Rèn luyện kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho sinh viên cao đẳng sư phạm
- 218 trang
- file .pdf
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
----------------
NGUYỄN THỊ YẾN THOA
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP
CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Hà Nội, 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
----------------
NGUYỄN THỊ YẾN THOA
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP
CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
Chuyên ngành : Lý luận và Lịch sử giáo dục
Mã số : 62.14.01.02
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS HÀ NHẬT THĂNG
2. TS. TẠ THỊ NGỌC THANH
Hà Nội, 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nguồn
số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực, chưa được sử
dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận án đều
được ghi rõ nguồn gốc.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
NGUYỄN THỊ YẾN THOA
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 0
1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 2
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................................................. 3
6. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4
7. Những luận điểm bảo vệ ......................................................................................... 5
8. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................... 6
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN CAO
ĐẲNG SƯ PHẠM ..................................................................................................... 7
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................... 7
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................................. 7
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước ................................................................................ 11
1.2. Các khái niệm cơ bản ....................................................................................... 15
1.2.1. Kỹ năng ........................................................................................................... 15
1.2.2. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ............................................................. 17
1.2.3. Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL ....................................................................... 18
1.2.4. Rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL ...................................................... 20
1.3. Bản chất của HĐGDNGLL ............................................................................. 22
1.3.1. Tầm quan trọng của HĐGDNGLL ................................................................. 22
1.3.2. Nội dung của HĐGDNGLL ............................................................................ 23
1.3.3. Hình thức tổ chức HĐGDNGLL ..................................................................... 24
1.3.4. Vai trò của các chủ thể tham gia HĐGDNGLL .............................................. 24
1.4. Bản chất rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP .... 26
1.4.1. Tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh
viên CĐSP ................................................................................................................. 26
1.4.2. Nội dung kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên CĐSP ....................... 27
1.4.3. Qui trình hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL....... 33
1.4.4. Những yêu cầu của việc rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh
viên CĐSP ................................................................................................................. 35
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ........................................................................ 36
1.5.1. Những yêu cầu đặt ra đối với việc giáo dục nghề nghiệp trong các trường
CĐSP hiện nay .......................................................................................................... 36
1.5.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP .......................................................................... 38
Kết luận chương 1 ..................................................................................................... 43
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG
SƯ PHẠM ................................................................................................................ 44
2.1. Khái quát chung về khảo sát thực trạng ........................................................ 44
2.1.1. Mục tiêu khảo sát ............................................................................................ 44
2.1.2. Nội dung khảo sát............................................................................................ 44
2.1.3. Đối tượng khảo sát .......................................................................................... 45
2.1.4. Phương pháp khảo sát ..................................................................................... 45
2.1.5. Tiêu chí và thang điểm đánh giá ..................................................................... 47
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng ............................................................................ 48
2.2.1. Thực trạng rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên tại trường
CĐSP ......................................................................................................................... 48
2.2.2. Thực trạng kết quả rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên
CĐSP trong hoạt động thực tập sư phạm ở trường THCS ........................................ 57
Kết luận chương 2 ..................................................................................................... 71
CHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG
SƯ PHẠM ................................................................................................................ 72
3.1. Các nguyên tắc chỉ đạo việc xây dựng các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL .................................................................................................. 72
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................................. 72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................. 73
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả.............................................. 74
3.2. Biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ........ 74
3.2.1. Xây dựng nội dung rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên
CĐSP ......................................................................................................................... 75
3.2.2. Hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL ..................... 86
3.2.3. Bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giảng viên CĐSP ................................ 101
3.2.4. Hình thành động cơ rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên
CĐSP ....................................................................................................................... 104
3.2.5. Biện pháp tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật trong quá trình rèn luyện kỹ
năng tổ chức HĐGDNGLL ..................................................................................... 109
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp rèn luyện kỹ
năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ................................................ 112
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................. 112
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm................................................................................. 112
3.3.3. Kết quả khảo nghiệm .................................................................................... 113
Kết luận chương 3 ................................................................................................... 117
CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................... 118
4.1. Khái quát về quá trình TNSP ........................................................................... 118
4.1.1. Mục tiêu của TNSP ....................................................................................... 118
4.1.2. Nội dung TNSP ............................................................................................. 118
4.1.3. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................. 119
4.1.4. Tiến trình thực nghiệm .................................................................................. 119
4.1.5. Tiêu chí đánh giá và thang đo trong thực nghiệm......................................... 122
4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................................... 125
4.2.1. Phân tích kết quả TNSP vòng 1 .................................................................... 125
4.2.2. Phân tích kết quả TNSP vòng 2 .................................................................... 139
Kết luận chương 4 ................................................................................................... 149
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 150
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ .......................................................................................... 154
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 155
PHỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
Viết tắt Viết đầy đủ
CĐSP Cao đẳng sư phạm
CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa
CT Cần thiết
ĐC Đối chứng
ĐTB Điểm trung bình
GD Giáo dục
GDH Giáo dục học
GV Giáo viên
HĐGDNGLL Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
KT Khả thi
MT Mục tiêu
ND Nội dung
NVSP Nghiệp vụ sư phạm
SV Sinh viên
THCS Trung học cơ sở
TLH Tâm lý học
TL Tâm lý
TNSP Thực nghiệm sư phạm
TN Thực nghiệm
TB Thứ bậc
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Mức độ quan trọng của việc rèn luyện các kỹ năng sư phạm đối với
sinh viên CĐSP ............................................................................................... 49
Bảng 2.2: Tổng hợp đánh giá về các biện pháp tổ chức rèn luyện kỹ năng
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ................................................................. 52
Bảng 2.3: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quá trình rèn luyện kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP .................................................... 55
Bảng 2.4: Nhận thức về tầm quan trọng của HĐGDNGLL ........................... 57
Bảng 2.5: Các hình thức tổ chức HĐGDNGLL.............................................. 60
Bảng 2.6: Tổng hợp đánh giá nhóm kỹ năng nhận thức về HĐGDNGLL .... 62
Bảng 2.7: Tổng hợp đánh giá nhóm kỹ năng thiết kế HĐGDNGLL .............. 63
Bảng 2.8: Tổng hợp đánh giá nhóm kỹ năng triển khai HĐGDNGLL .......... 65
Bảng 2.9: Tổng hợp nhóm kỹ năng đánh giá HĐGDNGLL ........................... 66
Bảng 2.10: Tổng hợp đánh giá kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên
CĐSP ............................................................................................................... 67
Bảng 3.1: Tính cần thiết của các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ............................................................... 113
Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ............................................................... 114
Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả khảo nghiệm .................................................... 115
Bảng 4.1: Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ................................................... 120
Bảng 4.2:. Tổng hợp kết quả học tập môn học Tâm lý học lứa tuổi - sư phạm
và môn Giáo dục học đại cương.................................................................... 126
Bảng 4.3: Tổng hợp từng kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sinh viên đạt được sau TNSP nội dung 1- vòng 1 ................. 128
Bảng 4.4: Tổng hợp từng nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sau nội dung thực nghiệm 1 - vòng 1 ................................... 130
Bảng 4.5: Tổng hợp từng kĩ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sinh viên đạt được sau TNSP nội dung 2............................... 135
Bảng 4.6: So sánh ĐTB sinh viên TN đạt được sau nội dung thực nghiệm 1
và nội dung thực nghiệm 2 – vòng 1 ............................................................ 137
Bảng 4.7: Tổng hợp từng kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sinh viên đạt được sau nội dung thực nghiệm 1 – vòng 2 .... 140
Bảng 4.8. Tổng hợp từng nhóm kỹ năng thành phần sinh viên đạt được sau142
nội dung thực nghiệm 1 – vòng 2................................................................. 142
Bảng 4.9. So sánh ĐTB sinh viên TN đạt được sau nội dung thực nghiệm 1
và nội dung thực nghiệm 2 – vòng 2 ............................................................ 147
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1. Biểu đồ so sánh từng nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sau TNSP nội dung 1- vòng 1 .......................................................... 131
Biểu đồ 4.2. Biểu đồ so sánh từng nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sau TNSP nội dung 1- vòng 2 .......................................................... 142
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 4.1: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 132
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên TN sau TNSP nội dung 1- vòng 1................ 132
Sơ đồ 4.2: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 133
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên ĐC sau TNSP nội dung 1- vòng 1 .............. 133
Sơ đồ 4.3: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 143
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên TN sau TNSP nội dung 1- vòng 2................ 144
Sơ đồ 4.4: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 144
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên TN sau TNSP nội dung 1- vòng 2................ 144
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thế kỷ 21 - thế kỷ mà mỗi con người là kết hợp của tri thức, năng lực và
truyền thống tốt đẹp của dân tộc, là yếu tố quyết định tốc độ phát triển bền vững của
đất nước. Khai thác tài nguyên con người là phương hướng chung của tất cả các
nước trong thế kỷ này. Đối với Việt Nam, trước yêu cầu phát triển kinh tế xã hội
bền vững, Đảng và nhà nước đã tập trung đưa ra các quyết sách lãnh đạo, đầu tư cho
giáo dục, coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, đầu tư có hiệu quả nhất nhằm
đưa chất lượng giáo dục Việt Nam từng bước phát triển ngang tầm với các nước
tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp
hành Trung Ương Đảng khoá 8 khẳng định “Giáo dục-đào tạo là quốc sách hàng
đầu”. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 9 nhấn mạnh “Phát triển giáo dục- đào tạo là
một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã
hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”. Các nghị quyết của Đảng, quan điểm
của Nhà nước Việt Nam đã khẳng định vai trò của con người trong sự nghiệp phát
triển của đất nước cũng như khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục trong sự
nghiệp phát triển con người. Đồng thời nhấn mạnh con người phát triển toàn diện
không chỉ giỏi về tri thức khoa học mà còn cần có hệ thống năng lực cơ bản để đáp
ứng những yêu cầu ngày một cao của xã hội . Vì vậy hoạt động giáo dục ở nhà
trường phổ thông không còn đóng khung trong các giờ dạy văn hóa trên lớp mà còn
phải bao gồm các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL ) nhằm rèn
luyện những kỹ năng cơ bản cho học sinh, góp phần giáo dục nên những con người
đáp ứng được những yêu cầu ngày một cao của xã hội.
HĐGDNGLL là một bộ phận của quá trình giáo dục trong nhà trường THCS.
Đó là những hoạt động được tổ chức ngoài các giờ học văn hóa ở trên lớp.
HĐGDNGLL gắn bó chặt chẽ với hoạt động dạy học, là con đường gắn lí thuyết với
thực tiễn, tạo sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, góp phần hình thành tình
cảm, niềm tin đúng đắn ở học sinh. HĐGDNGLL là điều kiện tốt nhất để rèn luyện
PL2
các kỹ năng cơ bản, phát huy vai trò chủ thể, phát triển tính tích cực, chủ động ở
học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục đặt ra đối với bậc THCS .
Một trong những điều kiện để thực hiện tốt chương trình HĐGDNGLL là đội
ngũ giáo viên, đặc biệt là đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS. Tại hội
nghị quốc tế “ Bàn về giáo dục cho thế kỷ 21” tại Giơnevơ Thụy Sĩ, vấn đề giáo
viên được nhấn mạnh: “ Muốn có nền giáo dục tốt cần có đội ngũ giáo viên tốt,
giáo viên là người quyết định chất lượng giáo dục”. Người giáo viên trước hết phải
là người có kiến thức chuyên môn sâu, rộng, có kinh nghiệm giáo dục phong phú và
có nghệ thuật sư phạm. Để đáp ứng những yêu cầu ngày một cao của xã hội đối với
việc giáo dục học sinh, cùng với việc trang bị hệ thống tri thức, vấn đề rèn luyện
những kỹ năng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên là nhiệm vụ quan trọng, không thể
thiếu của các trường sư phạm.
Trường Cao đẳng sư phạm (CĐSP) nằm trong hệ thống trường dạy nghề đào
tạo giáo viên tiểu học và THCS . Một trong những mục tiêu của nhà trường là đào
tạo các giáo viên có khả năng giảng dạy và làm tốt công tác giáo dục học sinh. Vì
vậy sinh viên cần được trang bị hệ thống tri thức và kỹ năng để thực hiện tốt các
nhiệm vụ của người giáo viên trong giai đoạn hiện nay, trong đó có nhiệm vụ hướng
dẫn học sinh THCS tổ chức các HĐGDNGLL .
Thực tế trong quá trình đào tạo những năm vừa qua, cụ thể trong các đợt
thực hành, thực tập sư phạm cho thấy sinh viên năm thứ 2, 3 còn gặp nhiều lúng
túng khi phải hướng dẫn học sinh THCS tổ chức các hoạt động giáo dục nói chung,
HĐGDNGLL nói riêng. Để khắc phục tình trạng trên, cần thiết phải nghiên cứu một
cách cơ bản quá trình rèn luyện hệ thống kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL. Điều đó sẽ
góp phần nâng cao hiệu quả quá trình rèn luyện hệ thống kỹ năng sư phạm cho sinh
viên CĐSP.
Với những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu “ Rèn luyện kỹ
năng tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho sinh viên CĐSP’’
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, đánh giá thực trạng quá trình rèn luyện kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP, xác định nội dung kỹ năng tổ chức
PL3
HĐGDNGLL và đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng này nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo giáo viên của trường CĐSP, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động rèn luyện NVSP cho sinh viên CĐSP.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL và biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
+ Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ( Giáo viên THCS trong tương lai ).
+ Tiến hành khảo sát thực trạng tại các trường CĐSP Hà Nội, CĐSP Hưng
Yên, CĐSP Thái Bình và một số trường THCS trên địa bàn Hà Nội, Thái Bình.
