îc xÐt hoµn thuÕ trong c¸c tr-êng hîp sau:
- C¬ së kinh doanh trong 3 th¸ng liªn tôc trë nªn cã luü kÕ sè thuÕ ®Çu vµo
®-îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra ®-îc hoµn thuÕ. Sè thuÕ ®-îc hoµn lµ sè
thuÕ ®Çu vµo ch-a ®-îc khÊu trõ hÕt cña thêi gian xin hoµn thuÕ.
- C¬ së kinh doanh trong th¸ng cã hµng ho¸ xuÊt khÈu nÕu cã sè thuÕ ®Çu
vµo ch-a ®-îc khÊu trõ tõ 200 triÖu ®ång trë nªn th× ®-îc xÐt hoµn thuÕ theo
th¸ng, hoÆc chuyÕn hµng (nÕu x¸c ®Þnh ®-îc thuÕ GTGT ®Çu vµo riªng cña
chuyÕn hµng).
§èi víi hµng ho¸ uû th¸c xuÊt khÈu, gia c«ng xuÊt khÈu qua mét c¬ së kh¸c
ký hîp ®ång gia c«ng xuÊt khÈu, ®èi t-îng hoµn thuÕ lµ c¬ së cã hµng ho¸ ®i uû
th¸c xuÊt khÈu, c¬ së trùc tiÕp gia c«ng hµng ho¸ xuÊt khÈu.
- §èi víi c¬ së míi thµnh lËp, ®Çu t- tµi s¶n míi ®· ®¨ng ký theo ph-¬ng
ph¸p khÊu trõ nh-ng ch-a cã ph¸t sinh doanh thu b¸n hµng ®Ó tÝnh thuÕ GTGT
®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t- tõ mét n¨m trë nªn ®-îc xÐt hoµn thuÕ ®Çu vµo theo
tõng n¨m. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña tµi s¶n ®Çu t- ®-îc hoµn cã gi¸ trÞ lín tõ
200 triÖu ®ång trë nªn th× ®-îc xÐt hoµn thuÕ tõng quý.
- C¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i
thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa, c¬ së cã quyÒn ®Ò nghÞ c¬ quan thuÕ hoµn
l¹i sè thuÕ GTGT nép thõa.
- C¬ së kinh doanh ®-îc hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm
quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
C¬ quan thuÕ cã tr¸ch nhiÖm h-íng dÉn ®èi t-îng ®-îc hoµn thuÕ lËp ®óng,
®ñ c¸c hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ theo ®óng quy ®Þnh. ChÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra,
xem xÐt hå s¬ vµ gi¶i quyÕt hoµn thuÕ trong thêi gian 15 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn
12
®-îc hå s¬ hoµn thuÕ cña ®¬n vÞ göi ®Õn. Tr-êng hîp ph¶i kiÓm tra, x¸c minh,
bæ sung hå s¬… th× thêi gian tèi ®a lµ 30 ngµy. NÕu kh«ng ®ñ thñ tôc vµ ®iÒu
kiÖn hoµn thuÕ ph¶i tr¶ lêi cho ®¬n vÞ biÕt trong kho¶ng thêi gian 7 ngµy kÓ tõ
ngµy nhËn hå s¬.
Sau khi hoµn thuÕ, tr-êng hîp nghi vÊn hoÆc cÇn tæ chøc, kiÓm tra, thanh
tra l¹i c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®óng sè hoµn thuÕ th× c¬ quan thuÕ quyÕt ®Þnh kiÓm tra
hoÆc thanh tra.
KhÊu trõ thuÕ
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ GTGT theo ph-¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ ®-îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo nh- sau:
- ThuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô mua vµo dïng cho s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT th× ®-îc khÊu trõ toµn bé.
- ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®ång thêi cho s¶n
xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT
th× chØ ®-îc khÊu trõ sè thuÕ ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt,
kinh doanh hµng ho¸, dÞchvô chÞu thuÕ GTGT.
- ThuÕ ®Çu vµo ®-îc khÊu trõ ph¸t sinh trong th¸ng nµo ®-îc kª khai, khÊu
trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng ®ã.
- C¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph-¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ ®-îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çuvµo theo tû lÖ (%) tÝnh trªn gi¸ hµng
ho¸, dÞch vô mua vµo kh«ng cã ho¸ ®¬n GTGT theo quy ®Þnh nh- sau:
Tû lÖ 2% ®èi víi hµng ho¸ lµ n«ng s¶n l©m s¶n, thuû s¶n ch-a qua chÕ
biÕn, ®Êt ®¸ c¸t sái vµ c¸c lo¹i phÕ liÖu mua vµo kh«ng cã ho¸ ®¬n.
Tû lÖ 3% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t-îng chÞu thuÕ GTGT mua
cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn
GTGT cã ho¸ ®¬n b¸n hµng.
3.4. C¬ chÕ vËn hµnh
3.4.1 §Ó hiÓu ®-îc c¬ chÕ vËn hµnh cña thuÕ GTGT tr-íc tiªn cÇn ph¶i nhËn râ
®-îc b¶n chÊt cña thuÕ GTGT. ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ ®¸nh trªn diÖn
réng, tÝnh trªn gi¸ vµ ®¸nh trªn nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau. Thùc vËy:
- ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ ®¸nh trªn diÖn réng, bëi lÏ qua lo¹i thuÕ nµy vÒ
mÆt lý thuyÕt mäi hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu cã thÓ ®-a vµo diÖn ®¸nh thuÕ.
13
- ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ tÝnh trªn gi¸ thÓ hiÖn ë chç tiÒn thuÕ ph¶i
®-îc tÝnh trªn mét tû lÖ % nhÊt ®Þnh trªn gi¸ c¶ mµ kh«ng ph¶i lµ sè tiÒn cè ®Þnh
trªn hµng ho¸ vµ dÞch vô.
- ThuÕ GTGT ®¸nh trªn nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau tõ s¶n xuÊt, ph©n phèi
®Õn tiªu thô c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô.
3.4.2 T¸c ®éng cña thuÕ GTGT ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ®èi víi ng-êi
tiªu dïng cã sù kh¸c nhau:
§èi víi c¸c doanh nghiÖp: ThuÕ GTGT g¾n liÒn víi 2 yÕu tè riªng biÖt ®éc
lËp víi nhau.
- YÕu tè cã liªn quan ®Õn chÕ ®é khÊu trõ thuÕ, tøc lµ liªn quan ®Õn bé phËn
thuÕ GTGT ®¸nh trªn c¸c nghiÖp vô mua hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Çu vµo, kÓ c¶ nghiÖp
vô mua tµi s¶n cè ®Þnh .ë ®©ydoanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i chia ra lµm 2 kho¶n:
ThuÕ GTGT cã thÓ khÊu trõ .
ThuÕ GTGT kh«ng thÓ khÊu trõ.
- YÕu tè liªn quan ®Õn chÕ ®é tÝnh thuÕ, tøc lµ g¾n liÒn víi bé phËn thuÕ
GTGT thu ®-îc (thuÕ GTGT ®¸nh trªn c¸c nghiÖp vô b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô
®Çu ra kÓ c¶ nghiÖp vô b¸n tµi s¶n cè ®Þnh).
Chªnh lÖch gi÷a thuÕ GTGT thu ®-îc vµ thuÕ GTGT cã thÓ khÊu trõ r¬i vµo
mét trong hai tr-êng hîp:
NÕu lµ sè d-¬ng (sau mét thêi kú tÝnh thuÕ) th× ®©y lµ sè thuÕ doanh nghiÖp ph¶i nép.
NÕu lµ sè ©m (sau mét thêi kú tÝnh thuÕ) th× ®©y lµ sè thuÕ doanh nghiÖp
®-îc Nhµ n-íc tho¸i tr¶.
C¬ chÕ vËn hµnh cña thuÕ GTGT ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®-îc thÓ hiÖn
qua m« h×nh sau:
14
doanh thu tÝnh thuÕ
nh©n (x)
thuÕ suÊt
b»ng (=)
thuÕ tÝnh trªn doanh thu
trõ (-)
thuÕ tÝnh trªn doanh sè mua hµng
( VAT ®-îc khÊu trõ )
b»ng (=)
ThuÕ GTGT ph¶i nép ThuÕ GTGT ®-îc tho¸i tr¶
(nÕu kÕt qu¶ lµ sè d-¬ng) (nÕu kÕt qu¶ lµ sè ©m)
VÝ dô : Gi¶ ®Þnh thuÕ suÊt 10%
Doanh thu b¸n hµng 200.000; thuÕ GTGT 20.000
Doanh sè mua hµng 150.000; thuÕ GTGT 15.000
ThuÕ GTGT ph¶i nép 5.000
Doanh sè b¸n hµng 180.000; thuÕ GTGT 18.000
Doanh sè mua hµng 200.000; thuÕ GTGT 20.000
ThuÕ GTGT ®-îc tho¸i tr¶ 2.000
§èi víi ng-êi tiªu dïng cuèi cïng.
NÕu nh- thuÕ GTGT cã ¶nh h-ëng trung tÝnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh (tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u b¸n lÎ) th× nã l¹i lµ mét lo¹i thuÕ
®¸nh vµo ng-êi tiªu dïng cuèi cïng (toµn bé g¸nh nÆng vÒ thuÕ GTGT, nãi c¸ch
kh¸c, do ng-êi tiªu dïng cuèi cïng chÞu) bëi lÏ ®èi víi hä chØ ph¸t sinh hµnh vi
mua sau ®ã kh«ng ph¸t sinh hµnh vi b¸n.
4. §iÒu kiÖn ¸p dông
C«ng t¸c kÕ to¸n vµ ho¸ ®¬n chøng tõ ë doanh nghiÖp. Ho¸ ®¬n chøng
tõ lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn viÖc tÝnh thuÕ, kª khai thuÕ GTGT. C¬ së tÝnh
thuÕ lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm v× vËy muèn x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ trÞ t¨ng thªm th× doanh
15
nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ghi chÐp ®Çy ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh ®-îc ®Çu vµo, ®Çu ra. MÆt
kh¸c ®èi víi doanh nghiÖp thùc hiÖn theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ, kh«ng cã ho¸
®¬n thuÕ GTGT cña bªn b¸n th× sÏ kh«ng ®-îc khÊu trõ phÇn thuÕ GTGT ®· nép
ë kh©u tr-íc.
C«ng t¸c qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ: Thùc hiÖn luËt thuÕ míi kh«ng
nh÷ng t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp mµ c¶ c¬ quan thuÕ
còng ph¶i c¶i tiÕn ph-¬ng ph¸p qu¶n lý nh-: CÊp m· sè thuÕ, ¸p dông tin häc
vµo c«ng t¸c thuÕ, ph¸t hµnh vµ qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ, ph¸t huy tinh thÇn tù
gi¸c cña doanh nghiÖp trong viÖc tù tÝnh thuÕ, tù kª khai thuÕ vµ nép thuÕ theo
th«ng b¸o vµo kho b¹c Nhµ n-íc. Qua ®ã qu¶n lý ®-îc ®èi t-îng nép thuÕ, h¹n
chÕ ®-îc thÊt thu ng©n s¸ch vµ tiªu cùc trong lÜnh vùc thuÕ.
5. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn thuÕ GTGT
Quan ®iÓm t- t-ëng: Nh©n tè quan träng ¶nh h-ëng tíi viÖc thùc hiÖn
thµnh c«ng thuÕ GTGT ë n-íc ta lµ quan ®iÓm vµ sù quyÕt t©m cña chóng ta ®èi
víi viÖc thùc hiÖn lo¹i thuÕ míi nµy bëi nã ®Þnh h-íng cho t- t-ëng, nhËn thøc
cña chóng ta vµ ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi t- t-ëng, nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp
vµ mäi tæ chøc c¸ nh©n trong x· héi, nh÷ng ng-êi nép thuÕ GTGT.
C«ng t¸c tuyªn truyÒn thùc hiÖn: Khi ¸p dông thuÕ doanh thu, c¸c
doanh nghiÖp ®· quen víi viÖc mua b¸n thanh to¸n theo gi¸ ®· cã thuÕ. Khi
chuyÓn sang thùc hiÖn thuÕ GTGT, viÖc mua b¸n ®-îc c¨n cø trªn gi¸ ch-a cã
thuÕ, do ®ã khã cã thÓ tr¸nh khái t×nh tr¹ng lóng tóng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸
b¸n ch-a cã thuÕ nÕu kh«ng ®-îc tuyªn truyÒn, h-íng dÉn cô thÓ. MÆt kh¸c sÏ
cã mét sè doanh nghiÖp do kh«ng hiÓu hoÆc cè t×nh coi thuÕ GTGT lµ mét lo¹i
thuÕ míi sÏ céng thªm vµo gi¸ hiÖn hµnh lµm t¨ng gi¸, g©y t©m lý tiªu cùc cña
ng-êi tiªu dïng ®èi víi thuÕ GTGT.
Tæ chøc thùc hiÖn:
- Bé m¸y qu¶n lý, ®éi ngò c¸n bé: HiÖn nay bé m¸y qu¶n lý thuÕ cña n-íc
ta ®-îc tæ chøc theo ngµnh däc tõ TW ®Õn cÊp huyÖn. HÖ thèng nµy ®-îc ph©n
chia võa theo s¾c thuÕ võa theo ®èi t-îng nép thuÕ, tøc lµ cã bé phËn qu¶n lý
lÜnh vùc thuÕ doanh thu, thuÕ lîi tøc vµ cã bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ
n-íc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, khu vùc kinh tÕ t- nh©n. Mét c¸n
bé thuÕ ph¶i ®¶m nhËn nhiÒu chøc n¨ng tõ th«ng b¸o thuÕ, thu thuÕ, kiÓm tra
thuÕ do ®ã kh«ng cã ®iÒu kiÖn chuyªn s©u vµo mét nghiÖp vô nhÊt ®Þnh. Khi
chuyÓn sang ¸p dông thuÕ GTGT, quy tr×nh qu¶n lý thuÕ ph¶i thay ®æi, c¬ quan
16
thuÕ ph¶i tæ chøc thu thuÕ, khÊu trõ thuÕ, hoµn thuÕ, tr×nh ®é cña mét sè c¸n bé
thuÕ cßn thÊp sÏ kh«ng ®ñ ®¸p øng yªu cÇu.
H¬n n÷a do chÕ ®é “chuyªn qu°n “ ®îc chuyÓn sang chÕ ®é tù kª khai cða
doanh nghiÖp cho nªn nÕu nh- kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t
chÆt chÏ h¬n hiÖn nay th× t×nh tr¹ng thÊt thu thuÕ khã cã thÓ h¹n chÕ ®-îc.
- C«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh thuÕ: HiÖn nay cßn th« s¬, thñ c«ng lµ chÝnh
cho nªn viÖc xö lý d÷ liÖu cßn chËm ch¹p, cã nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra sai sãt c¶ do
nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan cña c¸n bé thu thuÕ. Trong
khi ®ã ®èi víi viÖc qu¶n lý thuÕ GTGT, th«ng tin cÇn l-u tr÷ lín, ®ßi hái ph¶i xö
lý nhanh, chÝnh x¸c. HiÖn nay ngµnh thuÕ vÉn ch-a cã mét ch-¬ng tr×nh hoµn
chØnh vÒ xö lý th«ng tin thèng nhÊt vµ nèi kÕt trong mét hÖ thèng m¸y tÝnh trªn
ph¹m vi toµn quèc ®Ó truy cËp ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña doanh nghiÖp, lµm c¬ së
cho viÖc thu nép thuÕ ®-îc thuËn lîi.
- Phèi hîp víi c¸c c¬ quan, tæ chøc cã liªn quan: HiÖn nay viÖc thu thuÕ
doanh thu vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®-îc t¸ch rêi nhau: ThuÕ xuÊt nhËp khÈu do
c¬ quan h¶i quan thu, thuÕ doanh thu do c¬ quan thuÕ trong n-íc thu mµ kh«ng
cã sù phèi hîp th-êng xuyªn trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c c¬ quan nµy. Khi ¸p
dông thuÕ GTGT th× hµng nhËp khÈu khi nhËp khÈu vµo ViÖt nam ngoµi thuÕ
nhËp khÈu ph¶i nép thuÕ GTGT, hµng xuÊt khÈu th× ®-îc hoµn thuÕ GTGT. Do
®ã ®Ó x¸c ®Þnh ®óng sè thuÕ ph¶i thu cÇn ph¶i cã sù liªn hÖ chÆt chÏ h¬n n÷a
gi÷a ngµnh thuÕ néi ®Þa vµ c¬ quan h¶i quan trong viÖc qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT. T-¬ng tù nh- vËy, ®èi víi hµng
xuÊt khÈu ®-îc hoµn thuÕ GTGT ®· nép còng cÇn ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé
®Ó viÖc hoµn thuÕ ®-îc thùc hiÖn ®óng, ®ñ vµ kÞp thêi, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng
vèn cña doanh nghiÖp.
T×nh h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh: LuËt thuÕ GTGT ®-îc th«ng qua gi÷a
th¸ng 5/1997 trong hoµn c¶nh kinh tÕ - x· héi n-íc ta ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn
v÷ng ch¾c m¹nh mÏ. Cã quan ®iÓm cho r»ng mÆc dï thuÕ GTGT sÏ ph¶i nép cao
h¬n thuÕ doanh thu ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ nh-ng trong hoµn c¶nh kinh tÕ
®ang lªn, qu¸ tr×nh héi nhËp ®-îc ®Èy nhanh, doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®-îc lîi
nhuËn cao ®Ó bï ®¾p ®-îc rñi ro thiÖt thßi trong viÖc ph¶i nép thuÕ míi. Tuy
nhiªn chØ 2 th¸ng sau khi luËt thuÕ GTGT ®-îc ban hµnh th× cuéc khñng ho¶ng
kinh tÕ - tiÒn tÖ khu vùc ®· Ëp ®Õn, g©y nhiÒu th¸ch thøc, khã kh¨n ®èi víi doanh
nghiÖp ViÖt nam. §©y lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi n-íc ta trong qu¸ tr×nh thùc
thi luËt thuÕ GTGT vµo thêi ®iÓm nµy.
17
III. Thay thÕ thuÕ doanh thu b»ng thuÕ GTGT. Sù cÇn
thiÕt ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam
1. ThuÕ doanh thu
1.1. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña thuÕ doanh thu
ThuÕ doanh thu lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu ®¸nh vµo phÇn doanh thu cña c¸c
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô trong x· héi.
Mäi tæ chøc, c¸ nh©n thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
x©y dùng, vËn t¶i, th-¬ng nghiÖp, ¨n uèng, dÞch vô vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh
kh¸c (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) cã doanh thu ®Òu ph¶i nép thuÕ doanh thu.
C¨n cø tÝnh thuÕ lµ doanh thu vµ thuÕ suÊt.
Doanh thu lµ toµn bé tiÒn hµng, tiÒn gia c«ng, tiÒn dÞch vô sau khi thùc hiÖn
viÖc b¸n hµng, tr¶ hµng gia c«ng hoÆc cung øng dÞch vô ch-a trõ mét kho¶n phÝ
tæn nµo vµ ®· h¹ch to¸n vµo kÕt qu¶ tiªu thô trong kú, kh«ng ph©n biÖt ®· thu
®-îc tiÒn hay ch-a thu ®-îc tiÒn.
Doanh thu tÝnh thuÕ lµ doanh thu ®-îc quy ®Þnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña
tõng ho¹t ®éng. Cô thÓ:
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, th-¬ng m¹i, ¨n uèng lµ tiÒn b¸n hµng.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng lµ sè tiÒn gia c«ng bao gåm tiÒn
c«ng, tiÒn nhiªn liÖu, ®éng lùc, vËt liÖu phô vµ c¸c chi phÝ kh¸c.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng ®¹i lý b¸n hµng hoÆc uû th¸c mua hµng lµ tiÒn
hoa hång ®-îc h-ëng.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng dÞch vô lµ sè tiÒn dÞch vô bao gåm mäi kho¶n
chi phÝ cho ho¹t ®éng dÞch vô.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a thu l·i vµ
tiÒn vay, tiÒn l·i göi víi tr¶ l·i tiÒn vay, tr¶ l·i tiÒn göi. Doanh thu ®èi víi ho¹t
®éng dÞch vô kh¸c thuéc lÜnh vùc ng©n hµng lµ tiÒn thu ®-îc hoÆc tiÒn hoa hång
®-îc h-ëng ®èi víi dÞch vô ®ã.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng b¶o hiÓm lµ tiÒn thu vÒ phÝ b¶o hiÓm nhËn cña
kh¸ch hµng.
C¬ së kinh doanh cã doanh thu b»ng ngo¹i tÖ ®-îc nép thuÕ b»ng ngo¹i tÖ
hoÆc ®ång ViÖt Nam, quy ®æi theo tû gi¸ mua vµo vµ do Ng©n hµng Nhµ n-íc
ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm nép thuÕ.
18
Trong tr-êng hîp trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô hoÆc tù cung øng hµng ho¸, tù
cung øng dÞch vô th× hµng ho¸ dÞch vô trao ®æi hoÆc tù cung øng ph¶i ®-îc tÝnh
thµnh tiÒn t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh theo gi¸ thÞ tr-êng ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ.
