Sử dụng phiếu học tập cô tình
- 22 trang
- file .doc
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
A - LỜI MỞ ĐẦU
Nhằm góp phần n©ng cao chÊt lîng d¹y häc ở tiểu học nói chung và m«n
LÞch sö nói riªng, năm học 2010- 2011, Bộ gi¸o dục và đµo t¹o đã chÝnh thức
ban hành ch¬ng tr×nh Tiểu học 2000 và đến nay nội dung ch¬ng tr×nh s¸ch
gi¸o khoa lớp 5 ®îc ®a vµo sö dông ®¹i trµ trong ph¹m vi c¶ níc. Để ®¸p øng
®îc nội dung ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ®ßi hái ph¶i ®æi míi ph¬ng ph¸p
d¹y häc. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc míi th× yªu cầu phải cã tæ chøc d¹y
häc t¬ng øng, phèi hîp ®Ó t¹o cơ hội cho học sinh suy nghĩ và làm việc, trao
®æi, th¶o luận với nhau nhiÒu hơn. V× vậy, việc sö dông phiÕu häc tËp có vai
trß ®¸ng kể trong quá trình dạy học môn LÞch sö ở tiểu học. Trước hết, nã là
phương tiện luyện tập kĩ năng: đọc, hiểu, ... cho học sinh. Mặt khác, kết quả
của phiếu học tập thu được từ học sinh không những nhanh chóng, kịp thời
mà còn thể hiện được trình độ, khả năng của từng em, từ đó giúp cho giáo
viên đánh giá chính xác và khách quan về năng lực của học sinh, để có những
tác động tích cực đến đối tượng của mình. Phiếu học tập có thể được sử dụng
một cách linh hoạt trong các hoạt động của tiến trình bài dạy với nhiều hình
thức dạy học (ngoài trời, trong lớp, ...) và nhiều hình thức tổ chức hoạt động
dạy học (cá nhân, nhóm, tổ, ...). Đó còn là điều kiện thuận lợi cho việc tiến
hành dạy học cá biệt hóa, phân biệt hóa. Bên cạnh đó, phiếu học tập còn kích
thích hứng thú học tập của các em.
Đặc biệt, với môn Lịch sử nói chung và môn Lịch sử lớp 5 nói riêng, nội
dung của môn học là những sự kiện lịch sử xã hội, cho nên bắt buộc người
học phải nhớ một cách chính xác. Thế nhưng, với những đặc điểm tâm sinh lí
của học sinh lớp 5 thì việc này gây không ít khó khăn trong quá trình học tập
môn Lịch sử. Vì thế, việc sử dụng phiếu học tập trong dạy học Lịch sử 5 là
một điều rất cần thiết và nên làm để đem lại hiệu quả chất lượng dạy và học
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang1
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
của giáo viên và học sinh. Bởi với phiếu học tập, các em có điều kiện tự mình
nhận ra những kiến thức trọng tâm của bài học. Mặt khác, phiếu học tập là
một trong những phương tiện dạy học trực quan, phù hợp với tâm sinh lí của
học sinh tiểu học. Do vậy, phiếu học tập giúp các em tiếp cận và nhận thức
kiến thức một cách dễ dàng, nhanh chóng và sâu sắc.
Tuy nhiên, ở các trường tiểu học hiện nay, việc sử dụng phiếu học tập
trong dạy học nói chung và trong môn Lịch sử nói riêng còn rất nhiều hạn chế
và bất cập. Thực trạng này xuất phát từ những nguyên nhân khách quan và
chủ quan như: cơ sở vật chất; trình độ và nhận thức của giáo viên; trình độ
học sinh; v.v...
Điều này làm cho chúng tôi - những người giáo viên tiểu học, luôn trăn
trở và suy nghĩ.
Chính vì những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: Thiết kế và sử dụng phiếu
học tập trong dạy học Lịch sử lớp 5 để nghiên cứu. Với hy vọng góp phần
nhỏ của mình nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5.
B - NỘI DUNG ®Ò tµi
I. c¬ së lÝ luËn
Cho đến nay, việc thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học đang
là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, nhưng chỉ dừng lại ở khía
cạnh khái quát, chưa đi sâu nghiên cứu qui trình thiết kế và phương pháp sử
dụng phiếu học tập trong môn Lịch sử lớp 5.
Có thể nói, càng về sau các nhà nghiên cứu càng quan tâm đến vấn đề sử
dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học. Nhưng tất cả tác giả chưa đưa ra
vấn đề thiết kế và sử dụng phiếu học tập như thế nào trong môn Lịch sử lớp 5
ở tiểu học. Vì vậy, đây là vấn đề hết sức mới mẻ, chưa có tác giả nào nghiên
cứu.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang2
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
II. c¬ së thùc tiÔn
- Kênh chữ đóng vai trò chủ yếu trong việc cung cấp các thông tin cần
thiết và việc hướng dẫn các hoạt động học tập.
- Kênh hình bao gồm 47 tranh ảnh, 3 lược đồ,..., không đơn thuần chỉ
làm nhiệm vụ minh họa mà còn đóng vai trò quan trọng như là nguồn thông
tin chính của một số bài học.
Từ sự phân tích đặc điểm chương trình, sách giáo khoa môn Lịch
sử líp5, tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn khi sử dụng phiếu học tập
trong môn Lịch sử líp 5 như sau:
* Thuận lợi:
- Sau mỗi bài học có phần câu hỏi cuối bài nên giáo viên có thể dựa vào
đó để thiết kế phiếu học tập hướng dẫn học sinh cách học và củng cố bài.
- Một số bài có tranh ảnh hoặc lược đồ nên giáo viên có thể tham khảo
để đặt câu hỏi trong phiếu nhằm khai thác nội dung, kiến thức trong ảnh hoặc
lược đồ làm cho bài học phong phú hơn đồng thời học sinh cũng dễ hiểu bài
hơn.
- Việc sử dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học Lịch sử 5 đã kích
thích được hứng thú say mê tìm hiểu, khám phá những sự kiện mà học sinh
còn thắc mắc muốn khám phá hiểu biết.
* Khó khăn:
- Số lượng câu hỏi cuối bài học trong sách giáo khoa còn ít (thường là
2 câu).
- Câu hỏi liên hệ thực tế trong sách giáo khoa còn hạn chế. Nếu giáo viên
chỉ sử dụng câu hỏi trong sách giáo khoa thì học sinh không nắm vững được
bài tốt, lớp không sinh động. Vì vậy giáo viên phải chuẩn bị thêm câu hỏi, bài
tập (câu hỏi chính lẫn câu hỏi phụ và câu hỏi liên hệ thực tế) nên mất nhiều
thời gian.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang3
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
- Kênh hình (tranh ảnh, lược đồ,...) không nhiều, có nhiều bài không có.
Vì vậy giáo viên phải chuẩn bị tranh ảnh, lược đồ kết hợp với soạn câu hỏi
trong phiếu học tập để bài học được sinh động hơn nên tốn thời gian...
