Quy trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán bctc do công ty tnhh ernst & young việt nam thực hiện
- 74 trang
- file .pdf
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
LỜI NÓI ĐẦU
Kiểm toán BCTC của một doanh nghiệp là công việc đòi hỏi tính khoa học cao,
bởi lẽ BCTC được hình thành nên từ các khoản mục, lồng trong đó còn là mối quan hệ
hữu cơ giữa các tài khoản, từ đó phản ánh bộ mặt của một doanh nghiệp cho nên để
đưa ra ý kiến trung thực và hợp lý về BCTC trong báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên
phải khẳng định được tính trung thực, hợp lý của từng nhân tố cấu thành của BCTC. Lẽ
đương nhiên, công việc này có thể có những cách tiếp cận khác nhau, song mục đích
cuối cùng đó là khẳng định tính trung thực và hợp lý của tổng thể thông qua việc đảm
bảo đặc tính này ở cấp bộ phận. Thời gian thực tập tại công ty TNHH Ernst & Young
Việt Nam đã cho em cơ hội để tiếp cận việc thực hiện quy trình kiểm toán hoàn chỉnh
tại một số khách hàng kiểm toán, có thể nói một cuộc kiểm toán chính là công trình của
đoàn kiểm toán, tuy nhiên, để đảm bảo tính chi tiết và cụ thể trong việc nghiên cứu về
công tác kiểm toán, em xin được phép chỉ tập trung vào một phần hành kiểm toán, như
là một nhân tố cấu thành trong một cuộc kiểm toán.
Chu trình tiền lương và nhân viên là một chu trình không thể thiếu trong hoạt
động của bất cứ doanh nghiệp nào, đó không chỉ đơn thuần là nghĩa vụ đãi ngộ của
doanh nghiệp đối với nhân viên mà còn ứng với cách thức ghi nhận chi phí, ảnh hưởng
đến việc hình thành kết quả lãi lỗ của doanh nghiệp, nói một cách khác, chu trình này
không chỉ liên quan đến bảng cân đối kế toán mà còn ảnh hưởng đến con số trên báo
cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Hơn thế nữa, kiểm toán viên từ đó có thể
đưa ra những khuyến nghị để giúp doanh nghiệp có thể hướng tới hoàn thiện hệ thống
tuyển chọn về nhân sự, cũng như cách thức hạch toán và quản lý về lương của doanh
nghiệp. Chính vì tính chất quan trọng đó, khoản mục liên quan đến bảng lương được
coi là một khoản mục khó, đòi hỏi sự cẩn thận và tỉ mỉ không chỉ đứng riêng ở góc độ
về tính trung thực số liệu mà còn xem xét đến tính logic khi đối chiếu với các phần
hành khác có liên quan. Nhận thấy được tính phức tạp của phần hành này, em đã cố
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
gắng tham khảo các tài liệu kiểm toán của công ty, cũng như tham vấn từ các anh chị
đã từng tham gia thực hiện phần hành này để có thêm được những hiểu biết về các
công việc cụ thể cũng như trình tự thực hiện và nội dung của các công việc để đi đến
mục đích cuối cùng là xác minh của kiểm toán về tính trung thực, hợp lý của BCTC, và
có thể từ đặc điểm của kế toán tại doanh nghiệp, bày tỏ ý kiến để khách hàng có thể
quản lý tốt hơn và khắc phục được những sai sót hoặc lược giản hệ thống cồng kềnh
không cần thiết trong việc hạch toán.
Đây chính là những tiền đề giúp em lựa chọn đề tài cho chuyên đề thực tập tốt
nghiệp là: Quy trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán
BCTC do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực hiện
Nội dung chuyên đề thực tập tốt nghiệp gồm hai chương:
Chƣơng 1: Thực trạng quy trình kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân
viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực
hiện
Chƣơng 2: Nhận xét và các giải pháp hoàn thiện quy trình kiểm toán chu
trình tiền lƣơng và nhân viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst &
Young Việt Nam thực hiện
CHƢƠNG 1: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH
TIỀN LƢƠNG VÀ NHÂN VIÊN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
CHÍNH DO CÔNG TY TNHH ERNST & YOUNG VIỆT NAM THỰC
HIỆN
1.1 Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân viên trong kiểm
toán báo cáo tài chính của công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam
Trước khi bắt đầu thực hiện một cuộc kiểm toán, kiểm toán viên phải xác định
rõ ràng mục tiêu của cuộc kiểm toán đó, bắt đầu từ những mục tiêu chung cho đến
những mục tiêu cụ thể cho từng phần hành kiểm toán, kết hợp với những hiểu biết về
đơn vị để quyết định mục tiêu trọng yếu và cần tập trung vào phần hành nào. Mục tiêu
kiểm toán giúp kiểm toán viên xây dựng kế hoạch và chương trình kiểm toán phù hợp,
từ đó xác định khối lượng công việc, thiết kế các thủ tục kiểm toán phù hợp phục vụ
cho việc thực hiện kiểm toán và hoàn thành công việc trong tiến độ.
Khi tiến hành kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên theo các thủ tục được
thiết kế sẵn của công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam.
Trong kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, cụ thể các mục tiêu kiểm
toán được xác định như sau:
Mục tiêu kiểm toán chung: Khẳng định tính trung thực hợp lý của các nghiệp vụ
liên quan đến tiền lương và nhân viên, phù hợp với nguyên tắc và chế độ kế toán hiện
hành, để có đủ bằng chứng kết luận về con số của các khoản mục phải trả liên quan đến
tiền lương trên BCTC của đơn vị.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.1: Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên của công ty TNHH Ernst &
Young Việt Nam
Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân viên
Mục tiêu về tài chính (Cơ sở dẫn liệu)
Tính hiện hữu, tính trọn vẹn, tính đo lường của chi phí tiền lương.
Tính trọn vẹn, tính định giá, tính quyền và nghĩa vụ của số dư cuối kỳ phải trả lương nhân viên và các khoản
trích theo lương.
Mục tiêu về thực hiện (Thời gian/Chi phí/Chất lượng)
Tính toán chi phí tiền lương một cách chính xác.
Mục tiêu về tuân thủ
Tuân thủ theo Luật Lao động và những văn bản luật có liên quan liên quan đến việc chi trả lương của Chính phủ
Việt Nam.
Trong đó, cụ thể:
Tính trọn vẹn: Những khoản phải trả công nhân viên phát sinh trong kỳ đã được
hạch toán đầy đủ trên sổ sách kế toán của đơn vị.
Tính hiện hữu: Số dư phải trả công nhân viên, tức con số được trình bày trên
BCTC là có thực, là kết quả của các nghiệp vụ thực tế đã phát sinh trong niên độ tài
chính.
Tính phân loại và trình bày: Việc hạch toán chi phí vào khoản phải trả công
nhân viên (TK 334), và các khoản trích theo lương (TK 3382, 3383, 3384, TK BHTN)
là đúng đắn, phù hợp với tính chất hạch toán của tài khoản.
Tính chính xác cơ học: Việc đặt công thức tính lương (kế toán trên excel) và các
khoản trích theo lương là đúng đắn, các công thức cộng tổng là đầy đủ và không bỏ sót
để đảm bảo con số tổng hợp cuối cùng được tính toán chính xác.
Tính định giá: Việc tính toán lương theo quy định đã đúng hay chưa, mức lương
cơ bản áp dụng như thế nào, có đúng như trong hợp đồng lao động hay không (chọn
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
mẫu để xem xét việc thực hiện này, chủ yếu được thực hiện trong thử nghiệm kiểm
soát).
Tính quyền và nghĩa vụ: Số dư của TK 334 và 338 thể hiện nghĩa vụ của đơn vị
về chi trả tiền lương và thực hiện việc quản lý các khoản trích theo lương. Đặc biệt
trong phần hành này, kiểm toán viên phải hết sức chú ý đến việc trích thuế thu nhập cá
nhân của nhân viên có ký hợp đồng với công ty theo văn bản pháp luật, thông tư mới
nhất ban hành và được áp dụng hiện hành. Đặc biệt, phần lương còn có liên hệ đến
phần thuế và các khoản phải nộp Nhà nước, cụ thể là thuế thu nhập cá nhân (TK 3335),
trong phần kiểm toán này sẽ đề cập đến việc kiểm toán tính thuế thu nhập cá nhân, để
thể hiện tính gắn kết của các khoản mục.
Như vậy, việc xác định mục tiêu kiểm toán trong chu trình tiền lương và nhân
viên, đi từ tính có thực của các nghiệp vụ, cho đến tính có thực của số dư cuối kỳ trên
bảng cân đối kế toán. Kiểm toán viên phải xác định được đối với doanh nghiệp được
kiểm toán, phần chi phí chiếm tỷ trọng bao nhiêu, ảnh hưởng đến kết quả hoạt động
kinh doanh như thế nào. Trả lời được những câu hỏi đó, nghĩa là kiểm toán viên có thể
xác định được tính chất quan trọng của chu trình trong hoạt động của đơn vị được kiểm
toán, cũng như phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục phải trả công nhân viên và
các khoản trích theo lương trên bảng cân đối kế toán.