ThuÕ suÊt doanh thu ®-îc quy dÞnh cô thÓ cho 6 ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, x©y
dùng, vËn t¶i, th-¬ng nghiÖp, ¨n uèng vµ dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh nghÒ, danh
môc s¶n phÈm s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®-îc quy ®Þnh chi tiÕt trong biÓu thuÕ th×
¸p dông ®óng theo thuÕ suÊt ®· quy ®Þnh. C¬ së kinh doanh nhiÒu ngµnh nghÒ th×
ph¶i h¹ch to¸n riªng doanh thu cña tõng ngµnh nghÒ, s¶n phÈm. NÕu kh«ng h¹ch
to¸n riªng ®-îc ph¶i ¸p dông thuÕ suÊt cao nhÊt trong sè nh÷ng ngµnh nghÒ ®ã
®Ó tÝnh thuÕ trªn tæng doanh thu cña c¸c ngµnh nghÒ s¶n phÈm ®· tiªu thô.
Hé kinh doanh nhá ®-îc tÝnh vµ nép thuÕ theo chÕ ®é kho¸n doanh thu tõng
thêi kú 3 th¸ng hoÆc 6 th¸ng. Møc doanh thu kho¸n ®-îc c¬ quan thuÕ Ên ®Þnh
c¨n cø theo tµi liÖu kª khai cña hé kinh doanh, tµi liÖu ®iÒu tra cña c¸n bé thuÕ
®-îc th¶o luËn c«ng khai trong c¸c tæ kinh doanh vµ c«ng bè tr-íc khi ¸p dông.
Hé kinh doanh nhá lµ hé cã doanh thu tÝnh thuÕ b×nh qu©n th¸ng ®èi víi
tõng ngµnh nghÒ:
Ngµnh s¶n xuÊt, th-¬ng m¹i: §Õn 6 triÖu ®ång.
Ngµnh ¨n uèng: §Õn 3 triÖu ®ång.
Ngµnh s¶n xuÊt, gia c«ng, x©y dùng, vËn t¶i, dÞch vô: §Õn 2 triÖu ®ång.
Ngoµi ra, ch-¬ng IV luËt thuÕ doanh thu cßn quy ®Þnh viÖc gi¶m thuÕ, miÔn
thuÕ doanh thu trong c¸c tr-êng hîp:
Ng-êi giµ yÕu, tµn tËt hoÆc kinh doanh lÆt vÆt chØ ®ñ b¶o ®¶m møc sèng tèi
thiÓu cho b¶n th©n.
C¬ së kinh doanh gÆp khã kh¨n lín do thiªn tai, ®Þch ho¹, tai n¹n bÊt ngê.
C¬ së kinh doanh ho¹t ®éng ë miÒn nói, h¶i ®¶o, khai th¸c thuû s¶n vïng
biÓn xa bê, c¬ së nghiªn cøu khoa häc, øng dông c«ng nghÖ míi, c¬ së s¶n xuÊt
míi ®i vµo ho¹t ®éng, ch¹y thö d©y chuyÒn s¶n xuÊt míi, c¬ së s¶n xuÊt mÆt
hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu nÕu gÆp khã kh¨n ®-îc xÐt gi¶m thuÕ kh«ng qu¸ 2
n¨m. Riªng c¬ së kinh doanh ho¹t ®éng ë miÒn nói, h¶i ®¶o, thêi gian ®-îc hoµn
thuÕ kh«ng qu¸ 3 n¨m.
LuËt thuÕ doanh thu còng quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña c¬ së
kinh doanh vµ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm c¬ quan thuÕ, viÖc ®¨ng ký, kª khai nép
thuÕ, viÖc xö lý vi ph¹m, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i vÒ thuÕ.
19
1.2. -u ®iÓm cña thuÕ doanh thu
- TÝnh to¸n ®¬n gi¶n: Hµng th¸ng c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh sè
thuÕ doanh thu ph¶i nép b»ng doanh thu nh©n thuÕ suÊt thuÕ doanh thu.
- ThuÕ doanh thu ®-îc thu døt ®iÓm tõng lÇn b¸n hµng kh«ng ph¶i theo dâi
thuÕ ®· nép ë kh©u tr-íc.
- Nguån thu ng©n s¸ch gi÷a c¸c ®Þa ph-¬ng t-¬ng ®èi æn ®Þnh.
1.3. Nh-îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu
- ThuÕ doanh thu cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ suÊt (11 møc thuÕ suÊt) gåm 0%,
0,5%,1%, 2%, 4%, 6%, 8%, 10%, 15%, 20%, 30% nªn viÖc tÝnh thuÕ kh«ng
chÝnh x¸c vµ ¸p dông nhiÒu møc thuÕ suÊt vµo tõng lo¹i ho¹t ®éng rÊt phøc t¹p.
ViÖc ¸p dông nhiÒu møc thuÕ suÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng doanh nghiÖp s¶n
xuÊt kinh doanh nhiÒu mÆt hµng víi c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau t×m c¸ch dån
doanh thu vµo mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt thÊp. V× vËy thuÕ doanh thu cña tõng
c¬ së khã chÝnh x¸c tuyÖt ®èi vµ g©y ra t×nh tr¹ng thÊt thu thuÕ cho Nhµ n-íc.
- ThuÕ doanh thu ®¸nh trïng nhiÒu lÇn trªn mét gi¸ trÞ vµ thuÕ ®¸nh trªn
thuÕ. Mét hµng ho¸, dÞch vô qua cµng nhiÒu lÇn lu©n chuyÓn th× chÞu thuÕ doanh
thu cµng nhiÒu, thuÕ ë kh©u sau tÝnh trªn c¶ phÇn thuÕ ®· nép ë kh©u tr-íc.
- ThuÕ doanh thu kh«ng cã sù thèng nhÊt, rµng buéc lÉn nhau do thuÕ ®-îc
thu ®éc lËp víi nhau tõ s¶n xuÊt ®Õn l-u th«ng vµ tiªu dïng. V× vËy kh«ng kiÓm
tra thuÕ ®· nép ë c¸c kh©u tr-íc.
- Kh«ng khuyÕn khÝch c¸c c¬ së sö dông tèt chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ vµ
thùc hiÖn chÕ ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n do nép thuÕ ë kh©u sau kh«ng ®-îc khÊu trõ
thuÕ kh©u tr-íc.
- ThuÕ doanh thu quy ®Þnh nhiÒu tr-êng hîp miÔn gi¶m kh«ng ®óng tÝnh
chÊt cña thuÕ gi¸n thu. Lo¹i thuÕ nµy do ng-êi tiªu dïng chÞu nh-ng ng-êi s¶n
xuÊt hoÆc ng-êi b¸n hµng l¹i ®-îc h-ëng chÕ ®é miÔn gi¶m. §ã lµ sù mÊt c«ng
b»ng gi÷a ®èi t-îng nép thuÕ vµ ®èi t-îng chÞu thuÕ.
2. Sù cÇn thiÕt ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay
ViÖc ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam v× nh÷ng lý do c¬ b¶n sau:
2.1. ThuÕ doanh thu ®· béc lé nh÷ng nh-îc ®iÓm kh«ng cßn phï hîp
Víi nh÷ng tån t¹i cña thuÕ doanh thu, viÖc ¸p dông luËt thuÕ doanh thu
kh«ng cßn phï hîp. MÆt kh¸c, thuÕ doanh thu kh«ng cßn phï hîp víi ®-êng lèi
20
ThuÕ GTGT ¸p dông ë ViÖt nam tõ n¨m 1999 thay cho thuÕ doanh thu lµ
mét lo¹i thuÕ míi cã sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ c¸ch tÝnh thuÕ, biÖn ph¸p hµnh thu.
ViÖc ban hµnh thuÕ GTGT lµ mét b-íc c¶i c¸ch quan träng trong hÖ thèng
chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam.
VÒ mÆt lý thuyÕt, thuÕ GTGT mang tÝnh khoa häc rÊt cao, cã kh¶ n¨ng t¹o
®-îc c«ng b»ng trong viÖc thu thuÕ, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn qu¶n lý,
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh ®Ó c¹nh tranh thuËn lîi ë trong vµ ngoµi
n-íc. §iÓm næi bËt cña thuÕ GTGT lµ kh¾c phôc ®-îc nh-îc ®iÓm thu trïng l¾p,
chång chÐo qua nhiÒu kh©u cña thuÕ doanh thu. Tõ l©u sù chång chÐo nµy cña
thuÕ doanh thu ®· g©y nhiÒu kªu ca, phµn nµn cña hÇu hÕt c¬ së kinh doanh vµ
ng-êi tiªu dïng v× nã ¶nh h-ëng tiªu cùc ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸. ThuÕ doanh thu
tÝnh trªn toµn bé gi¸ b¸n qua tõng kh©u cã nghÜa lµ trong tr-êng hîp mua cao,
b¸n h¹, doanh nghiÖp vÉn ph¶i nép thuÕ doanh thu. Ng-îc l¹i thuÕ GTGT chØ thu
trªn gi¸ trÞ t¨ng thªm mµ doanh nghiÖp t¹o ra, thËm chÝ doanh nghiÖp cßn ®-îc
hoµn thuÕ ®Çu vµo cao h¬n thuÕ ®Çu ra. H¬n n÷a thuÕ GTGT cßn cã t¸c dông gãp
phÇn thóc ®Èy xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chèng thÊt thu cã
hiÖu qu¶, b¶o ®¶m nguån thu cho NSNN.
Sau h¬n 2 n¨m thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT, chóng ta ®· ®¹t ®-îc mét sè kÕt
qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Tuy nhiªn do thuÕ GTGT lµ mét ph-¬ng ph¸p ®¸nh thuÕ tiªn
tiÕn nh-ng cßn rÊt míi ®èi víi ViÖt Nam nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng v-íng
m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn.
H¬n lóc nµo hÕt, nghiªn cøu kinh nghiÖm thÕ giíi, ph©n tÝch thùc tÕ ë ViÖt
Nam ®Ó nhanh chãng ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh, t×m ra ®-îc nh÷ng gi¶i
ph¸p thÝch hîp lµ ®iÒu kiÖn cùc kú quan träng ®¶m b¶o sù thµnh c«ng toµn diÖn
vµ v÷ng ch¾c cña viÖc triÓn khai thuÕ GTGT ë ViÖt Nam.
Qua mét thêi gian nghiªn cøu, kÕt hîp víi nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n em
chän ®Ò t¯i “T¸c ®éng cña thuÕ GTGT tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c
doanh nghiÖp ViÖt nam” ®Ó nghiªn cøu.
1
§Ò tµi bao gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: ThuÕ vµ thuÕ GTGT ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp
Ch-¬ng II: T¸c ®éng cña thuÕ GTGT ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña
c¸c doanh nghiÖp
Ch-¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao vai trß cña thuÕ GTGT ®èi
víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
2
CH¦¥NG i
THUÕ Vµ THUÕ GTGT §èi víi ho¹t ®éng
cña c¸c doanh nghiÖp
i. KH¸I QU¸T VÒ THUÕ.