Iii. néi dung ch¬ng tr×nh, yªu cÇu kiÕn thøc, kÜ n¨ng
Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5, tôi đã thực
hiện một số giải pháp như sau:
Biện pháp 1: Giáo viên nghiên cứu kĩ đặc điểm chương trình, sách
giáo khoa môn Lịch sử lớp 5 để thiết kế bộ phiếu học tập
1.1. Nội dung chư¬ng trình môn lịch sử lớp 5.
Ở lớp 5, học sinh tìm hiểu lịch sử dân tộc từ năm 1858 cho đến nay với
các nội dung chính sau:
a/ Thời kì (1858 – 1945) : Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm
lược và đô hộ
- Bài 1: “Bình Tây Đại nguyên soái” Trương Định
- Bài 2: Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước
- Bài 3: Cuộc phản công ở kinh thành Huế
- Bài 4: Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX
- Bài 5: Phan Bội Châu và phong trào Đông Du
- Bài 6: Quyết chí ra đi tìm đường cứu nước
- Bài 7: Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời
- Bài 8: Xô viết Nghệ - Tĩnh
- Bài 9: Cách mạng mùa thu
- Bài 10: Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập
- Bài 11: Ôn tập: Hơn tám tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược
và đô hộ (1858 – 1945)
b/ Thời kì (1945 – 1954): Bảo vệ chính quyền non trẻ, trường kì kháng
chiến chống thực dân Pháp
- Bài 12: Vượt qua tình thế hiểm nghèo
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang4
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
- Bài 13: “Thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước”
- Bài 14: Thu – đông 1947, Việt Bắc “mồ chôn giặc Pháp”
- Bài 15: Chiến thắng Biên giới thu – đông 1950
- Bài 16: Hậu phương những năm sau chiến dịch Biên giới
- Bài 17: Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
- Bài 18: Ôn tập: Chín năm kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc (1945 –
1954)
c/ Thời kì (1954 – 1975): Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu
tranh thống nhất đất nước
- Bài 19: Nước nhà bị chia cắt
- Bài 20: Bến Tre đồng khởi
- Bài 21: Nhà máy hiện đại đầu tiên của nước ta
- Bài 22: Đường Trường Sơn
- Bài 23: Sấm sét đêm giao thừa
- Bài 24: Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”
- Bài 25: Lễ kí Hiệp định Pa-ri
- Bài 26: Tiến vào Dinh Độc Lập
d/ Thời kì từ 1975 đến nay: Xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cả nước
- Bài 27: Hoàn thành thống nhất đất nước
- Bài 28: Xây dựng Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình
- Bài 29: Ôn tập: Lịch sử nước ta từ giữa thế kỉ XIX đến nay
1.2. Đặc điểm sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 5
1.2.1. Về mặt cấu trúc
Cấu trúc của mỗi bài học sách giáo khoa môn Lịch sử gồm các phần sau:
- Phần cung cấp kiến thức (thông tin).
- Phần tóm tắt trọng tâm của bài học được in đậm bằng màu xanh.
- Phần chú thích (có ở một số bài).
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang5
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
- Phần câu hỏi cuối bài vừa làm nhiệm vụ hướng dẫn cách học của học
sinh vừa làm nhiệm vụ củng cố.
Biện pháp 2: Giáo viên nắm vững qui trình thiết kế phiếu học tập
trong dạy học môn Lịch sử lớp 5
2.1. Nguyên tắc thiết kế phiếu học tập.
- Nội dung phiếu phù hợp với nội dung bài học.
- Nội dung phiếu phù hợp với đối tượng học sinh.
- Ngôn ngữ trong lệnh ngắn gọn, dễ đọc, dễ hiểu.
- Thời gian và thời điểm sử dụng phù hợp với từng loại phiếu.
- Trình bày phiếu khoa học.
2.2. Qui trình thiết kế nội dung phiếu học tập.
2.2.1. Xác định ý tưởng.
Điều này thể hiện định hướng của giáo viên về phương pháp dạy học của
bài học, về biện pháp sử dụng các tình huống và môi trường dạy học, về hình
thức tổ chức dạy học và kết hợp các phương tiện dạy học. Việc xác định ý
tưởng tiến hành bài học phải bao quát những thao tác: Phân tích nội dung học
tập, định hướng phương pháp, kĩ thuật, biện pháp và hình thức dạy học, nhận
thức môi trường và các điều kiện học tập, cách thức tổ chức các phiếu học tập
thành hệ thống như thế nào cho phù hợp. Nó cũng phải cho thấy rõ vấn đề hay
nhiệm vụ học tập chủ yếu của bài học.
2.2.2. Xác định cách trình bày nội dung học tập và hình thức thể hiện nó
trong phiếu học tập.
Việc xác định vấn đề hay nhiệm vụ của bài học đã phải làm từ khi xây
dựng ý tưởng. Ở bước này cần cụ thể hoá và làm cho ý tưởng đó chính xác
hơn trong nội dung các phiếu học tập. Tương ứng với những yêu cầu cần giải
quyết vấn đề thì học sinh cần những tư liệu và sự kiện nào, cần tiến hành thí
nghiệm, thực nghiệm gì cần hoàn thành những bài tập lí thuyết và thực hành
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang6
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
nào v.v.. Từ đó tổ chức bộ phiếu sao cho thích hợp nhất về mặt nội dung,
logic, cấu trúc và kĩ thuật.
Việc phân bố những sự kiện và công việc trong phiếu học tập cần được
kết hợp nhuần nhuyễn với việc lựa chọn hình thức biểu hiện. Có những dữ
liệu và sự kiện nên được trình bày bằng văn bản bình thường, có loại nên đưa
vào sơ đồ, biểu mẫu, hình ảnh.
Hình thức biểu đạt công việc trong phiếu học tập cũng cần được lựa
chọn. Đó có thể là bài tập thực hành, bài tập xử lý tình huống, yêu cầu giải
quyết vấn đề, có thể là viết báo cáo, viết tham luận, viết bảng tổng kết, làm đồ
dùng học tập, chế tạo sản phẩm, thực hiện bài kiểm tra (test), nhận xét hoặc
đánh giá quá trình hay sự vật nhất định, tổng quan hoặc tập hợp dữ liệu, nêu
giả thuyết hoặc tư tưởng, quan sát và ghi chép hiện tượng, v.v... Tất cả những
việc này đều phải phù hợp với đặc điểm của lớp và của bài học. Nếu trong lớp
ghép hay lớp hoà nhập hoặc trong lớp có nhiều khác biệt cá nhân và khác biệt
nhóm tương đối rõ rệt, thì phải tổ chức phiếu học tập thật chi tiết, theo cách
tiếp cận phân hoá và cá nhân hoá. Trong trường hợp này phiếu học tập càng
thể hiện rõ chức năng công cụ hoạt động và giao tiếp của nó trên lớp.
2.2.3. Tập hợp thông tin, dữ liệu và sự kiện.
Bước này được tiến hành theo những tính toán ở trên, Các nguồn thông
tin, dữ liệu và sự kiện có thể là sách hướng dẫn giảng dạy, sách hướng dẫn
học tập, nhật báo, tạp chí chuyên ngành, tạp chí khoa học - kĩ thuật,...
Việc tập hợp dữ liệu cần trung thành với ý tưởng ban đầu và vừa đủ về
khối lượng, không thừa, không thiếu, đặc biệt trong phương pháp thảo luận và
nghiên cứu tìm tòi. Để có phiếu học tập tốt giáo viên phải chịu khó tìm và
khai thác những tài liệu ngoài chương trình giáo dục và sách giáo khoa, sách
giáo viên một cách thường xuyên. Thông tin và dữ liệu cần được chủ động
tích luỹ, chỉnh lí và cập nhật, được tổ chức thành những cơ sở dữ liệu dễ truy
cập hoặc theo bài học, hoặc theo chuyên đề, hoặc theo hệ thống khái niệm,
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang7
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
hoặc theo những mô hình phương pháp dạy học đã dự kiến. Khi cần đến dữ
liệu thì có thể tập hợp nhanh chóng để thiết kế hệ thống phiếu học tập kịp thời
và hệ thống này luôn có tính chất mới mẽ.
