Tác động của một số yếu tố vào hoạt động xuất khẩu
- 36 trang
- file .doc
Lêi më ®Çu
HiÖn nay xu híng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn
ra m¹nh mÏ v× vËy ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng chiÕm vÞ trÝ
quan träng vµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
Nhng b¶n th©n ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ë níc ta hiÖn
nay cßn chøa ®ùng nhiÒu nh÷ng bÊt cËp nh t×nh tr¹ng xuÊt
khÈu bõa b·i thiÕu ®Þnh híng, gian lËn th¬ng m¹i, trèn
thuÕ..... V× vËy ®Ó n©ng cao hiÖu qña cña ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã vai
trß qu¶n lý cña nhµ níc. Vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ë ®©y
ph¶i mang tÝnh ®Þnh híng vµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng. Trong qóa tr×nh thùc hiÖn vai trß ®ã ë nhiÒu
lóc, nhiÒu n¬i nhµ níc cha thùc sù thùc hiÖn ®îc vai trß
®Þnh híng vµ khuyÕn khÝch cho ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng tøc
lµ ho¹t ®éng qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i
th¬ng cßn chøa ®ùng nhiÒu bÊt cËp v× vËy em xin chän
®Ò tµi nµy, nhng do h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ do ph¹m vi
cña ®Ò tµi em chØ xin ®Ò cËp ®Õn vai trß qu¶n lý nhµ níc
®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« NguyÔn ThÞ
LÖ Thuý ®· tËn t×nh híng dÉn em vµ em còng xin ch©n
thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa còng nh c¸c b¹n
líp qu¶n lý kinh tÕ 39B ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
PhÇn I
Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong
ph¸t triÓn kinh tÕ
1. §ãng gãp cña XuÊt khÈu vµo t¨ng trëng kinh
tÕ :
Tõ khi §¶ng vµ Nhµ níc ta chñ tr¬ng më cöa nÒn kinh
tÕ th× nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng
kÓ ®Æc biÖt trªn thÞ trêng xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt
khÈu, nhËp khÈu cña níc ta ®· t¨ng trëng vît bËc, n¨m 1990
kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 2300 triÖu USD vµ thêi kú 1991 -
1995 tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng
n¨m ®¹t 28%/ n¨m, n¨m 1996 t¨ng 31,1% so víi n¨m
1995, n¨m 1997 t¨ng 22,7% so víi n¨m 1996, n¨m 1998 do
¶nh hëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc vµ trªn thÕ giíi
nªn chØ t¨ng 2,4% so víi n¨m 1997. V× vËy mµ GDP do
ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹o ra cho nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng
t¨ng lªn cô thÓ lµ :
2
N¨m GDP theo gi¸ hiÖn hµnh
1990 5460 ( tû ®ång )
1991 9742
1992 15281
1993 17549
1994 25072
1995 37491
1996 43125
1997 48914
1998 4559
Do ®ã mµ møc ®ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo
t¨ng trëng cña GDP t¬ng øng lµ
N¨m TÝnh theo gi¸ cè N¨m TÝnh theo gi¸ cè
®Þnh ®Þnh
n¨m1989 n¨m 1994
1990 5,3% 1994 9,0%11,8%
1991 4,8% 1995 9,7%
1992 6,1% 1996 6,9%
1993 6,0% 1997 4,4%
1994 9,0% 1998
3
2. §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo n©ng
cao chÊt lîng s¶n phÈm :
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ
khu vùc, hµng ho¸ c¸c níc ph¶i chÞu sù c¹nh tranh khèc liÖt
víi hµng ho¸ c¸c níc kh¸c vµ gÆp ph¶i sù c¶n trë quyÕt liÖt
cña c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña c¸c níc
®Æt ra v× vËy ®Ó tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®îc
th× c¸c níc ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm,
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm... ®Ó t¹o søc c¹nh tranh m¹nh mÏ
cho hµng ho¸ níc m×nh nh»m ®øng v÷ng, ph¸t triÓn trªn
thÞ trêng vµ chèng tr¶ ®îc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña
hµng ho¸ c¸c níc kh¸c.
Riªng ®èi víi ViÖt Nam ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ
thÕ giíi vµ khu vùc th× víi ®iÒu kiÖn lµ mét níc ®i sau vµ cã
tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc c«ng nghÖ thÊp kÐm nÕu
chÊt lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cßn cha cao, gi¸ thµnh s¶n
phÈm cao nªn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cßn rÊt thÊp so
víi hµng ho¸ cña c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi, v× vËy ®Ó thùc
hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ
giíi vµ khu vùc th× níc ta ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-
îng hµng ho¸, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm... t¹o søc c¹nh tranh
cho hµng ho¸ trong níc, ®Æc biÖt lµ khi níc ta tham gia
AFTA, APEC, WTO th× hµng ho¸ cña níc ta cµng ph¶i chÞu ¸p
lùc c¹nh tranh rÊt lín trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ khu vùc còng
nh thÞ trêng trong níc v× vËy n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸,
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹o søc c¹nh tranh m¹nh mÏ cho
4
hµng ho¸ cña níc ta lµ yªu cÇu mang tÝnh tÊt yÕu khi tham
gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
VËy th«ng sù c¹nh tranh khèc liÖt trªn thÞ trêng xuÊt
khÈu tøc lµ th«ng qua tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ mµ chÊt l-
îng s¶n phÈm hµng ho¸ trªn toµn thÕ giíi nãi chung vµ cña
níc ta nãi riªng ngµy mét ®îc n©ng cao.
3. §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ híng ngo¹i :
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ do t¸c ®éng cña rÊt
nhiÒu yÕu tè nh tiÕn bé khoa häc kü thuËt, tèc ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ.
Trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ mét yÕu tè t¸c ®éng
®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thËt vËy kÓ tõ khi §¶ng
vµ Nhµ níc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ dùa trªn m« h×nh híng
vÒ xuÊt kh©ñ kÕp hîp song song víi m« h×nh thay thÕ nhËp
khÈu ®· vµ ®ang lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ cña níc ta chuyÓn
dÞch tÝch cùc vµ nã lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ cña níc chuyÓn
dÞch phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi vµ
khu vùc.
Sù t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã thÓ ®îc nh×n nhËn theo c¸c híng
sau
- XuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cña níc ta cho níc ngoµi
- XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi ®Ó tæ
chøc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ c¸c níc
5
kh¸c cÇn, ®iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
- XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh cã ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn thuËn lîi.
- XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng tiªu thô,
cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, khai th¸c tèi ®a s¶n xuÊt
trong níc.
- XuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ kü thuËt
nh»m ®æi míi thêng xuyªn n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc.Nãi
c¸ch kh¸c xuÊt lµ c¬ së t¹o thªm vèn vµ kü thuËt, c«ng
nghÖ tiªn tiÕn tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam nh»m
hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ níc ta.
- Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ tham
gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶,
chÊt lîng. Cuéc c¹nh tranh ®ßi hái ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt
cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng.
- XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp hoµn thiÖn
vµ ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh n©ng cao
chÊt lîng h¹ gi¸ thµnh.
4. §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo gi¶i
quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n
T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt
nhiÒu mÆt,tríc hÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ n¬i thu hót
hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã thu nhËp kh«ng
thÊp. XuÊt khÈu cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt
6
phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng
ngµy mét phong phó thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n.
ë níc ta hiÖn nay, kÓ tõ khi §¶ng vµ Nhµ níc thùc hiÖn
chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ th× kim ng¹ch xuÊt khÈu
cña níc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy
s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch
vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng.
5. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c
quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i :
XuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· lµm
cho nÒn kinh tÕ níc ta g¾n chÆt víi ph©n c«ng lao ®éng
quèc tÕ. Th«ng thêng ho¹t ®éng xuÊt khÈu ra ®êi sím h¬n
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nªn nã thóc ®Èy c¸c
quan hÖ nµy ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt
hµng ho¸ thóc ®Èy c¸c quan hÖ tÝn dông, ®Çu t, vËn t¶i
quèc tÕ.... ®Õn lù¬t nã chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi
ngo¹i l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho më réng xuÊt khÈu.