1. Sù ra ®êi cña vµ b¶n chÊt cña thuÕ.
1.1 Nguån gèc xuÊt hiÖn cña thuÕ.
Nhµ n-íc lµ bé m¸y quyÒn lùc dïng ®Ó duy tr× sù thèng trÞ cña giai cÊp nµy
®èi víi giai cÊp kh¸c.
Theo quan ®iÓm cña ¡ng ghen, Nhµ n-íc cã hai ®Æc tr-ng chñ yÕu :
- Mét lµ : ph©n chia d©n c- theo khu vùc ®Ó qu¶n lý.
- Hai lµ : thiÕt lËp nh÷ng quyÒn lùc c«ng céng vµ ®Ó duy tr× nh÷ng quyÒn
lùc c«ng céng ®ã cÇn ph¶i cã sù ®ãng gãp cña c«ng d©n, ®ã lµ thuÕ.
Tr-íc x· héi n« lÖ, khi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cßn m«ng muéi, n¨ng suÊt lao
®éng cßn thÊp, con ng-êi rÊt khã nhäc míi t×m ra t- liÖu cÇn thiÕt cho ®êi sèng,
lóc ®ã x· héi ch-a biÕt ®Õn thuÕ, cµng ®Õn x· héi v¨n minh thuÕ cµng ph¸t triÓn.
Nh- vËy kh¸i niÖm vÒ thuÕ xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cïng víi sù xuÊt hiÖn vµ
ph¸t triÓn cña Nhµ n-íc. Hai kh¸i niÖm Nhµ n-íc vµ thuÕ ®i víi nhau rÊt mËt
thiÕt, g¾n bã nh- h×nh vµ bãng - kh«ng thÓ thiÕu ®-îc. Nhµ n-íc sö dông thuÕ ®Ó
phôc vô cho môc ®Ých cña m×nh: Nhµ n-íc giai cÊp bãc lét thu thuÕ ®Ó phôc vô
cuéc sèng xa hoa, ®µi c¸c cña bän thèng trÞ ¸p bøc, cßn ®èi víi Nhµ n-íc nµo
thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n, Nhµ n-íc ®ã thu thuÕ cña d©n ®Ó trë l¹i phôc
vô cuéc sèng cña ng-êi d©n cho c«ng b»ng vµ hîp lý h¬n, ®¶m b¶o quyÒn sèng
cña con ng-êi ®Çy ®ñ vµ tèt ®Ñp h¬n .
LÞch sö ph¸t triÓn cña thuÕ còng ®· chøng minh ®ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
ngµy cµng hoµn thiÖn vµ hîp lý trong thùc hiÖn nhiÖm vô ph©n phèi s¶n phÈm x·
héi vµ thu nhËp quèc d©n, nhê ®ã ®Ó ®i dÇn tíi chç ®éng viªn thu nhËp cña ng-êi
d©n mét c¸ch c«ng b»ngvµ ngµy cµng hîp lý h¬n, tõ ®ã yªu cÇu c¸c luËt thuÕ
3
ph¶i ®-îc x©y dùng hîp lý, ®Çy ®ñ vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. §Ó cho chÝnh s¸ch
thuÕ gãp phÇn ®éng viªn c«ng b»ng hîp lý thu nhËp quèc d©n ®-îc t¹o ra trong
toµn x· héi vµ nhÊt lµ khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, mèi quan
hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ víi x· héi ngµy
cµng mËt thiÕt, chÆt chÏ h¬n th× sù ph©n phèi thu nhËp quèc d©n trë nªn phøc t¹p
h¬n, ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ mµ ë ®ã cã sù liªn kÕt trong
mét tæng thÓ thèng nhÊt cïng tham gia trong qu¸ tr×nh ph©n phèi ®ã.
1.2 B¶n chÊt cña thuÕ .
Cã thÓ hiÓu thuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh b¾t buéc ®-îc Nhµ n-íc quy
®Þnh thµnh luËt ®Ó mäi ng-êi d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ph¶i thùc hiÖn nép vµo
NSNN theo tõng thêi kú nhÊt ®Þnh nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña bé m¸y
Nhµ n-íc. Còng cã thÓ hiÓu: thuÕ lµ h×nh thøc ®éng viªn, ph©n phèi vµ ph©n phèi
l¹i s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n do c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ ng-êi d©n t¹o
ra ®Ó h×nh thµnh quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ
n-íc.
2. Vai trß cña thuÕ.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, thuÕ cã c¸c vai trß chñ yÕu sau:
2.1. ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cña NSNN.
ë n-íc ta trong thêi kú bao cÊp thuÕ th-êng míi chØ ®¶m b¶o ®-îc kho¶ng
50%- 60% tæng sè thu cña NSNN. Mét phÇn thu quan träng cña NSNN lóc ®ã
cßn ph¶i dùa vµo viÖn trî, vay nî. §Õn nay nguån thu tõ n-íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c
kho¶n viÖn trî cho kh«ng ®· gi¶m nhiÒu, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®ang chuyÓn
sang c¬ chÕ cã vay, cã tr¶, cã ®i, cã l¹i hai bªn cïng cã lîi. HÖ thèng thuÕ ph¶i
b¶o ®¶m ®Õn 80%- 90% tæng sè thu cña NSNN, cã phÇn tÝch luü cho nhu cÇu
x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ tr¶ nî.
2.2 ThuÕ gãp phÇn qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
ChÝnh s¸ch thuÕ ®-îc ¸p dông thèng nhÊt sÏ tõng b-íc b¶o ®¶m sù c¹nh
tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gãp phÇn phôc vô cã hiÖu qu¶ chñ
tr-¬ng gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ
hîp lý gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c vïng, gi÷a thÞ tr-êng trong vµ
ngoµi n-íc.
Tuú t×nh h×nh cô thÓ, Nhµ n-íc sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó gãp phÇn ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ, bao gåm c¶ s¶n xuÊt, l-u th«ng, dÞch vô, tiªu thô s¶n phÈm, ®iÒu
chØnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng ph¸t triÓn cña Nhµ
4
n-íc, ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n (gi÷a tÝch luü vµ
tiªu dïng, tiÒn vµ hµng, gi÷a cung vµ cÇu, nhËp vµ xuÊt). ThuÕ cßn cã vai trß
quan träng trong viÖc kiÓm kª, kiÓm so¸t, thóc ®Èy h¹ch to¸n kinh doanh, s¾p
xÕp l¹i tæ chøc lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt, h¹ gi¸ thµnh t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ.
2.3 ThuÕ gãp phÇn thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng, ®iÒu hoµ thu nhËp, b¶o ®¶m
c«ng b»ng x· héi.
Vai trß ®iÒu hoµ thu nhËp cña thuÕ thÓ hiÖn ë sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a viÖc
®éng viªn phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh
víi viÖc t¨ng c-êng hiÖu lùc cña hÖ thèng thuÕ b»ng c¸c chÕ ®é, biÖn ph¸p thuÕ.
Yªu cÇu b×nh ®¼ng vÒ ®éng viªn ®ãng gãp ®-îc thÓ hiÖn qua viÖc ¸p dông
chÝnh s¸ch thuÕ thèng nhÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c-,
sù c©n b»ng vÒ thuÕ, tr-íc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ x¸c ®Þnh
®óng ®¾n quyÒn lîi, nghÜa vô cña mçi c«ng d©n, mçi tæ chøc kinh tÕ ®èi víi Nhµ
n-íc, ng-êi ®¹i diÖn cho quyÒn lùc vµ lîi Ých cña toµn x· héi.
II. thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
1. Kh¸i niÖm.
Theo ®iÒu 1 cða luËt thuÕ GTGT: “ThuÕ GTGT l¯ thuÕ gi¸n thu tÝnh trªn
kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n
xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng”.
Trong ®ã gi¸ trÞ t¨ng thªm lµ kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸ dÞch vô
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, l-u th«ng ®Õn tiªu dïng vµ kho¶n gi¸ trÞ
t¨ng thªm nµy do ng-êi tiªu dïng chÞu.
2. Môc ®Ých.
Môc ®Ých cña thuÕ GTGT lµ nh»m khuyÕn khÝch chuyªn m«n ho¸ cao,
khuyÕn khÝch c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Çu t- mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng, chÊt l-îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¹o tÝch luü cao cho
doanh nghiÖp, t¨ng tû lÖ huy ®éng cho NSNN. ThuÕ GTGT gãp phÇn khuyÕn
khÝch m¹nh mÏ s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu v× møc thuÕ hµng xuÊt khÈu 0%,
ngoµi ra cßn ®-îc tho¸i tr¶ l¹i toµn bé sè thuÕ GTGT ®· nép ë kh©u tr-íc, t¹o
®iÒu kiÖn c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi. ThuÕ GTGT hµng nhËp
khÈu cã t¸c dông thiÕt thùc b¶o vÖ s¶n xuÊt kinh doanh hµng néi ®Þa, ®Èy m¹nh
s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h-íng xuÊt khÈu.
5
3. Néi dung cña thuÕ GTGT.
3.1 §èi t-îng ¸p dông.
3.1.1 Ph¹m vi ¸p dông.
XÐt vÒ gãc ®é kinh tÕ, thuÕ GTGT ®¸nh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm ph¸t
sinh qua c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn s¶n phÈm hµng ho¸, do ®ã mäi
ho¹t ®éng kinh doanh thuéc ph¹m vi ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh thuéc ph¹m vi ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nªu trªn ®Òu
thuéc ®èi t-îng nép thuÕ.
Nh- vËy ph¹m vi ¸p dông cña thuÕ GTGT cã thÓ bao gåm :
- Ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu.
- Ho¹t ®éng s¶n xuÊt mÆt hµng thuéc diÖn ®¸nh thuÕ TT§B.
- Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô nãi chung bao gåm c¶ s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp ®ang thuéc diÖn chÞu thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.
1.1.2. §èi t-îng nép thuÕ .
TÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸,
dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ë ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ, h×nh thøc tæ
chøc kinh doanh (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cã
nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT (gäi chung lµ ng-êi nhËp khÈu) ®Òu lµ ®èi
t-îng nép thuÕ GTGT.
Tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô bao gåm :
- C¸c tæ chøc kinh doanh ®-îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh theo luËt
doanh nghiÖp, luËt DNNN vµ luËt hîp t¸c x·.
- C¸c tæ chøc kinh tÕ cña tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ
chøc x· héi - nghÒ nghiÖp, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ sù
nghiÖp kh¸c.
- C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ bªn n-íc ngoµi tham gia
hîp t¸c kinh doanh theo luËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c c«ng ty n-íc
ngoµi vµ tæ chøc n-íc ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt
®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
- C¸ nh©n, hé gia ®×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, nhãm ng-êi kinh doanh ®éc
lËp vµ c¸c ®èi t-îng kinh doanh kh¸c.