+ Tổ chức thực nghiệm sư phạm tại trường CĐSP Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL đóng vai trò quan trọng trong quá
trình rèn luyện nghiệp vụ cho sinh viên CĐSP. Việc tổ chức rèn luyện kỹ năng này
ở các trường CĐSP trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu nhất định. Để
đáp ứng yêu cầu yêu cầu đào tạo giáo viên THCS hiện nay thì quá trình triển khai
rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần giải
quyết. Nếu xây dựng được nội dung, các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL và xác định được các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến quá trình này để
tạo ra các tác động đồng bộ thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL cho sinh viên, tiến đến mục đích cao hơn là nâng cao chất lượng
đào tạo giáo viên của trường CĐSP.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.
5.1.1. Làm sáng tỏ một số lí luận về HĐGDNGLL, rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL và các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
PL4
5.1.2. Đánh giá thực trạng quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL
cho sinh viên của các trường CĐSP.
5.1.3. Xây dựng các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL và
thực nghiệm một số biện pháp đã đề xuất.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận.
Sử dụng các phương pháp phân tích tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá
các nguồn tài liệu lí luận và thực tiễn có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lí luận của
đề tài nghiên cứu .
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
6.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục
Tiến hành điều tra khảo sát trên các đối tượng: Giáo viên THCS, giảng viên
CĐSP, sinh viên CĐSP để tìm ra những thông tin cần thiết phục vụ cho hướng
nghiên cứu của luận án.
6.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Tiến hành quan sát trong các giờ tổ chức HĐGDNGLL cho học sinh THCS do
sinh viên CĐSP hướng dẫn trong các đợt thực tập sư phạm tại các trường THCS .
6.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành trao đổi phỏng vấn các giáo viên THCS, Tổng phụ trách Đội,
giảng viên CĐSP nhằm tìm hiểu những nhận xét, đánh giá của họ về những kỹ
năng, những biện pháp cần thiết để rèn luyện kỹ năng cho sinh viên CĐSP. Trao
đổi với sinh viên CĐSP nhằm tìm hiểu nhận thức của các em về tầm quan trọng của
việc rèn kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL, mức độ đạt được của kỹ năng và những khó
khăn, thuận lợi của các em trong quá trình rèn luyện để xác định các biện pháp rèn
luyện hợp lý.
6.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu sản phẩm của giáo viên, của sinh viên CĐSP như kế hoạch,
chương trình, giáo án thiết kế HĐGDNGLL, đồ dùng, cơ sở vật chất cần thiết để tổ
chức các hoạt động. Nghiên cứu kế hoạch, chương trình, báo cáo, quyết định... về
PL5
triển khai HĐGDNGLL của các trường THCS để định hướng cho quá trình rèn
luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
6.2.5. Phương pháp chuyên gia
Hỏi ý kiến các chuyên gia, các nhà khoa học, các cán bộ quản lí... có am hiểu
về HĐGDNGLL để được góp ý về việc đánh giá thực trạng và đề xuất các biện
pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên.
6.2.6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm của các giáo viên chủ nhiệm lớp
có kinh nghiệm tổ chức HĐGDNGLL cho học sinh THCS, có kinh nghiệm hướng
dẫn sinh viên CĐSP trong hoạt động thực tập sư phạm. Tổng kết kinh nghiệm của
các giảng viên CĐSP trong quá trình hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng NVSP.
6.2.7. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Để chứng minh tính hợp lí, khả thi của các biện pháp đề xuất, chúng tôi sử
dụng phương pháp thực nghiệm sư phạm với một số biện pháp trong khuôn khổ thời
gian, điều kiện nghiên cứu luận án tiến sĩ cho phép.
6.3. Nhóm phương pháp xử lí số liệu
Sử dụng các công thức toán học với phần mềm SPSS phiên bản 16.0 để: Mô
tả giá trị trung bình, tỉ lệ %, hệ số tương quan, kiểm tra độ tin cậy của các số %... Sử
dụng phép so sánh giá trị trung bình, hệ số tương quan, kiểm chứng T – Test… Sử
dụng các phần mềm tin học khác để vẽ sơ đồ, đồ thị, biểu bảng.
7. Những luận điểm bảo vệ
- Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL bao gồm nhiều kỹ năng thành phần, có mối
quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Việc xác định kỹ năng thành phần trong kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL là một yêu cầu cần thiết để rèn luyện kỹ năng đó cho sinh
viên CĐSP.
- Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL luôn bị chế ước, chi phối bởi những điều
kiện, yếu tố khách quan và chủ quan. Việc xác định mối quan hệ lôgíc đó là một
trong các cơ sở của việc đề xuất và tổ chức thực hiện hiệu quả các biện pháp rèn
luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
PL6
- Xác định được các biện pháp hợp lí để rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quá trình phát triển năng lực sư phạm
cho sinh viên CĐSP.
8. Những đóng góp mới của luận án
- Góp phần làm sáng tỏ và sâu sắc thêm hệ thống lí luận về rèn luyện kỹ
năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP. Xác định kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL của sinh viên CĐSP bao gồm 12 kỹ năng thành phần được phân chia
thành 4 nhóm chính. Đồng thời phân tích nội dung của từng kỹ năng và mối quan hệ
giữa các kỹ năng thành phần đó.
- Đánh giá khách quan những thành tựu và tồn tại của việc rèn luyện kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên ở các trường CĐSP. Đó là cơ sở thực tiễn để đề
xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng này cho sinh viên đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục hiện nay.
- Xây dựng 5 biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh
viên CĐSP bao gồm: Xây dựng nội dung rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL
cho sinh viên CĐSP; Hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL;
Bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giảng viên CĐSP; Hình thành động cơ rèn
luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên CĐSP; Tăng cường cơ sở vật
chất kỹ thuật trong quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL. Xác định các
điều kiện cần đảm bảo để thực hiện có hiệu quả các biện pháp đó trong quá trình
rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
- Xây dựng tài liệu hướng dẫn rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho
sinh viên CĐSP và các tài liệu mẫu phục vụ quá trình rèn luyện kỹ năng này.
PL7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN
CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài
*Nghiên cứu về kỹ năng và kỹ năng tổ chức hoạt động
Kỹ năng là vấn đề được nhiều tác giả ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Đặc
biệt từ nửa cuối của thế kỷ XIX sang đến thế kỉ thứ kỉ thứ XX, cùng với sự phát
triển mạnh mẽ của các ngành khoa học trong đó có tâm lí học (TLH), giáo dục học
(GDH), vấn đề kỹ năng được quan tâm nghiên cứu nhiều hơn. Nhìn tổng thể, có thể
nhận thấy hai xu hướng chính:
- Xu hướng thứ nhất: Nghiên cứu kỹ năng trên cơ sở của TLH hành vi.
Đại diện của xu hướng này là các tác giả như J.Watson, B.F.Skinner,
E.L.Toocđai, E.Tolman, K.Hull ... J. Watson, người sáng lập trường phái TLH hành
vi đã khẳng định TLH phải lấy hành vi của con người – các dữ liệu có thể đo đạc
được, quan sát được, dự đoán được để làm đối tượng nghiên cứu.
