Sự cần thiết phải tối ưu hoá chương trình sản xuất tối ưu cho dn
- 28 trang
- file .doc
PhÇn Më ®Çu
Sù cÇn thiÕt ph¶I tèi u ho¸ ch¬ng tr×nh s¶n
xuÊt tèi u cho DN
S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng
cña con ngêi, lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi loµi ngêi. Dï ho¹t ®éng trong lÜnh
vùc nµo vµ ë giai ®o¹n lÞch sö nµo th× con ngêi còng cÇn cã thøc ¨n, quÇn ¸o,
nhµ ë v.v... ®Ó duy tr×nh sù tån t¹i cña con ngêi vµ c¸c ph¬ng tiÖn vËt chÊt cho
ho¹t ®éng cña hä. Muèn cã cña c¶i vËt chÊt ®ã, con ngêi ph¶i kh«ng nõng s¶n
xuÊt ra chóng. S¶n xuÊt cµng ®îc më réng, sè lîng cña c¶i vËt chÊt cµng nhiÒu
chÊt lîng cµng tèt, h×nh thøc chñng lo¹i... cµng ®Ñp vµ ®a d¹ng, kh«ng nh÷ng
lµm cho ®êi sèng vËt chÊt ®îc n©ng cao mµ ®êi sèng tinh thÇn còng ®îc më
réng vµ ph¸t triÓn. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt, quy m«,
tr×nh ®é vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn c¸c ho¹t ®éng kh¸c
cña ®êi sèng x· héi. ChÝnh v× vËy C.M¸c vµ ¡ngghen ®· chØ ra r»ng, s¶n xuÊt
cña c¶i vËt chÊt lµ c¬ së lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, tÊt yÕu vµ vÜnh viÔn cña sù tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ngêi vµ x· héi loµi ngêi.
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, môc tiªu cña c¸c ®¬n vÞ kinh
tÕ (xÝ nghiÖp, n«ng trêng, hîp t¸c x·...) lµ t¹o ra mét khèi lîng gi¸ trÞ sö dông
nhÊt ®Þnh phï hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña nÒn kinh tÕ. B¶n
chÊt cña nã, chØ duy tr× t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, coi thêng quy luËt gi¸ trÞ, c¹nh
tranh, cung cÇu nªn c¸c c¬ së kinh tÕ còng thiÕu søc sèng vµ ®éng lùc ®Ó ph¸t
triÓn s¶n xuÊt. M«i trêng doanh nghiÖp bÞ ®«ng cøng bëi hÖ thèng kÕ ho¹ch
liªn ngµnh, liªn xÝ nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp sèng trong mét m«i trêng t¬ng
®èi æn ®Þnh, kÕ ho¹ch cña nhµ níc còng nh c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o
c©n ®èi ®Õn møc tr× trÖ.
NÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ níc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, ®· ph¸ vì tÝnh chÊt tù cung tù cÊp cña nÒn
kinh tÕ tù nhiªn tríc ®©y vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng. Kinh tÕ
thÞ trêng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng hãa dùa trªn sù ph¸t triÓn rÊt
cao cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sö dông kinh tÕ thÞ trêng lµ sö dông quy luËt gi¸ trÞ,
c¹nh tranh, cung cÇu buéc mçi ngêi s¶n xuÊt tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng hãa
do m×nh lµm ra. Sù c¹nh tranh ë ®©y kh«ng chØ riªng sù c¹nh tranh gay g¾t
gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cuéc ch¹y ®ua vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶, thêi gian
1
ngµy cµng quyÕt liÖt, ph¬ng ph¸p c¹nh tranh vµ nh÷ng tiªu chuÈn c¹nh tranh
còng thay ®æi kh«ng ngõng ®Ó giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n
xuÊt, tiªu thô hµng hãa ®Ó tõ ®ã thu ®îc lîi nhuËn nhiÒu nhÊt cho m×nh, mµ
c¹nh tranh cßn cã thÓ diÔn ra gi÷a s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. VÝ dô: ngêi s¶n
xuÊt muèn b¸n ®îc hµng hãa víi gi¸ cao nhng ngêi tiªu dïng l¹i muèn mua ®-
îc hµng hãa víi gi¸ rÎ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i
sèng trong m«i trêng ®Çy biÕn ®éng: sù biÕn ®æi nhanh chãng vÒ khoa häc kü
thuËt, nh÷ng ®¹o luËt míi, nh÷ng chÝnh s¸ch míi vÒ qu¶n lý ho¹t ®éng cña
c¸c doanh nghiÖp mµ nhµ níc ban bè vµ ®iÒu chØnh kh«ng ngõng, sù biÕn ®æi
trong møc thu nhËp cña nh©n d©n, tËp qu¸n tiªu dïng còng cã nh÷ng biÕn ®æi
lín vµ thêng xuyªn. ThÞ trêng kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ gi¶i ph¸p tuyÖt h¶o,
nã còng cã nh÷ng khuyÕt tËt:
- Kh«ng trî gióp ®îc mÊy vµ thËm chÝ cßn lµm cho ngêi Ýt nguån lùc
dÉn ®Õn chÕt ®ãi.
- Cã thÓ dÉn tíi sù kh«ng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ (thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t).
- Gi¸ c¶ kh«ng ph¶i lµ kq cña lùc lîng ®iÒu tiÕt ngoµi thÞ trêng (®éc quyÒn).
- ¶nh hëng 1 phÝa - ngo¹i øng (¶nh hëng tiªu cùc - ngêi kh¸c ph¶i g¸nh
chÞu).
- Kh«ng ho¹t ®éng ®îc trong mét sè lÜnh vùc (kinh doanh hµng hãa
c«ng céng).
- Kh«ng cã ®îc nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ (kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ pauto).
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®· ®Æt c¸c doanh nghiÖp trong mét t¬ng lai kh«ng
æn ®Þnh, mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®Òu chÞu søc Ðp buéc ph¶i quan t©m tíi sù
tiªu thô trªn thÞ trêng sao cho s¶n phÈm cña m×nh ®îc x· héi thõa nhËn vµ
còng tõ ®ã hä míi cã ®îc thu nhËp. VÊn ®Ò rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh chiÕn lîc s¶n
phÈm còng nh c¸c chiÕn lîc chøc n¨ng kh¸c cña c¸c doanh nghiÖp ®Òu trë nªn
cÊp thiÕt.
Nhu cÇu thÞ trêng vÒ s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®îc thÓ hiÖn b»ng lo¹i s¶n
phÈm cô thÓ, chÊt lîng s¶n phÈm, quy m« cña cÇu (lîng cÇu), gi¸ c¶ thÞ trêng
vµ thêi gian ®¸p øng.
HiÖn nay, ngoµi viÖc doanh nghiÖp s¶n xuÊt ph¶i thêng xuyªn nghiªn
cøu nhu cÇu, thÞ hiÕu, së thÝch cña ngêi tiªu dïng, dù ®o¸n sù thay ®æi cña
cÇu, ph¸t hiÖn c¸c nhu cÇu míi, ®ång thêi qu¶ng c¸o ®Ó kÝch cÇu... th× doanh
nghiÖp s¶n xuÊt cßn cã mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt cÇn gi¶i quyÕt, ®ã lµ x¸c ®Þnh ®îc
2
s¶n lîng ®Ó ®¶m b¶o tháa m·n tèt nhÊt nhÊt nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ trêng
vµ sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp víi môc ®Ých lîi
nhuËn tèi ®a. Thùc tiÔn chøng minh r»ng s¶n xuÊt nhiÒu cha h¼n ®· mang l¹i
nhiÒu lîi nhuËn bëi v× s¶n phÈm thõa Õ trong c¸c kú s¶n xuÊt lµm cho doanh
nghiÖp ph¶i chÞu nh÷ng chi phÝ kh«ng nhá. S¶n xuÊt ë møc thÊp th× ®a doanh
nghiÖp tíi nh÷ng kho¶n thiÖt h¹i kh¸c nh c«ng nh©n thiÕu viÖc lµm, m¸y mãc
kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt vµ lîi nhuË mÊt ®i khi cã lîng cÇu d (nhu cÇu
thùc tÕ cao h¬n møc s¶n lîng)... VÊn ®Ò x©y dùng mét møc s¶n lîng hîp lý,
®¶m b¶o lîi nhuËn tèi ®a cho doanh nghiÖp râ rµng kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò
®¬n gi¶n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét
m«i trêng kinh doanh kh«ng æn ®Þnh, tèi ®a hãa lîi nhuËn chØ cã thÓ ®¹t ®îc
trªn c¬ së ®iÒu tra, nghiªn cøu vµ dù b¸o nhu cÇu thÞ trêng lµm c¬ së cho viÖc
x¸c ®Þnh møc s¶n lîng s¶n xuÊt.
§Ò tµi nµy tr×nh bµy vÊn ®Ò lµ tõ c¸c m« h×nh dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm
hiÖn cã, ®a thªm vµo c¸c m« h×nh nµy mét hÖ sè gäi lµ hÖ sè thÝch øng lîi Ých
sao cho phï hîp víi tÝnh chÊt bÊt ®Þnh cña dßng nhu cÇu vµ lËp bµi to¸n x¸c
®Þnh hµm lîng s¶n xuÊt sao cho kh¶ n¨ng ®¹t lîi nhuËn tèi ®a cña doanh
nghiÖp lµ cao nhÊt. Vµ øng dông vµo thùc tÕ m« h×nh x¸c ®Þnh s¶n lîng tèi u
võa t×m ®îc cho C«ng ty G¹ch èp l¸t Hµ Néi trùc thuéc Tæng c«ng ty
Viglacera
CH¦¥NG 1 C¸C PH¦¥NG PH¸P X¸C §ÞNH CH¦¥NG TR×NH
S¶N XUÊT TèI ¦U CHO DN.
I . C¸C NH¢N Tè ¶NH H¦ëNG
Nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ trêng ®îc h×nh thµnh díi sù t¸c ®éng cña nhiÒu
nh©n tè bao gåm:
1/ C¸c nh©n tè bªn trong gåm cã :thiÕt kÕ s¶n phÈm ,dÞch vô maketing
vµ s¶n xuÊt vËt chÊt .
Tõ sù bïng næ nh hiÖn nay th× h×nh ¶nh cña VN ®îc qu¶ng b¸ nh thÕ
nµo ? Vµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®îc giíi thiÖu ra sao gãp phÇn rÊt quan
träng víi viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh .Ngoµi ra tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò s¶n
suÊt ,nhiÖm vô ,kinh tÕ ®Òu cã ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi chÊt lîng
vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai vÊn ®Ò ®îc ngêi tiªu dïng quan t©m nhÊt . 2/
3
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®îc t¸c ®éng tõ nhiÒu phÝa nh :kh¸ch hµng ,ngêi cung
cÊp ,®èi thñ c¹nh tranh ,sù thay thÕ .
+Trong ®ã kh¸ch hµng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh tíi viÖc thµnh thay b¹i
cña s¶n phÈm .
+Ngêi cung cÊp :bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo còng chØ tån t¹i ®îc nÕu
nã tho¶ m·n c¸c vÊn ®Ò vÒ ®Çu vµo ,nh vËy nã phô thuéc vµo c¸c nhµ cung cÊp
.
+§èi thñ c¹nh tranh :HiÓu ®ù¬c vÊn ®Ò nãng báng cña doang nghiÖp
s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã tiªu thô ®îc hay kh«ng phô thù«c vµo ®Êu hiÖu
doanh nghiÖp Êy chiÕm yªu cÇu trªn thÞ phÇn nh thÕ nµo so víi ®èi thñ c¹nh
tranh cña hä ®Æc biÖt lµ mÆt hµnh thay thÕ bëi v× kh¸ch hµng cã thÓ thay thÕ sö
dông s¶n phÈm nµy b»ng s¶n phÈm kh¸c nÕu hä thÊy cÇn thiÕt hay khi hµng
ho¸ thuéc lo¹i nµy thêng xuyªn gÆp trôc trÆc nµo ®ã.V× vËy hiÖn nay víi sù
ph¸t triÓn cña KHCN th× sÏ cã rÊt nhiÒu s¶n phÈm thay thÕ dÉn tíi s¶n phÈm
cu¶ chóng ta sÏ khã tiªu thô c× vËy ph¶i quan t©m ®Õn nh÷ng s¶n phÈm thay
thÕ nµo ®ã ®Ó cã chÝnh s¸ch phï hîp .