2.2.4. Trình bày phiếu học tập
- Trình bày trên một mặt giấy với ngôn ngữ chính xác, dễ hiểu đối với
học sinh lớp 5.Trên phiếu có thể được sử dụng cả kênh hình lẫn kênh chữ,
hình thức rất đa dạng để tạo hứng thú học tập cho các em.
- Cấu trúc của phiếu học tập gồm: tên bài học, câu hỏi và những khoảng
trống để học sinh tự trả lời.
2.2.5. Chuẩn bị những lập luận câu hỏi và nhận xét để chỉ đạo và điều
chỉnh quá trình học tập.
Đây là sự kết hợp sử dụng phiếu học tập với những kĩ thuật quản lí lớp,
kĩ thuật sử dụng lời nói và câu hỏi trên lớp. Trong phiếu học tập có thể có
những sự kiện, tình huống và vấn đề mang tính chất phân kì, có bản chất song
đề hay nan giải, hoặc tính chất sâu xa cả về mặt nhận thức lí trí cũng như về
tình cảm. Nếu thiếu những lập luận và kiến giải sắc xảo của giáo viên trong
những trường hợp này thì quá trình học tập có thể rơi vào tình trạng bế tắc
hoặc chệch hướng, hoặc ít nhất cũng lãng phí thời gian, giảm sút hiệu quả.
Việc chuẩn bị định hướng và điều chỉnh là một thủ tục bắt buộc, không thể
chủ quan coi thường.
Giáo viên là người phải biết xử lí tất cả những tình huống đột ngột và bất
ngờ. Tuy vậy, việc xử lí hoàn toàn không có nghĩa là giải đáp đúng mọi
vướng mắc của học sinh, biết làm mọi việc mà học sinh không làm nổi, đưa ra
được những kết luận hoàn toàn chuẩn xác, phát biểu những đánh giá hoàn
toàn thuyết phục. Ý nghĩa chủ yếu của việc xử lí là thúc đẩy học tập, hỗ trợ
quá trình học tập tiến triển theo hướng tích cực, phá vỡ thế bế tắc hoặc tâm
trạng chùng giãn trong lớp, và quan trọng nhất là khuyến khích học sinh mạnh
dạn suy nghĩ nhiều hơn, hành động nhiều hơn, biết phê phán sâu sắc hơn.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang8
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
Nếu việc chuẩn bị định hướng chu đáo và thông minh, thì nó có tác dụng
hết sức mạnh mẽ đến hiệu quả học tập. Học sinh có thể được động viên khám
phá những giá trị vượt lên trên những tri thức sách vở, tích luỹ thêm nhiều sự
kiện không có trong bài học, bổ sung cho mình rất nhiều điều trong phong
cách tư duy và phong cách học tập.
Biện pháp 3: Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong các dạng bài
học Lịch sử lớp 5
3.1. Nguyên tắc sử dụng
- Ngôn ngữ ngắn gọn, rõ ràng, đủ ý.
- Phiếu phải đến được từng học sinh.
- Chú ý đến hoạt động cá nhân.
- Tránh áp đặt về câu trả lời, khuyến khích học sinh diễn đạt các ý tưởng.
- Không được lạm dụng phiếu học tập.
3.2. Phương pháp sử dụng.
3.2.1. Giao phiếu học tập theo cách tổ chức học tập.
Tùy cách tổ chức học tập, thí dụ học nhóm thực hành hay thảo luận, giáo
viên giao phiếu cho học sinh cùng với yêu cầu hướng dẫn nhiệm vụ cụ thể.
Các phiếu cá nhân hay dành cho cả nhóm dùng chung có thể khác nhau về sự
kiện, chủ đề, yêu cầu hay tình huống. Có thể dùng chính phiếu học tập để tổ
chức học tập, làm công cụ để ghép nhóm học sinh.
3.2.2. Quan sát và hướng dẫn quá trình học tập và hoạt động với phiếu
của học sinh.
Mục đích quan sát là phát hiện những biểu hiên thiếu tập trung nghiên
cứu dữ liệu, sự kiện, hoặc đọc và phân tích dữ liệu một cách tản mạn, tuỳ tiện
của học sinh để kịp thời khuyến khích và hướng dẫn. Điều đặc biệt quan trọng
là quan sát hoạt động cá nhân của mỗi học sinh, kể cả khi học nhóm. Không
để em nào dựa dẫm và thụ động chờ các bạn khác làm việc.
3.2.3. Giám sát những kết quả hoạt động của học sinh.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang9
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
Giáo viên có thể luân phiên tham gia công việc của từng nhóm, hoặc
cộng tác với một nhóm hay một học sinh cụ thể khi làm việc với phiếu, qua
đó kiểm soát được nhịp độ làm việc của học sinh và điều hành lớp một cách
chính xác. Việc giám sát như vậy giúp cho công việc của các nhóm tiến triển
đòng đều và xoay quanh trọng tâm của bài học, tạo thuận lợi hơn cho học sinh
khi họ thảo luận, báo cáo nhóm hoặc cá nhân, nhận xét và xử lý tương tác
nhóm sau khi kết thúc thảo luận. Cần khuyến khích học sinh làm việc thành
công, đạt được kết quả cụ thể.
3.2.4. Tổ chức thảo luận, báo cáo nhóm hoặc cá nhân để xử lý dữ liệu,
tình huống, giải quyết nhiệm vụ hoặc vấn đề công khai trước nhóm hoặc lớp.
Đây là hoạt động phát triển các kĩ năng học tập hợp tác, giúp học sinh
thực hiện nhiệm vụ trong quan hệ chia sẻ và tương tác. Từ đó nảy sinh nhiều
ý tưởng hơn, nhiều giải pháp hơn và tất nhiên việc học đạt hiệu quả cao hơn
so với những khâu trước. Lúc này phải lựa chọn kĩ thuật thảo luận sao cho
công việc hoàn thành nhanh nhất.
3.2.5. Giao phiếu học tập có nội dung đánh giá, kiểm tra hoặc hệ thống
hóa bài học.
Loại phiếu học tập này vẫn có hai chức năng cơ bản, nhưng nó nhấn
mạnh khía cạnh và tác dụng luyện tập. Học sinh làm việc với phiếu theo một
qui trình như trước, song với những yêu cầu mới mẻ về nội dung, nhịp độ và
phong cách. Việc luyện tập không hẳn là lặp lại những gì đã làm, mà chủ yếu
là nâng cao những nội dung đã lĩnh hội, nhất là về kĩ năng học tập.
3.2.6. Tổng kết công việc.
Nói chung qui trình sử dụng phiếu học tập diễn ra từng bước khớp với
logic của mô hình thảo luận và những kĩ thuật học hợp tác khác ( thí dụ học
tập dựa vào vấn đề, nghiên cứu tình huống). Vì vậy, trong bước này không
nhất thiết giáo viên phải đích thân nhận xét, tổng kết bài, mà tốt hơn là
khuyến khích học sinh tổng kết. Thông qua việc tổng kết, học sinh tự đánh
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang10
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
giá, đánh giá công việc của nhau, xử lí các quan hệ xã hội trong nhóm và lớp,
rút ra những kinh nghiệm cần thiết từ lập trường của chính họ,chứ không phải
từ lập trường của giáo viên. Lúc này giáo viên có thể khéo léo đưa ra những
lập luận định hướng và chỉ đạo nếu nhận thấy học sinh bối rối. Nếu học sinh
tự thực việc tổng kết thành công, thì giáo viên không cần can thiệp vào.