Dựa trên quan điểm duy vật máy móc về con người, các nhà TLH theo chủ
nghĩa hành vi mới đã nghiên cứu sâu hơn về cơ chế của hành vi. Cụ thể là nghiên
cứu về điều gì đã xảy ra giữa S – R (kích thích – phản ứng hay hành vi) và đã chỉ ra
những yếu tố tham gia vào quá trình tạo ra R là lý lẽ, ý định, chương trình, hình
ảnh, tri thức… Những nghiên cứu của các nhà khoa học phương Tây về các vấn đề
hình thành kỹ năng, kỹ xảo lao động đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao năng
suất trong các nhà máy, xí nghiệp.
- Xu hướng thứ hai: Nghiên cứu kỹ năng trên cơ sở TLH hoạt động
Kỹ năng là một trong những vấn đề được nhiều nhà TLH Xô viết nghiên
cứu. Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến nhiều vấn đề khác nhau về kỹ năng
nhưng chúng tôi nhận thấy có thể phân thành một số những nội dung nghiên cứu
chính như sau:
PL8
Nghiên cứu về điều kiện hình thành kỹ năng: Các tác giả như B.F.Lomov,
V.I.Dưcova, A.V.Petrovxki, V.A.Krutetxki, V.X.Cudin ... đều thống nhất rằng: điều
kiện hình thành kỹ năng chính là các tri thức và kinh nghiệm mà cá nhân đã lĩnh hội
được trước đó. Muốn hình thành kỹ năng ở một lĩnh vực hoạt động nào trước tiên
phải có tri thức về hoạt động đó. Trên cơ sở tri thức cộng với vốn kinh nghiệm đã
có, nếu được luyện tập nhiều lần theo một định hướng nhất định sẽ cho các kỹ năng
hành động như mong muốn.
Nghiên cứu về mức độ hình thành kỹ năng: Với công trình nghiên cứu “Hình
thành kỹ năng, kỹ xảo cho sinh viên trong điều kiện của nền giáo dục đại học”
X.I.Kixegof đã phân tích khá sâu sắc khái niệm kỹ năng. Ông là người đầu tiên nêu
lên sự phân biệt hai loại kỹ năng: kỹ năng bậc thấp (hay còn gọi là kỹ năng nguyên
sinh) được hình thành qua các hoạt động giản đơn, nó là cơ sở hình thành kỹ xảo.
Kỹ năng bậc cao (kỹ năng thứ sinh) – mà cơ sở của nó là tri thức và các kỹ xảo [36].
Nghiên cứu mối quan hệ giữa kỹ năng và kỹ xảo: Tuy có quan niệm khác
nhau nhưng các nghiên cứu đều cho rằng kỹ năng thường có liên quan đến việc vận
dụng kinh nghiệm cũ trong việc thực hiện những hành động mới, trong những điều
kiện mới. Còn kỹ xảo là những dạng hành vi đã được củng cố vững chắc đáp ứng
những điều kiện hoạt động không thay đổi. Kỹ năng và kỹ xảo cùng được hình
thành trên cơ sở luyện tập trong thực tiễn.
Nghiên cứu mối quan hệ giữa kỹ năng và năng lực: Các nhà khoa học thường
đặt kỹ năng trong mối liên hệ với năng lực vì kỹ năng chính là một thành phần
không thể thiếu của năng lực, kỹ năng và năng lực có quan hệ mật thiết với nhau.
Các tác giả như: B.M. Cheplôp, A.N.Lêônchep, A.G. Côvaliôp… đều khẳng định:
Muốn phát triển năng lực cần nắm vững tri thức và vận dụng sáng tạo những kỹ
năng, kỹ xảo đã có vào hoạt động thực tiễn.
Tác giả K.K.Platônôp và G.G.Gôlubev cũng chỉ rõ: Kỹ năng là điều kiện
quan trọng để hình thành năng lực, ngược lại năng lực lại chi phối kỹ năng. Năng
lực giúp cho kỹ năng được hình thành nhanh chóng và ổn định, nếu không có năng
lực trong lĩnh vực hoạt động nào đó thì khó có thể hình thành kỹ thuật hành động
PL9
chính xác, thành thạo. Năng lực còn thúc đẩy sự hình thành kỹ năng không chỉ trong
một lĩnh vực hoạt động mà còn giúp hình thành kỹ năng trong các lĩnh vực hoạt
động khác tương đương. Điều này rất có ý nghĩa trong nghiên cứu để hình thành hệ
thống kỹ năng nghiệp vụ sư phạm, góp phần nâng cao năng lực sư phạm cho sinh
viên [45].
Nghiên cứu về kỹ năng tổ chức hoạt động là hướng nghiên cứu được phát
triển từ đầu thế kỷ XX trở lại đây.
Các nhà Tâm lý học, Xã hội học phương Tây đã đi sâu nghiên cứu về kỹ năng
tổ chức, lãnh đạo. Điển hình là các tác giả: W.Benis, Mc.Call & Lombardo, R.Balke,
G.A.Yulk, G.Courtois, A.Makenzic v.v... Tác giả G.A.Yulk trong cuốn “Leadership
in organization” (Người lãnh đạo trong một tổ chức) đã đưa ra những kỹ năng tổ
chức đặc trưng của một người lãnh đạo thành công, đó là: Thông minh, kỹ năng nhận
thức tốt, sáng tạo, khôn khéo, kỹ năng nói hoạt bát, có sức thuyết phục, thông thạo về
các phương diện xã hội... A.Makenzic trong cuốn “Cạm bẫy thời gian” đã phân tích
các kỹ năng tổ chức hoạt động và nhấn mạnh đến kỹ năng lập kế hoạch và kỹ năng
làm chủ thời gian là 2 nhóm kỹ năng chìa khóa [42]. Những nghiên cứu của các tác
giả phương Tây đã đóng góp những thành tựu đáng kể trong sự phát triển các lĩnh
vực hoạt động trong xã hội, đặc biệt là lao động sản xuất.
Từ những năm 60 – 70, các nhà Tâm lý học Xô viết cũng chú ý nhiều đến kỹ
năng tổ chức hoạt động. Đó là các nghiên cứu của N.V.Cudơmina, A.G.Côvaliôv,
P.M.Kecgientxev, L.I.Umanxki, A.N.Lutoskin, L.T.Tiuptia... Tài liệu “Những
nguyên lý của công tác tổ chức” của P.M.Kecgientxev đã nghiên cứu về công tác tổ
chức ở mức độ khái quát nhất. Trong tài liệu, ông đã nêu lên cụ thể 7 yếu tố cơ bản
của công tác tổ chức và đến nay vẫn được coi là những yếu tố nền tảng trong việc
tổ chức hoạt động [35]. Trong cuốn “ Tâm lý học về công tác của Bí thư chi đoàn”,
L.I.Umanxki và A.N.Lutoskin đã nêu lên cấu trúc của hoạt động tổ chức bao gồm 9
hành động được sắp xếp theo trình tự từ mở đầu đến khi kết thúc hoạt động. Những
bước tiến hành đó được mô tả khá đầy đủ, chi tiết, có thể vận dụng trong công tác tổ
chức các hoạt động tập thể cho học sinh [69].