1.2 Đặc điểm kế toán nghiệp vụ tính lƣơng và chi trả lƣơng, các khoản
trích theo lƣơng ở khách thể kiểm toán của Công ty TNHH Ernst & Young Việt
Nam có ảnh hƣởng đến kiểm toán
Trong phần hành kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, điều quan trọng
đó là kiểm toán viên phải tìm hiểu được đặc điểm kế toán của đơn vị được kiểm toán
để nắm bắt được rủi ro tiềm tàng cũng như rủi ro kiểm soát đối với chu trình này. Từ
đó, kiểm toán viên có thể khoanh vùng và tập trung, chú ý đến những phần mà theo
nhận định có thể sai phạm.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Khi tiến hành xem xét cách thức vận hành của một hệ thống, mà ở đây được đề
cập đến là chu trình nhân viên, kiểm toán viên phải tìm hiểu về chính sách chi phối
hoạt động của hệ thống, từ chính sách của Nhà nước cho đến những quy định có tính tổ
chức của doanh nghiệp bằng cách xem xét hệ thống thông tư, văn bản tính và trích lập
lương được đơn vị sử dụng và tính cập nhật của các văn bản này (mức trợ cấp thất
nghiệp…), ví dụ như trong thời gian gần đây, việc doanh nghiệp cũng như cá nhân phải
đóng thêm bảo hiểm trợ cấp thất nghiệp cho người lao động cũng như họ phải trích
thêm từ lương của mình để chi trả cho loại bảo hiểm bảo vệ quyền lợi người lao động
này. Từ đó, nhận định về tính cập nhật thông tin và thực hiện thông tư, như quyết định
về tăng mức lương cơ bản của Nhà nước, các thông tư hướng dẫn về thuế, như thuế thu
nhập doanh nghiệp và đặc biệt trong thời gian gần đây khi có những điều chỉnh về thuế
thu nhập cá nhân thì vấn đề này đang hết sức được quan tâm và các cuộc kiểm toán
cũng chú trọng hơn đến việc thực hiện thể hiện tính cập nhật và sự hiểu biết của doanh
nghiệp đối với thông tư. Đối với những chính sách quy định ở đơn vị, kiểm toán viên
phải đánh giá được tính tuân thủ luật, tính hợp lý, tính hiệu quả của quy định, liệu quy
định có gây cản trở cho việc hạch toán, thực hiện các chế độ đãi ngộ dành cho nhân
viên hay không.
Khi đảm bảo được nền tảng hạch toán của chu trình, kiểm toán viên phải đi sâu
vào soát xét tính hiệu lực của chính sách trong việc thực hiện, được thể hiện ở công tác
tổ chức kế toán. Bắt đầu từ những thông tin tổng quan về người tiến hành thực hiện các
công đoạn thuộc quy trình, từ đó có kết luận về tính phân công, phân nhiệm và phân
cách trách nhiệm, cũng như khả năng sai sót, gian lận có thể xảy ra từ tính chất tổ chức
kế toán này.
Đi sâu hơn vào công tác tổ chức kế toán tiền lương và nhân viên, kiểm toán viên
có thể xem xét hình thức kiểm soát hồ sơ nhân viên để chi trả lương, việc cập nhật
danh sách và quản lý về cấp bậc lương, lương cơ bản để trích lập bảo hiểm, các yếu tố
liên quan đến thuế thu nhập cá nhân bằng cách phỏng vấn khách hàng và cập nhật
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
những quyết định có liên quan đến vấn đề chi trả lương từ Ban giám đốc của đơn vị để
đối chiếu việc thực hiện và hiểu biết thêm về quy chế thực hiện. Đồng thời, kiểm toán
viên phải đánh giá được quy mô thực hiện chu trình thông qua số lượng nhân viên của
đơn vị, việc phân chia thành tổ đội, phòng ban để nhận định được tính hợp lý trong tổ
chức công tác kế toán, ví dụ như quy mô nhân viên ở doanh nghiệp quá lớn nhưng
doanh nghiệp không ưu tiên nhân sự kế toán thực hiện riêng phần hành này mà giao
cho một nhân viên kế toán cùng lúc thực hiện nhiều phần hành.
Cụ thể vào việc thực hiện công tác kế toán, tức là đi từ hệ thống TK kế toán
được thiết lập sử dụng, các tiểu khoản được áp dụng có phù hợp với quy mô hay
không, quy trình xử lý các chứng từ kế toán của doanh nghiệp, những đặc điểm này
của hệ thống sẽ góp phần giúp kiểm toán viên đánh giá được mức rủi ro, khả năng gian
lận đối với việc thực hiện chu trình tiền lương và nhân viên của đơn vị. Trước hết,
kiểm toán viên phải nắm bắt được chu trình luân chuyển ở trong doanh nghiệp để có
thể kết hợp một cách khoa học kiểm tra những vấn đề phát sinh trong doanh nghiệp và
ghi chú những điểm có khả năng xảy ra sai phạm.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Sơ đồ 1.1 Sự cấu thành và chu chuyển của tiền lương nhân viên
Doanh nghiệp thu hộ cơ quan Doanh
Thuế nghiệp
Tiền Tiền phụ Tiền
Bảo hiểm
lương cơ cấp thưởng
bản -Y tế
-Xã hội
-Thất
nghiệp
Thuế thu Người
nhập cá lao động -KPCĐ
nhân
Thông thường, tiền lương chỉ được ghi nhận là chi phí khi đã có lao động sống
phát sinh của người lao động trong kỳ, như vậy kế toán phải ghi nhận khoản phải trả
đối với những lao động sống phát sinh mà chưa được chi trả, chính vì lẽ đó, đối với
phần hành này, kiểm toán viên cần đặc biệt chú ý tới việc ghi nhận phải trả để phản
ánh đúng chi phí phát sinh trong kỳ, dẫn tới việc tính toán đúng đắn giá vốn hàng bán,
chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp để có được con số phản ánh trung thực tình
hình hoạt động kinh doanh của đơn vị (lãi, lỗ).
Từ đó, kiểm toán viên phải xác định được tính trung thực, hợp lý của các khoản
mục tương ứng trích theo lương (BHXH, BHYT, BHTN, KPCĐ) cũng như các khoản
trích thuế thu nhập cá nhân với những đối tượng được cơ quan Thuế quy định.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Kiểm toán viên cần quan tâm đến việc thực hiện chi trả lương để đảm bảo tiêu
chí của phần hành này là đúng người-đúng thời gian-đúng lượng. Nghĩa là kiểm toán
viên phải xem xét các giấy tờ, thủ tục từ thông lệ quy định của công ty (ngày trả lương,
mức thưởng, phương thức thanh toán,…) cho đến việc thực hiện trong thực tế thông
qua các giấy tờ kế toán (bảng tính lương, bảng chi trả lương, chữ ký của những người
có thẩm quyền, chữ ký ký nhận của nhân viên), ngoài ra còn cần phải chú ý đến việc
xử lý các khoản giữ lương, hoặc chưa chi trả cho nhân viên trong trường hợp họ chưa
kịp ký nhận.
Như thế, trong giai đoạn chuẩn bị kiểm toán, kiểm toán viên phải vạch ra được
trình tự thực hiện chu trình tiền lương và nhân viên của đơn vị, thủ tục này được gọi là
“walkthrough”, tức vạch ra sơ đồ, thể hiện các bước từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc
chu trình. Phần này sẽ được trình bày chi tiết hơn ở trong các bước thuộc quy trình
kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán BCTC dưới đây.
1.3 Quy trình kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân viên trong kiểm
toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực hiện
1.3.1 Chuẩn bị kiểm toán
Phân công công việc
Đoàn kiểm toán gồm 4 người. Danh sách được lập nên trước khi tiến hành kiểm
toán để trình giám đốc kiểm toán phê duyệt. Trong đó phần hành kiểm toán chu trình
tiền lương và nhân viên do một trợ lý kiểm toán bậc 2 (staff 2) thực hiện, việc phân
công được dựa trên tài liệu “Phân công công việc” (Work allocation), phần hành được
đánh ký hiệu là VB-payroll, giấy tờ làm việc của kiểm toán đều được chuẩn bị bằng
Tiếng Anh để phục vụ cho việc kiểm soát chất lượng hàng năm do Ernst & Young khu
vực Châu Á- Thái Bình Dương tiến hành. Mọi giấy tờ được trích dẫn sau đây đều đã
được dịch từ bản gốc Tiếng Anh sang Tiếng Việt, bên cạnh đó, để đảm bảo tính bí mật
về thông tin cho khách hàng, tên của Công ty được kiểm toán sẽ không được công bố,
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
thay vào đó, tên ABC sẽ được dùng đại diện cho tất cả tài liệu kiểm toán được sử dụng
trong bài chuyên đề thực tập tốt nghiệp này.
Trong đó, công ty TNHH ABC là một doanh nghiệp kinh doanh về năng lượng,
trực tiếp sản xuất than và các nguồn năng lượng chất đốt khác để cung cấp trên thị
trường trong và ngoài nước.
Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán là một công đoạn hết sức quan trọng trong một
cuộc kiểm toán. Có thể coi đây là tiền đề cho việc thực hiện kiểm toán, bởi những công
việc mang tính nền tảng được thực hiện trong giai đoạn này. Chuẩn bị kiểm toán cho
một cuộc kiểm toán nói chung là việc tìm hiểu hệ thống và xác lập các mức trọng yếu
cho toàn bộ BCTC, còn đối với cá thể phần hành tiền lương và nhân viên, công việc cụ
thể được thực hiện để đạt được mục đích tìm hiểu về:
Đặc điểm về quy mô nhân sự của khách hàng
Tìm hiểu quy mô nhân sự của khách hàng là bước đầu tiên để xác định tính
trọng yếu của khoản mục phải trả công nhân viên trên bảng cân đối kế toán, cũng như
khả năng sai phạm khi hạch toán của kế toán. Trong cuộc kiểm toán cho công ty
TNHH ABC cho năm tài chính kết thúc vào ngày 31 tháng 12 năm 2009, kiểm toán
viên đã tiến hành yêu cầu cung cấp thông tin và tài liệu thống kê từ phía phòng nhân sự
để nắm được số nhân viên của công ty, bước nàu có thể giúp kiểm toán viên thực hiện
thủ tục ước lượng từ một tháng lương đến cả năm và xác định mức thu nhập trung bình
để xem xét về tính hợp lý của con số trong phần thủ tục phân tích sẽ được thực hiện
trong giai đoạn sau. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, tìm hiểu đặc điểm quy mô nhân sự cho
phép kiểm toán viên biết được mức độ phức tạp của các nghiệp vụ liên quan, tính trọng
yếu của khoản mục, từ đó có những quyết định trong phân công nhiệm vụ cho thành
viên thuộc đoàn kiểm toán. Công ty TNHH ABC là một công ty có lượng công nhân và
nhân viên hành chính lớn, trong năm 2009 có biến đổi lớn về nhân sự (từ 251 tại tháng
1 lên đến 580 vào tháng 12) vì có hình thành thêm nhà máy mới.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.2 Thống kê về số nhân viên trong 12 tháng trong năm 2009 của công ty
TNHH ABC
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Số nhân 251 253 307 307 317 318 360 511 572 575 576 580
viên
(ngƣời)
Tìm hiểu về tổ chức phòng ban, tổ chức sản xuất, bố trí nhân sự
Sau khi tìm hiểu về quy mô nhân sự, kiểm toán viên đã có cái nhìn tổng thể về
đơn vị, ngay sau đó, kiểm toán viên đã tiến hành tìm hiểu chi tiết hơn về việc tổ chức
phòng ban, bố trí tổ chức sản xuất, phân chia nhân sự ứng với việc đặt mã TK để dễ
dàng cho việc hạch toán. Tại công ty TNHH ABC, nhân sự gồm nhân viên quản trị cấp
cao (Ban giám đốc), nhân viên hành chính (thuộc phòng tổ chức, phòng kế toán, phòng
vật tư) và công nhân (thuộc bộ phận sản xuất và bộ phận kho vận). Ngoài ra công ty
còn có một số nhân viên có nhiệm vụ nấu bữa trưa cho nhân viên và công nhân, chi phí
này được hạch toán vào chi phí quản lý doanh nghiệp.
Bộ phận sản xuất gồm có công nhân sản xuất tại phân xưởng chính, công nhân
sản xuất tại lò than cốc số 7 và 8 (được bắt đầu mở ra từ tháng 10) và công nhân tuyển
than (bắt đầu được tuyển dụng từ tháng 11) . Điều này sẽ tương ứng với hạch toán đầu
tài khoản chi phí của đơn vị. Kiểm toán viên dựa vào đặc điểm tìm hiểu này để đối
chiếu và tạo mối liên hệ từ thực tế đến hạch toán của công ty TNHH ABC.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Sơ đồ 1.2 Cơ cấu tổ chức nhân sự của công ty TNHH ABC
Ban giám đốc
Phòng tổ chức Phòng kế toán Bộ phận sản xuất Bộ phận kho vận Phòng vật tư
Khu chế biến Lò than cốc 7, 8 Khu tuyển than
Tìm hiểu về công tác kế toán tiền lương tại đơn vị
Công tác kế toán tiền lương nói chung đó là việc thực hiện ghi sổ, chi trả tiền
lương ở đơn vị. Bắt đầu từ người tiến hành, những người có liên quan, thủ tục cần thiết
thực hiện ghi sổ, chi trả. Hình thức hạch toán ghi sổ, hình thức chi trả, định kỳ chi trả.
Việc tìm hiểu này bao gồm cả phương pháp tính lương được áp dụng tại đơn vị được
kiểm toán.
Từ tháng 9 năm 2007, Nhà nước ta đã bắt đầu thực hiện chi trả lương qua tài
khoản cho cán bộ công nhân viên chức, và bắt đầu triển khai mở màn việc chi trả lương
qua hệ thống TK ngân hàng, do đó xuất hiện hai hình thức chi trả tiền lương cho nhân
viên, đó là chi trả bằng tiền mặt và chi trả thông qua TK của nhân viên. Như thế, để
kiểm tra được việc chi trả lương cho nhân viên, đồng nghĩa với mục tiêu kiểm tra về
tính có thực của nghiệp vụ phát sinh, hay còn được biết đến như thủ tục kiểm tra nhân
viên khống, kiểm toán viên phải có hai hướng nhìn nhận đối với hai phương thức chi
trả này.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Cụ thể, đối với chi trả lương trực tiếp bằng quỹ tiền mặt, kiểm toán viên phải
quan tâm đến thủ tục chi trả và nhận tiền lương của công ty, quy trình này có đảm bảo
sự phân tách trách nhiệm, khả năng gian lận, biển thủ có thể xảy ra hay không.
Mặt khác, đối với chi trả lương qua hệ thống TK ngân hàng, kiểm toán viên phải
tiến hành đối chiếu việc lập bảng lương tương ứng với quản lý số TK của từng cá nhân,
thông qua đó có thể kiểm tra thông qua sổ phụ của ngân hàng, được coi như là bằng
chứng về nhận tiền lương của nhân viên công ty.
Tại công ty TNHH ABC, tiền lương theo tháng được chia làm 2 kỳ để nhân viên
nhận trong tháng, kỳ một vào giữa tháng (ngày 15) và kỳ 2 vào đầu tháng sau. Tiền
lương được chi trả theo hình thức chi trả trực tiếp, tức bằng tiền mặt thông qua thủ quỹ
của đơn vị.
Ở bước này, nhân viên kiểm toán cập nhật hệ thống tài khoản hạch toán và quy
trình hướng dẫn hạch toán ở đơn vị.
Tài khoản được sử dụng để hạch toán chu trình tiền lương và nhân viên:
TK 3341: Phải trả công nhân viên, TK này không chi tiết ra cho từng bộ phận,
nghĩa là không có sự tương ứng giữa phân chia TK chi phí phát sinh về nhân viên đối
ứng với TK phải trả.
TK 3382: TK KPCĐ
TK 3383: TK BHXH
TK 3384: TK BHYT
TK 3385: TK BHTN
Tài khoản hạch toán chi phí liên đới với các TK phải trả công nhân viên và các
khoản phải trích theo lương
TK 62211: Hạch toán chi phí tiền lương của công nhân xưởng than cốc 7 và 8
TK 62213: Hạch toán chi phí tiền lương của công nhân tuyển than
TK 627111: Hạch toán lương công nhân phân xưởng chế biến
TK 642817: Hạch toán chi phí lương nhân viên hành chính
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bố trí nhân sự kiểm toán thực hiện phần hành
Sau khi đã tìm hiểu những đặc điểm về nhân viên trong đơn vị, lúc này kiểm
toán đã có kết luận ban đầu về tính trọng yếu của khoản mục tiền lương và nhân viên.
Trước đó, kiểm toán viên đã tính ra được mức trọng yếu ban đầu cho toàn bộ BCTC, từ
đó phân bổ vào khoản mục tiền lương và nhân viên.
Đây là phần hành đòi hỏi những hiểu biết từ bảo hiểm đến thuế thu nhập để thực
hiện công việc đối chiếu và tính toán lại của kế toán. Là một doanh nghiệp sản xuất, do
đó chi phí về tiền lương nhân viên chiếm một phần quan trọng đối với doanh nghiệp,
và như đã biết, chi phí này có liên quan đến phát sinh và những biến động trong năm
của TK 334 và TK 338, do đó tuy số dư cuối lỳ của các TK này thông thường không
quá lớn, nhưng tính logic và gắn kết của nó đối với các phần hành khác (giá vốn, hàng
tồn kho) lại cực kỳ quan trọng, do đó phần hành này được giao cho trợ lý kiểm toán đã
có kinh nghiệm về thực hiện phần hành này tiến hành kiểm toán.
Lập kế hoạch và thiết kế các thủ tục kiểm toán
Cuối cùng, song song với việc đưa ra kế hoạch kiểm toán tổng quát, kế hoạch
kiểm toán chi tiết cho từng phần hành cũng được thiết lập ra.
Cũng trong giai đoạn này kiểm toán viên đưa ra các mức trọng yếu xác lập áp
dụng cho kiểm toán BCTC tại công ty TNHH ABC dựa vào tổng tài sản.
Tổng tài sản 331.586.569.000 VNĐ
Mức trọng yếu cho toàn BCTC
0.5% 1.657.932.845 VNĐ
Mức trọng yếu chấp nhận đƣợc
50% 828.966.422 VNĐ
Mức trọng yếu cho khoản mục
25% 414.483.211 VNĐ
Mức điều chỉnh xác lập
5% 82.896.642 VNĐ
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.3 Các nghiệp vụ liên quan đến phần hành tính lương tại công ty TNHH ABC
Miêu tả ứng dụng
STT Miêu tả những thay đổi trọng yếu đối với chu trình Công nghệ thông tin vào
những bƣớc trọng yếu thuộc
chu trình
1 Tuyển dụng hoặc cho thôi việc được phê duyệt Giám đốc hoạt động
2 Mức lương được kiểm tra và phê duyệt Giám đốc hoạt động
3 Thẻ hoặc báo cáo chấm công được chuẩn bị và thông tin Chương trình ghi nhận số
được nhập vào hệ thống bảng lương lượng sản phẩm hoàn thành
của nhân viên
4 Thẻ thời gian được kiểm tra và phê duyệt Bộ phận nhân sự
5 Tính toán bảng lương sử dụng mức lương được lưu Kế toán lương
trong hồ sơ nhân viên
Bảng tính lương được chuẩn bị Kế toán lương
6
7 Bảng lương được phê duyệt Kế toán trưởng, Giám đốc
hoạt động
8 Trả lương được thực hiện thông qua chuyển khoản Kế toán lương
9 Nghiệp vụ được ghi nhận vào hệ thống Kế toán lương
Những tài khoản có liên quan đến kiểm toán bảng lương
Chi phí tiền lương
Tài khoản phải trả
Tiền
Thuế thu nhập cá nhân và BHXH và BHYT, BHTN.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.4 Bảng kế hoạch thực hiện thủ tục rà soát từ đầu đến cuối đối với nghiệp vụ về bảng lương
của công ty TNHH ABC
Chi tiết thủ tục Ngày thực hiện
a. Quá trình thực hiện từ đầu đến cuối bao gồm toàn
bộ chu trình
Bắt đầu 1/2/2010
Xét duyệt
Ghi nhận
Xử lý
Lên báo cáo
Những nghiệp vụ đơn lẻ và hoạt động kiểm soát tương ứng
Điểm bắt đầu và kết thúc của chu trình tiền lƣơng và nhân viên
Điểm bắt đầu của chu trình: Hợp đồng lao động, báo cáo về tình
hình thực hiện của nhân viên, bảng theo dõi thời gian.
