Phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của chính sách tiền tệ trong điều tiết kinh tế vĩ mô ở việt nam thời kỳ 2004 2010
- 38 trang
- file .doc
Trêng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n
Khoa KÕ ho¹ch vµ Ph¸t triÓn
§Ò ¸n m«n häc
KINH TÕ PH¸T TRIÓN
§Ò tµi:
Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«.
Gi¸o viªn híng dÉn: TS. NguyÔn ThÞ Kim Dung
Sinh viªn thùc hiÖn : §Æng Minh Ngäc
Líp : Kinh tÕ ph¸t triÓn B
Kho¸ : 43
Hµ Néi, th¸ng 11 n¨m 2004.
Môc lôc
Trang
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -1
Lêi më ®Çu 2
CH¦¥NG I: TÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt
ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«
I - C¬ së kh¸ch quan cho sù can thiÖp cña ChÝnh Phñ vµo nÒn kinh tÕ 3
1.1 NÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng khuyÕt tËt cña nã 3
1.2 Vai trß cña ChÝnh Phñ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ 5
1.3 C¸c c«ng cô cña ChÝnh Phñ ®Ó can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng 7
II - Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ 8
2.1 Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 8
2.2 Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 10
2.3 Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 13
2.4 C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 15
CH¦¥NG II : §¸nh gi¸ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam giai
®o¹n 1986 ®Õn nay
I - Qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ qua c¸c giai ®o¹n ë ViÖt Nam
nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vÜ m«: 20
1.1 Giai ®o¹n 1986 – 1988
1.2 Giai ®o¹n 1989 – 1991 20
1.3 Giai ®o¹n 1992 – 1995 20
1.4 Giai ®o¹n tõ 1996 ®Õn nay 20
II - Thùc tr¹ng sö dông c«ng cô l·i suÊt tÝn dông tõ khi cã ph¸p lÖnh ng©n 21
hµng ®Õn nay:
2.1 C¬ chÕ l·i suÊt tÝn dông thêi kú 6/1992 ®Õn 1995 22
2.2 C¬ chÕ l·i suÊt tÝn dông thêi kú 1996 ®Õn 7/2000 22
2.3 C¬ chÕ l·i suÊt tÝn dông tõ 8/2000 ®Õn nay 24
28
CH¦¥NG III : Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam thêi kú 2004 -
2010
I - Mét sè h¹n chÕ cßn tån t¹i cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi gian võa
qua vµ nguyªn nh©n chñ yÕu 31
1.1 Mét sè h¹n chÕ cña c¸c c«ng cô 31
1.2 Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ trªn 32
II - Ph¬ng híng hoµn thiÖn c«ng cô l·i suÊt tÝn dông 33
2.1 Ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn 33
2.2 TiÕp tôc tù do ho¸ l·i suÊt 34
2.3 TiÕn tíi thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt 35
chØ ®¹o cña Ng©n hµng nhµ níc
III - Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 36
KÕt luËn 38
Lêi më ®Çu
NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, lu«n lu«n trong tr¹ng
th¸i ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh vµ thùc tÕ, nã “®· t¹o ra nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt
nhiÒu h¬n lùc lîng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ tríc kia gép l¹i”. Kinh tÕ thÞ trêng
vµ ho¹t ®éng cña nã tu©n thñ nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. Tuy nhiªn, khi
vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp…
kh«ng thÓ thùc hiÖn tèt chøc phËn cña m×nh tríc x· héi víi sù ®iÒu khiÓn cña “bµn
tay v« h×nh”, còng nh kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng rñi ro trong qu¸ tr×nh kinh doanh
®i ®Õn ph¸ s¶n, thËm chÝ dÉn ®Õn suy tho¸i toµn bé nÒn kinh tÕ nÕu nh kh«ng cã
mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cïng víi hÖ thèng c«ng cô cña nã. §©y lµ mét
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -2
trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« quan träng nhÊt cña mäi quèc gia, ®Æc biÖt
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn ®îc coi lµ “linh hån” ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña Ng©n
hµng Trung ¬ng. Mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi môc tiªu æn ®Þnh tiÒn tÖ sÏ ®¶m b¶o
kh¶ n¨ng thanh to¸n, ph¸t huy kh¶ n¨ng kinh doanh, thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng
kinh tÕ, c«ng b»ng x· héi, ®· ®ãng mét vai trß thùc sù quyÕt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ
hiÖn ®¹i. Víi ViÖt Nam, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, viÖc nghiªn cøu ®Ó lËp vµ thùc thi chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ lµ mét ®ßi hái bøc xóc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
NÕu nh trong nÒn kinh tÕ chØ huy tËp trung, Ng©n hµng Quèc gia ®iÒu hµnh
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô trùc tiÕp, c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh … th× trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng, víi hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp vµ c¸c trung gian tµi chÝnh ®a
d¹ng, Ng©n hµng Quèc gia ph¶i ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô kinh
tÕ thÝch hîp. §ã lµ c«ng cô l·i suÊt tÝn dông, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr -
êng më, t¸i cÊp vèn, h¹n møc tÝn dông, tû gi¸ hèi ®o¸i… ViÖc sö dông c«ng cô nµo,
møc ®é nµo lµ tuú thuéc vµo quan ®iÓm cña mçi quèc gia trong tõng giai ®o¹n cô
thÓ. Do giíi h¹n vÒ thêi gian nªn trong ph¹m vi cña ®Ò ¸n kh«ng thÓ ph©n tÝch hÕt
mµ chØ ®Ò cËp kh¸i qu¸t c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cßn chñ yÕu tËp trung
®i s©u vµo c«ng cô l·i suÊt tÝn dông.
Víi ph¹m vi nghiªn cøu nh vËy, c¬ cÊu vµ néi dung ®Ò tµi ®îc thÓ hiÖn bao
gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I : TÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng
kinh tÕ vÜ m«.
Ch¬ng II : §¸nh gi¸ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam giai ®o¹n
1986 ®Õn nay.
Ch¬ng III : Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam thêi kú 2004 – 2010.
Do ®Ò ¸n ®îc thùc hiÖn theo nhËn thøc chñ quan cña t«i nªn kh«ng tr¸nh
khái cã nhiÒu h¹n chÕ vµ thiÕu xãt, mong nhËn ®îc sù gãp ý cña c¸c thµy c« gi¸o
vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò ¸n thªm hoµn thiÖn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o - TS.
NguyÔn ThÞ Kim Dung, ngêi ®· gióp ®ì vµ tËn t©m híng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n
nµy.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -3
Ch¬ng i
TÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«
I - C¬ së kh¸ch quan cho sù can thiÖp cña ChÝnh Phñ vµo nÒn kinh tÕ
1.1. NÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng khuyÕt tËt cña nã
1.1.1. Kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ thÞ trêng
NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn cao, ®îc ®¸nh dÊu bëi
c¸c nÐt ®Æc trng sau ®©y:
Qu¸ tr×nh lu th«ng vËt chÊt trong nÒn kinh tÕ – x· héi ®îc thùc hiÖn chñ yÕu
b»ng ph¬ng thøc mua b¸n.
Ngêi tham gia mua b¸n cã quyÒn tù do nhÊt ®Þnh trªn ba mÆt: néi dung mua
b¸n, ®èi t¸c mua b¸n vµ gi¸ c¶ trao ®æi.
§¸nh gi¸ u ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng lµ mét qu¸ tr×nh, ban ®Çu ph¸i t©n cæ
®iÓn mµ ®iÓn h×nh lµ W.A.Smith ®· ®Ò cao tÝnh u viÖt cña kinh tÕ thÞ trêng thuÇn
tuý. Nhng thùc tiÔn c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tuý ®· chøng tá
nh÷ng u ®iÓm ®ã lµ ¶o tëng, hoÆc nÕu cã còng chØ lµ nh÷ng u ®iÓm kh«ng ®¸ng kÓ.
