Quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu trên địa bàn tỉnh đồng nai trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế
- 95 trang
- file .pdf
1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ NGA
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI TRONG
BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH : Kinh tế tài chính – Ngân hàng
MÃ SỐ : 60.31.12
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS SỬ ĐÌNH THÀNH
TP. Hồ Chí Minh - năm 2007
2
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1. CNTT : Công nghệ thông tin
2. KCN : Khu công nghiệp
3. KTSTQ : Kiểm tra sau thông quan
4. NSXXK : Nhập sản xuất xuất khẩu
5. TCHQ : Tổng cục Hải quan
6. WTO : Tổ chức thương mại Thế giới
7. VAT : Thuế giá trị gia tăng
3
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
STT TÊN NỘI DUNG TRANG
01 Sơ đồ 1.1 Sơ đồ quản lý nhà nước về hải quan đối với 19
hoạt động NSXXK
02 Sơ đồ 2.1 Mô hình hệ thống về thanh khoản 44
03 Biểu đồ 2.1 Số lượng kim ngạch nhập khẩu từ năm 30
1996 - 2006 của Tỉnh
04 Biểu đồ 2.2 Số lượng kim ngạch xuất khẩu từ năm 1996 31
- 2006 của Tỉnh
05 Biểu đồ 2.3 Số lượng kim ngạch nhập khẩu loại hình 33
NSXXK từ năm 1998 - 2006 của doanh
nghiệp chế xuất trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
06 Biểu đồ 2.4 Số lượng kim ngạch xuất khẩu loại hình 34
NSXXK từ năm 1998 - 2006 của doanh
nghiệp chế xuất trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
07 Biểu đồ 2.5 Tình hình nợ thuế tạm thu, nợ thuế tạm thu 39
quá hạn tại Cục Hải quan Đồng Nai ngày
31/12 các năm từ 2002 đến 2006
08 Biểu đồ 2.6 Số thu thuế tại Cục Hải quan Đồng Nai từ 42
năm 2002-2006
4
MỤC LỤC
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG
NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI
TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
Lời cam đoan
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các biểu đồ, sơ đồ
Mục lục Trang
Mở đầu .. …………………………………………………………… 01
CHƯƠNG I
TỔNG QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU
1.1. Khái niệm nhập sản xuất xuất khẩu………………………………. 04
1.2. Vai trò của hoạt động NSXXK đối với phát triển kinh tế ………… 06
1.3. Tính tất yếu của việc quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt
động NSXXK………………………………………………………… 08
1.4. Nội dung quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động NSXXK 13
1.4.1.Khái niệm quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động
NSXXK ……………………………………………………………….. 13
1.4.2. Khuôn khổ pháp lý điều chỉnh quản lý nhà nước về hải quan
đối với hoạt động NSXXK…………………………………………….. 13
1.4.3. Nội dung quản lý của hải quan đối với nguyên vật liệu nhập
khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu……………………………………… 14
1.4.4. Quy trình nghiệp vụ quản lý của hải quan đối với nguyên vật
liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu…………………………… 18
1.4.4.1. Đăng ký hợp đồng nhập khẩu nguyên vật liệu, danh mục
nguyên vật liệu ………………………………………………………… 20
1.4.4.2. Đăng ký danh mục sản phẩm xuất khẩu, đăng ký định mức 20
5
1.4.4.3. Thanh khoản nguyên vật liệu nhập khẩu………………..… 21
1.4.4.3.1. Nguyên tắc thanh khoản ………………………………… 21
1.4.4.3.2. Hồ sơ thanh khoản………………………………………… 22
1.4.4.3.3. Thanh khoản nguyên vật liệu nhập khẩu………………… 24
1.5. Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước về hải quan đối với
hoạt động NSXXK…………………………………………………….. 24
1.5.1. Sự phát triển của hoạt động xuất nhập khẩu…………………... 24
1.5.2. Sự sửa đổi, bổ sung Luật hải quan…………………………….. 25
CHƯƠNG II
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN
ĐỒNG NAI
2.1. Thực trạng hoạt động NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai……… 28
2.1.1. Đặc điểm lợi thế của tỉnh Đồng Nai trong hoạt động NSXXK 28
2.1.2. Kết quả hoạt động NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai …….. 29
2.2. Thực trạng công tác quản lý Hải quan đối với hoạt động NSXXK
tại Cục Hải quan Đồng Nai …………………………………………… 34
2.2.1. Giới thiệu về Cục Hải quan Đồng Nai………………………… 34
2.2.2. Thực trạng công tác quản lý Hải quan đối với hoạt động
NSXXK tại Cục Hải quan Đồng Nai ………………………………….. 36
2.2.2.1. Biện pháp quản l ý nợ thuế đối với nguyên vật liệu nhập
khẩu …………………………………………………………………… 36
2.2.2.1.1. Biện pháp đôn đốc thu thuế …………………………….... 37
2.2.2.1.2. Biện pháp đôn đốc thanh khoản thuế ………………….... 39
2.2.2.2. Ứng dụng CNTT trong thanh khoản nguyên vật liệu nhập
khẩu …………………………………………………………………… 41
2.2.2.3. Quản l ý đối với hoạt động NSXXK của doanh nghiệp chế
6
xuất …………………………………………………………………… 45
2.2.3. Những khó khăn, vướng mắc trong quản lý nhà nước về hải
quan đối với hoạt động NSXXK…………………………….………… 46
2.2.3.1. Đối với quản l ý nguyên vật liệu nhập khẩu để sản xuất
hàng xuất khẩu…………………………….………………………….... 46
2.2.3.2. Đối với quản l ý nợ thuế, thanh khoản thuế ……………… 47
2.3. Đánh giá tình hình gian lận thuế, gian lận thương mại trong lĩnh
vực NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai ……………………………… 49
2.3.1. Các hình thức gian lận ………………………………………… 49
2.3.2. Các hạn chế trong quản l ý gian lận ………………………… 53
2.4. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong quản lý nhà nước về hải
quan đối với hoạt động NSXXK …………………………………….... 57
2.4.1. Điểm mạnh…………………………………………………… 57
2.4.2. Điểm yếu …………………………………………………..… 59
2.4.3. Cơ hội ……………………………………………………… 60
2.4.1. Thách thức …………………………………………………… 60
CHƯƠNG III
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TRÊN ĐỊA
BÀN TỈNH ĐỒNG NAI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ
QUỐC TẾ
3.1. Dự báo về hoạt động NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai ………. 62
3.2. Quan điểm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
về hải quan đối với hoạt động NSXXK ……………………………… 64
3.3. Các giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý nhà nước về hải quan
đối với hoạt động NSXXK tại Cục Hải quan Đồng Nai trong bối cảnh
hội nhập ………….…………………………………………………….. 65
7
3.3.1. Kiến nghị Bộ Tài chính hoàn thiện các văn bản, quy trình
nghiệp vụ liên quan………………………………………………….. 65
3.3.2. Kiến nghị đối với Tổng cục hải quan ………….……………… 67
3.3.3. Kiến nghị đối với Cục Hải quan Đồng Nai …………………… 72
3.2.4. Kiến nghị khác nhằm phát huy tính tự giác chấp hành pháp
luật của doanh nghiệp…….. …………………………………………. 74
Kết luận………………………………………………………………… 77
Tài liệu tham khảo
Phụ lục.
8
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Để khuyến khích xuất khẩu nhằm mục tiêu phát triển kinh tế đồng
thời tạo công ăn việc làm cho người lao động, khai thác nguồn nguyên liệu
sẵn có trong nước, từ những năm đầu của thập niên trước Nhà nước đã có
những chính sách ưu đãi đối với hoạt động xuất nhập khẩu, trong đó việc
không thu thuế nguyên vật liệu nhập khẩu để sản xuất ra sản phẩm xuất
khẩu là một trong những chính sách khuyến khích xuất khẩu đã được quy
định trong Luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu ban hành năm 1992.
Chính sách này đã tạo động lực góp phần gia tăng hoạt động xuất
nhập khẩu nói chung và hoạt động nhập khẩu nguyên vật liệu để sản xuất
sản phẩm xuất khẩu nói riêng.