Tãm l¹i, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý
nghÜa chiÕn lîc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra
m¹nh mÏ trªn toµn thÕ giíi vµ nã lµ c¬ héi cho mçi quèc gia
héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu c«ng
nghiÖp ho¸ ®Êt níc ®ßi hái ph¶i cã sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp
7
khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt vËt t vµ c«ng nghÖ tiªn
tiÕn.
Nguån vèn nhËp khÈu cã thÓ sö dông tõ c¸c nguån
- Liªn doanh ®Çu t níc ngoµi víi níc ta
- Thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô
- XuÊt khÈu søc lao ®éng
Trong c¸c nguån vèn nh ®Çu t níc ngoµi, vay nî vµ viÖn
trî... còng ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Ó nhËp
khÈu nguån vèn quan träng nhÊt lµ tõ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu
quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña nhËp khÈu.
Trong thêi kú 1986 - 1990 nguån thu cña níc ta vÒ xuÊt
khÈu chiÕm 3/4 tæng nguån thu ngo¹i tÖ, n¨m 1994 thu tõ
xuÊt khÈu ®· ®¶m b¶o ®îc 80% nhËp khÈu so víi 24,6%
n¨m 1986.
PhÇn II
T¸c ®éng cña mét sè yÕu tè vµo
ho¹t ®éng xuÊt khÈu
I. T¸c ®éng cña c¸c yÕu tè trong níc :
1. M«i trêng kinh tÕ :
Tríc hÕt ViÖt Nam tù hµo vÒ nguån kho¸ng s¶n giµu cã
vµ ®a d¹ng, cßn Ýt ®îc khai th¸c, chñ yÕu lµ dÇu löa,
quÆng s¾t, b« xÝt vµ c¸c kho¸ng s¶n quý hiÕm kh¸c.
8
Nguån kho¸ng s¶n nµy t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph¸t
triÓn mét nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vµ tham gia tÝch cùc vµo
ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ viÖc
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng
xuÊt khÈu. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c tÊt c¶ c¸c nguån tµi
nguyªn nµy ®ßi hái mét sè vèn lín víi c«ng nghÖ thÝch hîp,
kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý tèt. §©y lµ mét trong
nh÷ng khã kh¨n cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc
th«ng qua ®ã nã cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ho¹t
®éng xuÊt khÈu lµm k×m h·m ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
KhÝ hËu vµ c¸c nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai, sinh vËt vµ
du lÞch gióp t¹o kh¶ n¨ng tèt cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña
n«ng nghiÖp ®Æc biÖt ®èi víi c©y c«ng nghiÖp nhiÖt ®íi,
hoa qu¶ t¬i vµ rau xanh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nu«i
trång thuû s¶n, trång rõng... chÝnh yÕu tè nµy lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng
nghiÖp cña níc ta lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt
hµng n«ng nghiÖp cña níc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn : xuÊt
khÈu g¹o ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn toµn thÕ giíi, xuÊt khÈu ca
phª vèi ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn thÕ giíi...
VÞ trÝ ®Þa lý mang l¹i nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam
trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn ho¹t
®éng ngo¹i th¬ng nãi riªng v× ViÖt Nam n»m ë khu vùc cã
nhiÒu ®êng hµng kh«ng vµ hµng h¶i, ®· t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô vËn t¶i quèc tÕ vµ x©y
dùng c¸c trung t©m th¬ng m¹i, tuy nhiªn ®iÒu nµy ®ßi hái
9
®Çu t vèn lín vµo kÕt cÊu h¹ tÇng tøc lµ ph¶i cã mét hÖ
thèng c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi ph¸t triÓn nhng thùc tr¹ng
cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña níc ta hiÖn nay hÕt søc l¹c
hËu ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt
nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng.
Lùc lîng lao ®éng phong phó vµ dåi dµo lµ tiÒm n¨ng
lín cña ®Êt níc, møc l¬ng qu¸ thÊp còng lµ mét lîi thÕ ®¸ng
kÓ trong viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó t¹o søc c¹nh tranh
m¹nh mÏ cho hµng ho¸ cña níc ta. Tõ ®ã mµ nã cã vai trß
quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn cña
hµng níc ta trªn thÞ trêng trong níc còng nh trªn thÞ trêng
thÕ giíi, tøc lµ nã lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn
viÖc më réng thÞ trêng cho hµng xuÊt khÈu cña níc ta. Tuy
nhiªn, lùc lîng lao ®éng cña níc ta cã chÊt lîng thÊp cÇn ph¶i
®Èy m¹nh ®µo t¹o kü n¨ng nghÒ nghiÖp vµ qu¶n lý, mÆt
kh¸c lùc lîng lao ®éng cña níc ta cßn cha ®îc khai th¸c mét
c¸ch cã hiÖu qu¶. CÈn ph¶i khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó
t¹o lîi thÕ so víi c¸c níc kh¸c trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt
nãi chung vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
MÆt kh¸c th«ng qua qu¸ tr×nh ®æi míi th× nÒn kinh
tÕ níc ta ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ mäi mÆt kÕt
cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cã bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh, tèc
®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh, m«i trêng kinh tÕ
æn ®Þnh,..... ®· t¸c ®éng gãp phÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng
xuÊt khÈu lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu cña níc ta t¨ng
trung b×nh 22%/ n¨m.
2. M«i trêng ChÝnh trÞ - x· héi
10
Cïng víi qu¸ tr×nh më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh
tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ trëng ph¸t
triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng theo híng
- Nhµ níc qu¶n lý thèng nhÊt ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i
th¬ng theo chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt, ®ång thêi më réng
quyÒn h¹n cho c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c c¬ së s¶n
xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt khÈu thuéc mäi thµnh phÇn kinh
tÕ, xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong s¶n xuÊt kinh doanh
xuÊt khÈu.
- Mäi doanh nghiÖp ®Òu ®îc phÐp kinh doanh xuÊt
khÈu trùc khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña nhµ
níc.
- Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph¬ng ho¸ thÞ trêng :
nh÷ng thÞ trêng quan träng cña ViÖt Nam lµ ASEAN, NhËt
B¶n, EU, Nga, Trung Quèc vµ t¬ng lai lµ Mü.
Nhê chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· gãp
phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thóc ®©û ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn vµ nã lµ tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn
liªn tôc víi tèc ®é cao ( 22%/ n¨m ) trong thêi gian qua.
II. t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè thuéc m«i trêng kinh tÕ quèc
tÕ
1. MÆt thuËn lîi :
Th«ng qua xu híng toµn cÇu ho¸ th× m«i trêng kinh tÕ
quèc tÕ ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo nÒn kinh tÕ níc ta nãi
chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña níc ta nãi riªng.
11
Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®· ®a ®Õn hÖ qu¶ tÊt yÕu
®ã lµ c¸c quèc gia ph¶i më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh
tÕ thÕ giíi. ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia vµ xu
thÕ nµy, tõng bíc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph-
¬ng, khu vùc vµ ®a ph¬ng. §Õn nay níc ta ®· lµ thµnh viªn
cña tæ chøc khu vùc th¬ng m¹i tù do ASEA ( AFTA ), vµ diÔn
®µn kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng ( APEC), ®· ký kÕt
hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi Mü, chuÈn bÞ gia nhËp
tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ), quan hÖ th¬ng m¹i víi
NhËt B¶n, EU, Nga, Trung Quèc.... ®ang tiÕp tôc më réng.
Lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn tham gia héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ níc ta cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ nãi chung vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng.
T¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng ra níc ngoµi trªn c¬ së
c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®· ký kÕt víi c¸c níc trong khu
vùc vµ trªn thÕ giíi. NÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt
trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn
cã xuÊt xø tõ níc ta sÏ ®îc tiªu thô trªn tÊt c¶ thÞ trêng c¸c
níc ASEAN víi d©n sè trªn 500 triÖu ngêi vµ GDP trªn 700 tû
USD. NÕu sau khi níc ta ra nhËp WTO th× sÏ ®îc hëng u ®·i
dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi huÖ quèc
trong quan hÖ víi 132 níc thµnh viªn cña tæ chøc nµy do vËy
hµng ho¸ cña níc ta xuÊt khÈu vµo c¸c níc ®ã ®îc dÔ dµng
h¬n, tõ n¨m 2020 hµng rµo thuÕ quan cña c¸c níc APEC sÏ
®îc dì bá. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó níc ta xuÊt khÈu hµng ho¸
vµo c¸c níc thµnh viªn APEC.
12
Toµn cÇu ho¸ ®· vµ ®ang t¹o ®iÒu kiÖn, c¬ héi cho n-
íc ta ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so
s¸nh vÒ lao ®éng, tµi nguyªn cña níc ta ®Ó ph¸t triÓn s¶n
xuÊt trong níc th«ng qua ®ã ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng
xuÊt khÈu vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi.
2. MÆt khã kh¨n
Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi th× th«ng qua qu¸ tr×nh toµn
cÇu ho¸ th× m«i trêng thÕ giíi còng ®Æt ra cho ho¹t ®éng
xuÊt khÈu cña níc ta kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch
thøc.
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn
tù do ho¸ th¬ng m¹i tøc lµ chÊp nhËn t c¸ch thµnh viªn c¹nh
tranh ngang b»ng víi c¸c níc kh¸c, nhng hiÖn nay níc ta vÉn
cßn bÞ tôt hËu kh¸ xa vÒ kinh tÕ ( nhÊt lµ tr×nh ®é c«ng
nghÖ vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ) v× vËy chÊt lîng
hµng ho¸ cña níc ta cßn kÐm xa c¸c níc kh¸c do ®ã mµ søc
c¹nh tranh cña hµng ho¸ níc ta cßn kÐm xa søc c¹nh tranh
cña hµng ho¸ c¸c níc kh¸c.
V× vËy hµng ho¸ cña níc ta ph¶i c¹nh tranh ngang b»ng
víi hµng ho¸ níc kh¸c th× ®ã lµ mét khã kh¨n rÊt lín cho
hµng ho¸ níc ta tån t¹i, ®øng v÷ng, ph¸t triÓn ®îc trªn thÞ
trêng tríc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña hµng ho¸ c¸c níc
kh¸c.
Trªn thÞ trêng thÕ giíi níc ta míi xuÊt khÈu chñ yÕu lµ
c¸c nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ chÕ, nh dÇu th«, g¹o, cµ
phª, chÌ, cao su. Cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn
13
nhÊt lµ s¶n phÈm chÊt lîng cao cßn Ýt, søc c¹nh tranh yÕu.
Trong khi ®ã gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ l¹i
bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng xÊu bÊt lîi cho níc xuÊt khÈu.
Ngoµi ra, m«i trêng quèc tÕ cßn ®Æt ra cho ho¹t ®éng
xuÊt khÈu cña níc ta nhiÒu khã kh¨n bÊt lîi nh t×nh tr¹ng
mÊt æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, hÖ thèng
hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña c¸c níc ®Æt ra,
t×nh tr¹ng gian lËn th¬ng m¹i..... lµ nh÷ng yÕu tè cã t¸c
®éng m¹nh mÏ ®Õn thÞ trêng, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xuÊt
khÈu cña níc ta, do ®ã mµ m«i trêng quèc tÕ cã tÝnh quyÕt
®Þnh ®Õn sù tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn cña hµng
ho¸ níc ta.
III. Vai trß cña nhµ níc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu
1. ChÝnh phñ hç trî c¸c doanh nghiÖp trong viÖc
ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
Thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c thuÕ ®Èy xuÊt
khÈu trong thêi gian qua lµ ®· vît qua ®îc c¬n sèc x¶y ra
n¨m 1991 - 1992 do sù biÕn ®æi chÝnh trÞ cña c¸c níc
XHCN, §«ng ¢u vµ Liªn X« cò. ViÖc mÊt ®i thÞ trêng lín nµy
®· kÝch thÝch nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i
t×m vµ khai th¸c c¸c thÞ trêng míi. B»ng c¸ch nç lùc ngo¹i
giao vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i ®óng ®¾n nh»m më
®êng vµ kÝch thÝch quan hÖ bu«n b¸n cña c¸c doanh
nghiÖp, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký trªn 70 hiÖp ®Þnh th-
¬ng m¹i vµ hiÖn nay cã quan hÖ bu«n b¸n víi trªn 110 níc
trong ®ã ®¸ng chó ý lµ hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ víi Liªn
14
minh Ch©u ¢u ký ngµy 17/7/1995, tham gia vµo AFTA,
b×nh thêng ho¸ quan hÖ bu«n b¸n ViÖt Nam - Trung Quèc,
ký hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Mü, gia nhËp APEC, WTO, c¬
cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ Ch©u ¸
80%, Ch©u ¢u 15%, Ch©u Phi 3%, Ch©u Mü 2%.
2. Nhµ níc ph¶i thµnh lËp c¸c Tæng c«ng ty vµ c¸c
tËp ®oµn kinh doanh lín ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh trªn
thÞ trêng quèc tÕ
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hµng lo¹t c¸c Tæng c«ng
ty, c¸c tËp ®oµn ®· ®îc thµnh lËp. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu
vèn, thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng v¬n tÇm ho¹t
®éng ra thÞ trêng thÕ giíi cña tõng doanh nghiÖp cßn h¹n
chÕ, viÖc lµm nµy ®· gióp c¸c doanh nghiÖp trong cïng
ngµnh liªn kÕt ®Ó ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp víi tÇm vãc (
thÕ vµ lùc ) ®ñ lín th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh ë thÞ trêng
trong níc vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi ®· vµ
sÏ ®îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ.
3. Nhµ níc ph¶i x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ theo
m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu
C¸c ngµnh ®Þnh híng vµo xuÊt khÈu ®îc ph¸t triÓn
m¹nh mÏ, c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ngµnh n«ng l©m,
ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n chiÕm 30%
tæng gÝa trÞ xuÊt khÈu.
C¸c c«ng nghÖ míi phôc vô s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt
khÈu nãi riªng vµ c«ng nghÖ míi nãi chung ®îc khuyÕn
15
khÝch ®a vµo ViÖt Nam th«ng qua chÕ ®é u ®·i trong viÖc
®¸nh thuÕ nhËp khÈu.
ChÝnh phñ ViÖt Nam chñ tr¬ng x©y dùng mét c¬ cÊu
kinh tÕ theo m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu,
khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ t¨ng
cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ
trêng thÕ giíi. ViÖc x¸c ®Þnh ngµnh träng ®iÓm cña nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam cã ý nghÜa quan träng vµ cÇn ®îc c©n
nh¾c kü cµng, cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã
thÓ coi nh÷ng ngµnh sau ®©y lµ träng ®iÓm : Ngµnh n«ng
nghiÖp, khai th¸c dÇu khÝ, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, s¶n
xuÊt ph©n bãn khoa häc, l¾p r¸p « t«.