1.1.2. C¸c thÊt b¹i thÞ trêng - c¬ së ®Ó ChÝnh Phñ can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ
§éc quyÒn thÞ trêng
Khi thÞ trêng chØ do mét hay mét sè Ýt c¸c tæ chøc thèng trÞ th× nguy c¬ tån t¹i
mét thÕ lùc ®éc quyÒn, chi phèi thÞ trêng lµ rÊt lín. C¸c tæ chøc cã quyÒn lùc ®éc
quyÒn cã thÓ t¹o thªm lîi nhuËn siªu ng¹ch cho m×nh b»ng c¸ch t¨ng gi¸, b¸n víi gi¸
cao h¬n vµ cung cÊp møc s¶n lîng thÊp h¬n thÞ trêng c¹nh tranh. Ngêi mua ph¶i mua
víi gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu nhng l¹i ph¶i chÊp nhËn chÊt lîng hµng ho¸ thÊp h¬n, ph¶i
c¹nh tranh nhau ®Ó cã ®îc hµng ho¸. Vµ rÊt nhiÒu ngêi do kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶
nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiªu dïng hay tiÕp cËn hµng ho¸ ®ã.
Ngo¹i øng
§©y lµ trêng hîp x¶y ra khi t¸c ®éng cña mét giao dÞch trªn thÞ trêng cã ¶nh
hëng ®Õn mét ®èi tîng thø ba ngoµi ngêi b¸n vµ ngêi mua, nhng nh÷ng t¸c ®éng
nµy kh«ng ®îc tÝnh ®Õn. VÝ dô, khãi x¶ tõ c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng hoÆc nhµ m¸y
g©y « nhiÔm m«i trêng, nhng nh÷ng tæn h¹i ®ã kh«ng ®îc tÝnh thµnh chi phÝ cho c¸c
chñ ph¬ng tiÖn vµ nhµ m¸y, do vËy hä kh«ng cã ý thøc gi¶m bít ho¹t ®éng cña
m×nh v× lîi Ých chung.
Hµng ho¸ c«ng céng
Trong nhiÒu trêng hîp thÞ trêng kh«ng thÓ cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ hoÆc
dÞch vô h÷u Ých cho x· héi, ®Æc ®iÓm cña hµng ho¸ nµy lµ kh«ng dÔ g× ng¨n c¶n
nh÷ng c¸ nh©n kh«ng ®ãng gãp tµi chÝnh ®Ó cung cÊp chóng, tiªu dïng chóng. VÝ
dô, ngay c¶ khi ai ®ã tõ chèi gãp tiÒn cho ng©n s¸ch quèc phßng th× anh ta vÉn ®îc
b¶o vÖ chõng nµo hÖ thèng quèc phßng cña quèc gia ®ã cßn ho¹t ®éng. §iÒu ®ã cã
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -4
nghÜa r»ng, c¸c h·ng t nh©n nÕu s¶n xuÊt vµ cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng th× sÏ gÆp
khã kh¨n rÊt lín trong viÖc t¹o doanh thu ®Ó bï ®¾p chi phÝ. §©y ®îc coi lµ luËn cø
m¹nh nhÊt chøng minh cho sù cÇn thiÕt ph¶i cã ChÝnh Phñ ®øng ra can thiÖp vµo
nÒn kinh tÕ.