Riêng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, với chính sách khuyến khích mới,
kim ngạch xuất nhập khẩu hàng năm tăng với tốc độ đáng kể, nếu như năm
1995 tổng kim ngạch XNK chỉ đạt 374,78 triệu USD thì năm 2000 tăng lên
đến 3.019,44 triệu USD và đến năm 2006 đạt 7.901,8 triệu USD, trong đó
kim ngạch xuất nhập khẩu của loại hình nhập sản xuất xuất khẩu chiếm bình
quân từ 48,2% - 74,67% kim ngạch xuất nhập khẩu toàn Tỉnh. Hoạt động
xuất nhập khẩu không những tăng nhanh về kim ngạch mà còn đa dạng về
chủng loại sản phẩm xuất khẩu, nhập khẩu.
Trước đây việc quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập
nguyên liệu để sản xuất hàng xuất khẩu chỉ thông qua những văn bản, công
điện hướng dẫn rời rạc thì sau khi Luật Hải quan được ban hành năm 2001
và được bổ sung sửa đổi vào năm 2005; việc quản lý đối với hoạt động này
mới chính thức đưa vào văn bản pháp quy; quy trình, thủ tục quản lý đã
được hướng dẫn thống nhất. Tuy nhiên qua thời gian thực hiện, tại Cục Hải
quan Đồng Nai hiệu quả quản lý đối với hoạt động nhập nguyên liệu để sản
9
xuất sản phẩm xuất khẩu chưa đạt như mong muốn, do vậy đề tài “ QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN
XUẤT XUẤT KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI TRONG BỐI
CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ” được nghiên cứu nhằm đưa ra
một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đối với hoạt động này.
2. Mục tiêu nghiên cứu của Luận văn
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tìm ra những giải pháp hoàn
thiện quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập sản xuất xuất
khẩu tại tỉnh Đồng Nai nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập khu vực và thế giới
trên lĩnh vực kinh tế đối ngoại nói chung và hoạt động hải quan nói riêng;
khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư, hoạt động
xuất nhập khẩu phát triển mạnh mẽ, đúng hướng đồng thời chống gian lận
thuế, gian lận thương mại, tạo sự công bằng, bình đẳng cho các chủ thể
tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu.
Để đạt được mục tiêu trên, luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu một số
vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu, nội dung quản
lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động này; phần cơ bản của luận văn
tập trung vào nghiên cứu đánh giá thực trạng quản lý hoạt động nhập sản
xuất xuất khẩu trong giai đoạn hiện nay tại Cục Hải quan Đồng Nai, đặc biệt
phân tích làm rõ những hạn chế, tồn tại trên cơ sở đó đề ra các giải pháp phù
hợp.
3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu của Luận văn
Phạm vi nghiên cứu : Luận văn nghiên cứu chủ yếu hoạt động nhập
sản xuất xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.
Đối tượng nghiên cứu : phân tích các vấn đề liên quan đến việc quản
lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu trên địa
bàn tỉnh Đồng Nai trong khoảng thời gian từ khi Luật hải quan có hiệu lực
thi hành từ ngày 01/01/2002 đến nay.
10
4. Phương pháp nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp luận duy vật biện
chứng, trong đó vận dụng các quan điểm khách quan, toàn diện, lịch sử khi
xem xét, đánh giá từng vấn đề cụ thể; đồng thời dựa trên các quan điểm,
đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước về những vấn đề
liên quan.
Trên cơ sở đó, luận văn đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu
như : phương pháp nghiên cứu dữ liệu thứ cấp (với nguồn dữ liệu, thông tin
được tác giả thu thập từ các website, số liệu thống kê của cơ quan quản lý,
sách, tạp chí …); phương pháp tổng hợp các phân tích; phương pháp kết
hợp nghiên cứu lý luận với khảo sát thực tiễn, phương pháp thống kê so
sánh...
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các
phụ biểu, luận văn gồm 3 chương :
Chương I : Tổng quan quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập
sản xuất xuất khẩu.
Chương II : Thực trạng công tác quản lý hải quan đối với hoạt động nhập
sản xuất xuất khẩu tại Cục Hải quan Đồng Nai.
Chương III : Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hải quan đối với
hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
11
CHƯƠNG I :
TỔNG QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU
1.1. Khái niệm nhập sản xuất xuất khẩu
Xuất phát từ quan điểm và mục tiêu phát triển trong Chiến lược ổn
định phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000 của Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ VII là “Hướng mạnh về xuất khẩu”, cơ cấu ngành công nghiệp sản
xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu chuyển dịch theo hướng “Tích cực
tạo nguồn nguyên liệu và tăng năng lực trang bị kỹ thuật trong nước, đồng
thời đẩy mạnh nhập nguyên liệu và thiết bị mà sản xuất trong nước chưa
đáp ứng được. Đổi mới thiết bị, công nghệ và bảo đảm chất lượng các loại
nguyên liệu, vật liệu để tăng sức cạnh tranh của hàng hóa. Khuyến khích
chế tạo mặt hàng mới. Mở rộng các hình thức liên doanh, hợp tác với
nước ngoài làm hàng xuất khẩu là một hướng ưu tiên để phát triển và
hiện đại hóa các ngành công nghiệp hàng tiêu dùng”.
Nhằm thực hiện quan điểm và mục tiêu trên, Chính phủ đã có nhiều
giải pháp cụ thể, trong đó cho phép “Các doanh nghiệp được thành lập theo
đúng luật pháp, có cơ sở sản xuất hàng xuất khẩu ổn định và có thị trường
tiêu thụ ở nước ngoài, có đội ngũ cán bộ đủ trình độ kinh doanh, ký kết và
thực hiện hợp đồng mua bán ngoại thương có quyền trực tiếp xuất khẩu
hàng hóa do mình sản xuất và nhập khẩu vật tư nguyên liệu cần thiết cho
sản xuất của chính doanh nghiệp” [16,18], từ đó phương thức nhập nguyên
liệu để sản xuất hàng xuất khẩu hình thành, phổ biến và phát triển mạnh mẽ.
NSXXK là một phương thức kinh doanh xuất nhập khẩu trong đó nhà
nhập khẩu nhập khẩu nguyên vật liệu về để sản xuất chế biến ra sản phẩm
xuất khẩu, một cách khái quát hơn NSXXK là nhập khẩu nguyên vật liệu để
sản xuất hàng xuất khẩu. Đây là hình thức mua đứt bán đoạn, doanh nghiệp
12
nhập khẩu nguyên vật liệu và xuất khẩu sản phẩm được sản xuất từ nguyên
vật liệu đó. Cơ sở pháp lý của phương thức này là hai hợp đồng riêng biệt :
Hợp đồng nhập khẩu nguyên vật liệu và hợp đồng xuất khẩu sản phẩm.
Trong phương thức kinh doanh NSXXK, người mua với người bán
hoàn toàn độc lập, nhà nhập khẩu có quyền nhập khẩu nguyên vật liệu của
những doanh nghiệp ở những nước khác nhau và xuất khẩu bán sản phẩm
của mình cho một hay nhiều doanh nghiệp khác nhau ở những nước khác
nhau. Phương thức kinh doanh NSXXK là hệ quả của sự chênh lệch về trình
độ công nghệ, kỹ thuật, về lợi thế các nguồn lực về tài nguyên, nhân công,
giữa các cá nhân, giữa các khu vực và giữa các nước tạo ra.
* Phân biệt nhập sản xuất xuất khẩu và gia công xuất khẩu
Gia công thương mại là một phương thức kinh doanh mà trong đó bên
đặt gia công cung cấp nguyên vật liệu hoặc bán thành phẩm có khi cả máy
móc thiết bị và chuyên gia cho bên nhận gia công để sản xuất, chế biến ra
một sản phẩm theo yêu cầu của bên đặt hàng. Toàn bộ sản phẩm làm ra
người nhận gia công sẽ giao cho người đặt gia công để nhận một khoản thù
lao gọi là phí gia công.
Gia công xuất khẩu là hình thức gia công thương mại mà bên nhận
gia công nhập các yếu tố sản xuất (chủ yếu là nguyên vật liệu) từ nước
ngoài vào để gia công chế biến sản phẩm sau đó xuất khẩu giao sản phẩm
theo yêu cầu của bên đặt gia công.
Giữa NSXXK và gia công xuất khẩu giống nhau trước hết ở bản chất
và quy trình hoạt động :
- Về bản chất cả hai đều là xuất khẩu lao động tại chỗ.
- Về quy trình hoạt động đều trải qua các công đoạn : nhập khẩu
nguyên vật liệu - sản xuất chế biến sản phẩm - xuất khẩu.