4. X©y dùng c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp
tËp trung vµ khu c«ng nghÖ cao
ChÝnh phñ ®· cÊp giÊy phÐp thµnh lËp 6 khu chÕ xuÊt
víi quy chÕ ®Çu t u ®·i vµ bíc ®Çu mét sè khu ®· ho¹t
®éng, ®em l¹i kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. C¸c khu c«ng
nghiÖp tËp trung, khu c«ng nghÖ cao còng ®· ®îc thµnh lËp
ë ViÖt Nam vµ ®îc sù quan t©m cña ChÝnh phñ. Th¸ng
4/1997 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quy chÕ khu c«ng
nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao ë ViÖt Nam. §©y
lµ bíc ®i rÊt quan träng cña qu¸ tr×nh hay thÕ nhËp khÈu
vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ë níc ta ®ång thêi tiÕn tíi xuÊt
khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn vµ s¶n phÈm cã c«ng nghÖ cao
kh¾c phôc t×nh tr¹ng chØ xuÊt khÈu nguyªn liÖu vµ s¶n
phÈm s¬ chÕ nh hiÖn nay.
16
5. Nhµ níc ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt
khÈu cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay
Nhµ níc ViÖt Nam sö dông chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt khÈu
víi t c¸ch lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó khuyÕn khÝch vµ
qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §èi víi c¸c ngµnh, c¸c khu vùc
cÇn u tiªn cã nh÷ng quy ®Þnh miÔn, gi¶m thuÕ. Sau khi cã
luËt thuÕ, c¬ cÊu biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu th× chÝnh phñ
ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng söa ®æi cho phï hîp víi t×nh
h×nh trong níc còng nh trªn toµn thÕ giíi vµ khuyÕn khÝch
xuÊt khÈu ( luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®îc söa ®æi vµo
5/1992 vµ th¸ng 1/1993 )
ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t t¹o ®iÒu kiÖn cho
viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu :
Tõ n¨m 1987 ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch
trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ ®ång ViÖt Nam ( VN§ ) víi
®« la Mü ( ®ång tiÒn ®ãng vai trß quan träng trong quan
hÖ thanh to¸n cña ViÖt Nam víi níc ngoµi ). Kho¶ng c¸ch
gi÷a tû gi¸ quy ®Þnh cña ng©n hµng Trung ¬ng so víi tû gi¸
thÞ trêng tù do ®îc thu hÑp qua c¸c n¨m. Thêi kú 1991 -
1992 møc tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ®îc ®iÒu chØnh linh
ho¹t trong giai ®o¹n 1993 - 1995 ViÖt Nam ®· theo ®uæi tû
gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa æn ®Þnh ®Õn ®Çu n¨m 1995 tû
gi¸ cña hÖ thèng ng©n hµng so víi tû gi¸ thÞ trêng tù do
chªnh lÖch kh«ng ®¸ng kÓ n÷a. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i
trªn gãp phÇn gi÷ v÷ng ®îc gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam c¶
vÒ danh nghÜa vµ gi¸ trÞ thùc vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t,
khuyÕn khÝch xuÊt khÈu t¨ng lªn hµng n¨m.
17
7. Nhµ níc ph¶i thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th-
¬ng m¹i cña ViÖt Nam
Mét kinh nghiÖm quan träng trong viÖc thóc ®Èy xuÊt
khÈu lµ thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i. §©y lµ
c¸c tæ chøc phi lîi nhuËn cã nhiÖm vô thu thËp vµ nghiªn
cøu th«ng tin vÒ thÞ trêng ngoµi níc, bè trÝ triÓn l·m, tham
gia c¸c ho¹t ®éng giao lu quèc tÕ nh»m hç trî ph¸t triÓn c¸c
mÆt hµng míi hoÆc ngµnh nghÒ s¶n xuÊt cô thÓ hç trî viÖc
thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh n»m trong chÝnh s¸ch xuÊt khÈu
cña Nhµ níc vµ tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i.
ViÖt Nam nªn cã mét tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i ®ñ
m¹nh ®Ó chuyªn lµm c¸c nhiÖm vô kÓ trªn. ViÖc thµnh lËp
tæ chøc nµy sÏ cho phÐp më réng kh¶ n¨ng phèi hîp gi÷a
c¸c Bé, c¸c c¬ quan trong viÖc qu¶n lý nhµ níc vÒ ho¹t
®éng xuÊt khÈu còng nh kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin vµ
kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ trêng níc ngoµi cña c¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam
Mét ®iÒu ®¸ng lu ý lµ hiÖn nay mét sè tæ chøc xóc
tiÕn, th¬ng m¹i ®· cã mÆt ë níc ta song chóng ta cßn yÕu
trong c«ng t¸c phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy.
iv. Thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn vai trß qu¶n lý cña nhµ
níc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu
18
1. Thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû
gi¸ hèi ®o¸i trong ®iÒu hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu :
Trong quan hÖ víi c¸c níc thuéc khèi XHCN tríc ®©y, tû
gi¸ cña ViÖt Nam ®îc tÝnh theo ®ång róp Clearing ( sau nµy
®æi lµ róp chuyÓn kho¶n - transferable ruble ) ®ång tiÒn
ghi sæ dïng trong thanh to¸n mËu dÞch gi÷a c¸c níc thuéc
khèi XHCN tù quy ®Þnh víi nhau ®Ó lµm sao cho tµi kho¶n
gi÷a c¸c bªn sau khi trao ®æi ngo¹i th¬ng theo khèi lîng ®·
®îc quy ®Þnh hiÖp ®Þnh ký kÕt vµo ®Çu n¨m th× cuèi
n¨m kh«ng cßn sè d. §Æc trng cña chÕ ®é tû gi¶, ®· béc lé
nhiÒu mÆt bÊt hîp lý nã kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ hiÖn thÓ
vai trß ®iÒu tiÕt tû gi¸ trong viÖc c©n b»ng c¸n c©n thanh
to¸n, ®iÒu tiÕt t¸i s¶n xuÊt mµ cßn k×m h·m c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta, lµ nguyªn nh©n dÉn
®Õn t×nh tr¹ng tr× trÖ trong mét thêi gian dµi.
Tõ n¨m 1989 trë vÒ sau cho ®Õn nay nhµ níc ta ®· cã
nh÷ng chñ tr¬ng vµ gi¶i ph¸p ®æi míi trong quan hÖ ®èi
ngo¹i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸, ®· tõng bíc xãa bá c¬ chÕ ®éc
quyÒn ngo¹i th¬ng - cho phÐp c¸c tæ chøc kinh tÕ ®îc
phÐp xuÊt khÈu trùc tiÕp víi níc ngoµi. Sè lîng c¸c c«ng ty
®îc trùc tiÕp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kh«ng ngõng t¨ng
lªn cïng víi viÖc më réng ngo¹i th¬ng chÕ ®é tû gi¸ còng ®-
îc thay ®æi c¨n b¶n, Nhµ níc ®· ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸
linh ho¹t cã sù qu¶n lý cña nhµ níc nhng viÖc ®iÒu hµnh cña
nhµ níc trong tõng n¨m cã kh¸c nhau ta cã thÓ t¹m thêi chia
ra 3 giai ®o¹n.
19
a. Giai ®o¹n th¶ næi tû gi¸ : 1989 - 1993
Trong giai ®o¹n nµy tû gi¸ hèi ®o¸i VN§/ USD thÓ
hiÖn qua
Tû gi¸ USD/ VN§
N¨m Gi¸ chÝnh Gi¸ thÞ tr- T¨ng, L¹m ph¸t
thøc Nhµ êng tù do gi¶m
níc
1 2 3 4 5
1989 4.200 4370 + 8,80 + 34,70
1990 6.650 7330 + 13,30 + 67,30
1991 12.720 12330 - 0,02 + 68,00
1992 10.720 10550 - 0,02 + 17,30
1993 10.835 10736 -0,01 + 3,20
B¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy tû gi¸ VN§/USD qua c¸c
n¨m cã biÕn ®éng lªn xuèng. Tuy nhiªn tæng qu¸t mµ nãi
trong kho¶ng thêi gian nµy tû gi¸ VN§/USD cã khuynh híng
t¨ng vµ ®îc nhµ níc ®iÒu chØnh s¸t víi gi¸ thÞ trêng tù do.