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
----------------
NGUYỄN THỊ YẾN THOA
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP
CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Hà Nội, 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
----------------
NGUYỄN THỊ YẾN THOA
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP
CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
Chuyên ngành : Lý luận và Lịch sử giáo dục
Mã số : 62.14.01.02
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS HÀ NHẬT THĂNG
2. TS. TẠ THỊ NGỌC THANH
Hà Nội, 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nguồn
số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực, chưa được sử
dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận án đều
được ghi rõ nguồn gốc.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
NGUYỄN THỊ YẾN THOA
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 0
1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 2
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................................................. 3
6. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4
7. Những luận điểm bảo vệ ......................................................................................... 5
8. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................... 6
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN CAO
ĐẲNG SƯ PHẠM ..................................................................................................... 7
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................... 7
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................................. 7
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước ................................................................................ 11
1.2. Các khái niệm cơ bản ....................................................................................... 15
1.2.1. Kỹ năng ........................................................................................................... 15
1.2.2. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ............................................................. 17
1.2.3. Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL ....................................................................... 18
1.2.4. Rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL ...................................................... 20
1.3. Bản chất của HĐGDNGLL ............................................................................. 22
1.3.1. Tầm quan trọng của HĐGDNGLL ................................................................. 22
1.3.2. Nội dung của HĐGDNGLL ............................................................................ 23
1.3.3. Hình thức tổ chức HĐGDNGLL ..................................................................... 24
1.3.4. Vai trò của các chủ thể tham gia HĐGDNGLL .............................................. 24
1.4. Bản chất rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP .... 26
1.4.1. Tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh
viên CĐSP ................................................................................................................. 26
1.4.2. Nội dung kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên CĐSP ....................... 27
1.4.3. Qui trình hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL....... 33
1.4.4. Những yêu cầu của việc rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh
viên CĐSP ................................................................................................................. 35
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ........................................................................ 36
1.5.1. Những yêu cầu đặt ra đối với việc giáo dục nghề nghiệp trong các trường
CĐSP hiện nay .......................................................................................................... 36
1.5.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP .......................................................................... 38
Kết luận chương 1 ..................................................................................................... 43
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG
SƯ PHẠM ................................................................................................................ 44
2.1. Khái quát chung về khảo sát thực trạng ........................................................ 44
2.1.1. Mục tiêu khảo sát ............................................................................................ 44
2.1.2. Nội dung khảo sát............................................................................................ 44
2.1.3. Đối tượng khảo sát .......................................................................................... 45
2.1.4. Phương pháp khảo sát ..................................................................................... 45
2.1.5. Tiêu chí và thang điểm đánh giá ..................................................................... 47
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng ............................................................................ 48
2.2.1. Thực trạng rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên tại trường
CĐSP ......................................................................................................................... 48
2.2.2. Thực trạng kết quả rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên
CĐSP trong hoạt động thực tập sư phạm ở trường THCS ........................................ 57
Kết luận chương 2 ..................................................................................................... 71
CHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG
SƯ PHẠM ................................................................................................................ 72
3.1. Các nguyên tắc chỉ đạo việc xây dựng các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL .................................................................................................. 72
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................................. 72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................. 73
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả.............................................. 74
3.2. Biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ........ 74
3.2.1. Xây dựng nội dung rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên
CĐSP ......................................................................................................................... 75
3.2.2. Hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL ..................... 86
3.2.3. Bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giảng viên CĐSP ................................ 101
3.2.4. Hình thành động cơ rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên
CĐSP ....................................................................................................................... 104
3.2.5. Biện pháp tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật trong quá trình rèn luyện kỹ
năng tổ chức HĐGDNGLL ..................................................................................... 109
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp rèn luyện kỹ
năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ................................................ 112
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................. 112
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm................................................................................. 112
3.3.3. Kết quả khảo nghiệm .................................................................................... 113
Kết luận chương 3 ................................................................................................... 117
CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................... 118
4.1. Khái quát về quá trình TNSP ........................................................................... 118
4.1.1. Mục tiêu của TNSP ....................................................................................... 118
4.1.2. Nội dung TNSP ............................................................................................. 118
4.1.3. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................. 119
4.1.4. Tiến trình thực nghiệm .................................................................................. 119
4.1.5. Tiêu chí đánh giá và thang đo trong thực nghiệm......................................... 122
4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................................... 125
4.2.1. Phân tích kết quả TNSP vòng 1 .................................................................... 125
4.2.2. Phân tích kết quả TNSP vòng 2 .................................................................... 139
Kết luận chương 4 ................................................................................................... 149
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 150
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ .......................................................................................... 154
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 155
PHỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
Viết tắt Viết đầy đủ
CĐSP Cao đẳng sư phạm
CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa
CT Cần thiết
ĐC Đối chứng
ĐTB Điểm trung bình
GD Giáo dục
GDH Giáo dục học
GV Giáo viên
HĐGDNGLL Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
KT Khả thi
MT Mục tiêu
ND Nội dung
NVSP Nghiệp vụ sư phạm
SV Sinh viên
THCS Trung học cơ sở
TLH Tâm lý học
TL Tâm lý
TNSP Thực nghiệm sư phạm
TN Thực nghiệm
TB Thứ bậc
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Mức độ quan trọng của việc rèn luyện các kỹ năng sư phạm đối với