Th«ng tin kh«ng hoµn h¶o
Ngêi tiªu dïng thêng yªu cÇu ChÝnh Phñ ph¶i can thiÖp vµo thÞ trêng v× hä
kh«ng cã ®ñ th«ng tin vÒ viÖc mua s¾m hµng ho¸ hoÆc tham gia nh÷ng c«ng viÖc
nhÊt ®Þnh. §«i khi mét bªn nµo ®ã tham gia thÞ trêng cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®Æc
tÝnh s¶n phÈm h¬n bªn kia. Ch¼ng h¹n trong thÞ trêng y tÕ, ngêi b¸n (b¸c sÜ) cã
nhiÒu th«ng tin h¬n ngêi mua (bÖnh nh©n ); trong thÞ trêng b¶o hiÓm ngêi mua biÕt
râ vÒ x¸c suÊt x¶y ra rñi ro h¬n ngêi b¸n (c«ng ty b¶o hiÓm). Khã kh¨n trong viÖc
thu thËp ®ñ th«ng tin ®· cã ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng cña nhiÒu thÞ trêng,
khiÕn c¸c nguån lùc ®îc ph©n bæ qu¸ nhiÒu hoÆc qu¸ Ýt cho thÞ trêng ®ã so víi møc
hiÖu qu¶ x· héi. Ngoµi ra nã cßn t¹o ®éng c¬ cho bªn cã th«ng tin ®Çy ®ñ h¬n lîi
dông lîi thÕ nµy ®Ó thu lîi cho m×nh trªn sù thiÖt thßi cña bªn kia. BÊt æn ®Þnh kinh
tÕ
Sù vËn hµnh mang tÝnh chÊt chu kú cña nÒn kinh tÕ ®· khiÕn l¹m ph¸t vµ thÊt
nghiÖp trë thµnh nh÷ng c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ g©y nhiÒu
tæn thÊt cho x· héi. ViÖc ChÝnh Phñ chñ ®éng sö dông c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ
tiÒn tÖ ®Ó cè g¾ng æn ®Þnh ho¸ nÒn kinh tÕ lµ nh÷ng nç lùc ®Ó ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i toµn
dông nh©n c«ng. MÆc dï c¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh ho¸ cña ChÝnh Phñ nhiÒu khi
kh«ng tiªu hao nhiÒu nguån lùc cña x· héi, nhng l¹i trî gióp ®¾c lùc ®Ó thÞ trêng
ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n.
Nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®©y vÒ c¸c thÊt b¹i cña thÞ trêng cho thÊy, b¶n
th©n thÞ trêng cã thÓ ®a ®Õn nh÷ng kÕt côc phi hiÖu qu¶ nÕu kh«ng cã sù can thiÖp
cña ChÝnh Phñ. Nhng ngay c¶ khi nÒn kinh tÕ ®· vËn hµnh cã hiÖu qu¶ th× vÉn cßn
hai lý do n÷a ®Ó ChÝnh Phñ cã thÓ can thiÖp, ®ã lµ ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ hµng
ho¸ khuyÕn dông.
1.2. Vai trß cña ChÝnh phñ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ
1.2.1. Vai trß cña ChÝnh phñ
Trong m« h×nh kinh tÕ, ChÝnh phñ (G) còng lµ mét t¸c nh©n kinh tÕ nh c¸c
t¸c nh©n ngêi tiªu dïng (C), ngêi s¶n xuÊt (I) vµ ngêi níc ngoµi (X – M) trong
viÖc t¹o ra gi¸ trÞ s¶n lîng: Y = C + I + G + (X – M)
Tuy nhiªn trong nÒn kinh tÕ hçn hîp ChÝnh phñ cã vai trß quan träng. VÒ ph-
¬ng diÖn lµ t¸c nh©n kinh tÕ, ChÝnh phñ võa lµ ngêi tiªu dïng (C) còng võa lµ ngêi
s¶n xuÊt (I) vµ do ®ã còng cã tham gia vµo hµnh vi xuÊt nhËp khÈu (X – M). Do
vËy ChÝnh phñ thùc tÕ cã tham gia vµo tæng cung vµ tæng cÇu, ®iÒu hoµ tiÒn tÖ gi¸
c¶. Nh÷ng mèi quan hÖ nµy cho thÊy vai trß rÊt lín cña ChÝnh phñ trong ho¹t ®éng
cña thÞ trêng. VÒ ph¬ng diÖn ngêi qu¶n lý nÒn kinh tÕ vÜ m«, chÝnh phñ th«ng qua
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -5
thÓ chÕ, c¸c chÝnh s¸ch vµ c«ng cô ®Ó t¹o ra ®iÒu kiÖn cho sù æn ®Þnh vµ sù ph¸t
triÓn.