§iÒu nµy chøng tá nhµ níc b¾t ®Çu th¶ næi tû gi¸, quan hÖ
20
HiÖn nay xu híng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn
ra m¹nh mÏ v× vËy ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng chiÕm vÞ trÝ
quan träng vµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
Nhng b¶n th©n ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ë níc ta hiÖn
nay cßn chøa ®ùng nhiÒu nh÷ng bÊt cËp nh t×nh tr¹ng xuÊt
khÈu bõa b·i thiÕu ®Þnh híng, gian lËn th¬ng m¹i, trèn
thuÕ..... V× vËy ®Ó n©ng cao hiÖu qña cña ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã vai
trß qu¶n lý cña nhµ níc. Vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ë ®©y
ph¶i mang tÝnh ®Þnh híng vµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng. Trong qóa tr×nh thùc hiÖn vai trß ®ã ë nhiÒu
lóc, nhiÒu n¬i nhµ níc cha thùc sù thùc hiÖn ®îc vai trß
®Þnh híng vµ khuyÕn khÝch cho ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng tøc
lµ ho¹t ®éng qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i
th¬ng cßn chøa ®ùng nhiÒu bÊt cËp v× vËy em xin chän
®Ò tµi nµy, nhng do h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ do ph¹m vi
cña ®Ò tµi em chØ xin ®Ò cËp ®Õn vai trß qu¶n lý nhµ níc
®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« NguyÔn ThÞ
LÖ Thuý ®· tËn t×nh híng dÉn em vµ em còng xin ch©n
thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa còng nh c¸c b¹n
líp qu¶n lý kinh tÕ 39B ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
PhÇn I
Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong
ph¸t triÓn kinh tÕ
1. §ãng gãp cña XuÊt khÈu vµo t¨ng trëng kinh
tÕ :
Tõ khi §¶ng vµ Nhµ níc ta chñ tr¬ng më cöa nÒn kinh
tÕ th× nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng
kÓ ®Æc biÖt trªn thÞ trêng xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt
khÈu, nhËp khÈu cña níc ta ®· t¨ng trëng vît bËc, n¨m 1990
kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 2300 triÖu USD vµ thêi kú 1991 -
1995 tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng
n¨m ®¹t 28%/ n¨m, n¨m 1996 t¨ng 31,1% so víi n¨m
1995, n¨m 1997 t¨ng 22,7% so víi n¨m 1996, n¨m 1998 do
¶nh hëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc vµ trªn thÕ giíi
nªn chØ t¨ng 2,4% so víi n¨m 1997. V× vËy mµ GDP do
ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹o ra cho nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng
t¨ng lªn cô thÓ lµ :
2
N¨m GDP theo gi¸ hiÖn hµnh
1990 5460 ( tû ®ång )
1991 9742
1992 15281
1993 17549
1994 25072
1995 37491
1996 43125
1997 48914
1998 4559
Do ®ã mµ møc ®ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo
t¨ng trëng cña GDP t¬ng øng lµ
N¨m TÝnh theo gi¸ cè N¨m TÝnh theo gi¸ cè
®Þnh ®Þnh
n¨m1989 n¨m 1994
1990 5,3% 1994 9,0%11,8%
1991 4,8% 1995 9,7%
1992 6,1% 1996 6,9%
1993 6,0% 1997 4,4%
1994 9,0% 1998
3
2. §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo n©ng
cao chÊt lîng s¶n phÈm :
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ
khu vùc, hµng ho¸ c¸c níc ph¶i chÞu sù c¹nh tranh khèc liÖt
víi hµng ho¸ c¸c níc kh¸c vµ gÆp ph¶i sù c¶n trë quyÕt liÖt
cña c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña c¸c níc
®Æt ra v× vËy ®Ó tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®îc
th× c¸c níc ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm,
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm... ®Ó t¹o søc c¹nh tranh m¹nh mÏ
cho hµng ho¸ níc m×nh nh»m ®øng v÷ng, ph¸t triÓn trªn
thÞ trêng vµ chèng tr¶ ®îc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña
hµng ho¸ c¸c níc kh¸c.
Riªng ®èi víi ViÖt Nam ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ
thÕ giíi vµ khu vùc th× víi ®iÒu kiÖn lµ mét níc ®i sau vµ cã
tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc c«ng nghÖ thÊp kÐm nÕu
chÊt lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cßn cha cao, gi¸ thµnh s¶n
phÈm cao nªn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cßn rÊt thÊp so
víi hµng ho¸ cña c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi, v× vËy ®Ó thùc
hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ
giíi vµ khu vùc th× níc ta ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-
îng hµng ho¸, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm... t¹o søc c¹nh tranh
cho hµng ho¸ trong níc, ®Æc biÖt lµ khi níc ta tham gia
AFTA, APEC, WTO th× hµng ho¸ cña níc ta cµng ph¶i chÞu ¸p
lùc c¹nh tranh rÊt lín trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ khu vùc còng
nh thÞ trêng trong níc v× vËy n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸,
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹o søc c¹nh tranh m¹nh mÏ cho
4
hµng ho¸ cña níc ta lµ yªu cÇu mang tÝnh tÊt yÕu khi tham
gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
VËy th«ng sù c¹nh tranh khèc liÖt trªn thÞ trêng xuÊt
khÈu tøc lµ th«ng qua tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ mµ chÊt l-
îng s¶n phÈm hµng ho¸ trªn toµn thÕ giíi nãi chung vµ cña
níc ta nãi riªng ngµy mét ®îc n©ng cao.
3. §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ híng ngo¹i :
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ do t¸c ®éng cña rÊt
nhiÒu yÕu tè nh tiÕn bé khoa häc kü thuËt, tèc ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ.
Trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ mét yÕu tè t¸c ®éng
®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thËt vËy kÓ tõ khi §¶ng
vµ Nhµ níc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ dùa trªn m« h×nh híng
vÒ xuÊt kh©ñ kÕp hîp song song víi m« h×nh thay thÕ nhËp
khÈu ®· vµ ®ang lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ cña níc ta chuyÓn
dÞch tÝch cùc vµ nã lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ cña níc chuyÓn
dÞch phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi vµ
khu vùc.
Sù t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã thÓ ®îc nh×n nhËn theo c¸c híng
sau
- XuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cña níc ta cho níc ngoµi
- XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi ®Ó tæ
chøc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ c¸c níc
5
kh¸c cÇn, ®iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
- XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh cã ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn thuËn lîi.
- XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng tiªu thô,
cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, khai th¸c tèi ®a s¶n xuÊt
trong níc.
- XuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ kü thuËt
nh»m ®æi míi thêng xuyªn n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc.Nãi
c¸ch kh¸c xuÊt lµ c¬ së t¹o thªm vèn vµ kü thuËt, c«ng
nghÖ tiªn tiÕn tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam nh»m
hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ níc ta.
- Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ tham
gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶,
chÊt lîng. Cuéc c¹nh tranh ®ßi hái ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt
cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng.
- XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp hoµn thiÖn
vµ ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh n©ng cao
chÊt lîng h¹ gi¸ thµnh.
4. §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo gi¶i
quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n
T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt
nhiÒu mÆt,tríc hÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ n¬i thu hót
hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã thu nhËp kh«ng
thÊp. XuÊt khÈu cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt
6
phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng
ngµy mét phong phó thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n.
ë níc ta hiÖn nay, kÓ tõ khi §¶ng vµ Nhµ níc thùc hiÖn
chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ th× kim ng¹ch xuÊt khÈu
cña níc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy
s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch
vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng.
5. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c
quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i :
XuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· lµm
cho nÒn kinh tÕ níc ta g¾n chÆt víi ph©n c«ng lao ®éng
quèc tÕ. Th«ng thêng ho¹t ®éng xuÊt khÈu ra ®êi sím h¬n
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nªn nã thóc ®Èy c¸c
quan hÖ nµy ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt
hµng ho¸ thóc ®Èy c¸c quan hÖ tÝn dông, ®Çu t, vËn t¶i
quèc tÕ.... ®Õn lù¬t nã chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi
ngo¹i l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho më réng xuÊt khÈu.