3.3. Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong các dạng bài học
3.3.1. Dạy học bài mới: ( Hình thức dạy học theo nhóm)
Bước 1: Giới thiệu bài.
Bước 2: Cho học sinh chia nhóm và phát phiếu học tập cho mỗi nhóm.
Bước 3: Yêu cầu các nhóm học sinh thảo luận trong thời gian qui định và
trình bày kết quả.
Bước 4: Cho các nhóm khác nhận xét và bổ sung.
Bước 5: Củng cố, đánh giá.
3.3.2. Củng cố bài học: ( Dạy học theo hình thức cá nhân)
Bước 1: Phát phiếu cho mỗi em.
Bước 2: Yêu cầu học sinh làm việc cá nhân trong thời gian qui định.
Bước 3: Sửa bài cả lớp.
Bước 4: Củng cố lại nội dung bài học.
3.4. Một số mẫu phiếu học tập trong dạy học môn Lịch sử lớp 5
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 1: “BÌNH TÂY ĐẠI NGUYÊN SOÁI” TRƯƠNG ĐỊNH
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Trương Định sinh năm 1920 tại:
… Gò Công ( Tiền Giang).
… Tân An ( Gia Định).
… Bình Sơn ( Quảng Ngãi).
… An Giang.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang11
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
2. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Trước khi là thủ lĩnh của phong trào chống Pháp ở Nam Kì, Trương Định
là:
… Lãnh tụ của phong trào Duy Tân.
… Lãnh đạo của phong trào kháng chiến chống Pháp ở Đà Nẵng.
… Phó lãnh binh tỉnh Gia Định, sau được phong chức lãnh binh
tỉnh An Giang.
… Một người dân Việt Nam bình thường yêu nước.
3. Sau khi nhận được lệnh vua ban xuống phải giải tán lực lượng kháng chiến
của nhân dân ba tỉnh miền Đông để đi An Giang nhận chức lãnh binh thì
Trương Định đã làm gì?
--------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
4. Việc từ chối nhận chức lãnh binh An Giang để đứng về phía nhân dân
chống Pháp của Trương Định thể hiện điều gì?
-----------------------------------------------------------------------------------------
----
-----------------------------------------------------------------------------------------
----
-----------------------------------------------------------------------------------------
----
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 3: CUỘC PHẢN CÔNG Ở KINH THÀNH HUẾ
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Tôn Thất Thuyết là người đứng đầu phái:
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang12
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
… Chủ hòa.
… Chủ chiến.
2. Em hãy trình bày tóm tắt diễn biến cuộc phản công ở kinh thành Huế.
---------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
3. Trong cuộc thảo luận về nguyên nhân thất bại của cuộc phản công ở kinh
thành Huế vào đêm 5/7/1885, các bạn em đưa ra nhiều ý kiến khác nhau. Em
hãy đánh dấu x vào ô trống, tương ứng với ý em cho là đúng:
… Do chủ quan khinh địch.
… Do sự bạc nhược của triều đình Huế.
… Do sự chênh lệch về lực lượng.
… Do sự chênh lệch về vũ khí.
4. Cuộc phản công ở kinh thành Huế do Tôn Thất Thuyết và một số quan lại
yêu nước tổ chức đã mở đầu cho phong trào Cần Vương. Vậy phong trào Cần
Vương diễn ra trong khoảng thời gian nào sau đây. Em hãy đánh dấu x vào ô
trống, ứng với thời gian đúng:
… 1858 - 1945
… 1885 - 1896
… 1858 - 1896
… 1896 - 1899
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 11: ÔN TẬP: HƠN TÁM MƯƠI NĂM CHỐNG THỰC DÂN PHÁP
XÂM LƯỢC VÀ ĐÔ HỘ (1858 – 1945)
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang13
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
1. Em hãy nối mỗi sự kiện lịch sử với một mốc thời gian tương ứng:
Cách mạng tháng Tám
1/9/1858
Đảng cộng sản Việt Nam ra đời
19/8/1945
Thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta
Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời 5/6/1911
Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước 3/2/1930
2/9/1945
2. Em hãy điền vào chỗ chấm (...) tên những nhân vật lịch sử tương ứng với
mỗi phong trào:
a. Canh tân đổi mới đất nước : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
b. Phong trào Đông Du : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
c. Cuộc phản công ở kinh thành Huế : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
d. Bình Tây đại nguyên soái : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
e. Phong trào nông dân Yên Thế : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
3. Tại sao các phong trào yêu nước chống Pháp trước khi chưa có Đảng đều
bị thất bại ?
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 17: CHIẾN THẮNG LỊCH SỬ ĐIỆN BIÊN PHỦ
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang14
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
1. Tại sao nói Điện Biên Phủ là Pháo đài không thể công
phá ? .........................................................................................................
..........
...................................................................................................................
2. Trong bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” của nhà thơ Tố Hữu có đoạn
viết :
“ Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt”.
Em hãy cho biết năm mươi sáu ngày đêm của chiến dịch Điện Biên Phủ
được bắt đầu và kết thúc vào thời gian nào ?
* Bắt đầu ngày .............. tháng ................ năm ................
* Kết thúc ngày.............. tháng ................ năm ................
3. Em hãy kể lại những gương chiến đấu điển hình trong chiến dịch Điện Biên
Phủ.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 18: ÔN TẬP: CHÍN NĂM KHÁNG CHIẾN BẢO VỆ ĐỘC LẬP
DÂN TỘC (1945 – 1954)
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang15
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
1. Em hãy nối mỗi sự kiện lịch sử sau ứng với một mốc thời gian xác định:
Quốc hội khoá I của nước Việt Nam dân
chủ cộng hoà
Kháng chiến toàn quốc bùng nổ 19/12/1946
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II 6/1/1946
Đại hội anh hùng và chiến sĩ thi đua toàn 2/1951
quốc 7/5/1954
Chiến thắng Điện Biên Phủ 1/5/1952
2. Trong thời kì từ 1945 - 1954, quân ta đã chủ động tiến hành các chiến
dịch nào ? Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng :
… Chiến dịch Việt Bắc thu - đông năm 1947.
… Chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950.
… Chiến dịch Tây Bắc năm 1952.
… Chiến dịch Điện Biên Phủ.
3. Em hãy kể lại những câu chuyện về các anh hùng, liệt sĩ đã học trong
thời kì kháng chiến chống Pháp.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 20 : BẾN TRE ĐỒNG KHỞI
1. Em hãy trình bày những chính sách mà Mĩ - Diệm đã thực hiện đối với các
chiến sĩ và đồng bào miền Nam trong thời gian 1955 - 1959.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang16
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
..................................................................................................................
2. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng.
Việc Mĩ - Diệm điên cuồng khủng bố chiến sĩ cách mạng và đồng bào miền
Nam thể hiện :
… Sức mạnh của quân đội viễn chinh Mĩ.
… Sự suy yếu và cô lập.
… Sức mạnh của quân đội ngụy.