MÆt kh¸c, viÖc më réng kinh tÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ
níc kh«ng chØ v× thÞ trêng cã nh÷ng khuyÕt tËt, mµ cßn v× x· héi ®Æt ra môc tiªu mµ
thÞ trêng dï cã ho¹t ®éng tèt còng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc. Theo Samuelson, ChÝnh
phñ cÇn t¹o ra m«i trêng æn ®Þnh ®Ó c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh cã thÓ tiÕn
hµnh s¶n xuÊt vµ trao ®æi s¶n phÈm thuËn lîi, ®a ra ®Þnh híng c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn
kinh tÕ cho tõng thêi kú vµ sö dông c¸c c«ng cô nh thuÕ quan, tÝn dông, trî gi¸ ®Ó
híng dÉn c¸c ngµnh, doanh nghiÖp ho¹t ®éng. ChÝnh phñ duy tr× c«ng ¨n, viÖc lµm
ë møc cao b»ng c¸ch ®a ra c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, chi tiªu vµ tiÒn tÖ hîp lý, ®ång thêi
khuyÕn khÝch mét tû lÖ t¨ng trëng hîp lý, chèng l¹m ph¸t vµ gi¶m « nhiÔm m«i tr-
êng. ChÝnh phñ thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp, c¸c ho¹t ®éng phóc lîi c«ng céng
nh cung cÊp phóc lîi cho ngêi giµ, ngêi tµn tËt vµ ngêi thÊt nghiÖp. §Ó thÓ hiÖn vai
trß ®ã chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh.
1.2.2. Chøc n¨ng cña ChÝnh phñ
B¶o ®¶m c¸c lîi Ých c«ng céng cña x· héi, thùc hiÖn ®iÒu chØnh quyÒn vµ tµi
s¶n cña c«ng d©n b¶o ®¶m d©n chñ vµ c«ng b»ng x· héi.
§ã lµ b¶o ®¶m trËt tù, an ninh quèc phßng, b¶o ®¶m ph¸t triÓn c¸c sù nghiÖp
phóc lîi c«ng céng cña x· héi nh gi¸o dôc ®µo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸, b¶o hiÓm vµ b¶o
vÖ m«i trêng. Quy ®Þnh c¸c quyÒn cña c«ng d©n, b¶o ®¶m cho c¸ nh©n, tæ chøc mét
sù tù do ho¹t ®éng kinh tÕ, chèng l¹i sù ®éc quyÒn, b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vÒ së h÷u
c¸c tµi s¶n… ®Ó cã thÓ ph¸t huy ®îc mäi kh¶ n¨ng vÒ nguån vèn, c«ng nghÖ vµ nh©n
lùc cho sù ph¸t triÓn.
Ph©n bæ nguån lùc, t¨ng cêng vµ hoµn thiÖn c¸c quan hÖ thÞ trêng t¹o thuËn
lîi cho sù t¨ng trëng nhanh chãng.
Môc tiªu kinh tÕ träng t©m cña ChÝnh phñ lµ hç trî viÖc ph©n bæ nguån lùc
®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¹t møc nh x· héi mong muèn. ChÝnh phñ ®øng ra
cung cÊp c¸c lo¹i hµng ho¸ c«ng céng, ®iÒu tiÕt c¸c luång ®Çu t vµo c¸c ngµnh, c¸c
vïng theo quy ho¹ch chung, kh¾c phôc thÊt b¹i cña thÞ trêng liªn quan ®Õn tÝnh phi
hiÖu qu¶ nh ®éc quyÒn, ngo¹i øng hay th«ng tin kh«ng hoµn h¶o. Bªn c¹nh ®ã ph¶i
bæ sung nh÷ng mÆt yÕu mµ thÞ trêng kh«ng thÓ t¹o ra ®îc, nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã
tÝnh chÊt x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ, ph©n bè ®óng ®¾n nguån nh©n lùc gi÷a thµnh
thÞ vµ n«ng th«n, ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ x· héi.