Nhưng giữa NSXXK và gia công xuất khẩu khác nhau ở những điểm
cơ bản sau :
13
- Về tính độc lập tự chủ của chủ thể kinh doanh : trong phương thức
gia công xuất khẩu bên nhận gia công phụ thuộc vào bên đặt gia công về
mẫu mã hàng hóa, nguyên vật liệu, số lượng, thị trường xuất khẩu…Còn
trong phương thức NSXXK giữa người mua với người bán hoàn toàn độc
lập, nhà nhập khẩu có quyền nhập khẩu nguyên vật liệu của những doanh
nghiệp ở những nước khác nhau và xuất khẩu bán sản phẩm của mình cho
một hay nhiều doanh nghiệp khác nhau ở những nước khác nhau.
- Về chính sách tài chính, chính sách thuế quan: Việt Nam và nhiều
nước trên thế giới cho phép miễn thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu nhập
khẩu để gia công hàng xuất khẩu, còn đối với tất cả các hình thức mua bán
nguyên vật liệu, sản phẩm hàng hóa có thanh toán quốc tế đều phải chịu
thuế xuất nhập khẩu. Tại Việt Nam, NSXXK được hoàn thuế nguyên vật
liệu nhập khẩu sau khi xuất khẩu sản phẩm và không phải thu thuế sản phẩm
xuất khẩu.
1.2. Vai trò của hoạt động NSXXK đối với phát triển kinh tế
Hoạt động NSXXK tại Việt Nam hiện nay đang phát triển mạnh mẽ
cả quy mô và tốc độ đã đem lại những lợi ích nhiều mặt về kinh tế, xã hội.
Trong điều kiện nền kinh tế nước ta hiện nay, vai trò của hoạt động NSXXK
thể hiện ở các khía cạnh sau đây:
- Khai thác được lợi thế về nguồn nhân lực, giải quyết công ăn việc
làm, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống xã hội.
Nước ta là nước có lợi thế về nguồn nhân lực : lực lượng lao động dồi
dào, trẻ về độ tuổi, trình độ học vấn phổ thông tương đối khá, có khả năng
tiếp thu nhanh những ứng dụng công nghệ mới…Hoạt động NSXXK phát
triển cần thiết phải tuyển dụng nhân công vào làm việc trong các công ty,
nhà máy ... do đó đã góp phần giải quyết nhiều công ăn việc làm, tạo cho
người lao động có thu nhập ổn định, vì vậy đã dần từng bước góp phần nâng
cao đời sống xã hội.
14
- Giúp tích lũy được kinh nghiệm trong tổ chức quản lý , trong tiếp
cận thị trường quốc tế.
Khác với gia công, trong hoạt động NSXXK doanh nghiệp phải chủ
động tìm kiếm thị trường nguyên vật liệu, thị trường để xuất khẩu sản phẩm,
do đó đòi hỏi doanh nghiệp phải tiếp cận và nắm bắt được nhu cầu của thị
trường quốc tế về chất lượng, số lượng sản phẩm… đồng thời trình độ quản
lý, điều hành sản xuất của doanh nghiệp phải phù hợp, từ đó giúp doanh
nghiệp tích lũy được kinh nghiệm trong tổ chức quản lý và trong tiếp cận thị
trường quốc tế.
- Tranh thủ được vốn, khoa học công nghệ của nước ngoài, đẩy mạnh
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chiến lược hướng về
xuất khẩu.
Chính sách ưu đãi thuế đã khuyến khích doanh nghiệp đẩy mạnh đầu
tư sản xuất xuất khẩu. Hàng hóa xuất khẩu, hơn nữa là từ nguyên vật liệu
nhập khẩu, đã mang tính chất công nghệ cao, phù hợp với thị trường thế giới,
do đó yêu cầu doanh nghiệp phải đầu tư máy móc thiết bị với công nghệ
thích hợp bằng nhiều hình thức vay vốn, liên doanh, sử dụng vốn trong nước,
tiếp nhận đầu tư nước ngoài…và do vậy đã tranh thủ được vốn, khoa học
công nghệ của nước ngoài, góp phần đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước và chiến lược hướng về xuất khẩu.
- Thông qua NSXXK có thể kết hợp xuất khẩu được nguồn tài nguyên,
vật tư nguyên liệu sẵn có trong nước, khai thác và phát triển thêm nguồn
hàng cho xuất khẩu.
Nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu thường là nguyên
liệu chính có tiêu chuẩn kỹ thuật cao, nhưng chưa phải là toàn bộ đầu vào
cho sản xuất xuất khẩu, phần nguyên liệu còn lại thị trường trong nước có
thể cung cấp, đây là cơ hội khai thác, phát huy nguồn tài nguyên, nguyên
liệu có sẵn trong nước. Ngoài ra sau thời gian đầu nhập nguyên liệu, các
15
doanh nghiệp đầu tư sản xuất nguyên liệu thay thế nguyên liệu nhập khẩu
hoặc sản xuất những nguyên liệu khác, hoặc sản xuất ra những sản phẩm
khác làm cho nguồn hàng xuất khẩu mạnh hơn, đa dạng phong phú hơn.
- Góp phần tăng thu ngoại tệ cho đất nước, giảm bớt sự mất cân đối
cán cân thanh toán quốc tế, nâng cao hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu.
Hoạt động xuất khẩu tạo ra giá trị gia tăng cao, từ máy móc thiết bị
với công nghệ hiện đại, nguyên liệu nhập khẩu có chất lượng cao, thị trường
lớn ổn định, đồng thời kéo theo việc xuất khẩu gián tiếp tài nguyên, nguyên
phụ liệu, sản phẩm phụ để tăng nguồn thu ngoại tệ, góp phần giảm bớt thâm
hụt cán cân thanh toán quốc tế. Qua đó nâng cao hiệu quả hoạt động xuất
nhập khẩu, hướng dẫn hoạt động nhập khẩu hiệu quả để xuất khẩu thu ngoại
tệ cao đồng thời cũng góp phần định hướng các hoạt động nhập khẩu, xuất
khẩu khác cũng đạt hiệu quả cao về số lượng, chất lượng, sản phẩm, thị
trường, …
- Nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế.
Thông qua hoạt động NSXXK, doanh nghiệp tham gia mạnh mẽ vào
quá trình phân công lao động quốc tế theo từng cấp độ khác nhau, theo từng
ngành, từng lĩnh vực khác nhau; khi hoạt động NSXXK đủ mạnh đồng
nghĩa với việc khẳng định vị trí, thương hiệu hàng xuất khẩu trên thị trường
thế giới. Như vậy hoạt động NSXXK góp phần thúc đẩy hiệu quả hoạt động
xuất nhập khẩu, hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế.
1.3. Tính tất yếu của việc quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt
động NSXXK
Như chúng ta đã biết ở đâu có hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu ở đó
có hoạt động của hải quan. Hải quan là cơ quan thực hiện chức năng quản lý
nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu.
Quản lý nhà nước đó là dạng quản lý xã hội mang tính quyền lực nhà
nước, được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và
16
hành vi hoạt động của con người. Quản lý nhà nước về hải quan là sự tác
động của các chủ thể mang quyền lực nhà nước (ở đây là hải quan) chủ yếu
bằng pháp luật đến các đối tượng quản lý (là hàng hóa, phương tiện xuất
nhập khẩu, xuất nhập cảnh) nhằm thực hiện chức năng đối nội, đối ngoại
của nhà nước.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, sự tăng trưởng
mạnh mẽ của thương mại quốc tế và xu hướng tự do hóa thương mại, việc
quản lý nhà nước về hải quan giữ một vai trò đặc biệt quan trọng, một mặt
phải đảm bảo tạo thuận lợi cho thương mại hợp pháp hoạt động, thúc đẩy
sản xuất trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài, góp phần tăng khả năng
cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế; mặt khác phải
đảm bảo nguồn thu ngân sách, chống buôn lậu và gian lận thương mại có
hiệu quả cũng như các nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và an toàn
xã hội. Điều này được thể hiện qua những nội dung cụ thể như sau:
- Tạo môi trường thương mại và đầu tư lành mạnh, bình đẳng nhằm
thúc đẩy hoạt động sản xuất trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài.
Thực hiện cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục hải quan, giảm
thiểu sự can thiệp không cần thiết vào các hoạt động thương mại hợp pháp,
cơ quan hải quan đã tác động đến việc giảm chi phí cho các doanh nghiệp,
qua đó thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế, tạo môi trường đầu tư thuận
lợi thu hút vốn đầu tư nước ngoài về lâu dài sẽ tạo ra nguồn thu cho ngân
sách thông qua các khoản thuế nội địa.