3. Quan sát lược đồ dưới đây, em hãy tô màu vào những địa phương : Quảng
Ngãi (1), Bến Tre (2), Tây Ninh (3) là những nơi nổ ra phong trào đồng khởi
cuối năm 1959 đầu năm 1960 :
(Lược đồ phong trào đồng khởi cuối năm 1959 đầu năm 1960)
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 23 : SẤM SÉT ĐÊM GIAO THỪA
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng :
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang17
A - LỜI MỞ ĐẦU
Nhằm góp phần n©ng cao chÊt lîng d¹y häc ở tiểu học nói chung và m«n
LÞch sö nói riªng, năm học 2010- 2011, Bộ gi¸o dục và đµo t¹o đã chÝnh thức
ban hành ch¬ng tr×nh Tiểu học 2000 và đến nay nội dung ch¬ng tr×nh s¸ch
gi¸o khoa lớp 5 ®îc ®a vµo sö dông ®¹i trµ trong ph¹m vi c¶ níc. Để ®¸p øng
®îc nội dung ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ®ßi hái ph¶i ®æi míi ph¬ng ph¸p
d¹y häc. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc míi th× yªu cầu phải cã tæ chøc d¹y
häc t¬ng øng, phèi hîp ®Ó t¹o cơ hội cho học sinh suy nghĩ và làm việc, trao
®æi, th¶o luận với nhau nhiÒu hơn. V× vậy, việc sö dông phiÕu häc tËp có vai
trß ®¸ng kể trong quá trình dạy học môn LÞch sö ở tiểu học. Trước hết, nã là
phương tiện luyện tập kĩ năng: đọc, hiểu, ... cho học sinh. Mặt khác, kết quả
của phiếu học tập thu được từ học sinh không những nhanh chóng, kịp thời
mà còn thể hiện được trình độ, khả năng của từng em, từ đó giúp cho giáo
viên đánh giá chính xác và khách quan về năng lực của học sinh, để có những
tác động tích cực đến đối tượng của mình. Phiếu học tập có thể được sử dụng
một cách linh hoạt trong các hoạt động của tiến trình bài dạy với nhiều hình
thức dạy học (ngoài trời, trong lớp, ...) và nhiều hình thức tổ chức hoạt động
dạy học (cá nhân, nhóm, tổ, ...). Đó còn là điều kiện thuận lợi cho việc tiến
hành dạy học cá biệt hóa, phân biệt hóa. Bên cạnh đó, phiếu học tập còn kích
thích hứng thú học tập của các em.
Đặc biệt, với môn Lịch sử nói chung và môn Lịch sử lớp 5 nói riêng, nội
dung của môn học là những sự kiện lịch sử xã hội, cho nên bắt buộc người
học phải nhớ một cách chính xác. Thế nhưng, với những đặc điểm tâm sinh lí
của học sinh lớp 5 thì việc này gây không ít khó khăn trong quá trình học tập
môn Lịch sử. Vì thế, việc sử dụng phiếu học tập trong dạy học Lịch sử 5 là
một điều rất cần thiết và nên làm để đem lại hiệu quả chất lượng dạy và học
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang1
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
của giáo viên và học sinh. Bởi với phiếu học tập, các em có điều kiện tự mình
nhận ra những kiến thức trọng tâm của bài học. Mặt khác, phiếu học tập là
một trong những phương tiện dạy học trực quan, phù hợp với tâm sinh lí của
học sinh tiểu học. Do vậy, phiếu học tập giúp các em tiếp cận và nhận thức
kiến thức một cách dễ dàng, nhanh chóng và sâu sắc.
Tuy nhiên, ở các trường tiểu học hiện nay, việc sử dụng phiếu học tập
trong dạy học nói chung và trong môn Lịch sử nói riêng còn rất nhiều hạn chế
và bất cập. Thực trạng này xuất phát từ những nguyên nhân khách quan và
chủ quan như: cơ sở vật chất; trình độ và nhận thức của giáo viên; trình độ
học sinh; v.v...
Điều này làm cho chúng tôi - những người giáo viên tiểu học, luôn trăn
trở và suy nghĩ.
Chính vì những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: Thiết kế và sử dụng phiếu
học tập trong dạy học Lịch sử lớp 5 để nghiên cứu. Với hy vọng góp phần
nhỏ của mình nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5.
B - NỘI DUNG ®Ò tµi
I. c¬ së lÝ luËn
Cho đến nay, việc thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học đang
là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, nhưng chỉ dừng lại ở khía
cạnh khái quát, chưa đi sâu nghiên cứu qui trình thiết kế và phương pháp sử
dụng phiếu học tập trong môn Lịch sử lớp 5.
Có thể nói, càng về sau các nhà nghiên cứu càng quan tâm đến vấn đề sử
dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học. Nhưng tất cả tác giả chưa đưa ra
vấn đề thiết kế và sử dụng phiếu học tập như thế nào trong môn Lịch sử lớp 5
ở tiểu học. Vì vậy, đây là vấn đề hết sức mới mẻ, chưa có tác giả nào nghiên
cứu.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang2
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
II. c¬ së thùc tiÔn
- Kênh chữ đóng vai trò chủ yếu trong việc cung cấp các thông tin cần
thiết và việc hướng dẫn các hoạt động học tập.
- Kênh hình bao gồm 47 tranh ảnh, 3 lược đồ,..., không đơn thuần chỉ
làm nhiệm vụ minh họa mà còn đóng vai trò quan trọng như là nguồn thông
tin chính của một số bài học.
Từ sự phân tích đặc điểm chương trình, sách giáo khoa môn Lịch
sử líp5, tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn khi sử dụng phiếu học tập
trong môn Lịch sử líp 5 như sau:
* Thuận lợi:
- Sau mỗi bài học có phần câu hỏi cuối bài nên giáo viên có thể dựa vào
đó để thiết kế phiếu học tập hướng dẫn học sinh cách học và củng cố bài.
- Một số bài có tranh ảnh hoặc lược đồ nên giáo viên có thể tham khảo
để đặt câu hỏi trong phiếu nhằm khai thác nội dung, kiến thức trong ảnh hoặc
lược đồ làm cho bài học phong phú hơn đồng thời học sinh cũng dễ hiểu bài
hơn.
- Việc sử dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học Lịch sử 5 đã kích
thích được hứng thú say mê tìm hiểu, khám phá những sự kiện mà học sinh
còn thắc mắc muốn khám phá hiểu biết.
* Khó khăn:
- Số lượng câu hỏi cuối bài học trong sách giáo khoa còn ít (thường là
2 câu).
- Câu hỏi liên hệ thực tế trong sách giáo khoa còn hạn chế. Nếu giáo viên
chỉ sử dụng câu hỏi trong sách giáo khoa thì học sinh không nắm vững được
bài tốt, lớp không sinh động. Vì vậy giáo viên phải chuẩn bị thêm câu hỏi, bài
tập (câu hỏi chính lẫn câu hỏi phụ và câu hỏi liên hệ thực tế) nên mất nhiều
thời gian.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang3
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
- Kênh hình (tranh ảnh, lược đồ,...) không nhiều, có nhiều bài không có.
Vì vậy giáo viên phải chuẩn bị tranh ảnh, lược đồ kết hợp với soạn câu hỏi
trong phiếu học tập để bài học được sinh động hơn nên tốn thời gian...