MÆt kh¸c thÞ trêng _ n¬i quan hÖ cung cÇu ®îc thùc hiÖn th«ng qua gi¸ c¶ _
®· t¹o ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc. Do
vËy ph¶i quy ®Þnh chÝnh s¸ch vµ luËt ®Ó më réng h¬n n÷a quy m« thÞ trêng, t¹o ra
sù giao lu th¬ng m¹i nh»m kÝch thÝch sù ®æi míi c«ng nghÖ vµ t¨ng thªm ®Çu t, dÉn
tíi sù t¨ng trëng nhanh.
Ph©n phèi l¹i thu nhËp.
Ngay c¶ khi “bµn tay v« h×nh” cña thÞ trêng cã hiÖu qu¶ th× nã vÉn cã thÓ t¹o
ra nh÷ng sù ph©n phèi thu nhËp rÊt bÊt b×nh ®¼ng. Khi quèc gia cßn ë møc ph¸t
triÓn thÊp, nh÷ng nguån lùc s½n cã dµnh cho viÖc ph©n phèi l¹i cßn rÊt h¹n chÕ. Nh -
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -6
ng khi ®· ph¸t triÓn cao h¬n th× cïng víi sù thÞnh vîng chung, ChÝnh phñ còng cã
kh¶ n¨ng dµnh nhiÒu nguån lùc h¬n ®Ó cung cÊp c¸c dÞch vô cho ngêi nghÌo. §©y
®îc coi lµ chøc n¨ng kinh tÕ lín thø hai cña ChÝnh phñ. Ph©n phèi l¹i thu nhËp th-
êng ®îc thùc hiÖn th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ vµ chi tiªu.
æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, tæ chøc vµ phèi hîp ho¹t ®éng trªn ph¹m vi quèc gia,
lùa chän vµ v¹ch ra kÕ ho¹ch, thóc ®Èy cã hiÖu qu¶ sù ph¸t triÓn.
Ngµy nay khi khoa häc kinh tÕ ®· ph¸t triÓn m¹nh, loµi ngêi ®· cã nhËn thøc
®Çy ®ñ h¬n vÒ nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ c¸c bÊt æn ®Þnh kinh tÕ
kh¸c, còng nh kh¶ n¨ng can thiÖp cña ChÝnh phñ ®Ó kh¾c phôc c¸c hiÖn tîng ®ã. V×
thÕ ChÝnh phñ hiÖn nay cã tr¸ch nhiÖm kh«ng ®Ó t¸i diÔn c¸c cuéc suy tho¸i hoÆc
khñng ho¶ng trÇm träng nh nh÷ng n¨m 30 n÷a. C«ng cô ®Ó ChÝnh phñ thùc hiÖn
chøc n¨ng nµy lµ c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸, tiÒn tÖ vµ sù gi¸m s¸t chÆt chÏ thÞ trêng
tµi chÝnh. Ngoµi ra ChÝnh phñ cßn tËp trung vµo ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy
t¨ng trëng dµi h¹n.
C¨n cø vµo nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô ®Ò ra, ChÝnh phñ ®a ra c¸c chÕ ®é,
tæ chøc bé m¸y lµm viÖc ë c¸c cÊp, phèi hîp vµ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn
phï hîp víi bé m¸y kinh tÕ chung.