sinh viên CĐSP ............................................................................................... 49
Bảng 2.2: Tổng hợp đánh giá về các biện pháp tổ chức rèn luyện kỹ năng
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ................................................................. 52
Bảng 2.3: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quá trình rèn luyện kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP .................................................... 55
Bảng 2.4: Nhận thức về tầm quan trọng của HĐGDNGLL ........................... 57
Bảng 2.5: Các hình thức tổ chức HĐGDNGLL.............................................. 60
Bảng 2.6: Tổng hợp đánh giá nhóm kỹ năng nhận thức về HĐGDNGLL .... 62
Bảng 2.7: Tổng hợp đánh giá nhóm kỹ năng thiết kế HĐGDNGLL .............. 63
Bảng 2.8: Tổng hợp đánh giá nhóm kỹ năng triển khai HĐGDNGLL .......... 65
Bảng 2.9: Tổng hợp nhóm kỹ năng đánh giá HĐGDNGLL ........................... 66
Bảng 2.10: Tổng hợp đánh giá kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên
CĐSP ............................................................................................................... 67
Bảng 3.1: Tính cần thiết của các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ............................................................... 113
Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ............................................................... 114
Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả khảo nghiệm .................................................... 115
Bảng 4.1: Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ................................................... 120
Bảng 4.2:. Tổng hợp kết quả học tập môn học Tâm lý học lứa tuổi - sư phạm
và môn Giáo dục học đại cương.................................................................... 126
Bảng 4.3: Tổng hợp từng kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sinh viên đạt được sau TNSP nội dung 1- vòng 1 ................. 128
Bảng 4.4: Tổng hợp từng nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sau nội dung thực nghiệm 1 - vòng 1 ................................... 130
Bảng 4.5: Tổng hợp từng kĩ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sinh viên đạt được sau TNSP nội dung 2............................... 135
Bảng 4.6: So sánh ĐTB sinh viên TN đạt được sau nội dung thực nghiệm 1
và nội dung thực nghiệm 2 – vòng 1 ............................................................ 137
Bảng 4.7: Tổng hợp từng kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sinh viên đạt được sau nội dung thực nghiệm 1 – vòng 2 .... 140
Bảng 4.8. Tổng hợp từng nhóm kỹ năng thành phần sinh viên đạt được sau142
nội dung thực nghiệm 1 – vòng 2................................................................. 142
Bảng 4.9. So sánh ĐTB sinh viên TN đạt được sau nội dung thực nghiệm 1
và nội dung thực nghiệm 2 – vòng 2 ............................................................ 147
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1. Biểu đồ so sánh từng nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sau TNSP nội dung 1- vòng 1 .......................................................... 131
Biểu đồ 4.2. Biểu đồ so sánh từng nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sau TNSP nội dung 1- vòng 2 .......................................................... 142
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 4.1: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 132
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên TN sau TNSP nội dung 1- vòng 1................ 132
Sơ đồ 4.2: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 133
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên ĐC sau TNSP nội dung 1- vòng 1 .............. 133
Sơ đồ 4.3: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 143
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên TN sau TNSP nội dung 1- vòng 2................ 144
Sơ đồ 4.4: Mối tương quan giữa các nhóm kỹ năng thành phần trong kỹ năng ..... 144
tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên TN sau TNSP nội dung 1- vòng 2................ 144
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thế kỷ 21 - thế kỷ mà mỗi con người là kết hợp của tri thức, năng lực và
truyền thống tốt đẹp của dân tộc, là yếu tố quyết định tốc độ phát triển bền vững của
đất nước. Khai thác tài nguyên con người là phương hướng chung của tất cả các
nước trong thế kỷ này. Đối với Việt Nam, trước yêu cầu phát triển kinh tế xã hội
bền vững, Đảng và nhà nước đã tập trung đưa ra các quyết sách lãnh đạo, đầu tư cho
giáo dục, coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, đầu tư có hiệu quả nhất nhằm
đưa chất lượng giáo dục Việt Nam từng bước phát triển ngang tầm với các nước
tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp
hành Trung Ương Đảng khoá 8 khẳng định “Giáo dục-đào tạo là quốc sách hàng
đầu”. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 9 nhấn mạnh “Phát triển giáo dục- đào tạo là
một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã
hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”. Các nghị quyết của Đảng, quan điểm
của Nhà nước Việt Nam đã khẳng định vai trò của con người trong sự nghiệp phát
triển của đất nước cũng như khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục trong sự
nghiệp phát triển con người. Đồng thời nhấn mạnh con người phát triển toàn diện
không chỉ giỏi về tri thức khoa học mà còn cần có hệ thống năng lực cơ bản để đáp
ứng những yêu cầu ngày một cao của xã hội . Vì vậy hoạt động giáo dục ở nhà
trường phổ thông không còn đóng khung trong các giờ dạy văn hóa trên lớp mà còn
phải bao gồm các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL ) nhằm rèn
luyện những kỹ năng cơ bản cho học sinh, góp phần giáo dục nên những con người
đáp ứng được những yêu cầu ngày một cao của xã hội.
HĐGDNGLL là một bộ phận của quá trình giáo dục trong nhà trường THCS.
Đó là những hoạt động được tổ chức ngoài các giờ học văn hóa ở trên lớp.
HĐGDNGLL gắn bó chặt chẽ với hoạt động dạy học, là con đường gắn lí thuyết với
thực tiễn, tạo sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, góp phần hình thành tình
cảm, niềm tin đúng đắn ở học sinh. HĐGDNGLL là điều kiện tốt nhất để rèn luyện
PL2
các kỹ năng cơ bản, phát huy vai trò chủ thể, phát triển tính tích cực, chủ động ở
học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục đặt ra đối với bậc THCS .
Một trong những điều kiện để thực hiện tốt chương trình HĐGDNGLL là đội
ngũ giáo viên, đặc biệt là đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS. Tại hội
nghị quốc tế “ Bàn về giáo dục cho thế kỷ 21” tại Giơnevơ Thụy Sĩ, vấn đề giáo
viên được nhấn mạnh: “ Muốn có nền giáo dục tốt cần có đội ngũ giáo viên tốt,
giáo viên là người quyết định chất lượng giáo dục”. Người giáo viên trước hết phải
là người có kiến thức chuyên môn sâu, rộng, có kinh nghiệm giáo dục phong phú và
có nghệ thuật sư phạm. Để đáp ứng những yêu cầu ngày một cao của xã hội đối với
việc giáo dục học sinh, cùng với việc trang bị hệ thống tri thức, vấn đề rèn luyện
những kỹ năng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên là nhiệm vụ quan trọng, không thể
thiếu của các trường sư phạm.
Trường Cao đẳng sư phạm (CĐSP) nằm trong hệ thống trường dạy nghề đào
tạo giáo viên tiểu học và THCS . Một trong những mục tiêu của nhà trường là đào
tạo các giáo viên có khả năng giảng dạy và làm tốt công tác giáo dục học sinh. Vì
vậy sinh viên cần được trang bị hệ thống tri thức và kỹ năng để thực hiện tốt các
nhiệm vụ của người giáo viên trong giai đoạn hiện nay, trong đó có nhiệm vụ hướng
dẫn học sinh THCS tổ chức các HĐGDNGLL .
Thực tế trong quá trình đào tạo những năm vừa qua, cụ thể trong các đợt
thực hành, thực tập sư phạm cho thấy sinh viên năm thứ 2, 3 còn gặp nhiều lúng
túng khi phải hướng dẫn học sinh THCS tổ chức các hoạt động giáo dục nói chung,
HĐGDNGLL nói riêng. Để khắc phục tình trạng trên, cần thiết phải nghiên cứu một
cách cơ bản quá trình rèn luyện hệ thống kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL. Điều đó sẽ
góp phần nâng cao hiệu quả quá trình rèn luyện hệ thống kỹ năng sư phạm cho sinh
viên CĐSP.
Với những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu “ Rèn luyện kỹ
năng tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho sinh viên CĐSP’’
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, đánh giá thực trạng quá trình rèn luyện kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP, xác định nội dung kỹ năng tổ chức
PL3
HĐGDNGLL và đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng này nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo giáo viên của trường CĐSP, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động rèn luyện NVSP cho sinh viên CĐSP.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL và biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
+ Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP ( Giáo viên THCS trong tương lai ).
+ Tiến hành khảo sát thực trạng tại các trường CĐSP Hà Nội, CĐSP Hưng
Yên, CĐSP Thái Bình và một số trường THCS trên địa bàn Hà Nội, Thái Bình.
+ Tổ chức thực nghiệm sư phạm tại trường CĐSP Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL đóng vai trò quan trọng trong quá
trình rèn luyện nghiệp vụ cho sinh viên CĐSP. Việc tổ chức rèn luyện kỹ năng này
ở các trường CĐSP trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu nhất định. Để
đáp ứng yêu cầu yêu cầu đào tạo giáo viên THCS hiện nay thì quá trình triển khai
rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần giải
quyết. Nếu xây dựng được nội dung, các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL và xác định được các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến quá trình này để
tạo ra các tác động đồng bộ thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL cho sinh viên, tiến đến mục đích cao hơn là nâng cao chất lượng
đào tạo giáo viên của trường CĐSP.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.