Điểm kết thúc của chu trình: Tiền lương được trả cho người lao
động, chi phí tiền lương được ghi nhận vào sổ cái.
b. Tiến hành phỏng vấn nhân viên của Công ty về
hiểu biết của họ về những thủ tục theo quy định và thủ tục kiểm
soát để xác định chu trình xử lý số liệu, lên sổ là đúng với bản chất
1/2/2010
nghiệp vụ và đúng kỳ.
c. Lưu ý những ngoại lệ đối với thủ tục cũng như hệ
thống kiểm soát của Công ty. 1/2/2010
d. Nếu chúng tôi xác định mức rủi ro kiểm soát theo
kế hoạch ít hơn mức tối đa hoặc chúng tôi tiến hành kiểm toán liên 1/2/2010
kết, thì chúng tôi đã xác định chất lượng của bằng chứng thu được
trong quá trình thực hiện thủ tục “từ đầu đến cuối” phù hợp với việc
xác định tính hiệu lực của thiết kế hệ thủ tục kiểm soát và xác định
thủ tục kiểm soát có được tiến hành hay không.
e. Sử dụng cùng một nguồn tài liệu và công nghệ 1/2/2010
thông tin mà nhân viên của khách hàng sử dụng trong việc xử lý
các nghiệp vụ.
f. Những câu hỏi của chúng tôi đối với nhân viên của 1/2/2010
Công ty bao gồm những câu hỏi mang tính chất hướng theo để xác
định được những lỗ hổng trong kiểm soát hoặc dấu vết của gian
lận.
g. Khi chúng tôi xác định những thay đổi lớn trong 1/2/2010
việc thực hiện xử lý nghiệp vụ, chúng tôi xác định bản chất của
thay đổi để xem xét việc thực hiện thủ tục “từ đầu đến cuối” đối với
cả nghiệp vụ được xử lý trước và sau thay đổi này.
Xác định rủi ro kiểm toán kết hợp
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Giai đoạn tìm hiểu khách hàng giúp cho kiểm toán viên có được đánh giá ban
đầu về rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát, từ đó xác định được rủi ro kiểm toán kết
hợp, ở đây công ty TNHH ABC tuy có quy mô nhân sự tương đối lớn nhưng cách thức
kiểm soát thông qua quy trình xét duyệt và thực hiện, cũng như công ty TNHH ABC
đã được kiểm toán vào năm tài chính 2008, do đó kiểm toán viên đánh giá mức rủi ro
kiểm soát là thấp. Mục tiêu của việc xác định rủi ro kết hợp chính là để kiểm toán viên
nắm bắt được rủi ro thực hiện kiểm toán được thể hiện thông qua mối quan hệ giữa các
loại rủi ro này
AR =IR X CR X DR
= CRA X DR
DR = AR/CRA
Bảng 1.5 Xác định rủi ro kết hợp trong kiểm toán tại công ty TNHH ABC
Công ty ABC
GAMx- Xác định rủi ro kết hợp
Tài khoản quan trọng
VB- Bảng lương
Tên IR CR CRA Phạm vi Nhận xét Nhận xét
về IR về CR
VB-Bảng Trung Thấp Thấp Ước Nghiệp vụ Tiến
lương bình lượng phát sinh hành thủ
có tính tục kiểm
chu kỳ, số soát toàn
lượng ít phần
1.3.2 Thực hiện kiểm toán
1.3.2.1 Thực hiện thử nghiệm kiểm soát
Thử nghiệm kiểm soát là một trong những công việc được thực hiện để khẳng
định tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị. Thử nghiệm này chỉ được
áp dụng khi kiểm toán viên có sự tin cậy cao vào hệ thống của đơn vị. Như thế, thử
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
nghiệm này sẽ không được áp dụng đối với đơn vị có hệ thống kiểm soát nội bộ được
đánh giá là yếu- tức không thể tin tưởng để dựa vào đó thực hiện kiểm toán
Xem xét và đánh giá tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ
Tìm hiểu quy trình về tiền lương nhân viên bằng cách chọn ra 2 nhân viên của
công ty TNHH ABC, truy xuất các tài liệu đi từ hợp đồng lao động, bảng chấm công,
bảng tính lương, giấy tờ nghỉ (nghỉ thai sản, nghỉ phép, nghỉ ốm, nghỉ hết nguyên vật
liệu,…) đến giấy tờ thanh toán lương.
Công ty TNHH ABC là khách hàng kiểm toán năm thứ ba của công ty, trong
cuộc kiểm toán gần đây, kiểm toán viên đã đánh giá hệ thống kiểm soát của ABC là có
hiệu lực, vì thế trong cuộc kiểm toán cho năm tài chính 2009, kiểm toán viên quyết
định tiếp tục thực hiện thử nghiệm kiểm soát.
Nếu có ngoại lệ khác với đánh giá ban đầu, phải tăng cương thử nghiệm cơ bản.
Thử nghiệm kiểm soát thường được tiến hành trong giai đoạn kiểm toán giữa
kỳ, cụ thể trong giai đoạn này, kiểm toán viên sử dụng đến những kỹ thuật kiểm toán,
đó là:
Điều tra
Quan sát
Phỏng vấn
Thực hiện lại
Tiến hành thủ tục phân tích
Đối với những doanh nghiệp sử dụng phần mềm kế toán để thực hiện công tác
kế toán, kiểm toán viên có thể sử dụng CAAT (Computer-Assisted Audit Techniques)
để kiểm tra hệ thống của đơn vị bằng cách cài vào hệ thống một phần mềm kiểm toán
để xem xét tính chính xác trong việc xử lý số liệu. Việc xem xét hệ thống công nghệ
thông tin của đơn vị là điều cực kỳ quan trọng, sự trung thực của số liệu chỉ là một
phần bảo đảm tính trung thực của BCTC, vấn đề xử lý số liệu của phần mềm là phần
còn lại để đảm bảo điều đó, và với khối lượng tính toán khổng lồ, kiểm toán viên
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
không thể tiến hành tự xử lý toàn bộ để đảm bảo con số cuối cùng trên BCTC, khi đó
phần mềm được cài vào hệ thống để phát hiện và báo lỗi những bất thường xảy ra
trong hệ thống sẽ giúp việc kiểm tra vấn đề kiểm soát của doanh nghiệp và ước đoán
mức rủi ro kiểm soát của doanh nghiệp.
Bảng các câu hỏi là sản phẩm thường thấy của giai đoạn này, kiểm toán viên
thông qua quá trình quan sát, phỏng vấn, thực hiện lại để có thể tổng hợp thực tiễn
kiểm soát của doanh nghiệp. Đối với phần hành lương, việc tiến hành thủ tục kiểm soát
sẽ tương ứng với việc thực hiện việc phân tích về tất cả các đặc điểm về hệ thống kiểm
soát, hệ thống vận hành của doanh nghiệp, môi trường doanh nghiệp cho tới tính liêm
chính của thành viên Ban giám đốc.
Thông thường việc kiểm soát hệ thống nội bộ sẽ được đi kèm với việc quan sát
và xác định rủi ro gian lận của doanh nghiệp.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.6 Kết cấu bảng kết luận về thủ tục kiểm soát và xác định rủi ro gian lận tại
công ty TNHH ABC
Bảng kết luận về thủ tục kiểm soát và xác định rủi ro gian lận tại công ty
TNHH ABC
Phần 1 – Xem xét thành phần của Hệ thống kiểm soát nội bộ ở mức doanh
nghiệp
* Môi trường kiểm soát
-Tính liêm chính, giá trị đạo đức, và hành xử của các nhà quản trị cấp cao
-Tính chất hoạt động và ý thức kiểm soát của Nhà quản lý
-Sự quan tâm của nhà quản trị đến tính cạnh tranh, khả năng của doanh nghiệp
-Sự tham gia Ban giám đốc và/ hoặc Ủy ban kiểm toán (hay Cơ quan có thẩm
quyền giám sát) vào việc giám sát và điều hành
-Cơ cấu tổ chức và tính phân quyền và trách nhiệm
-Chính sách nguồn nhân lực
* Xác định rủi ro
* Hoạt động kiểm soát, thông tin và liên lạc
* Giám sát
Phần 2 – Xác định khả năng rủi ro của sai phạm trọng yếu do cố tình gian lận
* Thảo luận trong đoàn kiểm toán
* Nhân tố rủi ro liên quan đến gian lận trong BCTC
* Nhân tố rủi ro liên quan đến khả năng biển thủ tài sản
* Kết quả của thủ tục phân tích trong giai đoạn lập kế hoạch
* Phỏng vấn các nhà quản trị cấp cao, Ủy ban kiểm toán (hoặc cơ quan có thẩm
quyền), Kiểm toán nội bộ và các thành phần khác
* Các thông tin khác.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
LỜI NÓI ĐẦU
Kiểm toán BCTC của một doanh nghiệp là công việc đòi hỏi tính khoa học cao,
bởi lẽ BCTC được hình thành nên từ các khoản mục, lồng trong đó còn là mối quan hệ
hữu cơ giữa các tài khoản, từ đó phản ánh bộ mặt của một doanh nghiệp cho nên để
đưa ra ý kiến trung thực và hợp lý về BCTC trong báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên
phải khẳng định được tính trung thực, hợp lý của từng nhân tố cấu thành của BCTC. Lẽ
đương nhiên, công việc này có thể có những cách tiếp cận khác nhau, song mục đích
cuối cùng đó là khẳng định tính trung thực và hợp lý của tổng thể thông qua việc đảm
bảo đặc tính này ở cấp bộ phận. Thời gian thực tập tại công ty TNHH Ernst & Young
Việt Nam đã cho em cơ hội để tiếp cận việc thực hiện quy trình kiểm toán hoàn chỉnh
tại một số khách hàng kiểm toán, có thể nói một cuộc kiểm toán chính là công trình của
đoàn kiểm toán, tuy nhiên, để đảm bảo tính chi tiết và cụ thể trong việc nghiên cứu về
công tác kiểm toán, em xin được phép chỉ tập trung vào một phần hành kiểm toán, như
là một nhân tố cấu thành trong một cuộc kiểm toán.