3/-C¸c nh©n ttè t¸c ®éng tõ m«i trêng nh luËt lÖ ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh
kinh tÕ cña mçi níc ,chÝnh trÞ x· héi c«ng nghÖ ../.
+VÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ :Khi nÒn kinh tÕ ®ãng viÖc tiÕp thÞ vµ
tiªu thô s¶n phÈm sÏ ®îc dÔ dµng h¬n vµ khi ®ã ngêi tiªu dïng cã ®ñ ®IÒu
kiÖn ®Ó mua s¾m nh÷ng s¶n phÈm mµ hä thÝch ,cßn nÕu nÒn kinh tÕ th× thÞ
hiÕu cña kh¸ch hµng l¹i gi¶m xuèng .
+VÕf XH:biÕn ®æi vÒ xu híng rÊt khã nhËn ra nhng nÕu doanh nghiÖp
nhËn thøc ®îc sù biÕn ®æi nµy vµ s¶n xuÊt theo xu híng Êy th× rÊt dÔ thµnh
c«ng.Tiªu biÓu nh tËp qu¸n tiªu dïng thay ®æi mét c¸ch tõ tõ ,v× cvËy nÕu
doanh nghiÖp dô ®o¸n ®óng sÏ n¾m ®îc u nthÕ trªn thÞ trêng
=>Tãm l¹i sù t¸c ®éng ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè theo nh÷ng huíng
kh¸c nhau vµ c¸c quy luËt kh¸c cïng víi c¸c nh©n tè kh¸ch quan n»m ngoµi
nhË thøc vµ kiÕm so¸t cña c¸c doanh nghiÖp ®· lµm cho nhu cÇu tiªu thô vÒ
s¶n phÈm ®· trë thµnh ®¹i lîng ngÉu nhiªn kh«ng thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh
x¸c ®îc .Tuy nhiªn trong thùc tÕ chóng ta cã tiÕp cËn th«ng qua viÖc ¸p dông
m« h×nh dù b¸o nhu cÇu vµ cho ®Õn nay lÜnh vùc qu¶n lý s¶n xuÊt ®· cã nhiÒ
m« h×nh dù b¸o nhu cÇu ®îc ¸p dông cho s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp.
II. NGHI£N CøU NHU CÇU TI£U DïNG
4
§Ó nghiªn cøu nhu cÇu tiªu dïng cÇn n¾m ®îc lý thuyÕt vÒ hµnh vi cña
ngêi tiªu dïng (kinh tÕ vÜ m«), lý thuyÕt ph©n ®o¹n thÞ trêng. Ngêi tiªu dïng
trªn thÞ trêng lu«n lùa chän ®Ó tèi ®a hãa lîi Ých trong khu«n khæ cña giíi h¹n
ng©n s¸ch tiªu dïng.
§iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó tèi ®a hãa lîi Ých (sù tháa dông).
Trong ®ã: MUA - ®é tháa dông biªn cña SPA
PA - gi¸ cña s¶n phÈm A
§Ó tèi ®a hãa ®é tháa dông, ngêi tiªu dïng kh«ng thô ®éng tríc ngêi
s¶n xuÊt, mµ cßn lµ lùc lîng "®èi träng" ®èi víi ngêi s¶n xuÊt. Cßn c¸c doanh
nghiÖp lu«n lùa chän (®Çu ra, ®Çu vµo) ®Ó tèi ®a hãa lîi nhuËn b»ng c¸ch:
- Cùc tiÓu hãa chi phÝ kinh doanh.
- Cùc ®¹i hãa doanh thu. §iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó tèi ®a hãa lîi nhuËn.
- §èi víi h·ng c¹nh tranh hoµn h¶o: MC = MR = P
- §èi víi h·ng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: MC = MR < P
C¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn chØ thu lîi nhuËn th«ng thêng mµ cßn
muèn thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. V× vËy trªn thùc tÕ hä thÓ hiÖn tÝnh hai
mÆt: võa muèn tu©n thñ võa muèn tho¸t ly khái sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt
thÞ trêng. XÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶, hä trë thµnh "®èi tîng" ®èi víi Nhµ níc vµ ®èi
víi ngêi tiªu dïng.
III.C¸c ph¬ng ph¸p dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm .
Sù t¸c ®éng ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè theo nh÷ng c¸ch thøc vµ c¸c quy
luËt kh¸c nhau vµ trong sè ®ã cã nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan n»m ngoµi nhËn
thøc vµ kiÓm so¸t cña DN ®· lµm cho nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ tr êng lµ mét
®¹i lîng ngÉu nhiªn kh«ng thÕ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c ®îc bëi c¸c doanh
nghiÖp .MÆc dï kh«ng thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c ®îc nhng ta cã thÎ
tiÖm cËn nã th«ng qua c¸c m« h×nh dù b¸o nhu cÇu .
Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu m« h×nh dù b¸o nhu cÇu ®Ó sö dông trong dù b¸o
s¶n phÈm doanh nghiÖp .
1. Ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n
Theo m« h×nh dù ®o¸n nµy møc dù ®o¸n nhu cÇu c¶u kú sau ®óng b»ng nhu
cÇu cña kú tríc nã:
(1) Ft+1=Dt
5
Trong ®ã : Ft+1: Møc dù b¸o kú t+1
Dt : Nhu cÇu thùc kú t
Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®IÓm lµ ®¬n gi¶n vµ dÔ lµm kh«ng cÇn tÝnh to¸n phøc
t¹p sè liÖu lu tr÷ Ýt .KÕt qu¶ dù b¸o nh¹y bÐn víi sù thay ®æi cña dßng nhu cÇu
nªn ®«Ý víi nh÷ng dßng nhu cÇu biÕn ®æi ngÉu nhiªn thíng sai sè lín .Tuy
nhiªn kÕt qu¶ nµy ®a tíi kÕt qu¶ tèt víi dßng nhu cÇu cã tÝnh chÊt xu híng .
2. Ph¬ng ph¸p trung b×nh
Theo møc dù b¸o nµy ë thêi kú t+1 lµ trung b×nh céng cña c¸c thêi kú cßn
l¹i (tõ t vÒ truíc) theo c«ng thøc:
(2) víi n rÊt lín
Ph¬ng ph¸p nµy san b»ng ®îc mäi biÕn ®éng ngÉu nhiªn cña dßng nhu cÇu
.§©y lµ m« h×nh dù b¸o kÐm nh¹y bÐn nhÊt ®èi víi sù biÕn ®æi cña dßng nhu
cÇu .Ph¬ng ph¸p nµy phï hîp víi c¸c dßng nhu cÇu ®Òu vµ æn ®Þnh .Sai sè lµ
rÊt lín nÕu gÆp dong nhu cÇu cã tÝnh chÊt thêi vô hoÆc dßng xu híng .Nhîc
®iÓm lín nhÊt sè lîng tÝnh to¸n nhiÒu vµ sè lîng cÇn lu tr÷ còng lín .
3. Ph¬ng ph¸p trung b×nh ®éng
§©y lµ ph¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n vµ trung b×nh nh»m
kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®IÓm cña ph¬ng ph¸p trªn .Ph¬ng ph¸p nµy thùc chÊt
lµ ph¬ng ph¸p trung b×nh nhng gi¸ trÞ nhá (n=3,5…).
Víi n=3 ta cã
Ph¬ng ph¸p nµy gäi lµ trung b×ng ®éng v× sau mçi chu kú dù b¸o l¹i bá ®i
c¸c gi¸ trÞ xa nhÊt trong qu¸ khø vµ thªm vµo mét gi¸ trÞ míi (gi¸ trÞ hiÖ
t¹i ).Nã lµ sù tho¶ hiÖp cña hai ph¬ng ph¸p trªn ,nã lµ trung b×nh cña n sè liÖu
míi nhÊt ,.V× vËy nã trë nªn nh¹y bÐn h¬n víi thêi cuéc .Ngîc l¹i víi n>1 ph-
¬ng ph¸p ®· kh¾c phôc ®îc nhîc ®IÓm cña ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n lµ nã kh«ng
qu¸ nh¹y bÐn víi sù biÕn ®éng cña dßng nhu cÇu.
Ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái x¸c ®Þnh n sao cho sai sè dù b¸o lµ min ,®ã chÝnh
lµ c«ng viÖc cña ngêi dù b¸o, n ph¶i thay ®æi thêng xuyªn cho phï hîp víi sù
thay ®æi cña dßng nhu cÇu.
Ph¬ng ph¸p trung b×nh ®éng cã träng sè.
Víi mçi sè liÖu trong qu¸ khø ta g¾n nã víi mét träng sè @ thÓ hiÖn sô
¶nh hëng cña nã tíi kÕt qu¶ dù b¸o theo c«ng thøc :
6
(4)
®îc lùa chän bëi ngêi dù b¸o dùa trªn sù ph©n tÝch chÊt cña dßng nhu
cÇu, tho¶ m·n ®iÒu kiÖn vµ
Nhê ®iÒu chØnh thêng xyªn hÖ sè nªn thùc tÕ chØ ra r»ng dù b¸o b»ng
ph¬ng ph¸p nµy mang l¹i kÕt qu¶ chÝnh x¸ h¬n víi trugn b×nh ®éng .C¸c ph-
¬ng ph¸p trªn cã mèi quan hÖ víi nhau.
5. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch cÊu tróc
Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta ph©n tÝch dßng nhu cÇu thùc tÕ trong qu¸ khø
thµnh c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau:
Xu híng T:lµ sù biÕn ®æi cã tÝnh chÊt chu kú cña dßng yªu cÇu theo thêi gian.
Møc biÕn ®æi theo thêi vô S: do nh÷ng biÕn ®æi cã tÝnh chÊt chu kú cña nhu
cÇu
C¸c yÕu tè ngÉu nhiªn R: ph¸t sinh do nguyªn nh©n bÊt thêng g©y ra thay
®æi khÝ hËu b·o lôt dÉn ®Õn sù thay ®æi s¶n phÈm trªn thÞ truêng .
Nhu cÇu thùc tÕ ë Dt ë kú thø t ®îc biÓu diÔn díi hai h×nh thøc :
-H×nh thøc céng c¸c yÕu tè : Dt= Tt + St + Rt
-H×nh thøc nh©n c¸c c¸c yÕu tè: Dt= Tt . St . Rt
Th«ng thêng ngêi ta hay sö dông h×nh thøc thø hai.
Ph¬ng ph¸p san b»ng sè mò
Ph¬ng ph¸p trung b×nh ®éng vµ ph¬ng ph¸p trung b×ng ®éng cã träng sè
cã hai nhîc ®IÓm chÝnh lµ :
1. §Ó dù b¸o nhu cÇu ë thêi kú t+1 ta chØ sö dông n møc cÇu thùc tÕ gÇn
®©y nhÊt tõ thø t trë vÒ tríc ,cßn c¸c sè liÖu tõ n+1 trë vÒ tríc ta c¾t
bá .Nhng thùc tÕ vµ lý luËn kh«ng ai chøng ming ®îc r»ng c¸c sè liÖu tõ
n+1 trë vÒ tríc hoµn toµn kh«ng ¶nh hëng g× tíi ®¹i lîng cÇn dù b¸o .
2. Sè liÖu cÇn lu tr÷ lín ,sè lîng tÝnh to¸n nhiÒu .
§Ó kh¾c phôc hai nhîc ®IÓm nªu trªn ph¬ng ph¸p san b»ng hµm sè mò ®·
ra ®êi ,ph¬ng ph¸p nµy sö dông tÊt c¶ c¸c sè liÖu ®· x¶y ra trong qu¸ khø vµo
m« h×nh dù b¸o c¸c träng sè gi¶m dÇn trong qu¸ khø theo quy luËt hµm
mò.Nhng viÖc ¸p dông l¹i kh¸ ®¬n gi¶n ,víi mçi s¶n phÈm chØ cÇn lu l¹i møc
nhu cÇu thùc tÕ ë thêi kú tríc vµ møc dù b¸o cña thêi kú tríc ta cã:
(5)
Trong ®ã Dt : sè lîng yªu cÇu thùc tÕ ë kú t
7
: hÖ sè tuú chän cña ngêi dù b¸o ,
BiÕn ®æi (5) ta sÏ ®îc:
(6)
v× nªn ph¬ng ph¸p nµy chÝnh lµ ph¬ng ph¸p trung b×nh
dµi h¹n cã träng sè. Bé träng sè tu©n theo luËt hµm sè mò, gi¶m dÇn
khi cµng xa trong qu¸ khø.