- Thông qua chính sách thuế từng thời kỳ, tổ chức thực hiện thu thuế
xuất khẩu, nhập khẩu nhằm tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước đồng
thời thực hiện chính sách quản lý vĩ mô nền kinh tế .
Với tiến trình hội nhập kinh tế thế giới, vai trò của thuế quan đối với
nguồn thu ngân sách ngày càng giảm, nhưng đối với các nước đang phát
17
triển như Việt Nam chúng ta thì thuế xuất khẩu, nhập khẩu đặc biệt là thuế
nhập khẩu vẫn là nguồn thu quan trọng cho ngân sách quốc gia.
Thuế hải quan còn có vai trò điều tiết cơ chế xuất nhập khẩu nhằm
hạn chế hoặc khuyến khích việc xuất khẩu đối với từng loại hàng hóa trong
những giai đoạn nhất định bằng việc nâng cao hoặc hạ thấp thuế suất đánh
vào hàng hóa đó khi nhập khẩu. Tuy nhiên trong tiến trình hội nhập, thực
hiện các cam kết quốc tế về thương mại, xu hướng thuế nhập khẩu ngày
càng giảm do vậy, một trong những mục tiêu hàng đầu của cơ quan hải quan
là đảm bảo thu đủ thuế hải quan.
- Góp phần bảo vệ trật tự, an toàn xã hội và an ninh quốc gia.
Trong môi trường thế giới có nhiều biến động với sự phát triển của
chủ nghĩa khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, âm mưu diễn biến hòa bình,
hoạt động rửa tiền, buôn bán vũ khí và các chất ma túy … thì một trong
những nhiệm vụ hàng đầu của cơ quan hải quan là đảm bảo an toàn xã hội
và an ninh quốc gia, kiểm soát một cách có hiệu quả việc vận chuyển trái
phép qua biên giới các loại hàng hoá nguy hiểm và không an toàn đối với xã
hội : các chất gây nghiện, heroin, cổ vật, văn hóa phẩm đồi trụy …
- Góp phần điều tiết, kiểm soát hoạt động ngoại thương nhằm bảo hộ
nền sản xuất trong nước.
Thông qua quy trình thủ tục hải quan, cơ quan hải quan góp phần
ngăn chặn hàng hóa không khuyến khích nhập khẩu, hàng nhập lậu từ nước
ngoài vào, từ đó góp phần bảo hộ sản xuất hàng hóa trong nước. Trong xu
hướng hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, việc kiểm soát hàng hóa được thực
hiện từ lúc xuất khẩu, vận chuyển cho đến lúc nhập khẩu chứ không chỉ tập
trung vào thời điểm nhập khẩu như trước đây, vì vậy việc bảo đảm an ninh
cho hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào các thị trường của thế giới là vô cùng
quan trọng và là yêu cầu đối với cơ quan hải quan.
- Bảo đảm thu thập số liệu thống kê thương mại chính xác và kịp thời.
18
Việc thu thập thống kê thương mại chính xác và kịp thời sẽ góp phần
tích cực cho Đảng, Nhà nước và Chính phủ hoạch định chính sách và giải
pháp phát triển kinh tế, xã hội của đất nước qua từng thời kỳ.
Riêng đối với hoạt động NSXXK; với chủ trương của Đảng và Nhà
nước trong giai đoạn hiện nay là khuyến khích sản xuất hàng xuất khẩu,
thực hiện chính sách ưu đãi thuế đối với nguyên vật liệu nhập khẩu để sản
xuất hàng xuất khẩu nhằm tạo công ăn việc làm, khai thác nguồn lực trong
nước, nâng cao đời sống cho người lao động, … ; cơ quan hải quan còn có
vai trò kiểm soát việc thực hiện chính sách ưu đãi về xuất khẩu đúng đối
tượng được ưu đãi, ngăn chặn việc lợi dụng chính sách để gian lận thuế
nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng cho doanh nghiệp đồng thời
chống thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.
Do vậy cơ quan hải quan thông qua việc kiểm tra, giám sát, kiểm soát
của nhà nước đối với các hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa và xuất nhập
cảnh của phương tiện vận tải đã góp phần phục vụ mục đích kinh tế, chính
trị - xã hội của quốc gia, mà cụ thể là tạo nguồn thu cho ngân sách, bảo hộ
sản xuất trong nước, bảo vệ lợi ích người tiêu dùng, góp phần bảo vệ chủ
quyền kinh tế, an ninh, trật tự và an toàn xã hội. Vì vậy thành lập Hải quan,
thiết lập chủ quyền quan thuế trên lãnh thổ là một nội dung cơ bản không
thể thiếu được đối với một quốc gia độc lập có chủ quyền. Luật Hải quan số
29/2001/QH10 ngày 29/6/2001; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Hải quan số 42/2005/QH11 ngày 14/6/2005 quy định Hải quan Việt Nam có
những nhiệm vụ cơ bản sau :
- Thực hiện kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa, phương tiện vận tải.
Thực hiện kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa, phương tiện vận tải là
các công việc mà công chức hải quan phải thực hiện theo các quy định của
Luật đối với hàng hóa và phương tiện vận tải. Đây là hoạt động quan trọng
nhất và mang tính đặc thù của cơ quan hải quan, các hoạt động này có thể
19
- Tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập
khẩu.
Đây là nhiệm vụ trọng tâm của cơ quan hải quan. Tổng cục Hải quan
chỉ đạo thống nhất việc thu thuế và các khoản thu khác đối với hàng hóa
xuất khẩu, nhập khẩu, đồng thời áp dụng các biện pháp để đảm bảo thu
đúng, thu đủ thuế và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
- Tổ chức phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua
biên giới.
Việc phát hiện, ngăn ngừa, đấu tranh chống các hành vi buôn lậu và
gian lận thương mại vừa là mục tiêu cơ bản, vừa là một trong các nhiệm vụ
chính yếu nhất của tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) và của Hải quan tất cả
mọi quốc gia.
- Thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; kiến nghị chủ trương,
biện pháp quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập
khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa
xuất khẩu, nhập khẩu.
Ngoài các nhiệm vụ thực hiện chức năng quản lý nhà nước, cơ quan
hải quan còn có một nhiệm vụ khác đó là kiến nghị, tham mưu cho Nhà
nước trong việc hoạch định các đường lối, chính sách, nhất là trong lĩnh vực
hoạt động kinh tế; tham mưu cho Chính phủ, các bộ ngành chức năng trong
20
Hoạt động NSXXK là hoạt động xuất nhập khẩu cụ thể: nhập khẩu
nguyên vật liệu cung ứng cho sản xuất hàng xuất khẩu, xuất khẩu sản phẩm
được sản xuất từ nguyên vật liệu nhập khẩu, là hoạt động có nhập khẩu hàng
hóa, có xuất khẩu hàng hóa do đó tất yếu phải chịu sự kiểm tra kiểm soát
của cơ quan hải quan.
1.4. Nội dung quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động NSXXK
1.4.1. Khái niệm quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động
NSXXK
Quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động NSXXK là việc cơ
quan hải quan tổ chức quản lý đối với nguyên vật liệu từ khi nhập khẩu cho
đến khi sản phẩm sản xuất thực xuất khẩu nhằm giám sát việc thực hiện
chính sách ưu đãi thuế đối với nguyên vật liệu nhập khẩu để sản xuất hàng
xuất khẩu.
Là đối tượng chịu thuế theo Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu nên
khi nhập khẩu nguyên vật liệu phải được tính thuế. Số thuế này sẽ không thu
khi nguyên vật liệu được đưa vào sản xuất sản phẩm và sản phẩm đã thực
xuất khẩu trong thời gian ân hạn thuế hoặc được hoàn thuế khi sản phẩm
thực xuất khẩu ngoài thời gian ân hạn thuế.