Tãm l¹i, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý
nghÜa chiÕn lîc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra
m¹nh mÏ trªn toµn thÕ giíi vµ nã lµ c¬ héi cho mçi quèc gia
héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu c«ng
nghiÖp ho¸ ®Êt níc ®ßi hái ph¶i cã sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp
7
khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt vËt t vµ c«ng nghÖ tiªn
tiÕn.
Nguån vèn nhËp khÈu cã thÓ sö dông tõ c¸c nguån
- Liªn doanh ®Çu t níc ngoµi víi níc ta
- Thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô
- XuÊt khÈu søc lao ®éng
Trong c¸c nguån vèn nh ®Çu t níc ngoµi, vay nî vµ viÖn
trî... còng ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Ó nhËp
khÈu nguån vèn quan träng nhÊt lµ tõ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu
quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña nhËp khÈu.
Trong thêi kú 1986 - 1990 nguån thu cña níc ta vÒ xuÊt
khÈu chiÕm 3/4 tæng nguån thu ngo¹i tÖ, n¨m 1994 thu tõ
xuÊt khÈu ®· ®¶m b¶o ®îc 80% nhËp khÈu so víi 24,6%
n¨m 1986.
PhÇn II
T¸c ®éng cña mét sè yÕu tè vµo
ho¹t ®éng xuÊt khÈu
I. T¸c ®éng cña c¸c yÕu tè trong níc :
1. M«i trêng kinh tÕ :
Tríc hÕt ViÖt Nam tù hµo vÒ nguån kho¸ng s¶n giµu cã
vµ ®a d¹ng, cßn Ýt ®îc khai th¸c, chñ yÕu lµ dÇu löa,
quÆng s¾t, b« xÝt vµ c¸c kho¸ng s¶n quý hiÕm kh¸c.
8
Nguån kho¸ng s¶n nµy t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph¸t
triÓn mét nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vµ tham gia tÝch cùc vµo
ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ viÖc
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng
xuÊt khÈu. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c tÊt c¶ c¸c nguån tµi
nguyªn nµy ®ßi hái mét sè vèn lín víi c«ng nghÖ thÝch hîp,
kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý tèt. §©y lµ mét trong
nh÷ng khã kh¨n cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc
th«ng qua ®ã nã cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ho¹t
®éng xuÊt khÈu lµm k×m h·m ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
KhÝ hËu vµ c¸c nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai, sinh vËt vµ
du lÞch gióp t¹o kh¶ n¨ng tèt cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña
n«ng nghiÖp ®Æc biÖt ®èi víi c©y c«ng nghiÖp nhiÖt ®íi,
hoa qu¶ t¬i vµ rau xanh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nu«i
trång thuû s¶n, trång rõng... chÝnh yÕu tè nµy lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng
nghiÖp cña níc ta lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt
hµng n«ng nghiÖp cña níc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn : xuÊt
khÈu g¹o ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn toµn thÕ giíi, xuÊt khÈu ca
phª vèi ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn thÕ giíi...
VÞ trÝ ®Þa lý mang l¹i nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam
trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn ho¹t
®éng ngo¹i th¬ng nãi riªng v× ViÖt Nam n»m ë khu vùc cã
nhiÒu ®êng hµng kh«ng vµ hµng h¶i, ®· t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô vËn t¶i quèc tÕ vµ x©y
dùng c¸c trung t©m th¬ng m¹i, tuy nhiªn ®iÒu nµy ®ßi hái
9
®Çu t vèn lín vµo kÕt cÊu h¹ tÇng tøc lµ ph¶i cã mét hÖ
thèng c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi ph¸t triÓn nhng thùc tr¹ng
cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña níc ta hiÖn nay hÕt søc l¹c
hËu ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt
nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng.
Lùc lîng lao ®éng phong phó vµ dåi dµo lµ tiÒm n¨ng
lín cña ®Êt níc, møc l¬ng qu¸ thÊp còng lµ mét lîi thÕ ®¸ng
kÓ trong viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó t¹o søc c¹nh tranh
m¹nh mÏ cho hµng ho¸ cña níc ta. Tõ ®ã mµ nã cã vai trß
quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn cña
hµng níc ta trªn thÞ trêng trong níc còng nh trªn thÞ trêng
thÕ giíi, tøc lµ nã lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn
viÖc më réng thÞ trêng cho hµng xuÊt khÈu cña níc ta. Tuy
nhiªn, lùc lîng lao ®éng cña níc ta cã chÊt lîng thÊp cÇn ph¶i
®Èy m¹nh ®µo t¹o kü n¨ng nghÒ nghiÖp vµ qu¶n lý, mÆt
kh¸c lùc lîng lao ®éng cña níc ta cßn cha ®îc khai th¸c mét
c¸ch cã hiÖu qu¶. CÈn ph¶i khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó
t¹o lîi thÕ so víi c¸c níc kh¸c trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt
nãi chung vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
MÆt kh¸c th«ng qua qu¸ tr×nh ®æi míi th× nÒn kinh
tÕ níc ta ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ mäi mÆt kÕt
cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cã bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh, tèc
®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh, m«i trêng kinh tÕ
æn ®Þnh,..... ®· t¸c ®éng gãp phÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng
xuÊt khÈu lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu cña níc ta t¨ng
trung b×nh 22%/ n¨m.
2. M«i trêng ChÝnh trÞ - x· héi
10
Cïng víi qu¸ tr×nh më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh
tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ trëng ph¸t
triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng theo híng
- Nhµ níc qu¶n lý thèng nhÊt ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i
th¬ng theo chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt, ®ång thêi më réng
quyÒn h¹n cho c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c c¬ së s¶n
xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt khÈu thuéc mäi thµnh phÇn kinh
tÕ, xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong s¶n xuÊt kinh doanh
xuÊt khÈu.
- Mäi doanh nghiÖp ®Òu ®îc phÐp kinh doanh xuÊt
khÈu trùc khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña nhµ
níc.
- Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph¬ng ho¸ thÞ trêng :
nh÷ng thÞ trêng quan träng cña ViÖt Nam lµ ASEAN, NhËt
B¶n, EU, Nga, Trung Quèc vµ t¬ng lai lµ Mü.
Nhê chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· gãp
phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thóc ®©û ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn vµ nã lµ tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn
liªn tôc víi tèc ®é cao ( 22%/ n¨m ) trong thêi gian qua.
II. t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè thuéc m«i trêng kinh tÕ quèc
tÕ
1. MÆt thuËn lîi :
Th«ng qua xu híng toµn cÇu ho¸ th× m«i trêng kinh tÕ
quèc tÕ ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo nÒn kinh tÕ níc ta nãi
chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña níc ta nãi riªng.
11
Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®· ®a ®Õn hÖ qu¶ tÊt yÕu
®ã lµ c¸c quèc gia ph¶i më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh
tÕ thÕ giíi. ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia vµ xu
thÕ nµy, tõng bíc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph-
¬ng, khu vùc vµ ®a ph¬ng. §Õn nay níc ta ®· lµ thµnh viªn
cña tæ chøc khu vùc th¬ng m¹i tù do ASEA ( AFTA ), vµ diÔn
®µn kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng ( APEC), ®· ký kÕt
hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi Mü, chuÈn bÞ gia nhËp
tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ), quan hÖ th¬ng m¹i víi
NhËt B¶n, EU, Nga, Trung Quèc.... ®ang tiÕp tôc më réng.
Lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn tham gia héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ níc ta cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ nãi chung vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng.
T¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng ra níc ngoµi trªn c¬ së
c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®· ký kÕt víi c¸c níc trong khu
vùc vµ trªn thÕ giíi. NÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt
trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn
cã xuÊt xø tõ níc ta sÏ ®îc tiªu thô trªn tÊt c¶ thÞ trêng c¸c
níc ASEAN víi d©n sè trªn 500 triÖu ngêi vµ GDP trªn 700 tû
USD. NÕu sau khi níc ta ra nhËp WTO th× sÏ ®îc hëng u ®·i
dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi huÖ quèc
trong quan hÖ víi 132 níc thµnh viªn cña tæ chøc nµy do vËy
hµng ho¸ cña níc ta xuÊt khÈu vµo c¸c níc ®ã ®îc dÔ dµng
h¬n, tõ n¨m 2020 hµng rµo thuÕ quan cña c¸c níc APEC sÏ
®îc dì bá. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó níc ta xuÊt khÈu hµng ho¸
vµo c¸c níc thµnh viªn APEC.
12
Toµn cÇu ho¸ ®· vµ ®ang t¹o ®iÒu kiÖn, c¬ héi cho n-
íc ta ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so
s¸nh vÒ lao ®éng, tµi nguyªn cña níc ta ®Ó ph¸t triÓn s¶n
xuÊt trong níc th«ng qua ®ã ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng
xuÊt khÈu vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi.
2. MÆt khã kh¨n
Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi th× th«ng qua qu¸ tr×nh toµn
cÇu ho¸ th× m«i trêng thÕ giíi còng ®Æt ra cho ho¹t ®éng
xuÊt khÈu cña níc ta kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch
thøc.
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn
tù do ho¸ th¬ng m¹i tøc lµ chÊp nhËn t c¸ch thµnh viªn c¹nh
tranh ngang b»ng víi c¸c níc kh¸c, nhng hiÖn nay níc ta vÉn
cßn bÞ tôt hËu kh¸ xa vÒ kinh tÕ ( nhÊt lµ tr×nh ®é c«ng
nghÖ vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ) v× vËy chÊt lîng
hµng ho¸ cña níc ta cßn kÐm xa c¸c níc kh¸c do ®ã mµ søc
c¹nh tranh cña hµng ho¸ níc ta cßn kÐm xa søc c¹nh tranh
cña hµng ho¸ c¸c níc kh¸c.
V× vËy hµng ho¸ cña níc ta ph¶i c¹nh tranh ngang b»ng
víi hµng ho¸ níc kh¸c th× ®ã lµ mét khã kh¨n rÊt lín cho
hµng ho¸ níc ta tån t¹i, ®øng v÷ng, ph¸t triÓn ®îc trªn thÞ
trêng tríc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña hµng ho¸ c¸c níc
kh¸c.
Trªn thÞ trêng thÕ giíi níc ta míi xuÊt khÈu chñ yÕu lµ
c¸c nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ chÕ, nh dÇu th«, g¹o, cµ
phª, chÌ, cao su. Cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn
13
nhÊt lµ s¶n phÈm chÊt lîng cao cßn Ýt, søc c¹nh tranh yÕu.
Trong khi ®ã gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ l¹i
bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng xÊu bÊt lîi cho níc xuÊt khÈu.
Ngoµi ra, m«i trêng quèc tÕ cßn ®Æt ra cho ho¹t ®éng
xuÊt khÈu cña níc ta nhiÒu khã kh¨n bÊt lîi nh t×nh tr¹ng
mÊt æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, hÖ thèng
hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña c¸c níc ®Æt ra,
t×nh tr¹ng gian lËn th¬ng m¹i..... lµ nh÷ng yÕu tè cã t¸c
®éng m¹nh mÏ ®Õn thÞ trêng, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xuÊt
khÈu cña níc ta, do ®ã mµ m«i trêng quèc tÕ cã tÝnh quyÕt
®Þnh ®Õn sù tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn cña hµng
ho¸ níc ta.
III. Vai trß cña nhµ níc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu
1. ChÝnh phñ hç trî c¸c doanh nghiÖp trong viÖc
ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
Thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c thuÕ ®Èy xuÊt
khÈu trong thêi gian qua lµ ®· vît qua ®îc c¬n sèc x¶y ra
n¨m 1991 - 1992 do sù biÕn ®æi chÝnh trÞ cña c¸c níc
XHCN, §«ng ¢u vµ Liªn X« cò. ViÖc mÊt ®i thÞ trêng lín nµy
®· kÝch thÝch nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i
t×m vµ khai th¸c c¸c thÞ trêng míi. B»ng c¸ch nç lùc ngo¹i
giao vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i ®óng ®¾n nh»m më
®êng vµ kÝch thÝch quan hÖ bu«n b¸n cña c¸c doanh
nghiÖp, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký trªn 70 hiÖp ®Þnh th-
¬ng m¹i vµ hiÖn nay cã quan hÖ bu«n b¸n víi trªn 110 níc
trong ®ã ®¸ng chó ý lµ hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ víi Liªn
14
minh Ch©u ¢u ký ngµy 17/7/1995, tham gia vµo AFTA,
b×nh thêng ho¸ quan hÖ bu«n b¸n ViÖt Nam - Trung Quèc,
ký hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Mü, gia nhËp APEC, WTO, c¬
cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ Ch©u ¸
80%, Ch©u ¢u 15%, Ch©u Phi 3%, Ch©u Mü 2%.
2. Nhµ níc ph¶i thµnh lËp c¸c Tæng c«ng ty vµ c¸c
tËp ®oµn kinh doanh lín ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh trªn
thÞ trêng quèc tÕ
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hµng lo¹t c¸c Tæng c«ng
ty, c¸c tËp ®oµn ®· ®îc thµnh lËp. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu
vèn, thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng v¬n tÇm ho¹t
®éng ra thÞ trêng thÕ giíi cña tõng doanh nghiÖp cßn h¹n
chÕ, viÖc lµm nµy ®· gióp c¸c doanh nghiÖp trong cïng
ngµnh liªn kÕt ®Ó ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp víi tÇm vãc (
thÕ vµ lùc ) ®ñ lín th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh ë thÞ trêng
trong níc vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi ®· vµ
sÏ ®îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ.
3. Nhµ níc ph¶i x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ theo
m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu
C¸c ngµnh ®Þnh híng vµo xuÊt khÈu ®îc ph¸t triÓn
m¹nh mÏ, c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ngµnh n«ng l©m,
ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n chiÕm 30%
tæng gÝa trÞ xuÊt khÈu.
C¸c c«ng nghÖ míi phôc vô s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt
khÈu nãi riªng vµ c«ng nghÖ míi nãi chung ®îc khuyÕn
15
khÝch ®a vµo ViÖt Nam th«ng qua chÕ ®é u ®·i trong viÖc
®¸nh thuÕ nhËp khÈu.
ChÝnh phñ ViÖt Nam chñ tr¬ng x©y dùng mét c¬ cÊu
kinh tÕ theo m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu,
khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ t¨ng
cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ
trêng thÕ giíi. ViÖc x¸c ®Þnh ngµnh träng ®iÓm cña nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam cã ý nghÜa quan träng vµ cÇn ®îc c©n
nh¾c kü cµng, cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã
thÓ coi nh÷ng ngµnh sau ®©y lµ träng ®iÓm : Ngµnh n«ng
nghiÖp, khai th¸c dÇu khÝ, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, s¶n
xuÊt ph©n bãn khoa häc, l¾p r¸p « t«.