6
3.2. C¨n cø vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ
3.2.1. C¨n cø tÝnh thuÕ
C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt.
Gi¸ tÝnh thuÕ : Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 7 luËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 6 cña
NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô ®-îc
x¸c ®Þnh nh- sau:
- §èi víi hµng ho¸, dÞch vô do c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh b¸n ra hoÆc cung
øng cho ®èi t-îng kh¸c lµ gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ GTGT.
- §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu lµ gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu céng (+) víi
thuÕ nhËp khÈu, gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu lµm c¨n cø tÝnh thuÕ GTGT ®-îc x¸c
®Þnh theo c¸c quy ®Þnh vÒ gi¸ tÝnh thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu.
Tr-êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu ®-îc miÔn, gi¶m thuÕ nhËp khÈu th× gi¸
tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu céng víi (+) thuÕ nhËp khÈu x¸c ®Þnh
theo møc thuÕ ph¶i nép sau khi ®· ®-îc miÔn gi¶m.
- §èi víi s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô c¬ së kinh doanh xuÊt ®Ó tiªu dïng
kh«ng phôc vô cho s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng
ho¸, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× ph¶i tÝnh thuÕ GTGT ®Çu ra. Gi¸ tÝnh
thuÕ tÝnh theo gi¸ b¸n cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cïng lo¹i.
- §èi víi dÞch vô do phÝa n-íc ngoµi cung øng cho c¸c ®èi t-îng tiªu dïng
ë ViÖt nam, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ dÞch vô ph¶i thanh to¸n cho phÝa n-íc
ngoµi.
DÞch vô cho thuª tµi s¶n bao gåm cho thuª nhµ, x-ëng, kho tµng, bÕn b·i,
ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn, m¸y mãc thiÕt bÞ.
Gi¸ ®Ó tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ cho thuª ch-a cã thuÕ. Tr-êng hîp cho thuª
theo h×nh thøc thu tiÒn tõng kú hoÆc thu tr-íc tiÒn thuª cho mét thêi h¹n thuª th×
thuÕ GTGT tÝnh trªn sè tiÒn thu tõng kú hoÆc thu tr-íc, bao gåm c¶ c¸c kho¶n
thu d-íi h×nh thøc kh¸c nh- thu tiÒn ®Ó hoµn thiÖn, söa ch÷a, n©ng cÊp nhµ cho
thuª theo yªu cÇu cña bªn thuª.
- §èi víi c¸c hµng ho¸, dÞch vô kh¸c lµ gi¸ do ChÝnh phñ quy ®Þnh.
ThuÕ suÊt: LuËt thuÕ GTGT hiÖn nay quy ®Þnh 4 møc thuÕ suÊt : 0%, 5%,
10%, 20% trong ®ã :
- ThuÕ suÊt 0% ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu.
- ThuÕ suÊt 5%, 10%, 20% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô.
7
3.2.2. Ph-¬ng ph¸p tÝnh
ThuÕ GTGT c¬ së kinh doanh ph¶i nép ®-îc tÝnh theo mét trong hai
ph-¬ng ph¸p: Ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn thuÕ
GTGT. Tr-êng hîp c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ cã ho¹t ®éng kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ th×
c¬ së ph¶i h¹ch to¸n riªng ho¹t ®éng kinh doanh nµy ®Ó tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn
GTGT.
§èi t-îng ¸p dông vµ viÖc x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép theo tõng ph-¬ng ph¸p sau :
Ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
§èi t-îng ¸p dông: Lµ c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh bao gåm c¸c doanh
nghiÖp Nhµ n-íc, doanh nghiÖp ®Çu t- n-íc ngoµi, doanh nghiÖp t- nh©n, c¸c
c«ng ty cæ phÇn, hîp t¸c x· vµ c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh kh¸c, trõ c¸c ®èi
t-îng ¸p dông tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT.
X¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ph¶i nép
ThuÕ
Sè thuÕ GTGT ThuÕ GTGT
= GTGT -
ph¶i nép ®Çu vµo
®Çu ra
Trong ®ã:
Gi¸ tÝnh thuÕ
ThuÕ suÊt thuÕ
ThuÕ GTGT cña hµng ho¸,
= x GTGT cña hµng
®Çu ra dÞch vô chÞu
ho¸, dÞch vô ®ã.
thuÕ b¸n ra
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i tÝnh thuÕ vµ thu thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch
vô b¸n ra. Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng hãa, dÞch vô, c¬ së kinh doanh ph¶i ghi râ
gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ, thuÕ GTGT vµ tæng sè tiÒn ng-êi mua ph¶i thanh to¸n.
Tr-êng hîp ho¸ ®¬n chØ ghi gi¸ thanh to¸n, kh«ng ghi gi¸ ch-a cã thuÕ vµ thuÕ
GTGT th× thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra ph¶i tÝnh trªn gi¸ thanh to¸n
ghi trªn ho¸ ®¬n chøng tõ.
Doanh thu ThuÕ tÝnh trªn
= Gi¸ b¸n -
ch-a cã thuÕ gi¸ b¸n
VÝ dô : Doanh nghiÖp b¸n s¾t, thÐp
Gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ GTGT ®èi víi s¾t 6 lµ 4.600.000 ®/tÊn
8
ThuÕ GTGT 5% 230.000 ®/tÊn
Khi b¸n, cã mét sè ho¸ ®¬n doanh nghiÖp chØ ghi gi¸ b¸n 4.800.000 ®/tÊn
ThuÕ GTGT tÝnh trªn doanh sè b¸n ®-îc x¸c ®Þnh:
4.800.000 ®/tÊn x 5% = 240.000 ®/tÊn
Doanh thu ®-îc x¸c ®Þnh l¹i b»ng:
4.660.000 ® (= 4.800.000® - 240.000®)
Doanh nghiÖp mua thÐp còng kh«ng ®-îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi
víi ho¸ ®¬n mua kh«ng ghi thuÕ GTGT nµy.
ThuÕ GTGT Tæng sè thuÕ GTGT ghi trªn ho¸ ®¬n
=
®Çu vµo GTGT mua hµng ho¸, dÞch vô
§èi víi hé kinh doanh nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, ®-îc khÊu
trõ thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ph¸t sinh kÓ tõ th¸ng ®-îc ¸p
dông nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ; §èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua
vµo th¸ng tr-íc ®-îc ¸p dông nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th×
kh«ng ®-îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo.
Ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn GTGT
§èi t-îng ¸p dông
- C¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh lµ ng-êi ViÖt nam.
- Tæ chøc, c¸ nh©n n-íc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu
t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ch-a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸
®¬n chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
- C¬ së kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ.
X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
GTGT cña ThuÕ suÊt thuÕ
Sè thuÕ GTGT
= hµng hãa, dÞch x GTGT cña hµng
ph¶i nép
vô chÞu thuÕ ho¸, dÞch vô ®ã
GTGT cña Doanh sè cña
Gi¸ vèn cña hµng
hµng ho¸, = hµng ho¸, dÞch -
ho¸, dÞch vô b¸n ra
dÞch vô vô b¸n ra
Gi¸ trÞ gia t¨ng x¸c ®Þnh ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ kinh doanh nh- sau:
9
- §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh b¸n hµng lµ sè chªnh lÖch gi÷a
doanh sè b¸n víi doanh sè vËt t-, hµng ho¸, dÞch vô mua vµo dïng cho s¶n xuÊt,
kinh doanh. Tr-êng hîp c¬ së kinh doanh kh«ng h¹ch to¸n ®-îc doanh sè vËt
t-, hµng ho¸, dÞchvô mua vµo t-¬ng øng víi doanh sè hµng b¸n ra th× ®-îc x¸c
®Þnh nh- sau:
Gi¸ vèn Doanh sè Doanh sè Doanh sè
hµng b¸n = tån ®Çu + mua trong - tån cuèi
ra kú kú kú
VÝ dô : Mét c¬ së A s¶n xuÊt ®å gç, trong th¸ng b¸n ®-îc 150 s¶n phÈm
tæng doanh sè b¸n lµ 25 triÖu ®ång.
Gi¸ trÞ vËt t-, nguyªn liÖu mua ngoµi ®Ó s¶n xuÊt 150 s¶n phÈm lµ 19 triÖu
®ång, trong ®ã :
Nguyªn liÖu chÝnh (gç) 14 triÖu
VËt liÖu vµ dÞch vô mua ngoµi kh¸c 5 triÖu
ThuÕ suÊt thuÕ GTGT lµ 10% , thuÕ GTGT c¬ së A ph¶i nép ®-îc tÝnh nh- sau:
GTGT cña s¶n phÈm b¸n ra
25 triÖu ®ång – 19 triÖu ®ång = 6 triÖu ®
ThuÕ GTGT ph¶i nép
6 triÖu ®ång x 10% = 0,6 triÖu ®ång
- §èi víi x©y dùng, l¾p ®Æt lµ sè chªnh lÖch gi÷a tiÒn thu vÒ x©y dùng, l¾p
®Æt c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh trõ (-) chi phÝ vËt t- nguyªn liÖu, chi phÝ
®éng lùc, vËn t¶i, dÞch vô vµ chi phÝ kh¸c mua ngoµi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng
x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh.
- §èi víi ho¹t ®éng vËn t¶i lµ sè chªnh lÖch gi÷a tiÒn thu c-íc vËn t¶i, bèc
xÕp trõ (-) chi phÝ x¨ng dÇu, phô tïng thay thÕ vµ chi phÝ kh¸c mua ngoµi dïng
cho ho¹t ®éng vËn t¶i.
- §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ, GTGT lµ sè
chªnh lÖch gi÷a doanh sè b¸n ra, vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ trõ (-) gi¸ vèn cña
vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ b¸n ra.
3.3. C¸c quy ®Þnh kh¸c
Ho¸ ®¬n chøng tõ mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô.
Tõ hai ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cã hai lo¹i ho¸ ®¬n phï hîp víi tõng ph-¬ng
ph¸p tÝnh thuÕ vµ phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý, kÕ to¸n cña ®èi t-îng nép thuÕ.
10
§èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ sö dông ho¸ ®¬n thuÕ GTGT
®-îc khÊu trõ, ®èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT ®-îc sö
dông ho¸ ®¬n th«ng th-êng.
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ GTGT theo ph-¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ sö dông ho¸ ®¬n GTGT. Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng ho¸, dÞch vô, c¬ së
kinh doanh ph¶i ghi ®Çy ®ñ, ®óng c¸c yÕu tè quy ®Þnh trªn ho¸ ®¬n vµ ghi râ:
Gi¸ b¸n ch-a cã thuÕ, phô thu vµ phÝ tÝnh ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã), thuÕ GTGT,
tæng gi¸ thanh to¸n ®· cã thuÕ. NÕu c¬ së kinh doanh b¸n hµng ho¸, dÞch vô
kh«ng ghi t¸ch riªng sè b¸n vµ thuÕ GTGT, chØ ghi chung gi¸ thanh to¸n th× thuÕ
GTGT ®Çu ra ph¶i tÝnh trªn gi¸ thanh to¸n. C¬ së kinh doanh kh«ng ®-îc tÝnh
khÊu trõ thuÕ GTGT (trõ tr-êng hîp hµng hãa, dÞch vô ®Æc thï ®-îc dïng chøng
tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT).