Chu trình tiền lương và nhân viên là một chu trình không thể thiếu trong hoạt
động của bất cứ doanh nghiệp nào, đó không chỉ đơn thuần là nghĩa vụ đãi ngộ của
doanh nghiệp đối với nhân viên mà còn ứng với cách thức ghi nhận chi phí, ảnh hưởng
đến việc hình thành kết quả lãi lỗ của doanh nghiệp, nói một cách khác, chu trình này
không chỉ liên quan đến bảng cân đối kế toán mà còn ảnh hưởng đến con số trên báo
cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Hơn thế nữa, kiểm toán viên từ đó có thể
đưa ra những khuyến nghị để giúp doanh nghiệp có thể hướng tới hoàn thiện hệ thống
tuyển chọn về nhân sự, cũng như cách thức hạch toán và quản lý về lương của doanh
nghiệp. Chính vì tính chất quan trọng đó, khoản mục liên quan đến bảng lương được
coi là một khoản mục khó, đòi hỏi sự cẩn thận và tỉ mỉ không chỉ đứng riêng ở góc độ
về tính trung thực số liệu mà còn xem xét đến tính logic khi đối chiếu với các phần
hành khác có liên quan. Nhận thấy được tính phức tạp của phần hành này, em đã cố
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
gắng tham khảo các tài liệu kiểm toán của công ty, cũng như tham vấn từ các anh chị
đã từng tham gia thực hiện phần hành này để có thêm được những hiểu biết về các
công việc cụ thể cũng như trình tự thực hiện và nội dung của các công việc để đi đến
mục đích cuối cùng là xác minh của kiểm toán về tính trung thực, hợp lý của BCTC, và
có thể từ đặc điểm của kế toán tại doanh nghiệp, bày tỏ ý kiến để khách hàng có thể
quản lý tốt hơn và khắc phục được những sai sót hoặc lược giản hệ thống cồng kềnh
không cần thiết trong việc hạch toán.
Đây chính là những tiền đề giúp em lựa chọn đề tài cho chuyên đề thực tập tốt
nghiệp là: Quy trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán
BCTC do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực hiện
Nội dung chuyên đề thực tập tốt nghiệp gồm hai chương:
Chƣơng 1: Thực trạng quy trình kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân
viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực
hiện
Chƣơng 2: Nhận xét và các giải pháp hoàn thiện quy trình kiểm toán chu
trình tiền lƣơng và nhân viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst &
Young Việt Nam thực hiện
CHƢƠNG 1: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH
TIỀN LƢƠNG VÀ NHÂN VIÊN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
CHÍNH DO CÔNG TY TNHH ERNST & YOUNG VIỆT NAM THỰC
HIỆN
1.1 Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân viên trong kiểm
toán báo cáo tài chính của công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam
Trước khi bắt đầu thực hiện một cuộc kiểm toán, kiểm toán viên phải xác định
rõ ràng mục tiêu của cuộc kiểm toán đó, bắt đầu từ những mục tiêu chung cho đến
những mục tiêu cụ thể cho từng phần hành kiểm toán, kết hợp với những hiểu biết về
đơn vị để quyết định mục tiêu trọng yếu và cần tập trung vào phần hành nào. Mục tiêu
kiểm toán giúp kiểm toán viên xây dựng kế hoạch và chương trình kiểm toán phù hợp,
từ đó xác định khối lượng công việc, thiết kế các thủ tục kiểm toán phù hợp phục vụ
cho việc thực hiện kiểm toán và hoàn thành công việc trong tiến độ.
Khi tiến hành kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên theo các thủ tục được
thiết kế sẵn của công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam.
Trong kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, cụ thể các mục tiêu kiểm
toán được xác định như sau:
Mục tiêu kiểm toán chung: Khẳng định tính trung thực hợp lý của các nghiệp vụ
liên quan đến tiền lương và nhân viên, phù hợp với nguyên tắc và chế độ kế toán hiện
hành, để có đủ bằng chứng kết luận về con số của các khoản mục phải trả liên quan đến
tiền lương trên BCTC của đơn vị.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.1: Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên của công ty TNHH Ernst &
Young Việt Nam
Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân viên
Mục tiêu về tài chính (Cơ sở dẫn liệu)
Tính hiện hữu, tính trọn vẹn, tính đo lường của chi phí tiền lương.
Tính trọn vẹn, tính định giá, tính quyền và nghĩa vụ của số dư cuối kỳ phải trả lương nhân viên và các khoản
trích theo lương.
Mục tiêu về thực hiện (Thời gian/Chi phí/Chất lượng)
Tính toán chi phí tiền lương một cách chính xác.
Mục tiêu về tuân thủ
Tuân thủ theo Luật Lao động và những văn bản luật có liên quan liên quan đến việc chi trả lương của Chính phủ
Việt Nam.
Trong đó, cụ thể:
Tính trọn vẹn: Những khoản phải trả công nhân viên phát sinh trong kỳ đã được
hạch toán đầy đủ trên sổ sách kế toán của đơn vị.
Tính hiện hữu: Số dư phải trả công nhân viên, tức con số được trình bày trên
BCTC là có thực, là kết quả của các nghiệp vụ thực tế đã phát sinh trong niên độ tài
chính.
Tính phân loại và trình bày: Việc hạch toán chi phí vào khoản phải trả công
nhân viên (TK 334), và các khoản trích theo lương (TK 3382, 3383, 3384, TK BHTN)
là đúng đắn, phù hợp với tính chất hạch toán của tài khoản.
Tính chính xác cơ học: Việc đặt công thức tính lương (kế toán trên excel) và các
khoản trích theo lương là đúng đắn, các công thức cộng tổng là đầy đủ và không bỏ sót
để đảm bảo con số tổng hợp cuối cùng được tính toán chính xác.
Tính định giá: Việc tính toán lương theo quy định đã đúng hay chưa, mức lương
cơ bản áp dụng như thế nào, có đúng như trong hợp đồng lao động hay không (chọn
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
mẫu để xem xét việc thực hiện này, chủ yếu được thực hiện trong thử nghiệm kiểm
soát).
Tính quyền và nghĩa vụ: Số dư của TK 334 và 338 thể hiện nghĩa vụ của đơn vị
về chi trả tiền lương và thực hiện việc quản lý các khoản trích theo lương. Đặc biệt
trong phần hành này, kiểm toán viên phải hết sức chú ý đến việc trích thuế thu nhập cá
nhân của nhân viên có ký hợp đồng với công ty theo văn bản pháp luật, thông tư mới
nhất ban hành và được áp dụng hiện hành. Đặc biệt, phần lương còn có liên hệ đến
phần thuế và các khoản phải nộp Nhà nước, cụ thể là thuế thu nhập cá nhân (TK 3335),
trong phần kiểm toán này sẽ đề cập đến việc kiểm toán tính thuế thu nhập cá nhân, để
thể hiện tính gắn kết của các khoản mục.
Như vậy, việc xác định mục tiêu kiểm toán trong chu trình tiền lương và nhân
viên, đi từ tính có thực của các nghiệp vụ, cho đến tính có thực của số dư cuối kỳ trên
bảng cân đối kế toán. Kiểm toán viên phải xác định được đối với doanh nghiệp được
kiểm toán, phần chi phí chiếm tỷ trọng bao nhiêu, ảnh hưởng đến kết quả hoạt động
kinh doanh như thế nào. Trả lời được những câu hỏi đó, nghĩa là kiểm toán viên có thể
xác định được tính chất quan trọng của chu trình trong hoạt động của đơn vị được kiểm
toán, cũng như phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục phải trả công nhân viên và
các khoản trích theo lương trên bảng cân đối kế toán.