§¹i diÖn cho quèc gia trªn trêng quèc tÕ.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, th¬ng m¹i vµ tµi chÝnh quèc tÕ ®· trë nªn hÕt søc
quan träng. Do ®ã ChÝnh phñ ®ãng vai trß thiÕt yÕu lµ ®¹i diÖn cho quyÒn lîi quèc gia
trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ vµ ®µm ph¸n c¸c hiÖp ®Þnh cïng cã lîi víi quèc gia kh¸c
trªn thÕ giíi. C¸c lÜnh vùc th¬ng m¹i xuÊt hiÖn trªn c¸c diÔn ®µn kinh tÕ quèc tÕ ngµy
nay lµ: Tù do ho¸ th¬ng m¹i gi¶m dÇn c¸c rµo c¶n nh»m khuyÕn khÝch chuyªn m«n
ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ; C¸c ch¬ng tr×nh hç trî quèc tÕ gióp c¶i thiÖn ®êi
sèng cho ngêi nghÌo ë c¸c níc kh¸c; Phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« gi÷a c¸c
quèc gia ®Ó chèng l¹i l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ khñng ho¶ng…
1.3. C¸c c«ng cô cña ChÝnh phñ ®Ó can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Trong nÒn kinh tÕ vÜ m« cã bèn lÜnh vùc ®ãng vai trß träng t©m vµ còng lµ
bèn môc tiªu tæng qu¸t: §ã lµ s¶n lîng cao, t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, æn ®Þnh
møc gi¸ thÞ trêng tù do vµ c©n b»ng c¸n c©n ngo¹i th¬ng. §Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu
®ã, thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh Nhµ níc cã thÓ sö dông nhiÒu c«ng cô chÝnh s¸ch
kh¸c nhau. Mçi chÝnh s¸ch l¹i cã nh÷ng c«ng cô riªng biÖt. Díi ®©y lµ c¸c c«ng cô
kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu
1.3.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸
ChÝnh s¸ch tµi kho¸ nh»m ®iÒu chØnh thu nhËp vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ ®Ó
híng nÒn kinh tÕ vµo mét møc s¶n lîng vµ viÖc lµm mong muèn. ChÝnh s¸ch tµi
kho¸ cã hai c«ng cô chñ yÕu lµ chi tiªu cña ChÝnh phñ vµ thuÕ.
Chi tiªu cña ChÝnh phñ cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi quy m« cña chi tiªu, do ®ã
cã thÓ trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu vµ s¶n lîng. ThuÕ lµm gi¶m c¸c kho¶n thu
nhËp do ®ã lµm gi¶m chi tiªu cña khu vùc t nh©n, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu vµ
s¶n lîng. ThuÕ còng cã thÓ t¸c ®éng ®Õn ®Çu t vµ s¶n lîng vÒ mÆt dµi h¹n.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -7
Trong thêi gian ng¾n (1 ®Õn 2 n¨m) chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã t¸c ®éng ®Õn s¶n
lîng thùc tÕ vµ l¹m ph¸t phï hîp víi c¸c môc tiªu æn ®Þnh kinh tÕ. VÒ mÆt dµi h¹n
chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã thÓ cã t¸c dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, gióp cho sù t¨ng
trëng vµ ph¸t triÓn l©u dµi.