Iii. néi dung ch¬ng tr×nh, yªu cÇu kiÕn thøc, kÜ n¨ng
Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5, tôi đã thực
hiện một số giải pháp như sau:
Biện pháp 1: Giáo viên nghiên cứu kĩ đặc điểm chương trình, sách
giáo khoa môn Lịch sử lớp 5 để thiết kế bộ phiếu học tập
1.1. Nội dung chư¬ng trình môn lịch sử lớp 5.
Ở lớp 5, học sinh tìm hiểu lịch sử dân tộc từ năm 1858 cho đến nay với
các nội dung chính sau:
a/ Thời kì (1858 – 1945) : Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm
lược và đô hộ
- Bài 1: “Bình Tây Đại nguyên soái” Trương Định
- Bài 2: Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước
- Bài 3: Cuộc phản công ở kinh thành Huế
- Bài 4: Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX
- Bài 5: Phan Bội Châu và phong trào Đông Du
- Bài 6: Quyết chí ra đi tìm đường cứu nước
- Bài 7: Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời
- Bài 8: Xô viết Nghệ - Tĩnh
- Bài 9: Cách mạng mùa thu
- Bài 10: Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập
- Bài 11: Ôn tập: Hơn tám tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược
và đô hộ (1858 – 1945)
b/ Thời kì (1945 – 1954): Bảo vệ chính quyền non trẻ, trường kì kháng
chiến chống thực dân Pháp
- Bài 12: Vượt qua tình thế hiểm nghèo
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang4
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
- Bài 13: “Thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước”
- Bài 14: Thu – đông 1947, Việt Bắc “mồ chôn giặc Pháp”
- Bài 15: Chiến thắng Biên giới thu – đông 1950
- Bài 16: Hậu phương những năm sau chiến dịch Biên giới
- Bài 17: Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
- Bài 18: Ôn tập: Chín năm kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc (1945 –
1954)
c/ Thời kì (1954 – 1975): Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu
tranh thống nhất đất nước
- Bài 19: Nước nhà bị chia cắt
- Bài 20: Bến Tre đồng khởi
- Bài 21: Nhà máy hiện đại đầu tiên của nước ta
- Bài 22: Đường Trường Sơn
- Bài 23: Sấm sét đêm giao thừa
- Bài 24: Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”
- Bài 25: Lễ kí Hiệp định Pa-ri
- Bài 26: Tiến vào Dinh Độc Lập
d/ Thời kì từ 1975 đến nay: Xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cả nước
- Bài 27: Hoàn thành thống nhất đất nước
- Bài 28: Xây dựng Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình
- Bài 29: Ôn tập: Lịch sử nước ta từ giữa thế kỉ XIX đến nay
1.2. Đặc điểm sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 5
1.2.1. Về mặt cấu trúc
Cấu trúc của mỗi bài học sách giáo khoa môn Lịch sử gồm các phần sau:
- Phần cung cấp kiến thức (thông tin).
- Phần tóm tắt trọng tâm của bài học được in đậm bằng màu xanh.
- Phần chú thích (có ở một số bài).
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang5
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
- Phần câu hỏi cuối bài vừa làm nhiệm vụ hướng dẫn cách học của học
sinh vừa làm nhiệm vụ củng cố.
Biện pháp 2: Giáo viên nắm vững qui trình thiết kế phiếu học tập
trong dạy học môn Lịch sử lớp 5
2.1. Nguyên tắc thiết kế phiếu học tập.
- Nội dung phiếu phù hợp với nội dung bài học.
- Nội dung phiếu phù hợp với đối tượng học sinh.
- Ngôn ngữ trong lệnh ngắn gọn, dễ đọc, dễ hiểu.
- Thời gian và thời điểm sử dụng phù hợp với từng loại phiếu.
- Trình bày phiếu khoa học.
2.2. Qui trình thiết kế nội dung phiếu học tập.
2.2.1. Xác định ý tưởng.
Điều này thể hiện định hướng của giáo viên về phương pháp dạy học của
bài học, về biện pháp sử dụng các tình huống và môi trường dạy học, về hình
thức tổ chức dạy học và kết hợp các phương tiện dạy học. Việc xác định ý
tưởng tiến hành bài học phải bao quát những thao tác: Phân tích nội dung học
tập, định hướng phương pháp, kĩ thuật, biện pháp và hình thức dạy học, nhận
thức môi trường và các điều kiện học tập, cách thức tổ chức các phiếu học tập
thành hệ thống như thế nào cho phù hợp. Nó cũng phải cho thấy rõ vấn đề hay
nhiệm vụ học tập chủ yếu của bài học.
2.2.2. Xác định cách trình bày nội dung học tập và hình thức thể hiện nó
trong phiếu học tập.
Việc xác định vấn đề hay nhiệm vụ của bài học đã phải làm từ khi xây
dựng ý tưởng. Ở bước này cần cụ thể hoá và làm cho ý tưởng đó chính xác
hơn trong nội dung các phiếu học tập. Tương ứng với những yêu cầu cần giải
quyết vấn đề thì học sinh cần những tư liệu và sự kiện nào, cần tiến hành thí
nghiệm, thực nghiệm gì cần hoàn thành những bài tập lí thuyết và thực hành
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang6
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
nào v.v.. Từ đó tổ chức bộ phiếu sao cho thích hợp nhất về mặt nội dung,
logic, cấu trúc và kĩ thuật.
Việc phân bố những sự kiện và công việc trong phiếu học tập cần được
kết hợp nhuần nhuyễn với việc lựa chọn hình thức biểu hiện. Có những dữ
liệu và sự kiện nên được trình bày bằng văn bản bình thường, có loại nên đưa
vào sơ đồ, biểu mẫu, hình ảnh.
Hình thức biểu đạt công việc trong phiếu học tập cũng cần được lựa
chọn. Đó có thể là bài tập thực hành, bài tập xử lý tình huống, yêu cầu giải
quyết vấn đề, có thể là viết báo cáo, viết tham luận, viết bảng tổng kết, làm đồ
dùng học tập, chế tạo sản phẩm, thực hiện bài kiểm tra (test), nhận xét hoặc
đánh giá quá trình hay sự vật nhất định, tổng quan hoặc tập hợp dữ liệu, nêu
giả thuyết hoặc tư tưởng, quan sát và ghi chép hiện tượng, v.v... Tất cả những
việc này đều phải phù hợp với đặc điểm của lớp và của bài học. Nếu trong lớp
ghép hay lớp hoà nhập hoặc trong lớp có nhiều khác biệt cá nhân và khác biệt
nhóm tương đối rõ rệt, thì phải tổ chức phiếu học tập thật chi tiết, theo cách
tiếp cận phân hoá và cá nhân hoá. Trong trường hợp này phiếu học tập càng
thể hiện rõ chức năng công cụ hoạt động và giao tiếp của nó trên lớp.
2.2.3. Tập hợp thông tin, dữ liệu và sự kiện.
Bước này được tiến hành theo những tính toán ở trên, Các nguồn thông
tin, dữ liệu và sự kiện có thể là sách hướng dẫn giảng dạy, sách hướng dẫn
học tập, nhật báo, tạp chí chuyên ngành, tạp chí khoa học - kĩ thuật,...
Việc tập hợp dữ liệu cần trung thành với ý tưởng ban đầu và vừa đủ về
khối lượng, không thừa, không thiếu, đặc biệt trong phương pháp thảo luận và
nghiên cứu tìm tòi. Để có phiếu học tập tốt giáo viên phải chịu khó tìm và
khai thác những tài liệu ngoài chương trình giáo dục và sách giáo khoa, sách
giáo viên một cách thường xuyên. Thông tin và dữ liệu cần được chủ động
tích luỹ, chỉnh lí và cập nhật, được tổ chức thành những cơ sở dữ liệu dễ truy
cập hoặc theo bài học, hoặc theo chuyên đề, hoặc theo hệ thống khái niệm,
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang7
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
hoặc theo những mô hình phương pháp dạy học đã dự kiến. Khi cần đến dữ
liệu thì có thể tập hợp nhanh chóng để thiết kế hệ thống phiếu học tập kịp thời
và hệ thống này luôn có tính chất mới mẽ.