5.1.1. Làm sáng tỏ một số lí luận về HĐGDNGLL, rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL và các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng tổ
chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
PL4
5.1.2. Đánh giá thực trạng quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL
cho sinh viên của các trường CĐSP.
5.1.3. Xây dựng các biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL và
thực nghiệm một số biện pháp đã đề xuất.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận.
Sử dụng các phương pháp phân tích tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá
các nguồn tài liệu lí luận và thực tiễn có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lí luận của
đề tài nghiên cứu .
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
6.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục
Tiến hành điều tra khảo sát trên các đối tượng: Giáo viên THCS, giảng viên
CĐSP, sinh viên CĐSP để tìm ra những thông tin cần thiết phục vụ cho hướng
nghiên cứu của luận án.
6.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Tiến hành quan sát trong các giờ tổ chức HĐGDNGLL cho học sinh THCS do
sinh viên CĐSP hướng dẫn trong các đợt thực tập sư phạm tại các trường THCS .
6.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành trao đổi phỏng vấn các giáo viên THCS, Tổng phụ trách Đội,
giảng viên CĐSP nhằm tìm hiểu những nhận xét, đánh giá của họ về những kỹ
năng, những biện pháp cần thiết để rèn luyện kỹ năng cho sinh viên CĐSP. Trao
đổi với sinh viên CĐSP nhằm tìm hiểu nhận thức của các em về tầm quan trọng của
việc rèn kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL, mức độ đạt được của kỹ năng và những khó
khăn, thuận lợi của các em trong quá trình rèn luyện để xác định các biện pháp rèn
luyện hợp lý.
6.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu sản phẩm của giáo viên, của sinh viên CĐSP như kế hoạch,
chương trình, giáo án thiết kế HĐGDNGLL, đồ dùng, cơ sở vật chất cần thiết để tổ
chức các hoạt động. Nghiên cứu kế hoạch, chương trình, báo cáo, quyết định... về
PL5
triển khai HĐGDNGLL của các trường THCS để định hướng cho quá trình rèn
luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
6.2.5. Phương pháp chuyên gia
Hỏi ý kiến các chuyên gia, các nhà khoa học, các cán bộ quản lí... có am hiểu
về HĐGDNGLL để được góp ý về việc đánh giá thực trạng và đề xuất các biện
pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên.
6.2.6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm của các giáo viên chủ nhiệm lớp
có kinh nghiệm tổ chức HĐGDNGLL cho học sinh THCS, có kinh nghiệm hướng
dẫn sinh viên CĐSP trong hoạt động thực tập sư phạm. Tổng kết kinh nghiệm của
các giảng viên CĐSP trong quá trình hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng NVSP.
6.2.7. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Để chứng minh tính hợp lí, khả thi của các biện pháp đề xuất, chúng tôi sử
dụng phương pháp thực nghiệm sư phạm với một số biện pháp trong khuôn khổ thời
gian, điều kiện nghiên cứu luận án tiến sĩ cho phép.
6.3. Nhóm phương pháp xử lí số liệu
Sử dụng các công thức toán học với phần mềm SPSS phiên bản 16.0 để: Mô
tả giá trị trung bình, tỉ lệ %, hệ số tương quan, kiểm tra độ tin cậy của các số %... Sử
dụng phép so sánh giá trị trung bình, hệ số tương quan, kiểm chứng T – Test… Sử
dụng các phần mềm tin học khác để vẽ sơ đồ, đồ thị, biểu bảng.
7. Những luận điểm bảo vệ
- Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL bao gồm nhiều kỹ năng thành phần, có mối
quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Việc xác định kỹ năng thành phần trong kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL là một yêu cầu cần thiết để rèn luyện kỹ năng đó cho sinh
viên CĐSP.
- Kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL luôn bị chế ước, chi phối bởi những điều
kiện, yếu tố khách quan và chủ quan. Việc xác định mối quan hệ lôgíc đó là một
trong các cơ sở của việc đề xuất và tổ chức thực hiện hiệu quả các biện pháp rèn
luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
PL6
- Xác định được các biện pháp hợp lí để rèn luyện kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quá trình phát triển năng lực sư phạm
cho sinh viên CĐSP.
8. Những đóng góp mới của luận án
- Góp phần làm sáng tỏ và sâu sắc thêm hệ thống lí luận về rèn luyện kỹ
năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP. Xác định kỹ năng tổ chức
HĐGDNGLL của sinh viên CĐSP bao gồm 12 kỹ năng thành phần được phân chia
thành 4 nhóm chính. Đồng thời phân tích nội dung của từng kỹ năng và mối quan hệ
giữa các kỹ năng thành phần đó.
- Đánh giá khách quan những thành tựu và tồn tại của việc rèn luyện kỹ năng
tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên ở các trường CĐSP. Đó là cơ sở thực tiễn để đề
xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng này cho sinh viên đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục hiện nay.
- Xây dựng 5 biện pháp rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh
viên CĐSP bao gồm: Xây dựng nội dung rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL
cho sinh viên CĐSP; Hướng dẫn sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL;
Bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giảng viên CĐSP; Hình thành động cơ rèn
luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL của sinh viên CĐSP; Tăng cường cơ sở vật
chất kỹ thuật trong quá trình rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL. Xác định các
điều kiện cần đảm bảo để thực hiện có hiệu quả các biện pháp đó trong quá trình
rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho sinh viên CĐSP.
- Xây dựng tài liệu hướng dẫn rèn luyện kỹ năng tổ chức HĐGDNGLL cho
sinh viên CĐSP và các tài liệu mẫu phục vụ quá trình rèn luyện kỹ năng này.
PL7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO SINH VIÊN
CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài
*Nghiên cứu về kỹ năng và kỹ năng tổ chức hoạt động
Kỹ năng là vấn đề được nhiều tác giả ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Đặc
biệt từ nửa cuối của thế kỷ XIX sang đến thế kỉ thứ kỉ thứ XX, cùng với sự phát
triển mạnh mẽ của các ngành khoa học trong đó có tâm lí học (TLH), giáo dục học
(GDH), vấn đề kỹ năng được quan tâm nghiên cứu nhiều hơn. Nhìn tổng thể, có thể
nhận thấy hai xu hướng chính:
- Xu hướng thứ nhất: Nghiên cứu kỹ năng trên cơ sở của TLH hành vi.
Đại diện của xu hướng này là các tác giả như J.Watson, B.F.Skinner,
E.L.Toocđai, E.Tolman, K.Hull ... J. Watson, người sáng lập trường phái TLH hành
vi đã khẳng định TLH phải lấy hành vi của con người – các dữ liệu có thể đo đạc
được, quan sát được, dự đoán được để làm đối tượng nghiên cứu.