Ta cã mét sè nhËn xÐt chung cho c¸c ph¬ng ph¸p :
B»ng viÖc lùa chän mét ph¬ng ph¸p dù b¸o thÝch hîp ,doanh nghiÖp cã thÎ
tiÖm cËn ®îc nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ trêng lµm c¬ së ®Ó x©y dùng ch¬ng
tr×nh s¶n xuÊt thÝch hîp
V× nhu cÇu s¶n phÈm trªn thi truêng lµ mét ®¹i lîng ngÉu nhiªn ,c¸c gi¸ trÞ
dù b¸o chØ lµ møc nhu cÇu s¸n phÈm “cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn” cao nªn dù
b¸o lu«n lu«n cã sai sè
C¸c ph¬ng ph¸p dù b¸o ®Òu lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu thèng kª trong
qu¸ khø råi ngo¹i suy vµo t¬ng lai .Nã ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¶ thiÕt
cã sù tån t¹i vµ lu tr÷ nh÷ng nh©n tè x¸c ®Þnh ®¹i lîng cÇn dù b¸o tõ qu¸
khø vµo tu¬ng lai cho nªn sai sè cßn kh¸ lín (trung b×nh 20-30%).
§¸nh gi¸ chÊt lîng to¸n häc (dùa trªn m« h×nh to¸n häc ),nghÜa lµ lÊy sai
sè trung b×nh gi÷a nhu cÇu dù b¸o vµ m« h×nh thùc ®Ó ®IÒu chØnh m« h×nh
dù b¸o .§©y lµ mét trong c¸c h¹n chÕ cña m« h×nh dù b¸o hiÖn t¹i .
VÝ dô: Mét C«ng ty s¶n xuÊt g¹ch n¸t nÒn cung cÊp trªn thÞ trêng Hµ Néi
dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm cña m×nh trong mét th¸ng nµo ®ã lµ 2 triÖu m 2, nÕu
nhu cÇu thùc tÕ cña thÊng ®ã lµ 2.5 triÖu m 2 hoÆc 1.5 triÖu m2 th× theo quan
®iÓm to¸n häc, c¸c nhµ dù b¸o cho r»ng kÕt qu¶ dù b¸o “tèt” nh nhau v× ®Òu
cã sai sè 25%. Nhng nÕu ta xÐt díi gãc ®é lîi Ých cña doanh nghiÖp trong viÖc
sö dông kÕt qu¶ dù b¸o th× chóng l¹i kh¸c nhau. Trêng hîp thø nhÊt do møc
dù b¸o thÊp, C«ng ty ®· thiÖt h¹i lîi nhuËn do xuÊt hiÖn mét lîng cÇu d lµ 0.5
triÖu m2gËch. ThiÖt h¹i nµy b»ng 0.5 triÖu nh©n víi suÊt lîi nhuËn cña 1m 2
gËch lµ 2000 ®ång ta cã tæng thiÑt h¹i do sai sè dù b¸o lµ 1 tû ®ång. Tr êng
hîp thø hai do dù b¸o “ Qu¸ l¹c quan” dÉn ®Õn s¶n phÈm thõa kh«ng tiªu thô
®îc .G©y ®Õn thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp lµ f¶i mÊt chi phÝ ®Î b¶o qu¶n vÇ lu
kho ngoµi ra doanh nghiÖp cßn mÊt 1 kho¶n thiÖt h¹i do ø ®äng vèn íc tinhs lµ
8
0.6%*59000*500000 = 0.18 tû ®ång .VËy tæng thiÖt h¹i do dù bÊo thõa g©y r©
lµ :0.23 tû dång . Râ rµng theo quan ®iÓm lîi Ých hai trêng hîp trªn lµ kh¸c
nhau , v× vËy ®Ó ®¶m b¶o cã lîi nhuËn cao c«ng ty s¶n xuÊt g¹ch n¸t nªn sö
dông m« h×nh dù b¸o l¹c quan nghÜa lµ møc dù b¸o cã xu híng ®îc x¸c ®Þnh
cao h¬n giÇ trÞ trung b×nh x¸c xuÊt cña nhu cÇu s¶n phÈm. Thùc tiÔn l¹i cho
thÊy ë c«ng ty kh¸c th× miÒn mang l¹i lîi nhuËn cao l¹i lµ miÒn dù b¸o bi
quan .Do vËy l¹c quan hay bi quan lµ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng c«ng
ty vµ ph©n phèi nhu cÇu trªn thÞ trêng cô thÓ .
B»ng c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt lîi Ých ,ta ®a vµo c¸c m« h×nh dù b¸o hiÖn t¹i
méi sè ®iÒu chØnh møc dù b¸o ban ®Çu ®Æc trng cho sù phï hîp vÒ lîi Ých cña
tõng c«ng ty ®èi víi miÒn dù b¸o l¹c quan hay bi quan .HÖ sè nµy gäi lµ hÖ sè
thÝch øng lîi Ých
Trong t¬ng lai kh«ng æn ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®îc
b¶o ®¶m dùa trªn c¬ së lùa chän ph¬ng ¸n dù b¸o nhu cÇu phï hîp ®óng víi
lîi Ých
X¸c ®Þnh hÖ sè thÝch øng lîi Ých ph¶i dùa trªn nhu cÇu lÊy lîi Ých chung
cña doanh nghiÖp lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn .§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ,ta tiÕn
hµnh lËp bµi to¸n x¸c ®Þnh lîng s¶n phÈm lµm cùc ®¹i hµm lîi nhuËn trªn c¬
së coi nhu cÇu s¶n phÈm lµ mét biÕn x¸c xuÊt vµ ®a vµo m« h×nh bµi to¸n hai
kh¸i niÖm chi phÝ cã liªn quan ®Õn trn¹g tahÝ mÊt c©n b»ng cña mét ph¬ng ¸n
s¶n xuÊt ®ã lµ chi phÝ thõa vµ chi phÝ thiÕu.
IV. Bµi to¸n x¸c ®Þnh s¶n lîng tèi u.
1.§Æt bµi to¸n .
Trong t¬ng lai kh«ng æn ®Þnh ,dßng yªu cÇu s¶n phÈm doanh nghiÖp
trªn thÞ trêng lµ mét ®¹i lîng ngÉu nhiªn biÕn ®éng ngoµi mong muèn cña c¸c
doanh nghiÖp .NhËn d¹ng dßng yªu cÇu vµ nh÷ng quy luËt s¶n xuÊt cña chóng
®Ó cã mét ch¬ng tr×nh s¶n xuÊt hîp lý lµ mét trong nh÷ng néi dung ®îc ®Æt ra
trong chiÕn lîc s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng .Kh¶ n¨ng øng dông bµi
to¸n quy ho¹ch tuyÕn tÝnh trong viÖc lùa chän ch¬ng tr×nh s¶n xuÊt tèi u víi
c¸c biÕn tÜnh ®· béc lé nh÷ng nhîc ®IÓm lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng øng dông cña
nã trong thùc tiÔn.
Ta ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy trªn c¬ së coi yªu cÇu s¶n phÈm cña doanh
nghiÖp trªn thÞ trßng lµ mét biÕn x¸c xuÊt vµ biÕn chi phÝ trong s¶n xuÊt ®îc
më réng b»ng c¸ch ®a vµo m« h×nh kh¸i niÖm chi phÝ míi :
9
Chi phÝ ø ®äng trong s¶n suÊt kh«ng tiªu thô ®îc () lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c chi
phÝ cã liªn quan ®Õn mét s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt ra mµ kh«gn tiªu thô ®îc
do møc s¶n xuÊt lín h¬n nhu cÇu thùc.Nã b»ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n
phÈm kh«ng tiªu thô ®îc xo¸ bá hoµn toµn (thùc phÈm ,®å mèt ..).Mét
c¸ch tæng qu¸t b»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm trõ ®i gi¸ trÞ thu håi khi ph¸ bá
(r) .VÝdô b¸n giÊy vôn sau khi s¶n xuÊt mét tê b¸o kh«ng tiªu thô ®-
îc .NghÜa lµ nÕu s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ë kú nµy cã thÓ ® îc tiÕp tôc
tiªu thô ë kú sau th× chi phÝ ø ®äng s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c chi phÝ liªn
quan ®Õn viÖc b¶o qu¶n mét ®¬n vÞ s¶n phÈm trong 1 kú(chi phÝ kho ,nh©n
c«ng…).
Chi phÝ c¬ héi :®îc ®Þnh nghÜa lµ gi¸ trÞ kho¶n lîi mÊt ®i cã liªn quan ®Õn
mét yªu cÇu s¶n phÈm kh«ng ®îc tho¶ m·n (thiÕu mét s¶n phÈm ®Ó tiªu
thô ) do møc s¶n xuÊt cña doang nghiÖp bÐ h¬n nhu cÇu thùc .
Bµi to¸n ®îc ®Æt ra lµ h·y x¸c ®Þnh khèi lîng s¶n phÈm (Q) cÇn s¶n xuÊt
trong kú (th¸ng ,quý ,n¨m…)lµm cùc ®¹i cña hµm lîi nhuËn víi gi¶ thiÕt
r»ng X lµ yªu cÇu s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ lµ c¸c biÕn x1,x2 …cã
ph©n phèi x¸c xuÊt ®· bݪt víi mËt ®é x¸c xuÊt .Yªu cÇu s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp cã thÓ lµ nh÷ng biÕn rêi r¹c hoÆc liªn tôc .
Ta cã c«ng thøc tæng qu¸t sau:
(2.1) Lîi nhuËn = Doanh thu – chi phÝ
Doanh thu øng víi ph¬ng ¸n s¶n xuÊt Qlµ R(Q) chia hai thµnh phÇn :
R1 lµ doanh thu cña doanh nghiÖp khi møc s¶n lîng lín h¬n yªu cÇu
thùc ,nghÜa lµ Xtrong ®ã g: gi¸ b¸n mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
x: møc yªu cÇu thùc tÕ kú ®ã ( )
r: gi¸ trÞ thu håi mét s¶n phÈm kh«ng b¸n ®îc
R2 lµ doanh thu cña doang nghiÖp khi møc s¶n xuÊt nhá h¬n yªu cÇu
thùc ,nghÜa lµ X>Q .Víi P(X>Q) lµ x¸c xuÊt ®Ó x nhËn gi¸ trÞ lín h¬n Q ta
cã .
R2= g.Q.P(X>Q)
VËy ta cã:
10
Chi phÝ s¶n suÊt t¬ng øng víi khèi lîng s¶n xuÊt Q lµ C(Q) .Ta cã gi¸
thµnh trung b×nh ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ z= C(Q)/Q hay C(Q)=Z.Q
Nõu gäi B(Q) lµ lîi nhuËn trung b×nh øng víi ph¬ng ¸n s¶n xuÊt Q s¶n phÈm,
theo (2.) ta cã:
(2.2) B(Q)=R(Q) - C(Q)
Tõ c¸c tÝnh to¸n trªn ta nhËn ®îc :
khai triÓn biÓu thøc nµy ta ®îc :
V× g-r=g-z+z-r =Ct+Cp nªn ta cã:
(2.3)
Trong ®ã Ir(Q) chÝnh lµ møc thiÕu s¶n phÈm trung b×nh
khi khèi lîng s¶n xuÊt lµ Q .Ta dÔ dµng nhËn thÊy r»ng sè h¹ng thø 1 cña(2.3)
lµ lîi nhuËn thu ®îc øng víi møc cÇu trung b×nh cã liªn quan ®Õn sù mÊt c©n
®èi (thõa, thiÕu s¶n phÈm ) cña mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt, gäi phÇn nµy lµ
vµ ta cã thÓ viÕt .Râ rµng lµ
B(Q) cùc ®¹i khi vµ chØ khi chi phÝ trung b×nh cã liªn quan ®Õn tÝnh chÊt mÊt
c©n ®èi cña ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®¹t gi¸ trÞ cùc tiÓu .Bµi to¸n cùc ®¹i hµm lîi
nhuËn B(Q) ®îc ®a vÒ cùc tتu hµm chi phÝ Z(Q)
VËy bµi to¸n ®Æt ra lµ h·y t×m mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt lµm cùc tiÒu hµm
chi phÝ trung b×nh cã liªn quan ®Õn tÝnh chÊt mÊt c©n ®èi cña ph¬ng ¸n s¶n
xuÊt ®ã .