1.2 Đặc điểm kế toán nghiệp vụ tính lƣơng và chi trả lƣơng, các khoản
trích theo lƣơng ở khách thể kiểm toán của Công ty TNHH Ernst & Young Việt
Nam có ảnh hƣởng đến kiểm toán
Trong phần hành kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, điều quan trọng
đó là kiểm toán viên phải tìm hiểu được đặc điểm kế toán của đơn vị được kiểm toán
để nắm bắt được rủi ro tiềm tàng cũng như rủi ro kiểm soát đối với chu trình này. Từ
đó, kiểm toán viên có thể khoanh vùng và tập trung, chú ý đến những phần mà theo
nhận định có thể sai phạm.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Khi tiến hành xem xét cách thức vận hành của một hệ thống, mà ở đây được đề
cập đến là chu trình nhân viên, kiểm toán viên phải tìm hiểu về chính sách chi phối
hoạt động của hệ thống, từ chính sách của Nhà nước cho đến những quy định có tính tổ
chức của doanh nghiệp bằng cách xem xét hệ thống thông tư, văn bản tính và trích lập
lương được đơn vị sử dụng và tính cập nhật của các văn bản này (mức trợ cấp thất
nghiệp…), ví dụ như trong thời gian gần đây, việc doanh nghiệp cũng như cá nhân phải
đóng thêm bảo hiểm trợ cấp thất nghiệp cho người lao động cũng như họ phải trích
thêm từ lương của mình để chi trả cho loại bảo hiểm bảo vệ quyền lợi người lao động
này. Từ đó, nhận định về tính cập nhật thông tin và thực hiện thông tư, như quyết định
về tăng mức lương cơ bản của Nhà nước, các thông tư hướng dẫn về thuế, như thuế thu
nhập doanh nghiệp và đặc biệt trong thời gian gần đây khi có những điều chỉnh về thuế
thu nhập cá nhân thì vấn đề này đang hết sức được quan tâm và các cuộc kiểm toán
cũng chú trọng hơn đến việc thực hiện thể hiện tính cập nhật và sự hiểu biết của doanh
nghiệp đối với thông tư. Đối với những chính sách quy định ở đơn vị, kiểm toán viên
phải đánh giá được tính tuân thủ luật, tính hợp lý, tính hiệu quả của quy định, liệu quy
định có gây cản trở cho việc hạch toán, thực hiện các chế độ đãi ngộ dành cho nhân
viên hay không.
Khi đảm bảo được nền tảng hạch toán của chu trình, kiểm toán viên phải đi sâu
vào soát xét tính hiệu lực của chính sách trong việc thực hiện, được thể hiện ở công tác
tổ chức kế toán. Bắt đầu từ những thông tin tổng quan về người tiến hành thực hiện các
công đoạn thuộc quy trình, từ đó có kết luận về tính phân công, phân nhiệm và phân
cách trách nhiệm, cũng như khả năng sai sót, gian lận có thể xảy ra từ tính chất tổ chức
kế toán này.
Đi sâu hơn vào công tác tổ chức kế toán tiền lương và nhân viên, kiểm toán viên
có thể xem xét hình thức kiểm soát hồ sơ nhân viên để chi trả lương, việc cập nhật
danh sách và quản lý về cấp bậc lương, lương cơ bản để trích lập bảo hiểm, các yếu tố
liên quan đến thuế thu nhập cá nhân bằng cách phỏng vấn khách hàng và cập nhật
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
những quyết định có liên quan đến vấn đề chi trả lương từ Ban giám đốc của đơn vị để
đối chiếu việc thực hiện và hiểu biết thêm về quy chế thực hiện. Đồng thời, kiểm toán
viên phải đánh giá được quy mô thực hiện chu trình thông qua số lượng nhân viên của
đơn vị, việc phân chia thành tổ đội, phòng ban để nhận định được tính hợp lý trong tổ
chức công tác kế toán, ví dụ như quy mô nhân viên ở doanh nghiệp quá lớn nhưng
doanh nghiệp không ưu tiên nhân sự kế toán thực hiện riêng phần hành này mà giao
cho một nhân viên kế toán cùng lúc thực hiện nhiều phần hành.
Cụ thể vào việc thực hiện công tác kế toán, tức là đi từ hệ thống TK kế toán
được thiết lập sử dụng, các tiểu khoản được áp dụng có phù hợp với quy mô hay
không, quy trình xử lý các chứng từ kế toán của doanh nghiệp, những đặc điểm này
của hệ thống sẽ góp phần giúp kiểm toán viên đánh giá được mức rủi ro, khả năng gian
lận đối với việc thực hiện chu trình tiền lương và nhân viên của đơn vị. Trước hết,
kiểm toán viên phải nắm bắt được chu trình luân chuyển ở trong doanh nghiệp để có
thể kết hợp một cách khoa học kiểm tra những vấn đề phát sinh trong doanh nghiệp và
ghi chú những điểm có khả năng xảy ra sai phạm.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Sơ đồ 1.1 Sự cấu thành và chu chuyển của tiền lương nhân viên
Doanh nghiệp thu hộ cơ quan Doanh
Thuế nghiệp
Tiền Tiền phụ Tiền
Bảo hiểm
lương cơ cấp thưởng
bản -Y tế
-Xã hội
-Thất
nghiệp
Thuế thu Người
nhập cá lao động -KPCĐ
nhân
Thông thường, tiền lương chỉ được ghi nhận là chi phí khi đã có lao động sống
phát sinh của người lao động trong kỳ, như vậy kế toán phải ghi nhận khoản phải trả
đối với những lao động sống phát sinh mà chưa được chi trả, chính vì lẽ đó, đối với
phần hành này, kiểm toán viên cần đặc biệt chú ý tới việc ghi nhận phải trả để phản
ánh đúng chi phí phát sinh trong kỳ, dẫn tới việc tính toán đúng đắn giá vốn hàng bán,
chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp để có được con số phản ánh trung thực tình
hình hoạt động kinh doanh của đơn vị (lãi, lỗ).
Từ đó, kiểm toán viên phải xác định được tính trung thực, hợp lý của các khoản
mục tương ứng trích theo lương (BHXH, BHYT, BHTN, KPCĐ) cũng như các khoản
trích thuế thu nhập cá nhân với những đối tượng được cơ quan Thuế quy định.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Kiểm toán viên cần quan tâm đến việc thực hiện chi trả lương để đảm bảo tiêu
chí của phần hành này là đúng người-đúng thời gian-đúng lượng. Nghĩa là kiểm toán
viên phải xem xét các giấy tờ, thủ tục từ thông lệ quy định của công ty (ngày trả lương,
mức thưởng, phương thức thanh toán,…) cho đến việc thực hiện trong thực tế thông
qua các giấy tờ kế toán (bảng tính lương, bảng chi trả lương, chữ ký của những người
có thẩm quyền, chữ ký ký nhận của nhân viên), ngoài ra còn cần phải chú ý đến việc
xử lý các khoản giữ lương, hoặc chưa chi trả cho nhân viên trong trường hợp họ chưa
kịp ký nhận.
Như thế, trong giai đoạn chuẩn bị kiểm toán, kiểm toán viên phải vạch ra được
trình tự thực hiện chu trình tiền lương và nhân viên của đơn vị, thủ tục này được gọi là
“walkthrough”, tức vạch ra sơ đồ, thể hiện các bước từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc
chu trình. Phần này sẽ được trình bày chi tiết hơn ở trong các bước thuộc quy trình
kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán BCTC dưới đây.
1.3 Quy trình kiểm toán chu trình tiền lƣơng và nhân viên trong kiểm
toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực hiện
1.3.1 Chuẩn bị kiểm toán
Phân công công việc
Đoàn kiểm toán gồm 4 người. Danh sách được lập nên trước khi tiến hành kiểm
toán để trình giám đốc kiểm toán phê duyệt. Trong đó phần hành kiểm toán chu trình
tiền lương và nhân viên do một trợ lý kiểm toán bậc 2 (staff 2) thực hiện, việc phân
công được dựa trên tài liệu “Phân công công việc” (Work allocation), phần hành được
đánh ký hiệu là VB-payroll, giấy tờ làm việc của kiểm toán đều được chuẩn bị bằng
Tiếng Anh để phục vụ cho việc kiểm soát chất lượng hàng năm do Ernst & Young khu
vực Châu Á- Thái Bình Dương tiến hành. Mọi giấy tờ được trích dẫn sau đây đều đã
được dịch từ bản gốc Tiếng Anh sang Tiếng Việt, bên cạnh đó, để đảm bảo tính bí mật
về thông tin cho khách hàng, tên của Công ty được kiểm toán sẽ không được công bố,
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
thay vào đó, tên ABC sẽ được dùng đại diện cho tất cả tài liệu kiểm toán được sử dụng
trong bài chuyên đề thực tập tốt nghiệp này.
Trong đó, công ty TNHH ABC là một doanh nghiệp kinh doanh về năng lượng,
trực tiếp sản xuất than và các nguồn năng lượng chất đốt khác để cung cấp trên thị
trường trong và ngoài nước.
Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán là một công đoạn hết sức quan trọng trong một
cuộc kiểm toán. Có thể coi đây là tiền đề cho việc thực hiện kiểm toán, bởi những công
việc mang tính nền tảng được thực hiện trong giai đoạn này. Chuẩn bị kiểm toán cho
một cuộc kiểm toán nói chung là việc tìm hiểu hệ thống và xác lập các mức trọng yếu
cho toàn bộ BCTC, còn đối với cá thể phần hành tiền lương và nhân viên, công việc cụ
thể được thực hiện để đạt được mục đích tìm hiểu về:
Đặc điểm về quy mô nhân sự của khách hàng
Tìm hiểu quy mô nhân sự của khách hàng là bước đầu tiên để xác định tính
trọng yếu của khoản mục phải trả công nhân viên trên bảng cân đối kế toán, cũng như
khả năng sai phạm khi hạch toán của kế toán. Trong cuộc kiểm toán cho công ty
TNHH ABC cho năm tài chính kết thúc vào ngày 31 tháng 12 năm 2009, kiểm toán
viên đã tiến hành yêu cầu cung cấp thông tin và tài liệu thống kê từ phía phòng nhân sự
để nắm được số nhân viên của công ty, bước nàu có thể giúp kiểm toán viên thực hiện
thủ tục ước lượng từ một tháng lương đến cả năm và xác định mức thu nhập trung bình
để xem xét về tính hợp lý của con số trong phần thủ tục phân tích sẽ được thực hiện
trong giai đoạn sau. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, tìm hiểu đặc điểm quy mô nhân sự cho
phép kiểm toán viên biết được mức độ phức tạp của các nghiệp vụ liên quan, tính trọng
yếu của khoản mục, từ đó có những quyết định trong phân công nhiệm vụ cho thành
viên thuộc đoàn kiểm toán. Công ty TNHH ABC là một công ty có lượng công nhân và
nhân viên hành chính lớn, trong năm 2009 có biến đổi lớn về nhân sự (từ 251 tại tháng
1 lên đến 580 vào tháng 12) vì có hình thành thêm nhà máy mới.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.2 Thống kê về số nhân viên trong 12 tháng trong năm 2009 của công ty
TNHH ABC
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Số nhân 251 253 307 307 317 318 360 511 572 575 576 580
viên
(ngƣời)
Tìm hiểu về tổ chức phòng ban, tổ chức sản xuất, bố trí nhân sự
Sau khi tìm hiểu về quy mô nhân sự, kiểm toán viên đã có cái nhìn tổng thể về
đơn vị, ngay sau đó, kiểm toán viên đã tiến hành tìm hiểu chi tiết hơn về việc tổ chức
phòng ban, bố trí tổ chức sản xuất, phân chia nhân sự ứng với việc đặt mã TK để dễ
dàng cho việc hạch toán. Tại công ty TNHH ABC, nhân sự gồm nhân viên quản trị cấp
cao (Ban giám đốc), nhân viên hành chính (thuộc phòng tổ chức, phòng kế toán, phòng
vật tư) và công nhân (thuộc bộ phận sản xuất và bộ phận kho vận). Ngoài ra công ty
còn có một số nhân viên có nhiệm vụ nấu bữa trưa cho nhân viên và công nhân, chi phí
này được hạch toán vào chi phí quản lý doanh nghiệp.
Bộ phận sản xuất gồm có công nhân sản xuất tại phân xưởng chính, công nhân
sản xuất tại lò than cốc số 7 và 8 (được bắt đầu mở ra từ tháng 10) và công nhân tuyển
than (bắt đầu được tuyển dụng từ tháng 11) . Điều này sẽ tương ứng với hạch toán đầu
tài khoản chi phí của đơn vị. Kiểm toán viên dựa vào đặc điểm tìm hiểu này để đối
chiếu và tạo mối liên hệ từ thực tế đến hạch toán của công ty TNHH ABC.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Sơ đồ 1.2 Cơ cấu tổ chức nhân sự của công ty TNHH ABC
Ban giám đốc
Phòng tổ chức Phòng kế toán Bộ phận sản xuất Bộ phận kho vận Phòng vật tư
Khu chế biến Lò than cốc 7, 8 Khu tuyển than
Tìm hiểu về công tác kế toán tiền lương tại đơn vị
Công tác kế toán tiền lương nói chung đó là việc thực hiện ghi sổ, chi trả tiền
lương ở đơn vị. Bắt đầu từ người tiến hành, những người có liên quan, thủ tục cần thiết
thực hiện ghi sổ, chi trả. Hình thức hạch toán ghi sổ, hình thức chi trả, định kỳ chi trả.
Việc tìm hiểu này bao gồm cả phương pháp tính lương được áp dụng tại đơn vị được
kiểm toán.
Từ tháng 9 năm 2007, Nhà nước ta đã bắt đầu thực hiện chi trả lương qua tài
khoản cho cán bộ công nhân viên chức, và bắt đầu triển khai mở màn việc chi trả lương
qua hệ thống TK ngân hàng, do đó xuất hiện hai hình thức chi trả tiền lương cho nhân
viên, đó là chi trả bằng tiền mặt và chi trả thông qua TK của nhân viên. Như thế, để
kiểm tra được việc chi trả lương cho nhân viên, đồng nghĩa với mục tiêu kiểm tra về
tính có thực của nghiệp vụ phát sinh, hay còn được biết đến như thủ tục kiểm tra nhân
viên khống, kiểm toán viên phải có hai hướng nhìn nhận đối với hai phương thức chi
trả này.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Cụ thể, đối với chi trả lương trực tiếp bằng quỹ tiền mặt, kiểm toán viên phải
quan tâm đến thủ tục chi trả và nhận tiền lương của công ty, quy trình này có đảm bảo
sự phân tách trách nhiệm, khả năng gian lận, biển thủ có thể xảy ra hay không.
Mặt khác, đối với chi trả lương qua hệ thống TK ngân hàng, kiểm toán viên phải
tiến hành đối chiếu việc lập bảng lương tương ứng với quản lý số TK của từng cá nhân,
thông qua đó có thể kiểm tra thông qua sổ phụ của ngân hàng, được coi như là bằng
chứng về nhận tiền lương của nhân viên công ty.
Tại công ty TNHH ABC, tiền lương theo tháng được chia làm 2 kỳ để nhân viên
nhận trong tháng, kỳ một vào giữa tháng (ngày 15) và kỳ 2 vào đầu tháng sau. Tiền
lương được chi trả theo hình thức chi trả trực tiếp, tức bằng tiền mặt thông qua thủ quỹ
của đơn vị.
Ở bước này, nhân viên kiểm toán cập nhật hệ thống tài khoản hạch toán và quy
trình hướng dẫn hạch toán ở đơn vị.
Tài khoản được sử dụng để hạch toán chu trình tiền lương và nhân viên:
TK 3341: Phải trả công nhân viên, TK này không chi tiết ra cho từng bộ phận,
nghĩa là không có sự tương ứng giữa phân chia TK chi phí phát sinh về nhân viên đối
ứng với TK phải trả.
TK 3382: TK KPCĐ
TK 3383: TK BHXH
TK 3384: TK BHYT
TK 3385: TK BHTN
Tài khoản hạch toán chi phí liên đới với các TK phải trả công nhân viên và các
khoản phải trích theo lương
TK 62211: Hạch toán chi phí tiền lương của công nhân xưởng than cốc 7 và 8
TK 62213: Hạch toán chi phí tiền lương của công nhân tuyển than
TK 627111: Hạch toán lương công nhân phân xưởng chế biến
TK 642817: Hạch toán chi phí lương nhân viên hành chính
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bố trí nhân sự kiểm toán thực hiện phần hành
Sau khi đã tìm hiểu những đặc điểm về nhân viên trong đơn vị, lúc này kiểm
toán đã có kết luận ban đầu về tính trọng yếu của khoản mục tiền lương và nhân viên.
Trước đó, kiểm toán viên đã tính ra được mức trọng yếu ban đầu cho toàn bộ BCTC, từ
đó phân bổ vào khoản mục tiền lương và nhân viên.
Đây là phần hành đòi hỏi những hiểu biết từ bảo hiểm đến thuế thu nhập để thực
hiện công việc đối chiếu và tính toán lại của kế toán. Là một doanh nghiệp sản xuất, do
đó chi phí về tiền lương nhân viên chiếm một phần quan trọng đối với doanh nghiệp,
và như đã biết, chi phí này có liên quan đến phát sinh và những biến động trong năm
của TK 334 và TK 338, do đó tuy số dư cuối lỳ của các TK này thông thường không
quá lớn, nhưng tính logic và gắn kết của nó đối với các phần hành khác (giá vốn, hàng
tồn kho) lại cực kỳ quan trọng, do đó phần hành này được giao cho trợ lý kiểm toán đã
có kinh nghiệm về thực hiện phần hành này tiến hành kiểm toán.
Lập kế hoạch và thiết kế các thủ tục kiểm toán
Cuối cùng, song song với việc đưa ra kế hoạch kiểm toán tổng quát, kế hoạch
kiểm toán chi tiết cho từng phần hành cũng được thiết lập ra.
Cũng trong giai đoạn này kiểm toán viên đưa ra các mức trọng yếu xác lập áp
dụng cho kiểm toán BCTC tại công ty TNHH ABC dựa vào tổng tài sản.
Tổng tài sản 331.586.569.000 VNĐ
Mức trọng yếu cho toàn BCTC
0.5% 1.657.932.845 VNĐ
Mức trọng yếu chấp nhận đƣợc
50% 828.966.422 VNĐ
Mức trọng yếu cho khoản mục
25% 414.483.211 VNĐ
Mức điều chỉnh xác lập
5% 82.896.642 VNĐ
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.3 Các nghiệp vụ liên quan đến phần hành tính lương tại công ty TNHH ABC
Miêu tả ứng dụng
STT Miêu tả những thay đổi trọng yếu đối với chu trình Công nghệ thông tin vào
những bƣớc trọng yếu thuộc
chu trình
1 Tuyển dụng hoặc cho thôi việc được phê duyệt Giám đốc hoạt động
2 Mức lương được kiểm tra và phê duyệt Giám đốc hoạt động
3 Thẻ hoặc báo cáo chấm công được chuẩn bị và thông tin Chương trình ghi nhận số
được nhập vào hệ thống bảng lương lượng sản phẩm hoàn thành
của nhân viên
4 Thẻ thời gian được kiểm tra và phê duyệt Bộ phận nhân sự
5 Tính toán bảng lương sử dụng mức lương được lưu Kế toán lương
trong hồ sơ nhân viên
Bảng tính lương được chuẩn bị Kế toán lương
6
7 Bảng lương được phê duyệt Kế toán trưởng, Giám đốc
hoạt động
8 Trả lương được thực hiện thông qua chuyển khoản Kế toán lương
9 Nghiệp vụ được ghi nhận vào hệ thống Kế toán lương
Những tài khoản có liên quan đến kiểm toán bảng lương
Chi phí tiền lương
Tài khoản phải trả
Tiền
Thuế thu nhập cá nhân và BHXH và BHYT, BHTN.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.4 Bảng kế hoạch thực hiện thủ tục rà soát từ đầu đến cuối đối với nghiệp vụ về bảng lương
của công ty TNHH ABC
Chi tiết thủ tục Ngày thực hiện
a. Quá trình thực hiện từ đầu đến cuối bao gồm toàn
bộ chu trình
Bắt đầu 1/2/2010
Xét duyệt
Ghi nhận
Xử lý
Lên báo cáo
Những nghiệp vụ đơn lẻ và hoạt động kiểm soát tương ứng
Điểm bắt đầu và kết thúc của chu trình tiền lƣơng và nhân viên
Điểm bắt đầu của chu trình: Hợp đồng lao động, báo cáo về tình
hình thực hiện của nhân viên, bảng theo dõi thời gian.