1.4.2. Khuôn khổ pháp lý điều chỉnh quản lý nhà nước về hải quan đối
với hoạt động NSXXK
NSXXK là hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu cụ thể vì vậy hiện
nay tại Việt Nam, việc quản lý nhà nước về Hải quan đối với loại hình
NSXXK chịu sự chi phối của nhiều nguồn luật, trong đó chủ yếu là Luật
thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật hải quan; Luật quản lý thuế và các văn
bản quy phạm pháp luật liên quan như sau :
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ NGA
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI TRONG
BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH : Kinh tế tài chính – Ngân hàng
MÃ SỐ : 60.31.12
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS SỬ ĐÌNH THÀNH
TP. Hồ Chí Minh - năm 2007
2
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1. CNTT : Công nghệ thông tin
2. KCN : Khu công nghiệp
3. KTSTQ : Kiểm tra sau thông quan
4. NSXXK : Nhập sản xuất xuất khẩu
5. TCHQ : Tổng cục Hải quan
6. WTO : Tổ chức thương mại Thế giới
7. VAT : Thuế giá trị gia tăng
3
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
STT TÊN NỘI DUNG TRANG
01 Sơ đồ 1.1 Sơ đồ quản lý nhà nước về hải quan đối với 19
hoạt động NSXXK
02 Sơ đồ 2.1 Mô hình hệ thống về thanh khoản 44
03 Biểu đồ 2.1 Số lượng kim ngạch nhập khẩu từ năm 30
1996 - 2006 của Tỉnh
04 Biểu đồ 2.2 Số lượng kim ngạch xuất khẩu từ năm 1996 31
- 2006 của Tỉnh
05 Biểu đồ 2.3 Số lượng kim ngạch nhập khẩu loại hình 33
NSXXK từ năm 1998 - 2006 của doanh
nghiệp chế xuất trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
06 Biểu đồ 2.4 Số lượng kim ngạch xuất khẩu loại hình 34
NSXXK từ năm 1998 - 2006 của doanh
nghiệp chế xuất trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
07 Biểu đồ 2.5 Tình hình nợ thuế tạm thu, nợ thuế tạm thu 39
quá hạn tại Cục Hải quan Đồng Nai ngày
31/12 các năm từ 2002 đến 2006
08 Biểu đồ 2.6 Số thu thuế tại Cục Hải quan Đồng Nai từ 42
năm 2002-2006
4
MỤC LỤC
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG
NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI
TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
Lời cam đoan
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các biểu đồ, sơ đồ
Mục lục Trang
Mở đầu .. …………………………………………………………… 01
CHƯƠNG I
TỔNG QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU
1.1. Khái niệm nhập sản xuất xuất khẩu………………………………. 04
1.2. Vai trò của hoạt động NSXXK đối với phát triển kinh tế ………… 06
1.3. Tính tất yếu của việc quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt
động NSXXK………………………………………………………… 08
1.4. Nội dung quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động NSXXK 13
1.4.1.Khái niệm quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động
NSXXK ……………………………………………………………….. 13
1.4.2. Khuôn khổ pháp lý điều chỉnh quản lý nhà nước về hải quan
đối với hoạt động NSXXK…………………………………………….. 13
1.4.3. Nội dung quản lý của hải quan đối với nguyên vật liệu nhập
khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu……………………………………… 14
1.4.4. Quy trình nghiệp vụ quản lý của hải quan đối với nguyên vật
liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu…………………………… 18
1.4.4.1. Đăng ký hợp đồng nhập khẩu nguyên vật liệu, danh mục
nguyên vật liệu ………………………………………………………… 20
1.4.4.2. Đăng ký danh mục sản phẩm xuất khẩu, đăng ký định mức 20
5
1.4.4.3. Thanh khoản nguyên vật liệu nhập khẩu………………..… 21
1.4.4.3.1. Nguyên tắc thanh khoản ………………………………… 21
1.4.4.3.2. Hồ sơ thanh khoản………………………………………… 22
1.4.4.3.3. Thanh khoản nguyên vật liệu nhập khẩu………………… 24
1.5. Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước về hải quan đối với
hoạt động NSXXK…………………………………………………….. 24
1.5.1. Sự phát triển của hoạt động xuất nhập khẩu…………………... 24
1.5.2. Sự sửa đổi, bổ sung Luật hải quan…………………………….. 25
CHƯƠNG II
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN
ĐỒNG NAI
2.1. Thực trạng hoạt động NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai……… 28
2.1.1. Đặc điểm lợi thế của tỉnh Đồng Nai trong hoạt động NSXXK 28
2.1.2. Kết quả hoạt động NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai …….. 29
2.2. Thực trạng công tác quản lý Hải quan đối với hoạt động NSXXK
tại Cục Hải quan Đồng Nai …………………………………………… 34
2.2.1. Giới thiệu về Cục Hải quan Đồng Nai………………………… 34
2.2.2. Thực trạng công tác quản lý Hải quan đối với hoạt động
NSXXK tại Cục Hải quan Đồng Nai ………………………………….. 36
2.2.2.1. Biện pháp quản l ý nợ thuế đối với nguyên vật liệu nhập
khẩu …………………………………………………………………… 36
2.2.2.1.1. Biện pháp đôn đốc thu thuế …………………………….... 37
2.2.2.1.2. Biện pháp đôn đốc thanh khoản thuế ………………….... 39
2.2.2.2. Ứng dụng CNTT trong thanh khoản nguyên vật liệu nhập
khẩu …………………………………………………………………… 41
2.2.2.3. Quản l ý đối với hoạt động NSXXK của doanh nghiệp chế
6
xuất …………………………………………………………………… 45
2.2.3. Những khó khăn, vướng mắc trong quản lý nhà nước về hải
quan đối với hoạt động NSXXK…………………………….………… 46
2.2.3.1. Đối với quản l ý nguyên vật liệu nhập khẩu để sản xuất
hàng xuất khẩu…………………………….………………………….... 46
2.2.3.2. Đối với quản l ý nợ thuế, thanh khoản thuế ……………… 47
2.3. Đánh giá tình hình gian lận thuế, gian lận thương mại trong lĩnh
vực NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai ……………………………… 49
2.3.1. Các hình thức gian lận ………………………………………… 49
2.3.2. Các hạn chế trong quản l ý gian lận ………………………… 53
2.4. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong quản lý nhà nước về hải
quan đối với hoạt động NSXXK …………………………………….... 57
2.4.1. Điểm mạnh…………………………………………………… 57
2.4.2. Điểm yếu …………………………………………………..… 59
2.4.3. Cơ hội ……………………………………………………… 60
2.4.1. Thách thức …………………………………………………… 60
CHƯƠNG III
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU TRÊN ĐỊA
BÀN TỈNH ĐỒNG NAI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ
QUỐC TẾ
3.1. Dự báo về hoạt động NSXXK trên địa bàn tỉnh Đồng Nai ………. 62
3.2. Quan điểm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
về hải quan đối với hoạt động NSXXK ……………………………… 64
3.3. Các giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý nhà nước về hải quan
đối với hoạt động NSXXK tại Cục Hải quan Đồng Nai trong bối cảnh
hội nhập ………….…………………………………………………….. 65
7
3.3.1. Kiến nghị Bộ Tài chính hoàn thiện các văn bản, quy trình
nghiệp vụ liên quan………………………………………………….. 65
3.3.2. Kiến nghị đối với Tổng cục hải quan ………….……………… 67
3.3.3. Kiến nghị đối với Cục Hải quan Đồng Nai …………………… 72
3.2.4. Kiến nghị khác nhằm phát huy tính tự giác chấp hành pháp
luật của doanh nghiệp…….. …………………………………………. 74
Kết luận………………………………………………………………… 77
Tài liệu tham khảo
Phụ lục.
8
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Để khuyến khích xuất khẩu nhằm mục tiêu phát triển kinh tế đồng
thời tạo công ăn việc làm cho người lao động, khai thác nguồn nguyên liệu
sẵn có trong nước, từ những năm đầu của thập niên trước Nhà nước đã có
những chính sách ưu đãi đối với hoạt động xuất nhập khẩu, trong đó việc
không thu thuế nguyên vật liệu nhập khẩu để sản xuất ra sản phẩm xuất
khẩu là một trong những chính sách khuyến khích xuất khẩu đã được quy
định trong Luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu ban hành năm 1992.
Chính sách này đã tạo động lực góp phần gia tăng hoạt động xuất
nhập khẩu nói chung và hoạt động nhập khẩu nguyên vật liệu để sản xuất
sản phẩm xuất khẩu nói riêng.