§©y lµ bµi to¸n t×m cùc trÞ cña hµm sè trong cã chøa tham sè x mét biÕn
x¸c xuÊt ,do ®ã ®Ó gi¶i bµi to¸n nµy ta ph¶i cã nh÷ng ph¬ng ¸n ®Æc biÖt .
2.T×m ph¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi u .
2.1.NÕu lîng s¶n phÈm yªu cÇu nhËn c¸c gi¸ trÞ rêi r¹c
Bµi to¸n lµ: T×m Q sao cho
(2.4) Z(Q)=Cp( Q-x) +( Cr+ Cp )Ir(Q) min
Víi X lµ ®¹i lîng ngÉu nhiªn rêi r¹c vµ Ir(Q) =
11
TÝnh Ir
Ir(Q)=
(2.5)
T×m ph¬ng ¸n tèi u:
V× X lµ ®¹i lîng ngÉu nhiªn rêi r¹c nªn Q* ®îc gäi lµ tèi u khi
(2.6)
Tõ (2.4) ta cã
(2.7) Z(Q+1) –Z(Q)= Cp+(CP+Cr)[ Ir(Q+1) – I R(Q)]
Khai triÓn biÓu thøc tÝnh Ir(Q) ta cã
Ir(Q) =
Ta cã (2.8)
Thay (2.8) vµ (2.7) ta ®îc :
Z(Q+1) – Z(Q)=CP+( CP+Cr).[-P(X>Q)]
Theo (2.6) ta cã:
Cp+( Cp+Cr).[-P(X>Q*]>0
Cp+( Cp+Cr).[-P(X>Q*-1]<0
VËy ®iÒukiÖn ®Ó Q* lµ ph¬ng ¸n tèi u lµ:
(2.9)
12
Ta cã thÓ ph¸t biÓu nh sau: Møc s¶n xuÊt tèi u Q* lµ gi¸ trÞ nhá nhÊt cña Q cã
x¸c xuÊt thiÕu s¶n phÈm nhá h¬n mét tiªu chuÈn x¸c ®Þnh, nghÜa lµ:
Q*=Min(Q) sao cho
§Ó tiÖn cho viÖc ¸p dông ta cã thÓ tr×nh bµy (2.9) díi d¹ng
P(XQ*-1)< < P(XQ*)
(2.10) P(XQ*) < P(XQ*-1)
P(X Q*+1) < P(X Q*)
2.2. NÕu sè lîng s¶n phÈm yªu cÇu nhËn c¸c gi¸ trÞ liªn tôc
Bµi to¸n lµ: T×m Q sao cho
(2.4) Z(Q)=Cp(Q-x)+ (Cr+Cp)Ir(Q) Min
Víi X lµ ®¹i lîng ngÉu nhiªn liªn tôc vµ Ir(Q)=
Do Ir(Q) lµ mét hµm ®Æc biÖt cã biÕn sè n»m ë cËn cña tÝch ph©n x¸c ®Þnh nªn
muèn tÝnh ®¹o hµm cña hµm sè nµy ta ph¶i dïng c«ng thøc Leibniz:
Cho hµm sè K= víi h(x,Q), a(Q), b(Q) liªn tôc, h(x,Q) cã c¸c ®¹o hµm
riªng liªn tôc, a(Q), b(Q) kh¶ vi,
ta cã
sö dông c«ng thøc trªn ta tÝnh ®îc:
(2.12)
Ph¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi u Q* lµ ph¬ng ¸n s¶n xuÊt lµm cùc tiÓu hµm Z(Q) lÊy ®¹o
hµm bËc nhÊt cña hµm sè nµy cã sö dông ( 2.12) ta ®îc
cho ®¹o hµm nµy b»ng 0 gi¶i ra ta cã
13
(2.13)
P(X
Sù cÇn thiÕt ph¶I tèi u ho¸ ch¬ng tr×nh s¶n
xuÊt tèi u cho DN
S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng
cña con ngêi, lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi loµi ngêi. Dï ho¹t ®éng trong lÜnh
vùc nµo vµ ë giai ®o¹n lÞch sö nµo th× con ngêi còng cÇn cã thøc ¨n, quÇn ¸o,
nhµ ë v.v... ®Ó duy tr×nh sù tån t¹i cña con ngêi vµ c¸c ph¬ng tiÖn vËt chÊt cho
ho¹t ®éng cña hä. Muèn cã cña c¶i vËt chÊt ®ã, con ngêi ph¶i kh«ng nõng s¶n
xuÊt ra chóng. S¶n xuÊt cµng ®îc më réng, sè lîng cña c¶i vËt chÊt cµng nhiÒu
chÊt lîng cµng tèt, h×nh thøc chñng lo¹i... cµng ®Ñp vµ ®a d¹ng, kh«ng nh÷ng
lµm cho ®êi sèng vËt chÊt ®îc n©ng cao mµ ®êi sèng tinh thÇn còng ®îc më
réng vµ ph¸t triÓn. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt, quy m«,
tr×nh ®é vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn c¸c ho¹t ®éng kh¸c
cña ®êi sèng x· héi. ChÝnh v× vËy C.M¸c vµ ¡ngghen ®· chØ ra r»ng, s¶n xuÊt
cña c¶i vËt chÊt lµ c¬ së lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, tÊt yÕu vµ vÜnh viÔn cña sù tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ngêi vµ x· héi loµi ngêi.
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, môc tiªu cña c¸c ®¬n vÞ kinh
tÕ (xÝ nghiÖp, n«ng trêng, hîp t¸c x·...) lµ t¹o ra mét khèi lîng gi¸ trÞ sö dông
nhÊt ®Þnh phï hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña nÒn kinh tÕ. B¶n
chÊt cña nã, chØ duy tr× t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, coi thêng quy luËt gi¸ trÞ, c¹nh
tranh, cung cÇu nªn c¸c c¬ së kinh tÕ còng thiÕu søc sèng vµ ®éng lùc ®Ó ph¸t
triÓn s¶n xuÊt. M«i trêng doanh nghiÖp bÞ ®«ng cøng bëi hÖ thèng kÕ ho¹ch
liªn ngµnh, liªn xÝ nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp sèng trong mét m«i trêng t¬ng
®èi æn ®Þnh, kÕ ho¹ch cña nhµ níc còng nh c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o
c©n ®èi ®Õn møc tr× trÖ.
NÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ níc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, ®· ph¸ vì tÝnh chÊt tù cung tù cÊp cña nÒn
kinh tÕ tù nhiªn tríc ®©y vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng. Kinh tÕ
thÞ trêng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng hãa dùa trªn sù ph¸t triÓn rÊt
cao cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sö dông kinh tÕ thÞ trêng lµ sö dông quy luËt gi¸ trÞ,
c¹nh tranh, cung cÇu buéc mçi ngêi s¶n xuÊt tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng hãa
do m×nh lµm ra. Sù c¹nh tranh ë ®©y kh«ng chØ riªng sù c¹nh tranh gay g¾t
gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cuéc ch¹y ®ua vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶, thêi gian
1
ngµy cµng quyÕt liÖt, ph¬ng ph¸p c¹nh tranh vµ nh÷ng tiªu chuÈn c¹nh tranh
còng thay ®æi kh«ng ngõng ®Ó giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n
xuÊt, tiªu thô hµng hãa ®Ó tõ ®ã thu ®îc lîi nhuËn nhiÒu nhÊt cho m×nh, mµ
c¹nh tranh cßn cã thÓ diÔn ra gi÷a s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. VÝ dô: ngêi s¶n
xuÊt muèn b¸n ®îc hµng hãa víi gi¸ cao nhng ngêi tiªu dïng l¹i muèn mua ®-
îc hµng hãa víi gi¸ rÎ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i
sèng trong m«i trêng ®Çy biÕn ®éng: sù biÕn ®æi nhanh chãng vÒ khoa häc kü
thuËt, nh÷ng ®¹o luËt míi, nh÷ng chÝnh s¸ch míi vÒ qu¶n lý ho¹t ®éng cña
c¸c doanh nghiÖp mµ nhµ níc ban bè vµ ®iÒu chØnh kh«ng ngõng, sù biÕn ®æi
trong møc thu nhËp cña nh©n d©n, tËp qu¸n tiªu dïng còng cã nh÷ng biÕn ®æi
lín vµ thêng xuyªn. ThÞ trêng kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ gi¶i ph¸p tuyÖt h¶o,
nã còng cã nh÷ng khuyÕt tËt:
- Kh«ng trî gióp ®îc mÊy vµ thËm chÝ cßn lµm cho ngêi Ýt nguån lùc
dÉn ®Õn chÕt ®ãi.
- Cã thÓ dÉn tíi sù kh«ng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ (thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t).
- Gi¸ c¶ kh«ng ph¶i lµ kq cña lùc lîng ®iÒu tiÕt ngoµi thÞ trêng (®éc quyÒn).
- ¶nh hëng 1 phÝa - ngo¹i øng (¶nh hëng tiªu cùc - ngêi kh¸c ph¶i g¸nh
chÞu).
- Kh«ng ho¹t ®éng ®îc trong mét sè lÜnh vùc (kinh doanh hµng hãa
c«ng céng).
- Kh«ng cã ®îc nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ (kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ pauto).
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®· ®Æt c¸c doanh nghiÖp trong mét t¬ng lai kh«ng
æn ®Þnh, mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®Òu chÞu søc Ðp buéc ph¶i quan t©m tíi sù
tiªu thô trªn thÞ trêng sao cho s¶n phÈm cña m×nh ®îc x· héi thõa nhËn vµ
còng tõ ®ã hä míi cã ®îc thu nhËp. VÊn ®Ò rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh chiÕn lîc s¶n
phÈm còng nh c¸c chiÕn lîc chøc n¨ng kh¸c cña c¸c doanh nghiÖp ®Òu trë nªn
cÊp thiÕt.
Nhu cÇu thÞ trêng vÒ s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®îc thÓ hiÖn b»ng lo¹i s¶n
phÈm cô thÓ, chÊt lîng s¶n phÈm, quy m« cña cÇu (lîng cÇu), gi¸ c¶ thÞ trêng
vµ thêi gian ®¸p øng.
HiÖn nay, ngoµi viÖc doanh nghiÖp s¶n xuÊt ph¶i thêng xuyªn nghiªn
cøu nhu cÇu, thÞ hiÕu, së thÝch cña ngêi tiªu dïng, dù ®o¸n sù thay ®æi cña
cÇu, ph¸t hiÖn c¸c nhu cÇu míi, ®ång thêi qu¶ng c¸o ®Ó kÝch cÇu... th× doanh
nghiÖp s¶n xuÊt cßn cã mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt cÇn gi¶i quyÕt, ®ã lµ x¸c ®Þnh ®îc
2
s¶n lîng ®Ó ®¶m b¶o tháa m·n tèt nhÊt nhÊt nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ trêng
vµ sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp víi môc ®Ých lîi
nhuËn tèi ®a. Thùc tiÔn chøng minh r»ng s¶n xuÊt nhiÒu cha h¼n ®· mang l¹i
nhiÒu lîi nhuËn bëi v× s¶n phÈm thõa Õ trong c¸c kú s¶n xuÊt lµm cho doanh
nghiÖp ph¶i chÞu nh÷ng chi phÝ kh«ng nhá. S¶n xuÊt ë møc thÊp th× ®a doanh
nghiÖp tíi nh÷ng kho¶n thiÖt h¹i kh¸c nh c«ng nh©n thiÕu viÖc lµm, m¸y mãc
kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt vµ lîi nhuË mÊt ®i khi cã lîng cÇu d (nhu cÇu
thùc tÕ cao h¬n møc s¶n lîng)... VÊn ®Ò x©y dùng mét møc s¶n lîng hîp lý,
®¶m b¶o lîi nhuËn tèi ®a cho doanh nghiÖp râ rµng kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò
®¬n gi¶n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét
m«i trêng kinh doanh kh«ng æn ®Þnh, tèi ®a hãa lîi nhuËn chØ cã thÓ ®¹t ®îc
trªn c¬ së ®iÒu tra, nghiªn cøu vµ dù b¸o nhu cÇu thÞ trêng lµm c¬ së cho viÖc
x¸c ®Þnh møc s¶n lîng s¶n xuÊt.