C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng
vµ c¸c c¬ së kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô kh«ng thuéc ®èi t-îng chÞu thuÕ
GTGT, sö dông ho¸ ®¬n th«ng th-êng. Gi¸ b¸n hµng ho¸, dÞch vô ghi trªn ho¸
®¬n lµ gi¸ thùc thanh to¸n ®· cã thuÕ GTGT (®èi víi hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ
GTGT).
C¬ së kinh doanh muèn sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ kh¸c víi quy ®Þnh
chung, ph¶i ®¨ng ký víi Bé Tµi ChÝnh (Tæng côc thuÕ) vµ chØ ®-îc sö dông khi
®· ®-îc th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho sö dông. Mäi tr-êng hîp doanh nghiÖp
®¨ng ký sö dông ho¸ ®¬n theo mÉu quy ®Þnh.
C¸c c¬ së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn viÖc qu¶n lý, sö dông ho¸ ®¬n, chøng
tõ theo quy ®Þnh vÒ chÕ ®é ho¸ ®¬n, chøng tõ do Bé Tµi ChÝnh ban hµnh. C¸c c¬
së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc mua, b¸n hµng ho¸, dÞch vô cã ho¸
®¬n, chøng tõ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
M· sè thuÕ
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý ®èi t-îng nép thuÕ, thñ t-íng
ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 75/1998/Q§-Ttg ngµy 4/4/1998 quy ®Þnh vÒ m· sè
®èi t-îng nép thuÕ.
C¸c tæ chøc, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ lµ ®èi t-îng nép thuÕ
theo ph¸p luËt ViÖt Nam ®Òu ph¶i thùc hiÖn kª khai, ®¨ng ký thuÕ víi c¬ quan
thuÕ ®Ó cÊp m· sè x¸c ®Þnh ®èi t-îng ®-îc nép thuÕ (gäi t¾t lµ m· sè thuÕ). M·
sè thuÕ ®-îc sö dông ®Ó nhËn diÖn ®èi t-îng nép thuÕ. Mçi mét ®èi t-îng nép
thuÕ chØ ®-îc cÊp mét m· sè thuÕ duy nhÊt trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tõ khi
11
thµnh lËp ®Õn khi chÊm døt ho¹t ®éng. M· sè thuÕ ®· ®-îc cÊp sÏ kh«ng ®-îc sö
dông l¹i ®Ó cÊp cho ®èi t-îng nép thuÕ kh¸c.
C¸c ®èi t-îng nép thuÕ ph¶i ghi m· sè cña m×nh trªn mäi giÊy tê giao dÞch,
chøng tõ ho¸ ®¬n mua, b¸n, trao ®æi kinh doanh, trªn c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n, trªn
c¸c giÊy tê kª khai thuÕ, chøng tõ nép thuÕ vµ c¸c biÓu mÉu kª khai víi c¸c c¬
quan qu¶n lý Nhµ n-íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c ®¬n vÞ ®-îc sö dông
ho¸ ®¬n tù in ph¶i in s½n m· sè thuÕ cña m×nh ë gãc trªn bªn ph¶i cña tõng tê
ho¸ ®¬n.
Hoµn thuÕ GTGT
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
®-îc xÐt hoµn thuÕ trong c¸c tr-êng hîp sau:
- C¬ së kinh doanh trong 3 th¸ng liªn tôc trë nªn cã luü kÕ sè thuÕ ®Çu vµo
®-îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra ®-îc hoµn thuÕ. Sè thuÕ ®-îc hoµn lµ sè
thuÕ ®Çu vµo ch-a ®-îc khÊu trõ hÕt cña thêi gian xin hoµn thuÕ.
- C¬ së kinh doanh trong th¸ng cã hµng ho¸ xuÊt khÈu nÕu cã sè thuÕ ®Çu
vµo ch-a ®-îc khÊu trõ tõ 200 triÖu ®ång trë nªn th× ®-îc xÐt hoµn thuÕ theo
th¸ng, hoÆc chuyÕn hµng (nÕu x¸c ®Þnh ®-îc thuÕ GTGT ®Çu vµo riªng cña
chuyÕn hµng).
§èi víi hµng ho¸ uû th¸c xuÊt khÈu, gia c«ng xuÊt khÈu qua mét c¬ së kh¸c
ký hîp ®ång gia c«ng xuÊt khÈu, ®èi t-îng hoµn thuÕ lµ c¬ së cã hµng ho¸ ®i uû
th¸c xuÊt khÈu, c¬ së trùc tiÕp gia c«ng hµng ho¸ xuÊt khÈu.
- §èi víi c¬ së míi thµnh lËp, ®Çu t- tµi s¶n míi ®· ®¨ng ký theo ph-¬ng
ph¸p khÊu trõ nh-ng ch-a cã ph¸t sinh doanh thu b¸n hµng ®Ó tÝnh thuÕ GTGT
®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t- tõ mét n¨m trë nªn ®-îc xÐt hoµn thuÕ ®Çu vµo theo
tõng n¨m. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña tµi s¶n ®Çu t- ®-îc hoµn cã gi¸ trÞ lín tõ
200 triÖu ®ång trë nªn th× ®-îc xÐt hoµn thuÕ tõng quý.
- C¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i
thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa, c¬ së cã quyÒn ®Ò nghÞ c¬ quan thuÕ hoµn
l¹i sè thuÕ GTGT nép thõa.
- C¬ së kinh doanh ®-îc hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm
quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
C¬ quan thuÕ cã tr¸ch nhiÖm h-íng dÉn ®èi t-îng ®-îc hoµn thuÕ lËp ®óng,
®ñ c¸c hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ theo ®óng quy ®Þnh. ChÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra,
xem xÐt hå s¬ vµ gi¶i quyÕt hoµn thuÕ trong thêi gian 15 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn
12
®-îc hå s¬ hoµn thuÕ cña ®¬n vÞ göi ®Õn. Tr-êng hîp ph¶i kiÓm tra, x¸c minh,
bæ sung hå s¬… th× thêi gian tèi ®a lµ 30 ngµy. NÕu kh«ng ®ñ thñ tôc vµ ®iÒu
kiÖn hoµn thuÕ ph¶i tr¶ lêi cho ®¬n vÞ biÕt trong kho¶ng thêi gian 7 ngµy kÓ tõ
ngµy nhËn hå s¬.
Sau khi hoµn thuÕ, tr-êng hîp nghi vÊn hoÆc cÇn tæ chøc, kiÓm tra, thanh
tra l¹i c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®óng sè hoµn thuÕ th× c¬ quan thuÕ quyÕt ®Þnh kiÓm tra
hoÆc thanh tra.
KhÊu trõ thuÕ
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t-îng nép thuÕ GTGT theo ph-¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ ®-îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo nh- sau:
- ThuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô mua vµo dïng cho s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT th× ®-îc khÊu trõ toµn bé.
- ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®ång thêi cho s¶n
xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT
th× chØ ®-îc khÊu trõ sè thuÕ ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt,
kinh doanh hµng ho¸, dÞchvô chÞu thuÕ GTGT.
- ThuÕ ®Çu vµo ®-îc khÊu trõ ph¸t sinh trong th¸ng nµo ®-îc kª khai, khÊu
trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng ®ã.
- C¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph-¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ ®-îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çuvµo theo tû lÖ (%) tÝnh trªn gi¸ hµng
ho¸, dÞch vô mua vµo kh«ng cã ho¸ ®¬n GTGT theo quy ®Þnh nh- sau:
Tû lÖ 2% ®èi víi hµng ho¸ lµ n«ng s¶n l©m s¶n, thuû s¶n ch-a qua chÕ
biÕn, ®Êt ®¸ c¸t sái vµ c¸c lo¹i phÕ liÖu mua vµo kh«ng cã ho¸ ®¬n.
Tû lÖ 3% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t-îng chÞu thuÕ GTGT mua
cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh nép thuÕ theo ph-¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn
GTGT cã ho¸ ®¬n b¸n hµng.
3.4. C¬ chÕ vËn hµnh
3.4.1 §Ó hiÓu ®-îc c¬ chÕ vËn hµnh cña thuÕ GTGT tr-íc tiªn cÇn ph¶i nhËn râ
®-îc b¶n chÊt cña thuÕ GTGT. ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ ®¸nh trªn diÖn
réng, tÝnh trªn gi¸ vµ ®¸nh trªn nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau. Thùc vËy:
- ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ ®¸nh trªn diÖn réng, bëi lÏ qua lo¹i thuÕ nµy vÒ
mÆt lý thuyÕt mäi hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu cã thÓ ®-a vµo diÖn ®¸nh thuÕ.
13
- ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ tÝnh trªn gi¸ thÓ hiÖn ë chç tiÒn thuÕ ph¶i
®-îc tÝnh trªn mét tû lÖ % nhÊt ®Þnh trªn gi¸ c¶ mµ kh«ng ph¶i lµ sè tiÒn cè ®Þnh
trªn hµng ho¸ vµ dÞch vô.
- ThuÕ GTGT ®¸nh trªn nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau tõ s¶n xuÊt, ph©n phèi
®Õn tiªu thô c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô.
3.4.2 T¸c ®éng cña thuÕ GTGT ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ®èi víi ng-êi
tiªu dïng cã sù kh¸c nhau:
§èi víi c¸c doanh nghiÖp: ThuÕ GTGT g¾n liÒn víi 2 yÕu tè riªng biÖt ®éc
lËp víi nhau.
- YÕu tè cã liªn quan ®Õn chÕ ®é khÊu trõ thuÕ, tøc lµ liªn quan ®Õn bé phËn
thuÕ GTGT ®¸nh trªn c¸c nghiÖp vô mua hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Çu vµo, kÓ c¶ nghiÖp
vô mua tµi s¶n cè ®Þnh .ë ®©ydoanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i chia ra lµm 2 kho¶n:
ThuÕ GTGT cã thÓ khÊu trõ .
ThuÕ GTGT kh«ng thÓ khÊu trõ.
- YÕu tè liªn quan ®Õn chÕ ®é tÝnh thuÕ, tøc lµ g¾n liÒn víi bé phËn thuÕ
GTGT thu ®-îc (thuÕ GTGT ®¸nh trªn c¸c nghiÖp vô b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô
®Çu ra kÓ c¶ nghiÖp vô b¸n tµi s¶n cè ®Þnh).