Dựa trên quan điểm duy vật máy móc về con người, các nhà TLH theo chủ
nghĩa hành vi mới đã nghiên cứu sâu hơn về cơ chế của hành vi. Cụ thể là nghiên
cứu về điều gì đã xảy ra giữa S – R (kích thích – phản ứng hay hành vi) và đã chỉ ra
những yếu tố tham gia vào quá trình tạo ra R là lý lẽ, ý định, chương trình, hình
ảnh, tri thức… Những nghiên cứu của các nhà khoa học phương Tây về các vấn đề
hình thành kỹ năng, kỹ xảo lao động đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao năng
suất trong các nhà máy, xí nghiệp.
- Xu hướng thứ hai: Nghiên cứu kỹ năng trên cơ sở TLH hoạt động
Kỹ năng là một trong những vấn đề được nhiều nhà TLH Xô viết nghiên
cứu. Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến nhiều vấn đề khác nhau về kỹ năng
nhưng chúng tôi nhận thấy có thể phân thành một số những nội dung nghiên cứu
chính như sau:
PL8
Nghiên cứu về điều kiện hình thành kỹ năng: Các tác giả như B.F.Lomov,
V.I.Dưcova, A.V.Petrovxki, V.A.Krutetxki, V.X.Cudin ... đều thống nhất rằng: điều
kiện hình thành kỹ năng chính là các tri thức và kinh nghiệm mà cá nhân đã lĩnh hội
được trước đó. Muốn hình thành kỹ năng ở một lĩnh vực hoạt động nào trước tiên
phải có tri thức về hoạt động đó. Trên cơ sở tri thức cộng với vốn kinh nghiệm đã
có, nếu được luyện tập nhiều lần theo một định hướng nhất định sẽ cho các kỹ năng
hành động như mong muốn.
Nghiên cứu về mức độ hình thành kỹ năng: Với công trình nghiên cứu “Hình
thành kỹ năng, kỹ xảo cho sinh viên trong điều kiện của nền giáo dục đại học”
X.I.Kixegof đã phân tích khá sâu sắc khái niệm kỹ năng. Ông là người đầu tiên nêu
lên sự phân biệt hai loại kỹ năng: kỹ năng bậc thấp (hay còn gọi là kỹ năng nguyên
sinh) được hình thành qua các hoạt động giản đơn, nó là cơ sở hình thành kỹ xảo.
Kỹ năng bậc cao (kỹ năng thứ sinh) – mà cơ sở của nó là tri thức và các kỹ xảo [36].
Nghiên cứu mối quan hệ giữa kỹ năng và kỹ xảo: Tuy có quan niệm khác
nhau nhưng các nghiên cứu đều cho rằng kỹ năng thường có liên quan đến việc vận
dụng kinh nghiệm cũ trong việc thực hiện những hành động mới, trong những điều
kiện mới. Còn kỹ xảo là những dạng hành vi đã được củng cố vững chắc đáp ứng
những điều kiện hoạt động không thay đổi. Kỹ năng và kỹ xảo cùng được hình
thành trên cơ sở luyện tập trong thực tiễn.
Nghiên cứu mối quan hệ giữa kỹ năng và năng lực: Các nhà khoa học thường
đặt kỹ năng trong mối liên hệ với năng lực vì kỹ năng chính là một thành phần
không thể thiếu của năng lực, kỹ năng và năng lực có quan hệ mật thiết với nhau.
Các tác giả như: B.M. Cheplôp, A.N.Lêônchep, A.G. Côvaliôp… đều khẳng định:
Muốn phát triển năng lực cần nắm vững tri thức và vận dụng sáng tạo những kỹ
năng, kỹ xảo đã có vào hoạt động thực tiễn.
Tác giả K.K.Platônôp và G.G.Gôlubev cũng chỉ rõ: Kỹ năng là điều kiện
quan trọng để hình thành năng lực, ngược lại năng lực lại chi phối kỹ năng. Năng
lực giúp cho kỹ năng được hình thành nhanh chóng và ổn định, nếu không có năng
lực trong lĩnh vực hoạt động nào đó thì khó có thể hình thành kỹ thuật hành động
PL9
chính xác, thành thạo. Năng lực còn thúc đẩy sự hình thành kỹ năng không chỉ trong
một lĩnh vực hoạt động mà còn giúp hình thành kỹ năng trong các lĩnh vực hoạt
động khác tương đương. Điều này rất có ý nghĩa trong nghiên cứu để hình thành hệ
thống kỹ năng nghiệp vụ sư phạm, góp phần nâng cao năng lực sư phạm cho sinh
viên [45].
Nghiên cứu về kỹ năng tổ chức hoạt động là hướng nghiên cứu được phát
triển từ đầu thế kỷ XX trở lại đây.
Các nhà Tâm lý học, Xã hội học phương Tây đã đi sâu nghiên cứu về kỹ năng
tổ chức, lãnh đạo. Điển hình là các tác giả: W.Benis, Mc.Call & Lombardo, R.Balke,
G.A.Yulk, G.Courtois, A.Makenzic v.v... Tác giả G.A.Yulk trong cuốn “Leadership
in organization” (Người lãnh đạo trong một tổ chức) đã đưa ra những kỹ năng tổ
chức đặc trưng của một người lãnh đạo thành công, đó là: Thông minh, kỹ năng nhận
thức tốt, sáng tạo, khôn khéo, kỹ năng nói hoạt bát, có sức thuyết phục, thông thạo về
các phương diện xã hội... A.Makenzic trong cuốn “Cạm bẫy thời gian” đã phân tích
các kỹ năng tổ chức hoạt động và nhấn mạnh đến kỹ năng lập kế hoạch và kỹ năng
làm chủ thời gian là 2 nhóm kỹ năng chìa khóa [42]. Những nghiên cứu của các tác
giả phương Tây đã đóng góp những thành tựu đáng kể trong sự phát triển các lĩnh
vực hoạt động trong xã hội, đặc biệt là lao động sản xuất.
Từ những năm 60 – 70, các nhà Tâm lý học Xô viết cũng chú ý nhiều đến kỹ
năng tổ chức hoạt động. Đó là các nghiên cứu của N.V.Cudơmina, A.G.Côvaliôv,
P.M.Kecgientxev, L.I.Umanxki, A.N.Lutoskin, L.T.Tiuptia... Tài liệu “Những
nguyên lý của công tác tổ chức” của P.M.Kecgientxev đã nghiên cứu về công tác tổ
chức ở mức độ khái quát nhất. Trong tài liệu, ông đã nêu lên cụ thể 7 yếu tố cơ bản
của công tác tổ chức và đến nay vẫn được coi là những yếu tố nền tảng trong việc
tổ chức hoạt động [35]. Trong cuốn “ Tâm lý học về công tác của Bí thư chi đoàn”,
L.I.Umanxki và A.N.Lutoskin đã nêu lên cấu trúc của hoạt động tổ chức bao gồm 9
hành động được sắp xếp theo trình tự từ mở đầu đến khi kết thúc hoạt động. Những
bước tiến hành đó được mô tả khá đầy đủ, chi tiết, có thể vận dụng trong công tác tổ
chức các hoạt động tập thể cho học sinh [69].