Riêng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, với chính sách khuyến khích mới,
kim ngạch xuất nhập khẩu hàng năm tăng với tốc độ đáng kể, nếu như năm
1995 tổng kim ngạch XNK chỉ đạt 374,78 triệu USD thì năm 2000 tăng lên
đến 3.019,44 triệu USD và đến năm 2006 đạt 7.901,8 triệu USD, trong đó
kim ngạch xuất nhập khẩu của loại hình nhập sản xuất xuất khẩu chiếm bình
quân từ 48,2% - 74,67% kim ngạch xuất nhập khẩu toàn Tỉnh. Hoạt động
xuất nhập khẩu không những tăng nhanh về kim ngạch mà còn đa dạng về
chủng loại sản phẩm xuất khẩu, nhập khẩu.
Trước đây việc quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập
nguyên liệu để sản xuất hàng xuất khẩu chỉ thông qua những văn bản, công
điện hướng dẫn rời rạc thì sau khi Luật Hải quan được ban hành năm 2001
và được bổ sung sửa đổi vào năm 2005; việc quản lý đối với hoạt động này
mới chính thức đưa vào văn bản pháp quy; quy trình, thủ tục quản lý đã
được hướng dẫn thống nhất. Tuy nhiên qua thời gian thực hiện, tại Cục Hải
quan Đồng Nai hiệu quả quản lý đối với hoạt động nhập nguyên liệu để sản
9
xuất sản phẩm xuất khẩu chưa đạt như mong muốn, do vậy đề tài “ QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN
XUẤT XUẤT KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI TRONG BỐI
CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ” được nghiên cứu nhằm đưa ra
một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đối với hoạt động này.
2. Mục tiêu nghiên cứu của Luận văn
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tìm ra những giải pháp hoàn
thiện quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập sản xuất xuất
khẩu tại tỉnh Đồng Nai nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập khu vực và thế giới
trên lĩnh vực kinh tế đối ngoại nói chung và hoạt động hải quan nói riêng;
khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư, hoạt động
xuất nhập khẩu phát triển mạnh mẽ, đúng hướng đồng thời chống gian lận
thuế, gian lận thương mại, tạo sự công bằng, bình đẳng cho các chủ thể
tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu.
Để đạt được mục tiêu trên, luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu một số
vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu, nội dung quản
lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động này; phần cơ bản của luận văn
tập trung vào nghiên cứu đánh giá thực trạng quản lý hoạt động nhập sản
xuất xuất khẩu trong giai đoạn hiện nay tại Cục Hải quan Đồng Nai, đặc biệt
phân tích làm rõ những hạn chế, tồn tại trên cơ sở đó đề ra các giải pháp phù
hợp.
3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu của Luận văn
Phạm vi nghiên cứu : Luận văn nghiên cứu chủ yếu hoạt động nhập
sản xuất xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.
Đối tượng nghiên cứu : phân tích các vấn đề liên quan đến việc quản
lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu trên địa
bàn tỉnh Đồng Nai trong khoảng thời gian từ khi Luật hải quan có hiệu lực
thi hành từ ngày 01/01/2002 đến nay.
10
4. Phương pháp nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp luận duy vật biện
chứng, trong đó vận dụng các quan điểm khách quan, toàn diện, lịch sử khi
xem xét, đánh giá từng vấn đề cụ thể; đồng thời dựa trên các quan điểm,
đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước về những vấn đề
liên quan.
Trên cơ sở đó, luận văn đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu
như : phương pháp nghiên cứu dữ liệu thứ cấp (với nguồn dữ liệu, thông tin
được tác giả thu thập từ các website, số liệu thống kê của cơ quan quản lý,
sách, tạp chí …); phương pháp tổng hợp các phân tích; phương pháp kết
hợp nghiên cứu lý luận với khảo sát thực tiễn, phương pháp thống kê so
sánh...
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các
phụ biểu, luận văn gồm 3 chương :
Chương I : Tổng quan quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động nhập
sản xuất xuất khẩu.
Chương II : Thực trạng công tác quản lý hải quan đối với hoạt động nhập
sản xuất xuất khẩu tại Cục Hải quan Đồng Nai.
Chương III : Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hải quan đối với
hoạt động nhập sản xuất xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
11
CHƯƠNG I :
TỔNG QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HẢI QUAN
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG NHẬP SẢN XUẤT XUẤT KHẨU
1.1. Khái niệm nhập sản xuất xuất khẩu
Xuất phát từ quan điểm và mục tiêu phát triển trong Chiến lược ổn
định phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000 của Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ VII là “Hướng mạnh về xuất khẩu”, cơ cấu ngành công nghiệp sản
xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu chuyển dịch theo hướng “Tích cực
tạo nguồn nguyên liệu và tăng năng lực trang bị kỹ thuật trong nước, đồng
thời đẩy mạnh nhập nguyên liệu và thiết bị mà sản xuất trong nước chưa
đáp ứng được. Đổi mới thiết bị, công nghệ và bảo đảm chất lượng các loại
nguyên liệu, vật liệu để tăng sức cạnh tranh của hàng hóa. Khuyến khích
chế tạo mặt hàng mới. Mở rộng các hình thức liên doanh, hợp tác với
nước ngoài làm hàng xuất khẩu là một hướng ưu tiên để phát triển và
hiện đại hóa các ngành công nghiệp hàng tiêu dùng”.
Nhằm thực hiện quan điểm và mục tiêu trên, Chính phủ đã có nhiều
giải pháp cụ thể, trong đó cho phép “Các doanh nghiệp được thành lập theo
đúng luật pháp, có cơ sở sản xuất hàng xuất khẩu ổn định và có thị trường
tiêu thụ ở nước ngoài, có đội ngũ cán bộ đủ trình độ kinh doanh, ký kết và
thực hiện hợp đồng mua bán ngoại thương có quyền trực tiếp xuất khẩu
hàng hóa do mình sản xuất và nhập khẩu vật tư nguyên liệu cần thiết cho
sản xuất của chính doanh nghiệp” [16,18], từ đó phương thức nhập nguyên
liệu để sản xuất hàng xuất khẩu hình thành, phổ biến và phát triển mạnh mẽ.
NSXXK là một phương thức kinh doanh xuất nhập khẩu trong đó nhà
nhập khẩu nhập khẩu nguyên vật liệu về để sản xuất chế biến ra sản phẩm
xuất khẩu, một cách khái quát hơn NSXXK là nhập khẩu nguyên vật liệu để
sản xuất hàng xuất khẩu. Đây là hình thức mua đứt bán đoạn, doanh nghiệp
12
nhập khẩu nguyên vật liệu và xuất khẩu sản phẩm được sản xuất từ nguyên
vật liệu đó. Cơ sở pháp lý của phương thức này là hai hợp đồng riêng biệt :
Hợp đồng nhập khẩu nguyên vật liệu và hợp đồng xuất khẩu sản phẩm.
Trong phương thức kinh doanh NSXXK, người mua với người bán
hoàn toàn độc lập, nhà nhập khẩu có quyền nhập khẩu nguyên vật liệu của
những doanh nghiệp ở những nước khác nhau và xuất khẩu bán sản phẩm
của mình cho một hay nhiều doanh nghiệp khác nhau ở những nước khác
nhau. Phương thức kinh doanh NSXXK là hệ quả của sự chênh lệch về trình
độ công nghệ, kỹ thuật, về lợi thế các nguồn lực về tài nguyên, nhân công,
giữa các cá nhân, giữa các khu vực và giữa các nước tạo ra.
* Phân biệt nhập sản xuất xuất khẩu và gia công xuất khẩu
Gia công thương mại là một phương thức kinh doanh mà trong đó bên
đặt gia công cung cấp nguyên vật liệu hoặc bán thành phẩm có khi cả máy
móc thiết bị và chuyên gia cho bên nhận gia công để sản xuất, chế biến ra
một sản phẩm theo yêu cầu của bên đặt hàng. Toàn bộ sản phẩm làm ra
người nhận gia công sẽ giao cho người đặt gia công để nhận một khoản thù
lao gọi là phí gia công.
Gia công xuất khẩu là hình thức gia công thương mại mà bên nhận
gia công nhập các yếu tố sản xuất (chủ yếu là nguyên vật liệu) từ nước
ngoài vào để gia công chế biến sản phẩm sau đó xuất khẩu giao sản phẩm
theo yêu cầu của bên đặt gia công.
Giữa NSXXK và gia công xuất khẩu giống nhau trước hết ở bản chất
và quy trình hoạt động :
- Về bản chất cả hai đều là xuất khẩu lao động tại chỗ.
- Về quy trình hoạt động đều trải qua các công đoạn : nhập khẩu
nguyên vật liệu - sản xuất chế biến sản phẩm - xuất khẩu.