§Ò tµi nµy tr×nh bµy vÊn ®Ò lµ tõ c¸c m« h×nh dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm
hiÖn cã, ®a thªm vµo c¸c m« h×nh nµy mét hÖ sè gäi lµ hÖ sè thÝch øng lîi Ých
sao cho phï hîp víi tÝnh chÊt bÊt ®Þnh cña dßng nhu cÇu vµ lËp bµi to¸n x¸c
®Þnh hµm lîng s¶n xuÊt sao cho kh¶ n¨ng ®¹t lîi nhuËn tèi ®a cña doanh
nghiÖp lµ cao nhÊt. Vµ øng dông vµo thùc tÕ m« h×nh x¸c ®Þnh s¶n lîng tèi u
võa t×m ®îc cho C«ng ty G¹ch èp l¸t Hµ Néi trùc thuéc Tæng c«ng ty
Viglacera
CH¦¥NG 1 C¸C PH¦¥NG PH¸P X¸C §ÞNH CH¦¥NG TR×NH
S¶N XUÊT TèI ¦U CHO DN.
I . C¸C NH¢N Tè ¶NH H¦ëNG
Nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ trêng ®îc h×nh thµnh díi sù t¸c ®éng cña nhiÒu
nh©n tè bao gåm:
1/ C¸c nh©n tè bªn trong gåm cã :thiÕt kÕ s¶n phÈm ,dÞch vô maketing
vµ s¶n xuÊt vËt chÊt .
Tõ sù bïng næ nh hiÖn nay th× h×nh ¶nh cña VN ®îc qu¶ng b¸ nh thÕ
nµo ? Vµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®îc giíi thiÖu ra sao gãp phÇn rÊt quan
träng víi viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh .Ngoµi ra tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò s¶n
suÊt ,nhiÖm vô ,kinh tÕ ®Òu cã ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi chÊt lîng
vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai vÊn ®Ò ®îc ngêi tiªu dïng quan t©m nhÊt . 2/
3
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®îc t¸c ®éng tõ nhiÒu phÝa nh :kh¸ch hµng ,ngêi cung
cÊp ,®èi thñ c¹nh tranh ,sù thay thÕ .
+Trong ®ã kh¸ch hµng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh tíi viÖc thµnh thay b¹i
cña s¶n phÈm .
+Ngêi cung cÊp :bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo còng chØ tån t¹i ®îc nÕu
nã tho¶ m·n c¸c vÊn ®Ò vÒ ®Çu vµo ,nh vËy nã phô thuéc vµo c¸c nhµ cung cÊp
.
+§èi thñ c¹nh tranh :HiÓu ®ù¬c vÊn ®Ò nãng báng cña doang nghiÖp
s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã tiªu thô ®îc hay kh«ng phô thù«c vµo ®Êu hiÖu
doanh nghiÖp Êy chiÕm yªu cÇu trªn thÞ phÇn nh thÕ nµo so víi ®èi thñ c¹nh
tranh cña hä ®Æc biÖt lµ mÆt hµnh thay thÕ bëi v× kh¸ch hµng cã thÓ thay thÕ sö
dông s¶n phÈm nµy b»ng s¶n phÈm kh¸c nÕu hä thÊy cÇn thiÕt hay khi hµng
ho¸ thuéc lo¹i nµy thêng xuyªn gÆp trôc trÆc nµo ®ã.V× vËy hiÖn nay víi sù
ph¸t triÓn cña KHCN th× sÏ cã rÊt nhiÒu s¶n phÈm thay thÕ dÉn tíi s¶n phÈm
cu¶ chóng ta sÏ khã tiªu thô c× vËy ph¶i quan t©m ®Õn nh÷ng s¶n phÈm thay
thÕ nµo ®ã ®Ó cã chÝnh s¸ch phï hîp .
3/-C¸c nh©n ttè t¸c ®éng tõ m«i trêng nh luËt lÖ ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh
kinh tÕ cña mçi níc ,chÝnh trÞ x· héi c«ng nghÖ ../.
+VÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ :Khi nÒn kinh tÕ ®ãng viÖc tiÕp thÞ vµ
tiªu thô s¶n phÈm sÏ ®îc dÔ dµng h¬n vµ khi ®ã ngêi tiªu dïng cã ®ñ ®IÒu
kiÖn ®Ó mua s¾m nh÷ng s¶n phÈm mµ hä thÝch ,cßn nÕu nÒn kinh tÕ th× thÞ
hiÕu cña kh¸ch hµng l¹i gi¶m xuèng .
+VÕf XH:biÕn ®æi vÒ xu híng rÊt khã nhËn ra nhng nÕu doanh nghiÖp
nhËn thøc ®îc sù biÕn ®æi nµy vµ s¶n xuÊt theo xu híng Êy th× rÊt dÔ thµnh
c«ng.Tiªu biÓu nh tËp qu¸n tiªu dïng thay ®æi mét c¸ch tõ tõ ,v× cvËy nÕu
doanh nghiÖp dô ®o¸n ®óng sÏ n¾m ®îc u nthÕ trªn thÞ trêng
=>Tãm l¹i sù t¸c ®éng ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè theo nh÷ng huíng
kh¸c nhau vµ c¸c quy luËt kh¸c cïng víi c¸c nh©n tè kh¸ch quan n»m ngoµi
nhË thøc vµ kiÕm so¸t cña c¸c doanh nghiÖp ®· lµm cho nhu cÇu tiªu thô vÒ
s¶n phÈm ®· trë thµnh ®¹i lîng ngÉu nhiªn kh«ng thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh
x¸c ®îc .Tuy nhiªn trong thùc tÕ chóng ta cã tiÕp cËn th«ng qua viÖc ¸p dông
m« h×nh dù b¸o nhu cÇu vµ cho ®Õn nay lÜnh vùc qu¶n lý s¶n xuÊt ®· cã nhiÒ
m« h×nh dù b¸o nhu cÇu ®îc ¸p dông cho s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp.
II. NGHI£N CøU NHU CÇU TI£U DïNG
4
§Ó nghiªn cøu nhu cÇu tiªu dïng cÇn n¾m ®îc lý thuyÕt vÒ hµnh vi cña
ngêi tiªu dïng (kinh tÕ vÜ m«), lý thuyÕt ph©n ®o¹n thÞ trêng. Ngêi tiªu dïng
trªn thÞ trêng lu«n lùa chän ®Ó tèi ®a hãa lîi Ých trong khu«n khæ cña giíi h¹n
ng©n s¸ch tiªu dïng.
§iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó tèi ®a hãa lîi Ých (sù tháa dông).
Trong ®ã: MUA - ®é tháa dông biªn cña SPA
PA - gi¸ cña s¶n phÈm A
§Ó tèi ®a hãa ®é tháa dông, ngêi tiªu dïng kh«ng thô ®éng tríc ngêi
s¶n xuÊt, mµ cßn lµ lùc lîng "®èi träng" ®èi víi ngêi s¶n xuÊt. Cßn c¸c doanh
nghiÖp lu«n lùa chän (®Çu ra, ®Çu vµo) ®Ó tèi ®a hãa lîi nhuËn b»ng c¸ch:
- Cùc tiÓu hãa chi phÝ kinh doanh.
- Cùc ®¹i hãa doanh thu. §iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó tèi ®a hãa lîi nhuËn.
- §èi víi h·ng c¹nh tranh hoµn h¶o: MC = MR = P
- §èi víi h·ng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: MC = MR < P
C¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn chØ thu lîi nhuËn th«ng thêng mµ cßn
muèn thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. V× vËy trªn thùc tÕ hä thÓ hiÖn tÝnh hai
mÆt: võa muèn tu©n thñ võa muèn tho¸t ly khái sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt
thÞ trêng. XÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶, hä trë thµnh "®èi tîng" ®èi víi Nhµ níc vµ ®èi
víi ngêi tiªu dïng.
III.C¸c ph¬ng ph¸p dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm .
Sù t¸c ®éng ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè theo nh÷ng c¸ch thøc vµ c¸c quy
luËt kh¸c nhau vµ trong sè ®ã cã nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan n»m ngoµi nhËn
thøc vµ kiÓm so¸t cña DN ®· lµm cho nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ tr êng lµ mét
®¹i lîng ngÉu nhiªn kh«ng thÕ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c ®îc bëi c¸c doanh
nghiÖp .MÆc dï kh«ng thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c ®îc nhng ta cã thÎ
tiÖm cËn nã th«ng qua c¸c m« h×nh dù b¸o nhu cÇu .
Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu m« h×nh dù b¸o nhu cÇu ®Ó sö dông trong dù b¸o
s¶n phÈm doanh nghiÖp .
1. Ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n
Theo m« h×nh dù ®o¸n nµy møc dù ®o¸n nhu cÇu c¶u kú sau ®óng b»ng nhu
cÇu cña kú tríc nã:
(1) Ft+1=Dt
5
Trong ®ã : Ft+1: Møc dù b¸o kú t+1
Dt : Nhu cÇu thùc kú t
Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®IÓm lµ ®¬n gi¶n vµ dÔ lµm kh«ng cÇn tÝnh to¸n phøc
t¹p sè liÖu lu tr÷ Ýt .KÕt qu¶ dù b¸o nh¹y bÐn víi sù thay ®æi cña dßng nhu cÇu
nªn ®«Ý víi nh÷ng dßng nhu cÇu biÕn ®æi ngÉu nhiªn thíng sai sè lín .Tuy
nhiªn kÕt qu¶ nµy ®a tíi kÕt qu¶ tèt víi dßng nhu cÇu cã tÝnh chÊt xu híng .
2. Ph¬ng ph¸p trung b×nh
Theo møc dù b¸o nµy ë thêi kú t+1 lµ trung b×nh céng cña c¸c thêi kú cßn
l¹i (tõ t vÒ truíc) theo c«ng thøc:
(2) víi n rÊt lín
Ph¬ng ph¸p nµy san b»ng ®îc mäi biÕn ®éng ngÉu nhiªn cña dßng nhu cÇu
.§©y lµ m« h×nh dù b¸o kÐm nh¹y bÐn nhÊt ®èi víi sù biÕn ®æi cña dßng nhu
cÇu .Ph¬ng ph¸p nµy phï hîp víi c¸c dßng nhu cÇu ®Òu vµ æn ®Þnh .Sai sè lµ
rÊt lín nÕu gÆp dong nhu cÇu cã tÝnh chÊt thêi vô hoÆc dßng xu híng .Nhîc
®iÓm lín nhÊt sè lîng tÝnh to¸n nhiÒu vµ sè lîng cÇn lu tr÷ còng lín .
3. Ph¬ng ph¸p trung b×nh ®éng
§©y lµ ph¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n vµ trung b×nh nh»m
kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®IÓm cña ph¬ng ph¸p trªn .Ph¬ng ph¸p nµy thùc chÊt
lµ ph¬ng ph¸p trung b×nh nhng gi¸ trÞ nhá (n=3,5…).
Víi n=3 ta cã
Ph¬ng ph¸p nµy gäi lµ trung b×ng ®éng v× sau mçi chu kú dù b¸o l¹i bá ®i
c¸c gi¸ trÞ xa nhÊt trong qu¸ khø vµ thªm vµo mét gi¸ trÞ míi (gi¸ trÞ hiÖ
t¹i ).Nã lµ sù tho¶ hiÖp cña hai ph¬ng ph¸p trªn ,nã lµ trung b×nh cña n sè liÖu
míi nhÊt ,.V× vËy nã trë nªn nh¹y bÐn h¬n víi thêi cuéc .Ngîc l¹i víi n>1 ph-
¬ng ph¸p ®· kh¾c phôc ®îc nhîc ®IÓm cña ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n lµ nã kh«ng
qu¸ nh¹y bÐn víi sù biÕn ®éng cña dßng nhu cÇu.
Ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái x¸c ®Þnh n sao cho sai sè dù b¸o lµ min ,®ã chÝnh
lµ c«ng viÖc cña ngêi dù b¸o, n ph¶i thay ®æi thêng xuyªn cho phï hîp víi sù
thay ®æi cña dßng nhu cÇu.
Ph¬ng ph¸p trung b×nh ®éng cã träng sè.
Víi mçi sè liÖu trong qu¸ khø ta g¾n nã víi mét träng sè @ thÓ hiÖn sô
¶nh hëng cña nã tíi kÕt qu¶ dù b¸o theo c«ng thøc :
6
(4)
®îc lùa chän bëi ngêi dù b¸o dùa trªn sù ph©n tÝch chÊt cña dßng nhu
cÇu, tho¶ m·n ®iÒu kiÖn vµ
Nhê ®iÒu chØnh thêng xyªn hÖ sè nªn thùc tÕ chØ ra r»ng dù b¸o b»ng
ph¬ng ph¸p nµy mang l¹i kÕt qu¶ chÝnh x¸ h¬n víi trugn b×nh ®éng .C¸c ph-
¬ng ph¸p trªn cã mèi quan hÖ víi nhau.
5. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch cÊu tróc
Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta ph©n tÝch dßng nhu cÇu thùc tÕ trong qu¸ khø
thµnh c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau:
Xu híng T:lµ sù biÕn ®æi cã tÝnh chÊt chu kú cña dßng yªu cÇu theo thêi gian.
Møc biÕn ®æi theo thêi vô S: do nh÷ng biÕn ®æi cã tÝnh chÊt chu kú cña nhu
cÇu
C¸c yÕu tè ngÉu nhiªn R: ph¸t sinh do nguyªn nh©n bÊt thêng g©y ra thay
®æi khÝ hËu b·o lôt dÉn ®Õn sù thay ®æi s¶n phÈm trªn thÞ truêng .
Nhu cÇu thùc tÕ ë Dt ë kú thø t ®îc biÓu diÔn díi hai h×nh thøc :
-H×nh thøc céng c¸c yÕu tè : Dt= Tt + St + Rt
-H×nh thøc nh©n c¸c c¸c yÕu tè: Dt= Tt . St . Rt
Th«ng thêng ngêi ta hay sö dông h×nh thøc thø hai.
Ph¬ng ph¸p san b»ng sè mò
Ph¬ng ph¸p trung b×nh ®éng vµ ph¬ng ph¸p trung b×ng ®éng cã träng sè
cã hai nhîc ®IÓm chÝnh lµ :
1. §Ó dù b¸o nhu cÇu ë thêi kú t+1 ta chØ sö dông n møc cÇu thùc tÕ gÇn
®©y nhÊt tõ thø t trë vÒ tríc ,cßn c¸c sè liÖu tõ n+1 trë vÒ tríc ta c¾t
bá .Nhng thùc tÕ vµ lý luËn kh«ng ai chøng ming ®îc r»ng c¸c sè liÖu tõ
n+1 trë vÒ tríc hoµn toµn kh«ng ¶nh hëng g× tíi ®¹i lîng cÇn dù b¸o .
2. Sè liÖu cÇn lu tr÷ lín ,sè lîng tÝnh to¸n nhiÒu .
§Ó kh¾c phôc hai nhîc ®IÓm nªu trªn ph¬ng ph¸p san b»ng hµm sè mò ®·
ra ®êi ,ph¬ng ph¸p nµy sö dông tÊt c¶ c¸c sè liÖu ®· x¶y ra trong qu¸ khø vµo
m« h×nh dù b¸o c¸c träng sè gi¶m dÇn trong qu¸ khø theo quy luËt hµm
mò.Nhng viÖc ¸p dông l¹i kh¸ ®¬n gi¶n ,víi mçi s¶n phÈm chØ cÇn lu l¹i møc
nhu cÇu thùc tÕ ë thêi kú tríc vµ møc dù b¸o cña thêi kú tríc ta cã:
(5)
Trong ®ã Dt : sè lîng yªu cÇu thùc tÕ ë kú t
7
: hÖ sè tuú chän cña ngêi dù b¸o ,
BiÕn ®æi (5) ta sÏ ®îc:
(6)
v× nªn ph¬ng ph¸p nµy chÝnh lµ ph¬ng ph¸p trung b×nh
dµi h¹n cã träng sè. Bé träng sè tu©n theo luËt hµm sè mò, gi¶m dÇn
khi cµng xa trong qu¸ khø.
Ta cã mét sè nhËn xÐt chung cho c¸c ph¬ng ph¸p :
B»ng viÖc lùa chän mét ph¬ng ph¸p dù b¸o thÝch hîp ,doanh nghiÖp cã thÎ
tiÖm cËn ®îc nhu cÇu s¶n phÈm trªn thÞ trêng lµm c¬ së ®Ó x©y dùng ch¬ng
tr×nh s¶n xuÊt thÝch hîp
V× nhu cÇu s¶n phÈm trªn thi truêng lµ mét ®¹i lîng ngÉu nhiªn ,c¸c gi¸ trÞ
dù b¸o chØ lµ møc nhu cÇu s¸n phÈm “cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn” cao nªn dù
b¸o lu«n lu«n cã sai sè
C¸c ph¬ng ph¸p dù b¸o ®Òu lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu thèng kª trong
qu¸ khø råi ngo¹i suy vµo t¬ng lai .Nã ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¶ thiÕt
cã sù tån t¹i vµ lu tr÷ nh÷ng nh©n tè x¸c ®Þnh ®¹i lîng cÇn dù b¸o tõ qu¸
khø vµo tu¬ng lai cho nªn sai sè cßn kh¸ lín (trung b×nh 20-30%).
§¸nh gi¸ chÊt lîng to¸n häc (dùa trªn m« h×nh to¸n häc ),nghÜa lµ lÊy sai
sè trung b×nh gi÷a nhu cÇu dù b¸o vµ m« h×nh thùc ®Ó ®IÒu chØnh m« h×nh
dù b¸o .§©y lµ mét trong c¸c h¹n chÕ cña m« h×nh dù b¸o hiÖn t¹i .
VÝ dô: Mét C«ng ty s¶n xuÊt g¹ch n¸t nÒn cung cÊp trªn thÞ trêng Hµ Néi
dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm cña m×nh trong mét th¸ng nµo ®ã lµ 2 triÖu m 2, nÕu
nhu cÇu thùc tÕ cña thÊng ®ã lµ 2.5 triÖu m 2 hoÆc 1.5 triÖu m2 th× theo quan
®iÓm to¸n häc, c¸c nhµ dù b¸o cho r»ng kÕt qu¶ dù b¸o “tèt” nh nhau v× ®Òu
cã sai sè 25%. Nhng nÕu ta xÐt díi gãc ®é lîi Ých cña doanh nghiÖp trong viÖc
sö dông kÕt qu¶ dù b¸o th× chóng l¹i kh¸c nhau. Trêng hîp thø nhÊt do møc
dù b¸o thÊp, C«ng ty ®· thiÖt h¹i lîi nhuËn do xuÊt hiÖn mét lîng cÇu d lµ 0.5
triÖu m2gËch. ThiÖt h¹i nµy b»ng 0.5 triÖu nh©n víi suÊt lîi nhuËn cña 1m 2
gËch lµ 2000 ®ång ta cã tæng thiÑt h¹i do sai sè dù b¸o lµ 1 tû ®ång. Tr êng
hîp thø hai do dù b¸o “ Qu¸ l¹c quan” dÉn ®Õn s¶n phÈm thõa kh«ng tiªu thô
®îc .G©y ®Õn thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp lµ f¶i mÊt chi phÝ ®Î b¶o qu¶n vÇ lu
kho ngoµi ra doanh nghiÖp cßn mÊt 1 kho¶n thiÖt h¹i do ø ®äng vèn íc tinhs lµ
8
0.6%*59000*500000 = 0.18 tû ®ång .VËy tæng thiÖt h¹i do dù bÊo thõa g©y r©
lµ :0.23 tû dång . Râ rµng theo quan ®iÓm lîi Ých hai trêng hîp trªn lµ kh¸c
nhau , v× vËy ®Ó ®¶m b¶o cã lîi nhuËn cao c«ng ty s¶n xuÊt g¹ch n¸t nªn sö
dông m« h×nh dù b¸o l¹c quan nghÜa lµ møc dù b¸o cã xu híng ®îc x¸c ®Þnh
cao h¬n giÇ trÞ trung b×nh x¸c xuÊt cña nhu cÇu s¶n phÈm. Thùc tiÔn l¹i cho
thÊy ë c«ng ty kh¸c th× miÒn mang l¹i lîi nhuËn cao l¹i lµ miÒn dù b¸o bi
quan .Do vËy l¹c quan hay bi quan lµ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng c«ng
ty vµ ph©n phèi nhu cÇu trªn thÞ trêng cô thÓ .
B»ng c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt lîi Ých ,ta ®a vµo c¸c m« h×nh dù b¸o hiÖn t¹i
méi sè ®iÒu chØnh møc dù b¸o ban ®Çu ®Æc trng cho sù phï hîp vÒ lîi Ých cña
tõng c«ng ty ®èi víi miÒn dù b¸o l¹c quan hay bi quan .HÖ sè nµy gäi lµ hÖ sè
thÝch øng lîi Ých
Trong t¬ng lai kh«ng æn ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®îc
b¶o ®¶m dùa trªn c¬ së lùa chän ph¬ng ¸n dù b¸o nhu cÇu phï hîp ®óng víi
lîi Ých
X¸c ®Þnh hÖ sè thÝch øng lîi Ých ph¶i dùa trªn nhu cÇu lÊy lîi Ých chung
cña doanh nghiÖp lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn .§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ,ta tiÕn
hµnh lËp bµi to¸n x¸c ®Þnh lîng s¶n phÈm lµm cùc ®¹i hµm lîi nhuËn trªn c¬
së coi nhu cÇu s¶n phÈm lµ mét biÕn x¸c xuÊt vµ ®a vµo m« h×nh bµi to¸n hai
kh¸i niÖm chi phÝ cã liªn quan ®Õn trn¹g tahÝ mÊt c©n b»ng cña mét ph¬ng ¸n
s¶n xuÊt ®ã lµ chi phÝ thõa vµ chi phÝ thiÕu.
IV. Bµi to¸n x¸c ®Þnh s¶n lîng tèi u.
1.§Æt bµi to¸n .
Trong t¬ng lai kh«ng æn ®Þnh ,dßng yªu cÇu s¶n phÈm doanh nghiÖp
trªn thÞ trêng lµ mét ®¹i lîng ngÉu nhiªn biÕn ®éng ngoµi mong muèn cña c¸c
doanh nghiÖp .NhËn d¹ng dßng yªu cÇu vµ nh÷ng quy luËt s¶n xuÊt cña chóng
®Ó cã mét ch¬ng tr×nh s¶n xuÊt hîp lý lµ mét trong nh÷ng néi dung ®îc ®Æt ra
trong chiÕn lîc s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng .Kh¶ n¨ng øng dông bµi
to¸n quy ho¹ch tuyÕn tÝnh trong viÖc lùa chän ch¬ng tr×nh s¶n xuÊt tèi u víi
c¸c biÕn tÜnh ®· béc lé nh÷ng nhîc ®IÓm lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng øng dông cña
nã trong thùc tiÔn.
Ta ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy trªn c¬ së coi yªu cÇu s¶n phÈm cña doanh
nghiÖp trªn thÞ trßng lµ mét biÕn x¸c xuÊt vµ biÕn chi phÝ trong s¶n xuÊt ®îc
më réng b»ng c¸ch ®a vµo m« h×nh kh¸i niÖm chi phÝ míi :
9
Chi phÝ ø ®äng trong s¶n suÊt kh«ng tiªu thô ®îc () lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c chi
phÝ cã liªn quan ®Õn mét s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt ra mµ kh«gn tiªu thô ®îc
do møc s¶n xuÊt lín h¬n nhu cÇu thùc.Nã b»ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n
phÈm kh«ng tiªu thô ®îc xo¸ bá hoµn toµn (thùc phÈm ,®å mèt ..).Mét
c¸ch tæng qu¸t b»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm trõ ®i gi¸ trÞ thu håi khi ph¸ bá
(r) .VÝdô b¸n giÊy vôn sau khi s¶n xuÊt mét tê b¸o kh«ng tiªu thô ®-
îc .NghÜa lµ nÕu s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ë kú nµy cã thÓ ® îc tiÕp tôc
tiªu thô ë kú sau th× chi phÝ ø ®äng s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c chi phÝ liªn
quan ®Õn viÖc b¶o qu¶n mét ®¬n vÞ s¶n phÈm trong 1 kú(chi phÝ kho ,nh©n
c«ng…).
Chi phÝ c¬ héi :®îc ®Þnh nghÜa lµ gi¸ trÞ kho¶n lîi mÊt ®i cã liªn quan ®Õn
mét yªu cÇu s¶n phÈm kh«ng ®îc tho¶ m·n (thiÕu mét s¶n phÈm ®Ó tiªu
thô ) do møc s¶n xuÊt cña doang nghiÖp bÐ h¬n nhu cÇu thùc .