4. X©y dùng c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp
tËp trung vµ khu c«ng nghÖ cao
ChÝnh phñ ®· cÊp giÊy phÐp thµnh lËp 6 khu chÕ xuÊt
víi quy chÕ ®Çu t u ®·i vµ bíc ®Çu mét sè khu ®· ho¹t
®éng, ®em l¹i kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. C¸c khu c«ng
nghiÖp tËp trung, khu c«ng nghÖ cao còng ®· ®îc thµnh lËp
ë ViÖt Nam vµ ®îc sù quan t©m cña ChÝnh phñ. Th¸ng
4/1997 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quy chÕ khu c«ng
nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao ë ViÖt Nam. §©y
lµ bíc ®i rÊt quan träng cña qu¸ tr×nh hay thÕ nhËp khÈu
vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ë níc ta ®ång thêi tiÕn tíi xuÊt
khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn vµ s¶n phÈm cã c«ng nghÖ cao
kh¾c phôc t×nh tr¹ng chØ xuÊt khÈu nguyªn liÖu vµ s¶n
phÈm s¬ chÕ nh hiÖn nay.
16
5. Nhµ níc ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt
khÈu cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay
Nhµ níc ViÖt Nam sö dông chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt khÈu
víi t c¸ch lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó khuyÕn khÝch vµ
qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §èi víi c¸c ngµnh, c¸c khu vùc
cÇn u tiªn cã nh÷ng quy ®Þnh miÔn, gi¶m thuÕ. Sau khi cã
luËt thuÕ, c¬ cÊu biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu th× chÝnh phñ
ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng söa ®æi cho phï hîp víi t×nh
h×nh trong níc còng nh trªn toµn thÕ giíi vµ khuyÕn khÝch
xuÊt khÈu ( luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®îc söa ®æi vµo
5/1992 vµ th¸ng 1/1993 )
ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t t¹o ®iÒu kiÖn cho
viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu :
Tõ n¨m 1987 ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch
trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ ®ång ViÖt Nam ( VN§ ) víi
®« la Mü ( ®ång tiÒn ®ãng vai trß quan träng trong quan
hÖ thanh to¸n cña ViÖt Nam víi níc ngoµi ). Kho¶ng c¸ch
gi÷a tû gi¸ quy ®Þnh cña ng©n hµng Trung ¬ng so víi tû gi¸
thÞ trêng tù do ®îc thu hÑp qua c¸c n¨m. Thêi kú 1991 -
1992 møc tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ®îc ®iÒu chØnh linh
ho¹t trong giai ®o¹n 1993 - 1995 ViÖt Nam ®· theo ®uæi tû
gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa æn ®Þnh ®Õn ®Çu n¨m 1995 tû
gi¸ cña hÖ thèng ng©n hµng so víi tû gi¸ thÞ trêng tù do
chªnh lÖch kh«ng ®¸ng kÓ n÷a. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i
trªn gãp phÇn gi÷ v÷ng ®îc gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam c¶
vÒ danh nghÜa vµ gi¸ trÞ thùc vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t,
khuyÕn khÝch xuÊt khÈu t¨ng lªn hµng n¨m.
17
7. Nhµ níc ph¶i thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th-
¬ng m¹i cña ViÖt Nam
Mét kinh nghiÖm quan träng trong viÖc thóc ®Èy xuÊt
khÈu lµ thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i. §©y lµ
c¸c tæ chøc phi lîi nhuËn cã nhiÖm vô thu thËp vµ nghiªn
cøu th«ng tin vÒ thÞ trêng ngoµi níc, bè trÝ triÓn l·m, tham
gia c¸c ho¹t ®éng giao lu quèc tÕ nh»m hç trî ph¸t triÓn c¸c
mÆt hµng míi hoÆc ngµnh nghÒ s¶n xuÊt cô thÓ hç trî viÖc
thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh n»m trong chÝnh s¸ch xuÊt khÈu
cña Nhµ níc vµ tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i.
ViÖt Nam nªn cã mét tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i ®ñ
m¹nh ®Ó chuyªn lµm c¸c nhiÖm vô kÓ trªn. ViÖc thµnh lËp
tæ chøc nµy sÏ cho phÐp më réng kh¶ n¨ng phèi hîp gi÷a
c¸c Bé, c¸c c¬ quan trong viÖc qu¶n lý nhµ níc vÒ ho¹t
®éng xuÊt khÈu còng nh kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin vµ
kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ trêng níc ngoµi cña c¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam
Mét ®iÒu ®¸ng lu ý lµ hiÖn nay mét sè tæ chøc xóc
tiÕn, th¬ng m¹i ®· cã mÆt ë níc ta song chóng ta cßn yÕu
trong c«ng t¸c phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy.
iv. Thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn vai trß qu¶n lý cña nhµ
níc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu
18
1. Thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû
gi¸ hèi ®o¸i trong ®iÒu hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu :
Trong quan hÖ víi c¸c níc thuéc khèi XHCN tríc ®©y, tû
gi¸ cña ViÖt Nam ®îc tÝnh theo ®ång róp Clearing ( sau nµy
®æi lµ róp chuyÓn kho¶n - transferable ruble ) ®ång tiÒn
ghi sæ dïng trong thanh to¸n mËu dÞch gi÷a c¸c níc thuéc
khèi XHCN tù quy ®Þnh víi nhau ®Ó lµm sao cho tµi kho¶n
gi÷a c¸c bªn sau khi trao ®æi ngo¹i th¬ng theo khèi lîng ®·
®îc quy ®Þnh hiÖp ®Þnh ký kÕt vµo ®Çu n¨m th× cuèi
n¨m kh«ng cßn sè d. §Æc trng cña chÕ ®é tû gi¶, ®· béc lé
nhiÒu mÆt bÊt hîp lý nã kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ hiÖn thÓ
vai trß ®iÒu tiÕt tû gi¸ trong viÖc c©n b»ng c¸n c©n thanh
to¸n, ®iÒu tiÕt t¸i s¶n xuÊt mµ cßn k×m h·m c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta, lµ nguyªn nh©n dÉn
®Õn t×nh tr¹ng tr× trÖ trong mét thêi gian dµi.
Tõ n¨m 1989 trë vÒ sau cho ®Õn nay nhµ níc ta ®· cã
nh÷ng chñ tr¬ng vµ gi¶i ph¸p ®æi míi trong quan hÖ ®èi
ngo¹i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸, ®· tõng bíc xãa bá c¬ chÕ ®éc
quyÒn ngo¹i th¬ng - cho phÐp c¸c tæ chøc kinh tÕ ®îc
phÐp xuÊt khÈu trùc tiÕp víi níc ngoµi. Sè lîng c¸c c«ng ty
®îc trùc tiÕp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kh«ng ngõng t¨ng
lªn cïng víi viÖc më réng ngo¹i th¬ng chÕ ®é tû gi¸ còng ®-
îc thay ®æi c¨n b¶n, Nhµ níc ®· ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸
linh ho¹t cã sù qu¶n lý cña nhµ níc nhng viÖc ®iÒu hµnh cña
nhµ níc trong tõng n¨m cã kh¸c nhau ta cã thÓ t¹m thêi chia
ra 3 giai ®o¹n.
19
a. Giai ®o¹n th¶ næi tû gi¸ : 1989 - 1993
Trong giai ®o¹n nµy tû gi¸ hèi ®o¸i VN§/ USD thÓ
hiÖn qua
Tû gi¸ USD/ VN§
N¨m Gi¸ chÝnh Gi¸ thÞ tr- T¨ng, L¹m ph¸t
thøc Nhµ êng tù do gi¶m
níc
1 2 3 4 5
1989 4.200 4370 + 8,80 + 34,70
1990 6.650 7330 + 13,30 + 67,30
1991 12.720 12330 - 0,02 + 68,00
1992 10.720 10550 - 0,02 + 17,30
1993 10.835 10736 -0,01 + 3,20
B¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy tû gi¸ VN§/USD qua c¸c
n¨m cã biÕn ®éng lªn xuèng. Tuy nhiªn tæng qu¸t mµ nãi
trong kho¶ng thêi gian nµy tû gi¸ VN§/USD cã khuynh híng
t¨ng vµ ®îc nhµ níc ®iÒu chØnh s¸t víi gi¸ thÞ trêng tù do.
§iÒu nµy chøng tá nhµ níc b¾t ®Çu th¶ næi tû gi¸, quan hÖ
20