Nhưng giữa NSXXK và gia công xuất khẩu khác nhau ở những điểm
cơ bản sau :
13
- Về tính độc lập tự chủ của chủ thể kinh doanh : trong phương thức
gia công xuất khẩu bên nhận gia công phụ thuộc vào bên đặt gia công về
mẫu mã hàng hóa, nguyên vật liệu, số lượng, thị trường xuất khẩu…Còn
trong phương thức NSXXK giữa người mua với người bán hoàn toàn độc
lập, nhà nhập khẩu có quyền nhập khẩu nguyên vật liệu của những doanh
nghiệp ở những nước khác nhau và xuất khẩu bán sản phẩm của mình cho
một hay nhiều doanh nghiệp khác nhau ở những nước khác nhau.
- Về chính sách tài chính, chính sách thuế quan: Việt Nam và nhiều
nước trên thế giới cho phép miễn thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu nhập
khẩu để gia công hàng xuất khẩu, còn đối với tất cả các hình thức mua bán
nguyên vật liệu, sản phẩm hàng hóa có thanh toán quốc tế đều phải chịu
thuế xuất nhập khẩu. Tại Việt Nam, NSXXK được hoàn thuế nguyên vật
liệu nhập khẩu sau khi xuất khẩu sản phẩm và không phải thu thuế sản phẩm
xuất khẩu.
1.2. Vai trò của hoạt động NSXXK đối với phát triển kinh tế
Hoạt động NSXXK tại Việt Nam hiện nay đang phát triển mạnh mẽ
cả quy mô và tốc độ đã đem lại những lợi ích nhiều mặt về kinh tế, xã hội.
Trong điều kiện nền kinh tế nước ta hiện nay, vai trò của hoạt động NSXXK
thể hiện ở các khía cạnh sau đây:
- Khai thác được lợi thế về nguồn nhân lực, giải quyết công ăn việc
làm, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống xã hội.
Nước ta là nước có lợi thế về nguồn nhân lực : lực lượng lao động dồi
dào, trẻ về độ tuổi, trình độ học vấn phổ thông tương đối khá, có khả năng
tiếp thu nhanh những ứng dụng công nghệ mới…Hoạt động NSXXK phát
triển cần thiết phải tuyển dụng nhân công vào làm việc trong các công ty,
nhà máy ... do đó đã góp phần giải quyết nhiều công ăn việc làm, tạo cho
người lao động có thu nhập ổn định, vì vậy đã dần từng bước góp phần nâng
cao đời sống xã hội.
14
- Giúp tích lũy được kinh nghiệm trong tổ chức quản lý , trong tiếp
cận thị trường quốc tế.
Khác với gia công, trong hoạt động NSXXK doanh nghiệp phải chủ
động tìm kiếm thị trường nguyên vật liệu, thị trường để xuất khẩu sản phẩm,
do đó đòi hỏi doanh nghiệp phải tiếp cận và nắm bắt được nhu cầu của thị
trường quốc tế về chất lượng, số lượng sản phẩm… đồng thời trình độ quản
lý, điều hành sản xuất của doanh nghiệp phải phù hợp, từ đó giúp doanh
nghiệp tích lũy được kinh nghiệm trong tổ chức quản lý và trong tiếp cận thị
trường quốc tế.
- Tranh thủ được vốn, khoa học công nghệ của nước ngoài, đẩy mạnh
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chiến lược hướng về
xuất khẩu.
Chính sách ưu đãi thuế đã khuyến khích doanh nghiệp đẩy mạnh đầu
tư sản xuất xuất khẩu. Hàng hóa xuất khẩu, hơn nữa là từ nguyên vật liệu
nhập khẩu, đã mang tính chất công nghệ cao, phù hợp với thị trường thế giới,
do đó yêu cầu doanh nghiệp phải đầu tư máy móc thiết bị với công nghệ
thích hợp bằng nhiều hình thức vay vốn, liên doanh, sử dụng vốn trong nước,
tiếp nhận đầu tư nước ngoài…và do vậy đã tranh thủ được vốn, khoa học
công nghệ của nước ngoài, góp phần đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước và chiến lược hướng về xuất khẩu.
- Thông qua NSXXK có thể kết hợp xuất khẩu được nguồn tài nguyên,
vật tư nguyên liệu sẵn có trong nước, khai thác và phát triển thêm nguồn
hàng cho xuất khẩu.
Nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu thường là nguyên
liệu chính có tiêu chuẩn kỹ thuật cao, nhưng chưa phải là toàn bộ đầu vào
cho sản xuất xuất khẩu, phần nguyên liệu còn lại thị trường trong nước có
thể cung cấp, đây là cơ hội khai thác, phát huy nguồn tài nguyên, nguyên
liệu có sẵn trong nước. Ngoài ra sau thời gian đầu nhập nguyên liệu, các
15
doanh nghiệp đầu tư sản xuất nguyên liệu thay thế nguyên liệu nhập khẩu
hoặc sản xuất những nguyên liệu khác, hoặc sản xuất ra những sản phẩm
khác làm cho nguồn hàng xuất khẩu mạnh hơn, đa dạng phong phú hơn.
- Góp phần tăng thu ngoại tệ cho đất nước, giảm bớt sự mất cân đối
cán cân thanh toán quốc tế, nâng cao hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu.
Hoạt động xuất khẩu tạo ra giá trị gia tăng cao, từ máy móc thiết bị
với công nghệ hiện đại, nguyên liệu nhập khẩu có chất lượng cao, thị trường
lớn ổn định, đồng thời kéo theo việc xuất khẩu gián tiếp tài nguyên, nguyên
phụ liệu, sản phẩm phụ để tăng nguồn thu ngoại tệ, góp phần giảm bớt thâm
hụt cán cân thanh toán quốc tế. Qua đó nâng cao hiệu quả hoạt động xuất
nhập khẩu, hướng dẫn hoạt động nhập khẩu hiệu quả để xuất khẩu thu ngoại
tệ cao đồng thời cũng góp phần định hướng các hoạt động nhập khẩu, xuất
khẩu khác cũng đạt hiệu quả cao về số lượng, chất lượng, sản phẩm, thị
trường, …
- Nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế.
Thông qua hoạt động NSXXK, doanh nghiệp tham gia mạnh mẽ vào
quá trình phân công lao động quốc tế theo từng cấp độ khác nhau, theo từng
ngành, từng lĩnh vực khác nhau; khi hoạt động NSXXK đủ mạnh đồng
nghĩa với việc khẳng định vị trí, thương hiệu hàng xuất khẩu trên thị trường
thế giới. Như vậy hoạt động NSXXK góp phần thúc đẩy hiệu quả hoạt động
xuất nhập khẩu, hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế.
1.3. Tính tất yếu của việc quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt
động NSXXK
Như chúng ta đã biết ở đâu có hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu ở đó
có hoạt động của hải quan. Hải quan là cơ quan thực hiện chức năng quản lý
nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu.
Quản lý nhà nước đó là dạng quản lý xã hội mang tính quyền lực nhà
nước, được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và
16
hành vi hoạt động của con người. Quản lý nhà nước về hải quan là sự tác
động của các chủ thể mang quyền lực nhà nước (ở đây là hải quan) chủ yếu
bằng pháp luật đến các đối tượng quản lý (là hàng hóa, phương tiện xuất
nhập khẩu, xuất nhập cảnh) nhằm thực hiện chức năng đối nội, đối ngoại
của nhà nước.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, sự tăng trưởng
mạnh mẽ của thương mại quốc tế và xu hướng tự do hóa thương mại, việc
quản lý nhà nước về hải quan giữ một vai trò đặc biệt quan trọng, một mặt
phải đảm bảo tạo thuận lợi cho thương mại hợp pháp hoạt động, thúc đẩy
sản xuất trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài, góp phần tăng khả năng
cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế; mặt khác phải
đảm bảo nguồn thu ngân sách, chống buôn lậu và gian lận thương mại có
hiệu quả cũng như các nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và an toàn
xã hội. Điều này được thể hiện qua những nội dung cụ thể như sau:
- Tạo môi trường thương mại và đầu tư lành mạnh, bình đẳng nhằm
thúc đẩy hoạt động sản xuất trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài.
Thực hiện cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục hải quan, giảm
thiểu sự can thiệp không cần thiết vào các hoạt động thương mại hợp pháp,
cơ quan hải quan đã tác động đến việc giảm chi phí cho các doanh nghiệp,
qua đó thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế, tạo môi trường đầu tư thuận
lợi thu hút vốn đầu tư nước ngoài về lâu dài sẽ tạo ra nguồn thu cho ngân
sách thông qua các khoản thuế nội địa.