Bµi to¸n ®îc ®Æt ra lµ h·y x¸c ®Þnh khèi lîng s¶n phÈm (Q) cÇn s¶n xuÊt
trong kú (th¸ng ,quý ,n¨m…)lµm cùc ®¹i cña hµm lîi nhuËn víi gi¶ thiÕt
r»ng X lµ yªu cÇu s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ lµ c¸c biÕn x1,x2 …cã
ph©n phèi x¸c xuÊt ®· bݪt víi mËt ®é x¸c xuÊt .Yªu cÇu s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp cã thÓ lµ nh÷ng biÕn rêi r¹c hoÆc liªn tôc .
Ta cã c«ng thøc tæng qu¸t sau:
(2.1) Lîi nhuËn = Doanh thu – chi phÝ
Doanh thu øng víi ph¬ng ¸n s¶n xuÊt Qlµ R(Q) chia hai thµnh phÇn :
R1 lµ doanh thu cña doanh nghiÖp khi møc s¶n lîng lín h¬n yªu cÇu
thùc ,nghÜa lµ X
x: møc yªu cÇu thùc tÕ kú ®ã ( )
r: gi¸ trÞ thu håi mét s¶n phÈm kh«ng b¸n ®îc
R2 lµ doanh thu cña doang nghiÖp khi møc s¶n xuÊt nhá h¬n yªu cÇu
thùc ,nghÜa lµ X>Q .Víi P(X>Q) lµ x¸c xuÊt ®Ó x nhËn gi¸ trÞ lín h¬n Q ta
cã .
R2= g.Q.P(X>Q)
VËy ta cã:
10
Chi phÝ s¶n suÊt t¬ng øng víi khèi lîng s¶n xuÊt Q lµ C(Q) .Ta cã gi¸
thµnh trung b×nh ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ z= C(Q)/Q hay C(Q)=Z.Q
Nõu gäi B(Q) lµ lîi nhuËn trung b×nh øng víi ph¬ng ¸n s¶n xuÊt Q s¶n phÈm,
theo (2.) ta cã:
(2.2) B(Q)=R(Q) - C(Q)
Tõ c¸c tÝnh to¸n trªn ta nhËn ®îc :
khai triÓn biÓu thøc nµy ta ®îc :
V× g-r=g-z+z-r =Ct+Cp nªn ta cã:
(2.3)
Trong ®ã Ir(Q) chÝnh lµ møc thiÕu s¶n phÈm trung b×nh
khi khèi lîng s¶n xuÊt lµ Q .Ta dÔ dµng nhËn thÊy r»ng sè h¹ng thø 1 cña(2.3)
lµ lîi nhuËn thu ®îc øng víi møc cÇu trung b×nh cã liªn quan ®Õn sù mÊt c©n
®èi (thõa, thiÕu s¶n phÈm ) cña mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt, gäi phÇn nµy lµ
vµ ta cã thÓ viÕt .Râ rµng lµ
B(Q) cùc ®¹i khi vµ chØ khi chi phÝ trung b×nh cã liªn quan ®Õn tÝnh chÊt mÊt
c©n ®èi cña ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®¹t gi¸ trÞ cùc tiÓu .Bµi to¸n cùc ®¹i hµm lîi
nhuËn B(Q) ®îc ®a vÒ cùc tتu hµm chi phÝ Z(Q)
VËy bµi to¸n ®Æt ra lµ h·y t×m mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt lµm cùc tiÒu hµm
chi phÝ trung b×nh cã liªn quan ®Õn tÝnh chÊt mÊt c©n ®èi cña ph¬ng ¸n s¶n
xuÊt ®ã .
§©y lµ bµi to¸n t×m cùc trÞ cña hµm sè trong cã chøa tham sè x mét biÕn
x¸c xuÊt ,do ®ã ®Ó gi¶i bµi to¸n nµy ta ph¶i cã nh÷ng ph¬ng ¸n ®Æc biÖt .
2.T×m ph¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi u .
2.1.NÕu lîng s¶n phÈm yªu cÇu nhËn c¸c gi¸ trÞ rêi r¹c
Bµi to¸n lµ: T×m Q sao cho
(2.4) Z(Q)=Cp( Q-x) +( Cr+ Cp )Ir(Q) min
Víi X lµ ®¹i lîng ngÉu nhiªn rêi r¹c vµ Ir(Q) =
11
TÝnh Ir
Ir(Q)=
(2.5)
T×m ph¬ng ¸n tèi u:
V× X lµ ®¹i lîng ngÉu nhiªn rêi r¹c nªn Q* ®îc gäi lµ tèi u khi
(2.6)
Tõ (2.4) ta cã
(2.7) Z(Q+1) –Z(Q)= Cp+(CP+Cr)[ Ir(Q+1) – I R(Q)]
Khai triÓn biÓu thøc tÝnh Ir(Q) ta cã
Ir(Q) =
Ta cã (2.8)
Thay (2.8) vµ (2.7) ta ®îc :
Z(Q+1) – Z(Q)=CP+( CP+Cr).[-P(X>Q)]
Theo (2.6) ta cã:
Cp+( Cp+Cr).[-P(X>Q*]>0
Cp+( Cp+Cr).[-P(X>Q*-1]<0
VËy ®iÒukiÖn ®Ó Q* lµ ph¬ng ¸n tèi u lµ:
(2.9)
12
Ta cã thÓ ph¸t biÓu nh sau: Møc s¶n xuÊt tèi u Q* lµ gi¸ trÞ nhá nhÊt cña Q cã
x¸c xuÊt thiÕu s¶n phÈm nhá h¬n mét tiªu chuÈn x¸c ®Þnh, nghÜa lµ:
Q*=Min(Q) sao cho
§Ó tiÖn cho viÖc ¸p dông ta cã thÓ tr×nh bµy (2.9) díi d¹ng
P(XQ*-1)< < P(XQ*)
(2.10) P(XQ*) < P(XQ*-1)
P(X Q*+1) < P(X Q*)
2.2. NÕu sè lîng s¶n phÈm yªu cÇu nhËn c¸c gi¸ trÞ liªn tôc
Bµi to¸n lµ: T×m Q sao cho
(2.4) Z(Q)=Cp(Q-x)+ (Cr+Cp)Ir(Q) Min
Víi X lµ ®¹i lîng ngÉu nhiªn liªn tôc vµ Ir(Q)=
Do Ir(Q) lµ mét hµm ®Æc biÖt cã biÕn sè n»m ë cËn cña tÝch ph©n x¸c ®Þnh nªn
muèn tÝnh ®¹o hµm cña hµm sè nµy ta ph¶i dïng c«ng thøc Leibniz:
Cho hµm sè K= víi h(x,Q), a(Q), b(Q) liªn tôc, h(x,Q) cã c¸c ®¹o hµm
riªng liªn tôc, a(Q), b(Q) kh¶ vi,
ta cã
sö dông c«ng thøc trªn ta tÝnh ®îc:
(2.12)
Ph¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi u Q* lµ ph¬ng ¸n s¶n xuÊt lµm cùc tiÓu hµm Z(Q) lÊy ®¹o
hµm bËc nhÊt cña hµm sè nµy cã sö dông ( 2.12) ta ®îc
cho ®¹o hµm nµy b»ng 0 gi¶i ra ta cã
13
(2.13)
P(X
V× ®¹o hµm P(X>Q) b»ng mËt ®é ph©n phèi x¸c xuÊt lµ hµm sè d¬ng nªn ®¹o
hµm cÊp hai cña hµm Z(Q) lu«i d¬ng do ®ã (2.13) chÝnh lµ lêi gi¶i cña bµi to¸n.
3.C¸c chØ tiªu kinh tÕ cña mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt
Trong t¬ng lai kh«ng ch¾c ch¾n v× sè lîng s¶n phÈm ®îc yªu cÇu lµ mét
®¹i lîng ngÉu nhiªn kh«ng biÕt tríc nªn c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®îc x¸c
®Þnh trªn c¬ së tÝnh trung b×nh x¸c xuÊt .
3.1.C¸c chØ tiªu vËt chÊt
C¸c chØ tiªu vËt chÊt ®¸nh gi¸ mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ngoµi chØ tiªu khèi
lîng s¶n phÈm tèi u ®· ®îc ®Þnh nghÜa ë trªn ngêi ta cßn tÝnh c¸c chØ tiªu tån
kho s¶n phÈm trung b×nh ®îc tiªu thô ,tØ lÖ yªu cÇu trung b×nh tØ lÖ yªu cÇu
trulng b×nh ®îc tho¶ m·n vµ tØ lÖ s¶n phÈm trung b×nh ®îc tiªu thô .
Møc thiÕu s¶n phÈm trung b×nh Ir(Q):
Trêng hîp ®èi víi dßng yªu cÇu rêi r¹c ta cã
ViÖc x¸c ®Þnh I(Q) phô thuéc vµo luËt ph©n bè x¸c suÊt cña ®¹i lîng X. Ch¼ng
h¹n khi X cã ph©n phèi Poisson cã tham sè ta cã
Tõ ®ã ta cã : (2.14)
Trêng hîp dßng yªu cÇu liªn tôc ta cã
(2.15)
Sè h¹ng thø 1 cña biÓu thøc (2.15) t¬ng øng víi viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ
trung b×nh kh«ng ®Çy ®ñ ,®îc tÝnh to¸n tuú thuéc vµo d¹ng cña ph©n phèi s¶n
xuÊt X .
Khi X cã ph©n phèi s¶n xuÊt chuÈn( mét d¹ng rÊt phæ biÕn cña ®¹i lîng
ngÉu nhiªn liªn tôc) X cã mËt ®é x¸c xuÊt lµ
14
nÕu ta ®Æt th×
víi ta ®îc
VËy ta cã
(2.16)
Møc tån kho trung b×nh Ir(Q :
Møc tån kho suÊt hiÖn khi møc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp lín h¬n sè l-
îng s¶n phÈm ®îc yªu cÇu trªn thÞ trêng .V× vËy møc trung b×nh cña nã ®îc
x¸c ®Þnh nh sau :
VËy ta cã
(2.17)
Sè lîng yªu cÇu trung b×nh ®îc tho¶ m·n Ir(Q):
®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc
Sè lîng s¶n phÈm trung b×nh ®îc tiªu thô Q(r):
§îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc Qt = Q - Ir(Q)
Tû lÖ trung b×nh c¸c yªu cÇu ®îc tho¶ m·n (Q):
®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc
Tû lÖ trung b×nh c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®îc tiªu thô (Q):
§îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc
3.2. C¸c chØ tiªu gi¸ trÞ
15
§Ó ®¸nh gi¸ mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ngêi ta cã thÓ dïng ba chØ tiªu gi¸
trÞ lµ chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc thiÕu s¶n phÈms¶n xuÊt ra mµ kh«ng ®Ó
tiªu thô ®îc vµ lîi nhuËn rung b×nh cña ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®ã .
Chi phÝ trung b×nh thiÕu s¶n phÈm Cr(Q):
Lµ gi¸ trÞ nh÷ng kho¶n lîi mÊt ®i cña mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt do møc s¶n xuÊt
thÊp h¬n sè s¶n phÈm yªu cÇu thùc tÕ trong kú ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc
Cr(Q)=Cr.Ir(Q)
Chi phÝ trung b×nh thõa s¶n phÈm Cp(Q):
Chi phÝ trung b×nh do thiÕt s¶n phÈm lµ tËp hîp nh÷ng chi phÝ cã liªn
quan ®Õn s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®îc do ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®ã cã møc s¶n l-
îng lín h¬n møc yªu cÇu thùc tÕ vÒ lo¹i s¶n phÈm ®ã trªn thÞ trêng vµ ®îc tÝnh
b»ng c«ng thøc:
CP(Q)=Cp.IP(Q)
Lîi nhuËn rßng trung b×nh cña ph¬ng ¸n s¶n xuÊt B(Q):
Lîi nhô©n rßng cña ph¬ng ¸n s¶n xuÊt chÝnh lµ hµm môc tiªu cña bµi to¸n lùa
chän ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®· ®îc tr×nh bµy ë phÇn trªn ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc:
Hay
Trong nÒn kinh tÕ thÞ truêng víi môc ®Ých trung cña c¸c doanh nghiÖp
lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn ,v× vËy chØ tiªu cuèi cïng lµ chØ tiªu quan träng nhÊt
khi xÐt mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cã c«ng Ých.