Chªnh lÖch gi÷a thuÕ GTGT thu ®-îc vµ thuÕ GTGT cã thÓ khÊu trõ r¬i vµo
mét trong hai tr-êng hîp:
NÕu lµ sè d-¬ng (sau mét thêi kú tÝnh thuÕ) th× ®©y lµ sè thuÕ doanh nghiÖp ph¶i nép.
NÕu lµ sè ©m (sau mét thêi kú tÝnh thuÕ) th× ®©y lµ sè thuÕ doanh nghiÖp
®-îc Nhµ n-íc tho¸i tr¶.
C¬ chÕ vËn hµnh cña thuÕ GTGT ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®-îc thÓ hiÖn
qua m« h×nh sau:
14
doanh thu tÝnh thuÕ
nh©n (x)
thuÕ suÊt
b»ng (=)
thuÕ tÝnh trªn doanh thu
trõ (-)
thuÕ tÝnh trªn doanh sè mua hµng
( VAT ®-îc khÊu trõ )
b»ng (=)
ThuÕ GTGT ph¶i nép ThuÕ GTGT ®-îc tho¸i tr¶
(nÕu kÕt qu¶ lµ sè d-¬ng) (nÕu kÕt qu¶ lµ sè ©m)
VÝ dô : Gi¶ ®Þnh thuÕ suÊt 10%
Doanh thu b¸n hµng 200.000; thuÕ GTGT 20.000
Doanh sè mua hµng 150.000; thuÕ GTGT 15.000
ThuÕ GTGT ph¶i nép 5.000
Doanh sè b¸n hµng 180.000; thuÕ GTGT 18.000
Doanh sè mua hµng 200.000; thuÕ GTGT 20.000
ThuÕ GTGT ®-îc tho¸i tr¶ 2.000
§èi víi ng-êi tiªu dïng cuèi cïng.
NÕu nh- thuÕ GTGT cã ¶nh h-ëng trung tÝnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh (tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u b¸n lÎ) th× nã l¹i lµ mét lo¹i thuÕ
®¸nh vµo ng-êi tiªu dïng cuèi cïng (toµn bé g¸nh nÆng vÒ thuÕ GTGT, nãi c¸ch
kh¸c, do ng-êi tiªu dïng cuèi cïng chÞu) bëi lÏ ®èi víi hä chØ ph¸t sinh hµnh vi
mua sau ®ã kh«ng ph¸t sinh hµnh vi b¸n.
4. §iÒu kiÖn ¸p dông
C«ng t¸c kÕ to¸n vµ ho¸ ®¬n chøng tõ ë doanh nghiÖp. Ho¸ ®¬n chøng
tõ lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn viÖc tÝnh thuÕ, kª khai thuÕ GTGT. C¬ së tÝnh
thuÕ lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm v× vËy muèn x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ trÞ t¨ng thªm th× doanh
15
nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ghi chÐp ®Çy ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh ®-îc ®Çu vµo, ®Çu ra. MÆt
kh¸c ®èi víi doanh nghiÖp thùc hiÖn theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ, kh«ng cã ho¸
®¬n thuÕ GTGT cña bªn b¸n th× sÏ kh«ng ®-îc khÊu trõ phÇn thuÕ GTGT ®· nép
ë kh©u tr-íc.
C«ng t¸c qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ: Thùc hiÖn luËt thuÕ míi kh«ng
nh÷ng t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp mµ c¶ c¬ quan thuÕ
còng ph¶i c¶i tiÕn ph-¬ng ph¸p qu¶n lý nh-: CÊp m· sè thuÕ, ¸p dông tin häc
vµo c«ng t¸c thuÕ, ph¸t hµnh vµ qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ, ph¸t huy tinh thÇn tù
gi¸c cña doanh nghiÖp trong viÖc tù tÝnh thuÕ, tù kª khai thuÕ vµ nép thuÕ theo
th«ng b¸o vµo kho b¹c Nhµ n-íc. Qua ®ã qu¶n lý ®-îc ®èi t-îng nép thuÕ, h¹n
chÕ ®-îc thÊt thu ng©n s¸ch vµ tiªu cùc trong lÜnh vùc thuÕ.
5. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn thuÕ GTGT
Quan ®iÓm t- t-ëng: Nh©n tè quan träng ¶nh h-ëng tíi viÖc thùc hiÖn
thµnh c«ng thuÕ GTGT ë n-íc ta lµ quan ®iÓm vµ sù quyÕt t©m cña chóng ta ®èi
víi viÖc thùc hiÖn lo¹i thuÕ míi nµy bëi nã ®Þnh h-íng cho t- t-ëng, nhËn thøc
cña chóng ta vµ ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi t- t-ëng, nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp
vµ mäi tæ chøc c¸ nh©n trong x· héi, nh÷ng ng-êi nép thuÕ GTGT.
C«ng t¸c tuyªn truyÒn thùc hiÖn: Khi ¸p dông thuÕ doanh thu, c¸c
doanh nghiÖp ®· quen víi viÖc mua b¸n thanh to¸n theo gi¸ ®· cã thuÕ. Khi
chuyÓn sang thùc hiÖn thuÕ GTGT, viÖc mua b¸n ®-îc c¨n cø trªn gi¸ ch-a cã
thuÕ, do ®ã khã cã thÓ tr¸nh khái t×nh tr¹ng lóng tóng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸
b¸n ch-a cã thuÕ nÕu kh«ng ®-îc tuyªn truyÒn, h-íng dÉn cô thÓ. MÆt kh¸c sÏ
cã mét sè doanh nghiÖp do kh«ng hiÓu hoÆc cè t×nh coi thuÕ GTGT lµ mét lo¹i
thuÕ míi sÏ céng thªm vµo gi¸ hiÖn hµnh lµm t¨ng gi¸, g©y t©m lý tiªu cùc cña
ng-êi tiªu dïng ®èi víi thuÕ GTGT.
Tæ chøc thùc hiÖn:
- Bé m¸y qu¶n lý, ®éi ngò c¸n bé: HiÖn nay bé m¸y qu¶n lý thuÕ cña n-íc
ta ®-îc tæ chøc theo ngµnh däc tõ TW ®Õn cÊp huyÖn. HÖ thèng nµy ®-îc ph©n
chia võa theo s¾c thuÕ võa theo ®èi t-îng nép thuÕ, tøc lµ cã bé phËn qu¶n lý
lÜnh vùc thuÕ doanh thu, thuÕ lîi tøc vµ cã bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ
n-íc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, khu vùc kinh tÕ t- nh©n. Mét c¸n
bé thuÕ ph¶i ®¶m nhËn nhiÒu chøc n¨ng tõ th«ng b¸o thuÕ, thu thuÕ, kiÓm tra
thuÕ do ®ã kh«ng cã ®iÒu kiÖn chuyªn s©u vµo mét nghiÖp vô nhÊt ®Þnh. Khi
chuyÓn sang ¸p dông thuÕ GTGT, quy tr×nh qu¶n lý thuÕ ph¶i thay ®æi, c¬ quan
16
thuÕ ph¶i tæ chøc thu thuÕ, khÊu trõ thuÕ, hoµn thuÕ, tr×nh ®é cña mét sè c¸n bé
thuÕ cßn thÊp sÏ kh«ng ®ñ ®¸p øng yªu cÇu.
H¬n n÷a do chÕ ®é “chuyªn qu°n “ ®îc chuyÓn sang chÕ ®é tù kª khai cða
doanh nghiÖp cho nªn nÕu nh- kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t
chÆt chÏ h¬n hiÖn nay th× t×nh tr¹ng thÊt thu thuÕ khã cã thÓ h¹n chÕ ®-îc.
- C«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh thuÕ: HiÖn nay cßn th« s¬, thñ c«ng lµ chÝnh
cho nªn viÖc xö lý d÷ liÖu cßn chËm ch¹p, cã nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra sai sãt c¶ do
nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan cña c¸n bé thu thuÕ. Trong
khi ®ã ®èi víi viÖc qu¶n lý thuÕ GTGT, th«ng tin cÇn l-u tr÷ lín, ®ßi hái ph¶i xö
lý nhanh, chÝnh x¸c. HiÖn nay ngµnh thuÕ vÉn ch-a cã mét ch-¬ng tr×nh hoµn
chØnh vÒ xö lý th«ng tin thèng nhÊt vµ nèi kÕt trong mét hÖ thèng m¸y tÝnh trªn
ph¹m vi toµn quèc ®Ó truy cËp ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña doanh nghiÖp, lµm c¬ së
cho viÖc thu nép thuÕ ®-îc thuËn lîi.
- Phèi hîp víi c¸c c¬ quan, tæ chøc cã liªn quan: HiÖn nay viÖc thu thuÕ
doanh thu vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®-îc t¸ch rêi nhau: ThuÕ xuÊt nhËp khÈu do
c¬ quan h¶i quan thu, thuÕ doanh thu do c¬ quan thuÕ trong n-íc thu mµ kh«ng
cã sù phèi hîp th-êng xuyªn trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c c¬ quan nµy. Khi ¸p
dông thuÕ GTGT th× hµng nhËp khÈu khi nhËp khÈu vµo ViÖt nam ngoµi thuÕ
nhËp khÈu ph¶i nép thuÕ GTGT, hµng xuÊt khÈu th× ®-îc hoµn thuÕ GTGT. Do
®ã ®Ó x¸c ®Þnh ®óng sè thuÕ ph¶i thu cÇn ph¶i cã sù liªn hÖ chÆt chÏ h¬n n÷a
gi÷a ngµnh thuÕ néi ®Þa vµ c¬ quan h¶i quan trong viÖc qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT. T-¬ng tù nh- vËy, ®èi víi hµng
xuÊt khÈu ®-îc hoµn thuÕ GTGT ®· nép còng cÇn ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé
®Ó viÖc hoµn thuÕ ®-îc thùc hiÖn ®óng, ®ñ vµ kÞp thêi, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng
vèn cña doanh nghiÖp.
T×nh h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh: LuËt thuÕ GTGT ®-îc th«ng qua gi÷a
th¸ng 5/1997 trong hoµn c¶nh kinh tÕ - x· héi n-íc ta ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn
v÷ng ch¾c m¹nh mÏ. Cã quan ®iÓm cho r»ng mÆc dï thuÕ GTGT sÏ ph¶i nép cao
h¬n thuÕ doanh thu ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ nh-ng trong hoµn c¶nh kinh tÕ
®ang lªn, qu¸ tr×nh héi nhËp ®-îc ®Èy nhanh, doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®-îc lîi
nhuËn cao ®Ó bï ®¾p ®-îc rñi ro thiÖt thßi trong viÖc ph¶i nép thuÕ míi. Tuy
nhiªn chØ 2 th¸ng sau khi luËt thuÕ GTGT ®-îc ban hµnh th× cuéc khñng ho¶ng
kinh tÕ - tiÒn tÖ khu vùc ®· Ëp ®Õn, g©y nhiÒu th¸ch thøc, khã kh¨n ®èi víi doanh
nghiÖp ViÖt nam. §©y lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi n-íc ta trong qu¸ tr×nh thùc
thi luËt thuÕ GTGT vµo thêi ®iÓm nµy.