2.2.4. Trình bày phiếu học tập
- Trình bày trên một mặt giấy với ngôn ngữ chính xác, dễ hiểu đối với
học sinh lớp 5.Trên phiếu có thể được sử dụng cả kênh hình lẫn kênh chữ,
hình thức rất đa dạng để tạo hứng thú học tập cho các em.
- Cấu trúc của phiếu học tập gồm: tên bài học, câu hỏi và những khoảng
trống để học sinh tự trả lời.
2.2.5. Chuẩn bị những lập luận câu hỏi và nhận xét để chỉ đạo và điều
chỉnh quá trình học tập.
Đây là sự kết hợp sử dụng phiếu học tập với những kĩ thuật quản lí lớp,
kĩ thuật sử dụng lời nói và câu hỏi trên lớp. Trong phiếu học tập có thể có
những sự kiện, tình huống và vấn đề mang tính chất phân kì, có bản chất song
đề hay nan giải, hoặc tính chất sâu xa cả về mặt nhận thức lí trí cũng như về
tình cảm. Nếu thiếu những lập luận và kiến giải sắc xảo của giáo viên trong
những trường hợp này thì quá trình học tập có thể rơi vào tình trạng bế tắc
hoặc chệch hướng, hoặc ít nhất cũng lãng phí thời gian, giảm sút hiệu quả.
Việc chuẩn bị định hướng và điều chỉnh là một thủ tục bắt buộc, không thể
chủ quan coi thường.
Giáo viên là người phải biết xử lí tất cả những tình huống đột ngột và bất
ngờ. Tuy vậy, việc xử lí hoàn toàn không có nghĩa là giải đáp đúng mọi
vướng mắc của học sinh, biết làm mọi việc mà học sinh không làm nổi, đưa ra
được những kết luận hoàn toàn chuẩn xác, phát biểu những đánh giá hoàn
toàn thuyết phục. Ý nghĩa chủ yếu của việc xử lí là thúc đẩy học tập, hỗ trợ
quá trình học tập tiến triển theo hướng tích cực, phá vỡ thế bế tắc hoặc tâm
trạng chùng giãn trong lớp, và quan trọng nhất là khuyến khích học sinh mạnh
dạn suy nghĩ nhiều hơn, hành động nhiều hơn, biết phê phán sâu sắc hơn.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang8
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
Nếu việc chuẩn bị định hướng chu đáo và thông minh, thì nó có tác dụng
hết sức mạnh mẽ đến hiệu quả học tập. Học sinh có thể được động viên khám
phá những giá trị vượt lên trên những tri thức sách vở, tích luỹ thêm nhiều sự
kiện không có trong bài học, bổ sung cho mình rất nhiều điều trong phong
cách tư duy và phong cách học tập.
Biện pháp 3: Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong các dạng bài
học Lịch sử lớp 5
3.1. Nguyên tắc sử dụng
- Ngôn ngữ ngắn gọn, rõ ràng, đủ ý.
- Phiếu phải đến được từng học sinh.
- Chú ý đến hoạt động cá nhân.
- Tránh áp đặt về câu trả lời, khuyến khích học sinh diễn đạt các ý tưởng.
- Không được lạm dụng phiếu học tập.
3.2. Phương pháp sử dụng.
3.2.1. Giao phiếu học tập theo cách tổ chức học tập.
Tùy cách tổ chức học tập, thí dụ học nhóm thực hành hay thảo luận, giáo
viên giao phiếu cho học sinh cùng với yêu cầu hướng dẫn nhiệm vụ cụ thể.
Các phiếu cá nhân hay dành cho cả nhóm dùng chung có thể khác nhau về sự
kiện, chủ đề, yêu cầu hay tình huống. Có thể dùng chính phiếu học tập để tổ
chức học tập, làm công cụ để ghép nhóm học sinh.
3.2.2. Quan sát và hướng dẫn quá trình học tập và hoạt động với phiếu
của học sinh.
Mục đích quan sát là phát hiện những biểu hiên thiếu tập trung nghiên
cứu dữ liệu, sự kiện, hoặc đọc và phân tích dữ liệu một cách tản mạn, tuỳ tiện
của học sinh để kịp thời khuyến khích và hướng dẫn. Điều đặc biệt quan trọng
là quan sát hoạt động cá nhân của mỗi học sinh, kể cả khi học nhóm. Không
để em nào dựa dẫm và thụ động chờ các bạn khác làm việc.
3.2.3. Giám sát những kết quả hoạt động của học sinh.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang9
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
Giáo viên có thể luân phiên tham gia công việc của từng nhóm, hoặc
cộng tác với một nhóm hay một học sinh cụ thể khi làm việc với phiếu, qua
đó kiểm soát được nhịp độ làm việc của học sinh và điều hành lớp một cách
chính xác. Việc giám sát như vậy giúp cho công việc của các nhóm tiến triển
đòng đều và xoay quanh trọng tâm của bài học, tạo thuận lợi hơn cho học sinh
khi họ thảo luận, báo cáo nhóm hoặc cá nhân, nhận xét và xử lý tương tác
nhóm sau khi kết thúc thảo luận. Cần khuyến khích học sinh làm việc thành
công, đạt được kết quả cụ thể.
3.2.4. Tổ chức thảo luận, báo cáo nhóm hoặc cá nhân để xử lý dữ liệu,
tình huống, giải quyết nhiệm vụ hoặc vấn đề công khai trước nhóm hoặc lớp.
Đây là hoạt động phát triển các kĩ năng học tập hợp tác, giúp học sinh
thực hiện nhiệm vụ trong quan hệ chia sẻ và tương tác. Từ đó nảy sinh nhiều
ý tưởng hơn, nhiều giải pháp hơn và tất nhiên việc học đạt hiệu quả cao hơn
so với những khâu trước. Lúc này phải lựa chọn kĩ thuật thảo luận sao cho
công việc hoàn thành nhanh nhất.
3.2.5. Giao phiếu học tập có nội dung đánh giá, kiểm tra hoặc hệ thống
hóa bài học.
Loại phiếu học tập này vẫn có hai chức năng cơ bản, nhưng nó nhấn
mạnh khía cạnh và tác dụng luyện tập. Học sinh làm việc với phiếu theo một
qui trình như trước, song với những yêu cầu mới mẻ về nội dung, nhịp độ và
phong cách. Việc luyện tập không hẳn là lặp lại những gì đã làm, mà chủ yếu
là nâng cao những nội dung đã lĩnh hội, nhất là về kĩ năng học tập.
3.2.6. Tổng kết công việc.
Nói chung qui trình sử dụng phiếu học tập diễn ra từng bước khớp với
logic của mô hình thảo luận và những kĩ thuật học hợp tác khác ( thí dụ học
tập dựa vào vấn đề, nghiên cứu tình huống). Vì vậy, trong bước này không
nhất thiết giáo viên phải đích thân nhận xét, tổng kết bài, mà tốt hơn là
khuyến khích học sinh tổng kết. Thông qua việc tổng kết, học sinh tự đánh
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang10
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
giá, đánh giá công việc của nhau, xử lí các quan hệ xã hội trong nhóm và lớp,
rút ra những kinh nghiệm cần thiết từ lập trường của chính họ,chứ không phải
từ lập trường của giáo viên. Lúc này giáo viên có thể khéo léo đưa ra những
lập luận định hướng và chỉ đạo nếu nhận thấy học sinh bối rối. Nếu học sinh
tự thực việc tổng kết thành công, thì giáo viên không cần can thiệp vào.