Điểm kết thúc của chu trình: Tiền lương được trả cho người lao
động, chi phí tiền lương được ghi nhận vào sổ cái.
b. Tiến hành phỏng vấn nhân viên của Công ty về
hiểu biết của họ về những thủ tục theo quy định và thủ tục kiểm
soát để xác định chu trình xử lý số liệu, lên sổ là đúng với bản chất
1/2/2010
nghiệp vụ và đúng kỳ.
c. Lưu ý những ngoại lệ đối với thủ tục cũng như hệ
thống kiểm soát của Công ty. 1/2/2010
d. Nếu chúng tôi xác định mức rủi ro kiểm soát theo
kế hoạch ít hơn mức tối đa hoặc chúng tôi tiến hành kiểm toán liên 1/2/2010
kết, thì chúng tôi đã xác định chất lượng của bằng chứng thu được
trong quá trình thực hiện thủ tục “từ đầu đến cuối” phù hợp với việc
xác định tính hiệu lực của thiết kế hệ thủ tục kiểm soát và xác định
thủ tục kiểm soát có được tiến hành hay không.
e. Sử dụng cùng một nguồn tài liệu và công nghệ 1/2/2010
thông tin mà nhân viên của khách hàng sử dụng trong việc xử lý
các nghiệp vụ.
f. Những câu hỏi của chúng tôi đối với nhân viên của 1/2/2010
Công ty bao gồm những câu hỏi mang tính chất hướng theo để xác
định được những lỗ hổng trong kiểm soát hoặc dấu vết của gian
lận.
g. Khi chúng tôi xác định những thay đổi lớn trong 1/2/2010
việc thực hiện xử lý nghiệp vụ, chúng tôi xác định bản chất của
thay đổi để xem xét việc thực hiện thủ tục “từ đầu đến cuối” đối với
cả nghiệp vụ được xử lý trước và sau thay đổi này.
Xác định rủi ro kiểm toán kết hợp
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Giai đoạn tìm hiểu khách hàng giúp cho kiểm toán viên có được đánh giá ban
đầu về rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát, từ đó xác định được rủi ro kiểm toán kết
hợp, ở đây công ty TNHH ABC tuy có quy mô nhân sự tương đối lớn nhưng cách thức
kiểm soát thông qua quy trình xét duyệt và thực hiện, cũng như công ty TNHH ABC
đã được kiểm toán vào năm tài chính 2008, do đó kiểm toán viên đánh giá mức rủi ro
kiểm soát là thấp. Mục tiêu của việc xác định rủi ro kết hợp chính là để kiểm toán viên
nắm bắt được rủi ro thực hiện kiểm toán được thể hiện thông qua mối quan hệ giữa các
loại rủi ro này
AR =IR X CR X DR
= CRA X DR
DR = AR/CRA
Bảng 1.5 Xác định rủi ro kết hợp trong kiểm toán tại công ty TNHH ABC
Công ty ABC
GAMx- Xác định rủi ro kết hợp
Tài khoản quan trọng
VB- Bảng lương
Tên IR CR CRA Phạm vi Nhận xét Nhận xét
về IR về CR
VB-Bảng Trung Thấp Thấp Ước Nghiệp vụ Tiến
lương bình lượng phát sinh hành thủ
có tính tục kiểm
chu kỳ, số soát toàn
lượng ít phần
1.3.2 Thực hiện kiểm toán
1.3.2.1 Thực hiện thử nghiệm kiểm soát
Thử nghiệm kiểm soát là một trong những công việc được thực hiện để khẳng
định tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị. Thử nghiệm này chỉ được
áp dụng khi kiểm toán viên có sự tin cậy cao vào hệ thống của đơn vị. Như thế, thử
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
nghiệm này sẽ không được áp dụng đối với đơn vị có hệ thống kiểm soát nội bộ được
đánh giá là yếu- tức không thể tin tưởng để dựa vào đó thực hiện kiểm toán
Xem xét và đánh giá tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ
Tìm hiểu quy trình về tiền lương nhân viên bằng cách chọn ra 2 nhân viên của
công ty TNHH ABC, truy xuất các tài liệu đi từ hợp đồng lao động, bảng chấm công,
bảng tính lương, giấy tờ nghỉ (nghỉ thai sản, nghỉ phép, nghỉ ốm, nghỉ hết nguyên vật
liệu,…) đến giấy tờ thanh toán lương.
Công ty TNHH ABC là khách hàng kiểm toán năm thứ ba của công ty, trong
cuộc kiểm toán gần đây, kiểm toán viên đã đánh giá hệ thống kiểm soát của ABC là có
hiệu lực, vì thế trong cuộc kiểm toán cho năm tài chính 2009, kiểm toán viên quyết
định tiếp tục thực hiện thử nghiệm kiểm soát.
Nếu có ngoại lệ khác với đánh giá ban đầu, phải tăng cương thử nghiệm cơ bản.
Thử nghiệm kiểm soát thường được tiến hành trong giai đoạn kiểm toán giữa
kỳ, cụ thể trong giai đoạn này, kiểm toán viên sử dụng đến những kỹ thuật kiểm toán,
đó là:
Điều tra
Quan sát
Phỏng vấn
Thực hiện lại
Tiến hành thủ tục phân tích
Đối với những doanh nghiệp sử dụng phần mềm kế toán để thực hiện công tác
kế toán, kiểm toán viên có thể sử dụng CAAT (Computer-Assisted Audit Techniques)
để kiểm tra hệ thống của đơn vị bằng cách cài vào hệ thống một phần mềm kiểm toán
để xem xét tính chính xác trong việc xử lý số liệu. Việc xem xét hệ thống công nghệ
thông tin của đơn vị là điều cực kỳ quan trọng, sự trung thực của số liệu chỉ là một
phần bảo đảm tính trung thực của BCTC, vấn đề xử lý số liệu của phần mềm là phần
còn lại để đảm bảo điều đó, và với khối lượng tính toán khổng lồ, kiểm toán viên
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
không thể tiến hành tự xử lý toàn bộ để đảm bảo con số cuối cùng trên BCTC, khi đó
phần mềm được cài vào hệ thống để phát hiện và báo lỗi những bất thường xảy ra
trong hệ thống sẽ giúp việc kiểm tra vấn đề kiểm soát của doanh nghiệp và ước đoán
mức rủi ro kiểm soát của doanh nghiệp.
Bảng các câu hỏi là sản phẩm thường thấy của giai đoạn này, kiểm toán viên
thông qua quá trình quan sát, phỏng vấn, thực hiện lại để có thể tổng hợp thực tiễn
kiểm soát của doanh nghiệp. Đối với phần hành lương, việc tiến hành thủ tục kiểm soát
sẽ tương ứng với việc thực hiện việc phân tích về tất cả các đặc điểm về hệ thống kiểm
soát, hệ thống vận hành của doanh nghiệp, môi trường doanh nghiệp cho tới tính liêm
chính của thành viên Ban giám đốc.
Thông thường việc kiểm soát hệ thống nội bộ sẽ được đi kèm với việc quan sát
và xác định rủi ro gian lận của doanh nghiệp.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 1.6 Kết cấu bảng kết luận về thủ tục kiểm soát và xác định rủi ro gian lận tại
công ty TNHH ABC
Bảng kết luận về thủ tục kiểm soát và xác định rủi ro gian lận tại công ty
TNHH ABC
Phần 1 – Xem xét thành phần của Hệ thống kiểm soát nội bộ ở mức doanh
nghiệp
* Môi trường kiểm soát
-Tính liêm chính, giá trị đạo đức, và hành xử của các nhà quản trị cấp cao
-Tính chất hoạt động và ý thức kiểm soát của Nhà quản lý
-Sự quan tâm của nhà quản trị đến tính cạnh tranh, khả năng của doanh nghiệp
-Sự tham gia Ban giám đốc và/ hoặc Ủy ban kiểm toán (hay Cơ quan có thẩm
quyền giám sát) vào việc giám sát và điều hành
-Cơ cấu tổ chức và tính phân quyền và trách nhiệm
-Chính sách nguồn nhân lực
* Xác định rủi ro
* Hoạt động kiểm soát, thông tin và liên lạc
* Giám sát
Phần 2 – Xác định khả năng rủi ro của sai phạm trọng yếu do cố tình gian lận
* Thảo luận trong đoàn kiểm toán
* Nhân tố rủi ro liên quan đến gian lận trong BCTC
* Nhân tố rủi ro liên quan đến khả năng biển thủ tài sản
* Kết quả của thủ tục phân tích trong giai đoạn lập kế hoạch
* Phỏng vấn các nhà quản trị cấp cao, Ủy ban kiểm toán (hoặc cơ quan có thẩm
quyền), Kiểm toán nội bộ và các thành phần khác
* Các thông tin khác.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368