17
III. Thay thÕ thuÕ doanh thu b»ng thuÕ GTGT. Sù cÇn
thiÕt ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam
1. ThuÕ doanh thu
1.1. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña thuÕ doanh thu
ThuÕ doanh thu lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu ®¸nh vµo phÇn doanh thu cña c¸c
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô trong x· héi.
Mäi tæ chøc, c¸ nh©n thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
x©y dùng, vËn t¶i, th-¬ng nghiÖp, ¨n uèng, dÞch vô vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh
kh¸c (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) cã doanh thu ®Òu ph¶i nép thuÕ doanh thu.
C¨n cø tÝnh thuÕ lµ doanh thu vµ thuÕ suÊt.
Doanh thu lµ toµn bé tiÒn hµng, tiÒn gia c«ng, tiÒn dÞch vô sau khi thùc hiÖn
viÖc b¸n hµng, tr¶ hµng gia c«ng hoÆc cung øng dÞch vô ch-a trõ mét kho¶n phÝ
tæn nµo vµ ®· h¹ch to¸n vµo kÕt qu¶ tiªu thô trong kú, kh«ng ph©n biÖt ®· thu
®-îc tiÒn hay ch-a thu ®-îc tiÒn.
Doanh thu tÝnh thuÕ lµ doanh thu ®-îc quy ®Þnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña
tõng ho¹t ®éng. Cô thÓ:
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, th-¬ng m¹i, ¨n uèng lµ tiÒn b¸n hµng.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng lµ sè tiÒn gia c«ng bao gåm tiÒn
c«ng, tiÒn nhiªn liÖu, ®éng lùc, vËt liÖu phô vµ c¸c chi phÝ kh¸c.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng ®¹i lý b¸n hµng hoÆc uû th¸c mua hµng lµ tiÒn
hoa hång ®-îc h-ëng.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng dÞch vô lµ sè tiÒn dÞch vô bao gåm mäi kho¶n
chi phÝ cho ho¹t ®éng dÞch vô.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a thu l·i vµ
tiÒn vay, tiÒn l·i göi víi tr¶ l·i tiÒn vay, tr¶ l·i tiÒn göi. Doanh thu ®èi víi ho¹t
®éng dÞch vô kh¸c thuéc lÜnh vùc ng©n hµng lµ tiÒn thu ®-îc hoÆc tiÒn hoa hång
®-îc h-ëng ®èi víi dÞch vô ®ã.
Doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng b¶o hiÓm lµ tiÒn thu vÒ phÝ b¶o hiÓm nhËn cña
kh¸ch hµng.
C¬ së kinh doanh cã doanh thu b»ng ngo¹i tÖ ®-îc nép thuÕ b»ng ngo¹i tÖ
hoÆc ®ång ViÖt Nam, quy ®æi theo tû gi¸ mua vµo vµ do Ng©n hµng Nhµ n-íc
ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm nép thuÕ.
18
Trong tr-êng hîp trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô hoÆc tù cung øng hµng ho¸, tù
cung øng dÞch vô th× hµng ho¸ dÞch vô trao ®æi hoÆc tù cung øng ph¶i ®-îc tÝnh
thµnh tiÒn t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh theo gi¸ thÞ tr-êng ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ.
ThuÕ suÊt doanh thu ®-îc quy dÞnh cô thÓ cho 6 ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, x©y
dùng, vËn t¶i, th-¬ng nghiÖp, ¨n uèng vµ dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh nghÒ, danh
môc s¶n phÈm s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®-îc quy ®Þnh chi tiÕt trong biÓu thuÕ th×
¸p dông ®óng theo thuÕ suÊt ®· quy ®Þnh. C¬ së kinh doanh nhiÒu ngµnh nghÒ th×
ph¶i h¹ch to¸n riªng doanh thu cña tõng ngµnh nghÒ, s¶n phÈm. NÕu kh«ng h¹ch
to¸n riªng ®-îc ph¶i ¸p dông thuÕ suÊt cao nhÊt trong sè nh÷ng ngµnh nghÒ ®ã
®Ó tÝnh thuÕ trªn tæng doanh thu cña c¸c ngµnh nghÒ s¶n phÈm ®· tiªu thô.
Hé kinh doanh nhá ®-îc tÝnh vµ nép thuÕ theo chÕ ®é kho¸n doanh thu tõng
thêi kú 3 th¸ng hoÆc 6 th¸ng. Møc doanh thu kho¸n ®-îc c¬ quan thuÕ Ên ®Þnh
c¨n cø theo tµi liÖu kª khai cña hé kinh doanh, tµi liÖu ®iÒu tra cña c¸n bé thuÕ
®-îc th¶o luËn c«ng khai trong c¸c tæ kinh doanh vµ c«ng bè tr-íc khi ¸p dông.
Hé kinh doanh nhá lµ hé cã doanh thu tÝnh thuÕ b×nh qu©n th¸ng ®èi víi
tõng ngµnh nghÒ:
Ngµnh s¶n xuÊt, th-¬ng m¹i: §Õn 6 triÖu ®ång.
Ngµnh ¨n uèng: §Õn 3 triÖu ®ång.
Ngµnh s¶n xuÊt, gia c«ng, x©y dùng, vËn t¶i, dÞch vô: §Õn 2 triÖu ®ång.
Ngoµi ra, ch-¬ng IV luËt thuÕ doanh thu cßn quy ®Þnh viÖc gi¶m thuÕ, miÔn
thuÕ doanh thu trong c¸c tr-êng hîp:
Ng-êi giµ yÕu, tµn tËt hoÆc kinh doanh lÆt vÆt chØ ®ñ b¶o ®¶m møc sèng tèi
thiÓu cho b¶n th©n.
C¬ së kinh doanh gÆp khã kh¨n lín do thiªn tai, ®Þch ho¹, tai n¹n bÊt ngê.
C¬ së kinh doanh ho¹t ®éng ë miÒn nói, h¶i ®¶o, khai th¸c thuû s¶n vïng
biÓn xa bê, c¬ së nghiªn cøu khoa häc, øng dông c«ng nghÖ míi, c¬ së s¶n xuÊt
míi ®i vµo ho¹t ®éng, ch¹y thö d©y chuyÒn s¶n xuÊt míi, c¬ së s¶n xuÊt mÆt
hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu nÕu gÆp khã kh¨n ®-îc xÐt gi¶m thuÕ kh«ng qu¸ 2
n¨m. Riªng c¬ së kinh doanh ho¹t ®éng ë miÒn nói, h¶i ®¶o, thêi gian ®-îc hoµn
thuÕ kh«ng qu¸ 3 n¨m.
LuËt thuÕ doanh thu còng quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña c¬ së
kinh doanh vµ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm c¬ quan thuÕ, viÖc ®¨ng ký, kª khai nép
thuÕ, viÖc xö lý vi ph¹m, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i vÒ thuÕ.
19
1.2. -u ®iÓm cña thuÕ doanh thu
- TÝnh to¸n ®¬n gi¶n: Hµng th¸ng c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh sè
thuÕ doanh thu ph¶i nép b»ng doanh thu nh©n thuÕ suÊt thuÕ doanh thu.
- ThuÕ doanh thu ®-îc thu døt ®iÓm tõng lÇn b¸n hµng kh«ng ph¶i theo dâi
thuÕ ®· nép ë kh©u tr-íc.
- Nguån thu ng©n s¸ch gi÷a c¸c ®Þa ph-¬ng t-¬ng ®èi æn ®Þnh.
1.3. Nh-îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu
- ThuÕ doanh thu cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ suÊt (11 møc thuÕ suÊt) gåm 0%,
0,5%,1%, 2%, 4%, 6%, 8%, 10%, 15%, 20%, 30% nªn viÖc tÝnh thuÕ kh«ng
chÝnh x¸c vµ ¸p dông nhiÒu møc thuÕ suÊt vµo tõng lo¹i ho¹t ®éng rÊt phøc t¹p.
ViÖc ¸p dông nhiÒu møc thuÕ suÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng doanh nghiÖp s¶n
xuÊt kinh doanh nhiÒu mÆt hµng víi c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau t×m c¸ch dån
doanh thu vµo mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt thÊp. V× vËy thuÕ doanh thu cña tõng
c¬ së khã chÝnh x¸c tuyÖt ®èi vµ g©y ra t×nh tr¹ng thÊt thu thuÕ cho Nhµ n-íc.
- ThuÕ doanh thu ®¸nh trïng nhiÒu lÇn trªn mét gi¸ trÞ vµ thuÕ ®¸nh trªn
thuÕ. Mét hµng ho¸, dÞch vô qua cµng nhiÒu lÇn lu©n chuyÓn th× chÞu thuÕ doanh
thu cµng nhiÒu, thuÕ ë kh©u sau tÝnh trªn c¶ phÇn thuÕ ®· nép ë kh©u tr-íc.
- ThuÕ doanh thu kh«ng cã sù thèng nhÊt, rµng buéc lÉn nhau do thuÕ ®-îc
thu ®éc lËp víi nhau tõ s¶n xuÊt ®Õn l-u th«ng vµ tiªu dïng. V× vËy kh«ng kiÓm
tra thuÕ ®· nép ë c¸c kh©u tr-íc.
- Kh«ng khuyÕn khÝch c¸c c¬ së sö dông tèt chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ vµ
thùc hiÖn chÕ ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n do nép thuÕ ë kh©u sau kh«ng ®-îc khÊu trõ
thuÕ kh©u tr-íc.
- ThuÕ doanh thu quy ®Þnh nhiÒu tr-êng hîp miÔn gi¶m kh«ng ®óng tÝnh
chÊt cña thuÕ gi¸n thu. Lo¹i thuÕ nµy do ng-êi tiªu dïng chÞu nh-ng ng-êi s¶n
xuÊt hoÆc ng-êi b¸n hµng l¹i ®-îc h-ëng chÕ ®é miÔn gi¶m. §ã lµ sù mÊt c«ng
b»ng gi÷a ®èi t-îng nép thuÕ vµ ®èi t-îng chÞu thuÕ.
2. Sù cÇn thiÕt ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay
ViÖc ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam v× nh÷ng lý do c¬ b¶n sau:
2.1. ThuÕ doanh thu ®· béc lé nh÷ng nh-îc ®iÓm kh«ng cßn phï hîp
Víi nh÷ng tån t¹i cña thuÕ doanh thu, viÖc ¸p dông luËt thuÕ doanh thu
kh«ng cßn phï hîp. MÆt kh¸c, thuÕ doanh thu kh«ng cßn phï hîp víi ®-êng lèi
20