3.3. Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong các dạng bài học
3.3.1. Dạy học bài mới: ( Hình thức dạy học theo nhóm)
Bước 1: Giới thiệu bài.
Bước 2: Cho học sinh chia nhóm và phát phiếu học tập cho mỗi nhóm.
Bước 3: Yêu cầu các nhóm học sinh thảo luận trong thời gian qui định và
trình bày kết quả.
Bước 4: Cho các nhóm khác nhận xét và bổ sung.
Bước 5: Củng cố, đánh giá.
3.3.2. Củng cố bài học: ( Dạy học theo hình thức cá nhân)
Bước 1: Phát phiếu cho mỗi em.
Bước 2: Yêu cầu học sinh làm việc cá nhân trong thời gian qui định.
Bước 3: Sửa bài cả lớp.
Bước 4: Củng cố lại nội dung bài học.
3.4. Một số mẫu phiếu học tập trong dạy học môn Lịch sử lớp 5
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 1: “BÌNH TÂY ĐẠI NGUYÊN SOÁI” TRƯƠNG ĐỊNH
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Trương Định sinh năm 1920 tại:
… Gò Công ( Tiền Giang).
… Tân An ( Gia Định).
… Bình Sơn ( Quảng Ngãi).
… An Giang.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang11
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
2. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Trước khi là thủ lĩnh của phong trào chống Pháp ở Nam Kì, Trương Định
là:
… Lãnh tụ của phong trào Duy Tân.
… Lãnh đạo của phong trào kháng chiến chống Pháp ở Đà Nẵng.
… Phó lãnh binh tỉnh Gia Định, sau được phong chức lãnh binh
tỉnh An Giang.
… Một người dân Việt Nam bình thường yêu nước.
3. Sau khi nhận được lệnh vua ban xuống phải giải tán lực lượng kháng chiến
của nhân dân ba tỉnh miền Đông để đi An Giang nhận chức lãnh binh thì
Trương Định đã làm gì?
--------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
4. Việc từ chối nhận chức lãnh binh An Giang để đứng về phía nhân dân
chống Pháp của Trương Định thể hiện điều gì?
-----------------------------------------------------------------------------------------
----
-----------------------------------------------------------------------------------------
----
-----------------------------------------------------------------------------------------
----
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 3: CUỘC PHẢN CÔNG Ở KINH THÀNH HUẾ
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Tôn Thất Thuyết là người đứng đầu phái:
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang12
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
… Chủ hòa.
… Chủ chiến.
2. Em hãy trình bày tóm tắt diễn biến cuộc phản công ở kinh thành Huế.
---------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
3. Trong cuộc thảo luận về nguyên nhân thất bại của cuộc phản công ở kinh
thành Huế vào đêm 5/7/1885, các bạn em đưa ra nhiều ý kiến khác nhau. Em
hãy đánh dấu x vào ô trống, tương ứng với ý em cho là đúng:
… Do chủ quan khinh địch.
… Do sự bạc nhược của triều đình Huế.
… Do sự chênh lệch về lực lượng.
… Do sự chênh lệch về vũ khí.
4. Cuộc phản công ở kinh thành Huế do Tôn Thất Thuyết và một số quan lại
yêu nước tổ chức đã mở đầu cho phong trào Cần Vương. Vậy phong trào Cần
Vương diễn ra trong khoảng thời gian nào sau đây. Em hãy đánh dấu x vào ô
trống, ứng với thời gian đúng:
… 1858 - 1945
… 1885 - 1896
… 1858 - 1896
… 1896 - 1899
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 11: ÔN TẬP: HƠN TÁM MƯƠI NĂM CHỐNG THỰC DÂN PHÁP
XÂM LƯỢC VÀ ĐÔ HỘ (1858 – 1945)
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang13
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
1. Em hãy nối mỗi sự kiện lịch sử với một mốc thời gian tương ứng:
Cách mạng tháng Tám
1/9/1858
Đảng cộng sản Việt Nam ra đời
19/8/1945
Thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta
Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời 5/6/1911
Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước 3/2/1930
2/9/1945
2. Em hãy điền vào chỗ chấm (...) tên những nhân vật lịch sử tương ứng với
mỗi phong trào:
a. Canh tân đổi mới đất nước : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
b. Phong trào Đông Du : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
c. Cuộc phản công ở kinh thành Huế : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
d. Bình Tây đại nguyên soái : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
e. Phong trào nông dân Yên Thế : .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
3. Tại sao các phong trào yêu nước chống Pháp trước khi chưa có Đảng đều
bị thất bại ?
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 17: CHIẾN THẮNG LỊCH SỬ ĐIỆN BIÊN PHỦ
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang14
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
1. Tại sao nói Điện Biên Phủ là Pháo đài không thể công
phá ? .........................................................................................................
..........
...................................................................................................................
2. Trong bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” của nhà thơ Tố Hữu có đoạn
viết :
“ Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt”.
Em hãy cho biết năm mươi sáu ngày đêm của chiến dịch Điện Biên Phủ
được bắt đầu và kết thúc vào thời gian nào ?
* Bắt đầu ngày .............. tháng ................ năm ................
* Kết thúc ngày.............. tháng ................ năm ................
3. Em hãy kể lại những gương chiến đấu điển hình trong chiến dịch Điện Biên
Phủ.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 18: ÔN TẬP: CHÍN NĂM KHÁNG CHIẾN BẢO VỆ ĐỘC LẬP
DÂN TỘC (1945 – 1954)
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang15
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
1. Em hãy nối mỗi sự kiện lịch sử sau ứng với một mốc thời gian xác định:
Quốc hội khoá I của nước Việt Nam dân
chủ cộng hoà
Kháng chiến toàn quốc bùng nổ 19/12/1946
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II 6/1/1946
Đại hội anh hùng và chiến sĩ thi đua toàn 2/1951
quốc 7/5/1954
Chiến thắng Điện Biên Phủ 1/5/1952
2. Trong thời kì từ 1945 - 1954, quân ta đã chủ động tiến hành các chiến
dịch nào ? Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng :
… Chiến dịch Việt Bắc thu - đông năm 1947.
… Chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950.
… Chiến dịch Tây Bắc năm 1952.
… Chiến dịch Điện Biên Phủ.
3. Em hãy kể lại những câu chuyện về các anh hùng, liệt sĩ đã học trong
thời kì kháng chiến chống Pháp.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 20 : BẾN TRE ĐỒNG KHỞI
1. Em hãy trình bày những chính sách mà Mĩ - Diệm đã thực hiện đối với các
chiến sĩ và đồng bào miền Nam trong thời gian 1955 - 1959.
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang16
Sáng kiến kinh nghiệm Trường Tiểu học sè 2 Liên Thủy
..................................................................................................................
2. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng.
Việc Mĩ - Diệm điên cuồng khủng bố chiến sĩ cách mạng và đồng bào miền
Nam thể hiện :
… Sức mạnh của quân đội viễn chinh Mĩ.
… Sự suy yếu và cô lập.
… Sức mạnh của quân đội ngụy.
3. Quan sát lược đồ dưới đây, em hãy tô màu vào những địa phương : Quảng
Ngãi (1), Bến Tre (2), Tây Ninh (3) là những nơi nổ ra phong trào đồng khởi
cuối năm 1959 đầu năm 1960 :
(Lược đồ phong trào đồng khởi cuối năm 1959 đầu năm 1960)
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 23 : SẤM SÉT ĐÊM GIAO THỪA
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng :
GV: Hoàng Thị Thanh Tình Trang17