- Thông qua chính sách thuế từng thời kỳ, tổ chức thực hiện thu thuế
xuất khẩu, nhập khẩu nhằm tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước đồng
thời thực hiện chính sách quản lý vĩ mô nền kinh tế .
Với tiến trình hội nhập kinh tế thế giới, vai trò của thuế quan đối với
nguồn thu ngân sách ngày càng giảm, nhưng đối với các nước đang phát
17
triển như Việt Nam chúng ta thì thuế xuất khẩu, nhập khẩu đặc biệt là thuế
nhập khẩu vẫn là nguồn thu quan trọng cho ngân sách quốc gia.
Thuế hải quan còn có vai trò điều tiết cơ chế xuất nhập khẩu nhằm
hạn chế hoặc khuyến khích việc xuất khẩu đối với từng loại hàng hóa trong
những giai đoạn nhất định bằng việc nâng cao hoặc hạ thấp thuế suất đánh
vào hàng hóa đó khi nhập khẩu. Tuy nhiên trong tiến trình hội nhập, thực
hiện các cam kết quốc tế về thương mại, xu hướng thuế nhập khẩu ngày
càng giảm do vậy, một trong những mục tiêu hàng đầu của cơ quan hải quan
là đảm bảo thu đủ thuế hải quan.
- Góp phần bảo vệ trật tự, an toàn xã hội và an ninh quốc gia.
Trong môi trường thế giới có nhiều biến động với sự phát triển của
chủ nghĩa khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, âm mưu diễn biến hòa bình,
hoạt động rửa tiền, buôn bán vũ khí và các chất ma túy … thì một trong
những nhiệm vụ hàng đầu của cơ quan hải quan là đảm bảo an toàn xã hội
và an ninh quốc gia, kiểm soát một cách có hiệu quả việc vận chuyển trái
phép qua biên giới các loại hàng hoá nguy hiểm và không an toàn đối với xã
hội : các chất gây nghiện, heroin, cổ vật, văn hóa phẩm đồi trụy …
- Góp phần điều tiết, kiểm soát hoạt động ngoại thương nhằm bảo hộ
nền sản xuất trong nước.
Thông qua quy trình thủ tục hải quan, cơ quan hải quan góp phần
ngăn chặn hàng hóa không khuyến khích nhập khẩu, hàng nhập lậu từ nước
ngoài vào, từ đó góp phần bảo hộ sản xuất hàng hóa trong nước. Trong xu
hướng hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, việc kiểm soát hàng hóa được thực
hiện từ lúc xuất khẩu, vận chuyển cho đến lúc nhập khẩu chứ không chỉ tập
trung vào thời điểm nhập khẩu như trước đây, vì vậy việc bảo đảm an ninh
cho hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào các thị trường của thế giới là vô cùng
quan trọng và là yêu cầu đối với cơ quan hải quan.
- Bảo đảm thu thập số liệu thống kê thương mại chính xác và kịp thời.
18
Việc thu thập thống kê thương mại chính xác và kịp thời sẽ góp phần
tích cực cho Đảng, Nhà nước và Chính phủ hoạch định chính sách và giải
pháp phát triển kinh tế, xã hội của đất nước qua từng thời kỳ.
Riêng đối với hoạt động NSXXK; với chủ trương của Đảng và Nhà
nước trong giai đoạn hiện nay là khuyến khích sản xuất hàng xuất khẩu,
thực hiện chính sách ưu đãi thuế đối với nguyên vật liệu nhập khẩu để sản
xuất hàng xuất khẩu nhằm tạo công ăn việc làm, khai thác nguồn lực trong
nước, nâng cao đời sống cho người lao động, … ; cơ quan hải quan còn có
vai trò kiểm soát việc thực hiện chính sách ưu đãi về xuất khẩu đúng đối
tượng được ưu đãi, ngăn chặn việc lợi dụng chính sách để gian lận thuế
nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng cho doanh nghiệp đồng thời
chống thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.
Do vậy cơ quan hải quan thông qua việc kiểm tra, giám sát, kiểm soát
của nhà nước đối với các hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa và xuất nhập
cảnh của phương tiện vận tải đã góp phần phục vụ mục đích kinh tế, chính
trị - xã hội của quốc gia, mà cụ thể là tạo nguồn thu cho ngân sách, bảo hộ
sản xuất trong nước, bảo vệ lợi ích người tiêu dùng, góp phần bảo vệ chủ
quyền kinh tế, an ninh, trật tự và an toàn xã hội. Vì vậy thành lập Hải quan,
thiết lập chủ quyền quan thuế trên lãnh thổ là một nội dung cơ bản không
thể thiếu được đối với một quốc gia độc lập có chủ quyền. Luật Hải quan số
29/2001/QH10 ngày 29/6/2001; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Hải quan số 42/2005/QH11 ngày 14/6/2005 quy định Hải quan Việt Nam có
những nhiệm vụ cơ bản sau :
- Thực hiện kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa, phương tiện vận tải.
Thực hiện kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa, phương tiện vận tải là
các công việc mà công chức hải quan phải thực hiện theo các quy định của
Luật đối với hàng hóa và phương tiện vận tải. Đây là hoạt động quan trọng
nhất và mang tính đặc thù của cơ quan hải quan, các hoạt động này có thể
19
- Tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập
khẩu.
Đây là nhiệm vụ trọng tâm của cơ quan hải quan. Tổng cục Hải quan
chỉ đạo thống nhất việc thu thuế và các khoản thu khác đối với hàng hóa
xuất khẩu, nhập khẩu, đồng thời áp dụng các biện pháp để đảm bảo thu
đúng, thu đủ thuế và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
- Tổ chức phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua
biên giới.
Việc phát hiện, ngăn ngừa, đấu tranh chống các hành vi buôn lậu và
gian lận thương mại vừa là mục tiêu cơ bản, vừa là một trong các nhiệm vụ
chính yếu nhất của tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) và của Hải quan tất cả
mọi quốc gia.
- Thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; kiến nghị chủ trương,
biện pháp quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập
khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa
xuất khẩu, nhập khẩu.
Ngoài các nhiệm vụ thực hiện chức năng quản lý nhà nước, cơ quan
hải quan còn có một nhiệm vụ khác đó là kiến nghị, tham mưu cho Nhà
nước trong việc hoạch định các đường lối, chính sách, nhất là trong lĩnh vực
hoạt động kinh tế; tham mưu cho Chính phủ, các bộ ngành chức năng trong
20
Hoạt động NSXXK là hoạt động xuất nhập khẩu cụ thể: nhập khẩu
nguyên vật liệu cung ứng cho sản xuất hàng xuất khẩu, xuất khẩu sản phẩm
được sản xuất từ nguyên vật liệu nhập khẩu, là hoạt động có nhập khẩu hàng
hóa, có xuất khẩu hàng hóa do đó tất yếu phải chịu sự kiểm tra kiểm soát
của cơ quan hải quan.
1.4. Nội dung quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động NSXXK
1.4.1. Khái niệm quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động
NSXXK
Quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động NSXXK là việc cơ
quan hải quan tổ chức quản lý đối với nguyên vật liệu từ khi nhập khẩu cho
đến khi sản phẩm sản xuất thực xuất khẩu nhằm giám sát việc thực hiện
chính sách ưu đãi thuế đối với nguyên vật liệu nhập khẩu để sản xuất hàng
xuất khẩu.
Là đối tượng chịu thuế theo Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu nên
khi nhập khẩu nguyên vật liệu phải được tính thuế. Số thuế này sẽ không thu
khi nguyên vật liệu được đưa vào sản xuất sản phẩm và sản phẩm đã thực
xuất khẩu trong thời gian ân hạn thuế hoặc được hoàn thuế khi sản phẩm
thực xuất khẩu ngoài thời gian ân hạn thuế.
1.4.2. Khuôn khổ pháp lý điều chỉnh quản lý nhà nước về hải quan đối
với hoạt động NSXXK
NSXXK là hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu cụ thể vì vậy hiện
nay tại Việt Nam, việc quản lý nhà nước về Hải quan đối với loại hình
NSXXK chịu sự chi phối của nhiều nguồn luật, trong đó chủ yếu là Luật
thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật hải quan; Luật quản lý thuế và các văn
bản quy phạm pháp luật liên quan như sau :