4.Mét sè chó ý khi ¸p dông bµi to¸n
V× bµi to¸n x·c ®Þnh ph¬ng tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ bµi to¸n tèi u
ngÉu nhiªn trªn c¬ së coi sè lîng s¶n phÈm yªu cÇu lµ lmét biÕn x¸c suÊt ®·
biÕt kuËt ph©n phèi x¸c suÊt ,v× vËy ¸p dông bµi to¸n nµy ®ßi hái ngêi ta phµi
kiÓm tra gi¶ thiÕt cña bµi to¸n bao gåm c¸c íc lîng tham sè cña dong yªu cÇu
vµ kiÓm nghiÖm gi¶ thiÕt vÒ hµm ph©n phèi x¸c suÊt .
KiÓm tra ®é m¹nh cña gi¶ thuyÕt
4.1. ¦íc lîng gi¸ trÞ trung b×nh vµ ph¬ng sai
NÕu ta coi m lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña tËp mÉu ,®¹i luîng ta cÇn ph¶i íc
lîng th× tõ mét tËp chän cã kÝch thíc n lÊy ra ngÉu nhiªn tõ tËp mÉu ta x¸c
®Þnh ®îc gi¸ trÞ trung b×nh .
16
Lý thèng kª ®· chøng minh ®îc x chÝnh lµ íc lîng kh«ng lÖch cña m .
Trêng hîp ®é lÖch chuÈn cña tËp mÉu ®· bݪt
Theo ®Þnh lý giíi h¹n tËp trung khi kÝch thíc tËp ®ñ lín (n>30> th× ®¹i
lîng ngÉu nhiªn tu©n theo quy lu¹t chuÈn .
Nh vËy ta Ên ®Þnh mét ®é tin cËy ( ch¼ng h¹n =95%) ta cã thÕ x¸c
®Þnh kho¶ng tin cËy trung b×nh theo c«ng thøc :
Trong ®ã t ®îc tra trong b¶ng ph©n phèi chuÈn øng víi ®é tin cËy
Truêng hîp ®é lÖch kh«ng biÕt
Tríc hÕt ta ph¶i íc lîng cña tËp mÉu .NÕu gäi S2
lµ íc lîng kh«ng lÖch cña ph¬ng sai tËp mÉu th× ta cã .
Trong ®ã lµ ph¬ng sai cña tËp chän
NÕu kÝch thíc cña tËp chän nhá h¬n 30 th× ®¹i lîng thèng kª
Tu©n theo luËt Student-Fisher cã sè bËc tù do lµ =n-1
Kho¶ng ( a,b) ®èi xøng qua chøc m cã ®é tin cËy :
Trong ®ã t ®îc x¸c ®Þnh trong b¶ng Student-Fisher
4.2.KiÓm nghiÖm gi¶ thiÕt vÒ hµm ph©n phèi
4.2.1 KiÓm nghiÖm luËt ph©n phèi x¸c suÊt
§Ó kiÓm nghiÖm gi¶ thiÕt vÒ hµm mËt ®é x¸c suÊt cu¶ sè lîng yªu cÇu
cña s¶n phÈm ta sö dông ph¬ng ph¸p kiÓm nghiÖm gi¶ thiÕt thèng kª khi b×nh
ph¬ng sau. §©y lµ mét ph¬ng ph¸p næi tiÕng dïng ®Ó kiÓm nghiÖm tÝnh tu¬ng
thÝch .Néi dung cña ph¬ng ph¸p nµy gåm 6 bíc .
- §Æt gi¶ thiÕt: gi¶ thiÕt cã d¹ng H 0: F=F0, víi F0 lµ ph©n phèi x¸c suÊt gi¶
thiÕt.
17
- Chia quan s¸t thµnh k nhãm rêi nhau [ a i-1 ; ai]. Ký hiÖu ni lµ sè quan s¸t
®Õm ®îc trong nhãm i.
- TÝnh x¸c suÊt lý thuýet cho mçi nhãm trªn c¬ së hµm mËt ®é ph©n phèi
x¸c suÊt ®îc gi¶ thiÕt F0
Pi = F0 (i ) – F0(i-1 )
-TÝnh tÇn suÊt cho mçi nhãm theo c«ng thøc ei=n.Pi
- TÝnh to¸n ®¹i lîng thèng kÕ khi b×nh ph¬ng:
- NÕu gi¶ thiÕt H0 lµ ®óng th× ®¹i lîng x2 tu©n theo luËt ph©n phèi khi b×nh
ph¬ng cã bËc tù do, =k-1-w . Ch¼ng h¹n ®èi víi luËt ph©n phèi chuÈn,
sè bËc tù do sÏ b»ng:
k-1 nÕu gi¸ trÞ trung b×nh vµ ®é lÖch chuÈn cña tËp mÉu ®· biÕt
k-2 nÕy mét trong hai tham sè vµ kh«ng biÕt cÇn ph¶i íc lîng
k-3 nÕu c¶ hai tham sè vµ ®Òu kh«ng biÕt
w: sè tham sè íc lîng
- Gi¶ thiÕt H0 sÏ bÞ b¸c bá nÕu chªnh lÖch gi÷a tÇn suÊt quan s¸t ®îc vµ tÇn
suÊt íc lîng qu¸ lín, nghÜa lµ
x2> x2,
Trong ®ã gi¸ trÞ x2, ®îc tra trong b¶ng khi b×nh ph¬ng víi ®é tin cËy lµ
4.2.2 KiÓm nghiÖm ®é m¹nh cña gi¶ thuyÕt:
KiÓm tra b»ng ph©n phèi giíi h¹n Q()
- NÕu 1- Q() 1 th× kÕt luËn ®é m¹nh cña gi¶ thuyÕt lµ rÊt lín cho nªn luËt
ph©n phèi x¸c suÊt cã ®é tin cËy cao.
NÕu 1- Q() 0 th× kÕt luËn ®é m¹nh cña gi¶ thuyÕt lµ thÊp.
-X¸c ®Þnh ®Ó tra Q() tõ b¶ng ph©n phèi giíi h¹n
= max Ni – N’i
N
Trong ®ã:
Ni lµ tÇn sè thùc nghiÖm céng dån
Ni’ lµ tÇn sè lý thuyÕt céng dån
N lµ kÝch thíc mÉu.
18
Ch¬ng 2
Ph©n tÝch thùc tiÔn s¶n xuÊt cña
c«ng ty g¹ch èp l¸t Hµ Néi
C«ng ty g¹ch èp l¸t Hµ Néi trùc thuéc Tæng c«ng ty Viglacera, mét
tæng c«ng ty lín vµ cã uy tÝn ë ViÖt Nam, ®· cung cÊp cho thÞ trêng nh÷ng s¶n
phÈm, vËt liÖu x©y dùng cã uy tÝn vµ chÊt lîng cao.
Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn ngµnh vËt liÖu x©y dùng ViÖt Nam cña
Thñ tíng ChÝnh phñ ®· v¹ch ra môc tiªu ph¸t triÓn cña ngµnh vËt liÖu x©y
dùng ViÖt Nam ®Õn 2010 lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng nh»m ®¸p
øng ®ñ nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu, cÇn kÕt hîp vµ nhanh chãng tiÕp thu
c«ng nghÖ thiÕt bÞ tiªn tiÕn cña thÕ giíi vµ c«ng nghÖ thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong n-
íc ®Ó sím cã ®îc nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, tù ®éng hãa ngµy cµng cao, b¶o
®¶m c¸c tiªu chuÈn m«i trêng ViÖt Nam vµ quèc tÕ, s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn
quèc tÕ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. Riªng ®èi
víi lÜnh vùc g¹ch èp l¸t, ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c chñng lo¹i g¹ch l¸t trong ®ã
chó träng c¸c lo¹i cã kÝch thíc lín, c¸c lo¹i g¹ch èp phï hîp víi khÝ hËu ViÖt
Nam vµ c¸c lo¹i s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. ChØ tiªu xuÊt khÈu tõ n¨m
2005 tèi thiÓu ®¹t 20% s¶n lîng s¶n xuÊt / n¨m. §Çu t ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó
n©ng cao tr×nh ®é c¬ giíi, tù ®éng hãa trong c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt hiÖn cã.
NhËn thøc ®îc vÊn ®Ò ®ã C«ng ty G¹ch èp l¸t Hµ Néi ®· chñ ®éng n©ng
cao møc chÊt lîng s¶n phÈm th«ng qua c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®ång thêi ¸p
dông nhiÒu gi¶i ph¸p n©ng cao møc chÊt lîng s¶n phÈm trªn tõng c«ng ®o¹n
s¶n xuÊt. Qua ®ã ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ vît bËc.
1. S¶n lîng s¶n xuÊt
19
N¨m 2003, s¶n lîng nhËp kho toµn c«ng ty ®¹t 6.381.55 6 m 2 t¨ng
2,66% so víi kÕ ho¹ch (øng víi 165.383 m2) vµ t¨ng 9,25% so víi n¨m 2002
(øng víi 540.469 m2).
T¹i Hµ Néi, ®Ó ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu cña thÞ trêng ®èi víi s¶n phÈm
g¹ch èp l¸t 400 x 400, nhµ m¸y ®· tæ chøc s¶n xuÊt s¶n phÈm nµy trªn d©y
chuyÒn s¶n xuÊt sè 2 - d©y chuyÒn cã c«ng suÊt lín nhÊt t¹i nhµ m¸y (2 triÖu
m2/n¨m). §iÒu nµy ®· ®Èy m¹nh tû lÖ c¬ cÊu s¶n phÈm g¹ch l¸t 400 x 400 lªn,
dÉn ®Õn t¨ng doanh thu. Nhê sù ph¸t huy tèt n¨ng lùc ho¹t ®éng cña m¸y mãc
thiÕt bÞ vµ céng víi viÖc nèi thªm 2 khoang sÊy n»m ®· ®Èy m¹nh s¶n lîng c¶
n¨m ®¹t cao h¬n so víi kÕ ho¹ch ®Æt ra lµ 2,83% (øng víi 127.042 m2).
T¹i H¶i D¬ng, mÆc dï võa s¶n xuÊt võa triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t
më réng thªm d©y chuyÒn s¶n xuÊt sè 2 nhng díi sù chØ ®¹o s¸t sao cña l·nh
®¹o c«ng ty, sù hç trî tÝch cùc cña c¸n bé kü thuËt c¸c phßng ban c«ng ty,
Nhµ m¸y cïng ban qu¶n lý dù ¸n ®· tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn c¸c h¹ng môc
c«ng tr×nh ®¶m b¶o chÊt lîng vµ bµn giao ®a d©y chuyÒn míi vµo ho¹t ®éng
theo ®óng tiÕn ®é ®Ò ra, s¶n xuÊt ®¹t vµ vît c«ng suÊt thiÕt kÕ ngay tõ nh÷ng
ngµy ®Çu ho¹t ®éng. §ång thêi duy tr× s¶n xuÊt æn ®Þnh trªn d©y chuyÒn s¶n
xuÊt sè 1 ®· gãp phÇn n©ng cao s¶n lîng nhËp kho toµn nhµ m¸y. S¶n lîng
nhËp kho cao h¬n 2,21% so víi kÕ ho¹ch ®Æt ra (øng víi 38.341 m2) vµ t¨ng so
víi n¨m 2002 lµ 631,311 m2.
N¨m 2003 ®· ®¸nh dÊu mét sù thµnh c«ng vît bËc trong c«ng t¸c tiªu
thô t¹i C«ng ty G¹ch l¸t Hµ Néi, s¶n lîng tiªu thô ®¹t møc cao nhÊt tõ tríc
®Õn nay. §ång thêi c«ng ty vÉn gi÷ ®îc sù æn ®Þnh gi¸ b¸n vµ thÞ trêng trong
níc, ph¸t triÓn xuÊt khÈu.
T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty ®îc thÓ hiÖn cô thÓ qua b¶ng
sau:
S¶n lîng s¶n suÊt
KÕ
Lo¹i s¶n Thùc ho¹ch Thùc
phÈm(m2) hiÖn n¨mn¨m hiÖn n¨mSo s¸nh So s¸nh
2002 2003 2003 TH03/KH03 TH03/TH02
T¹i Hµ Néi 4701978 4484000 4611042 102.83% 98.07%
T¹i H¶I D¬ng 1139203 1732173 1770514 102.21% 155.42%
Tæng céng 5841181 6216173 6381556 102.66% 109.25%
20