1.3.2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn ®Çu t t nh©n, híng nÒn kinh tÕ
vµo møc s¶n lîng vµ viÖc lµm mong muèn. V× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã kh¶ n¨ng t¸c
®éng vµo thÞ trêng tiÒn tÖ, qua ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu vµ s¶n lîng nªn viÖc kiÓm
so¸t tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng tËp trung vµo hai c«ng cô chñ yÕu lµ lîng
cung vÒ tiÒn vµ l·i suÊt. Khi Ng©n hµng Trung ¬ng thay ®æi lîng cung vÒ tiÒn, l·i
suÊt sÏ t¨ng hoÆc gi¶m, t¸c ®éng ®Õn ®Çu t t nh©n, do vËy ¶nh hëng ®Õn tæng cÇu vµ
s¶n lîng. ViÖc gia t¨ng cung tiÒn thùc tÕ sÏ lµm t¨ng s¶n lîng c©n b»ng vµ lµm gi¶m
l·i suÊt c©n b»ng, vµ ngîc l¹i.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã t¸c ®éng quan träng ®Õn GNP thùc tÕ vÒ mÆt ng¾n h¹n,
song do t¸c ®éng ®Õn ®Çu t nªn nã còng ¶nh hëng lín ®Õn GNP tiÒm n¨ng vÒ mÆt
dµi h¹n.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®îc tiÕn hµnh ®éc lËp víi chÝnh s¸ch tµi kho¸. Khi
cÇn më réng s¶n xuÊt th× thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng, khi chèng l¹m ph¸t
cao hoÆc kiÒm chÕ nã th× thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÆt chÏ.
1.3.3. ChÝnh s¸ch thu nhËp
ChÝnh s¸ch thu nhËp gåm hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p (c«ng cô) mµ ChÝnh phñ sö
dông nh»m t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tiÒn c«ng, gi¸ c¶ ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t.
ChÝnh s¸ch nµy sö dông nhiÒu lo¹i c«ng cô, tõ c¸c c«ng cô cã tÝnh chÊt cøng
r¾n nh ®«ng gi¸, ®«ng l¬ng, nh÷ng chØ dÉn chung ®Ó Ên ®Þnh tiÒn c«ng vµ gi¸ c¶,
nh÷ng quy t¾c ph¸p lý rµng buéc sù thay ®æi gi¸ c¶ vµ tiÒn l¬ng… ®Õn nh÷ng c«ng
cô mÒm dÎo h¬n nh viÖc híng dÉn, khuyÕn khÝch b»ng thuÕ thu nhËp…
1.3.4. ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i
ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i trong c¸c níc thÞ trêng më lµ nh»m æn ®Þnh tû
gi¸ hèi ®o¸i vµ gi÷ cho th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n ë møc cã thÓ chÊp nhËn ®îc.
ChÝnh s¸ch nµy bao gåm c¸c biÖn ph¸p gi÷ cho thÞ trêng hèi ®o¸i c©n b»ng, c¸c quy
®Þnh vÒ hµng rµo thuÕ quan b¶o hé mËu dÞch vµ c¶ nh÷ng biÖn ph¸p tµi chÝnh tiÒn tÖ
kh¸c nh»m t¸c ®éng vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
II - Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ
2.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -8
2.1.1. Kh¸i niÖm
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ
cña Nhµ níc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ, nh»m æn ®Þnh gi¸
trÞ ®ång tiÒn, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, b¶o
®¶m quèc phßng an ninh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
Tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ gi¸c ®é nghiªn cøu,
ngêi ta ph©n biÖt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa réng vµ nghÜa th«ng thêng; chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa réng lµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh toµn bé khèi lîng
tiÒn trong nÒn kinh tÕ, nh»m ph©n bæ mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn
®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu t¨ng trëng, c©n ®èi kinh tÕ, trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh gi¸ trÞ
®ång tiÒn quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa hÑp lµ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o sao cho khèi lîng
tiÒn cung øng t¨ng thªm trong mét n¨m t¬ng øng víi møc t¨ng trëng kinh tÕ vµ chØ
sè l¹m ph¸t (nÕu cã) nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c
môc tiªu kinh tÕ vÜ m«.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p cña Nhµ níc ph¸p
quyÒn nh»m cung øng ®Çy ®ñ c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn,
trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng (NHTW) lµ tæng thÓ tÊt c¶ c¸c
biÖn ph¸p, c«ng cô mµ NHTW sö dông nh»m ®iÒu tiÕt khèi lîng tiÒn tÖ, tÝn dông,
æn ®Þnh tiÒn tÖ, gãp phÇn ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ.
Dï quan niÖm theo nghÜa nµo, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Òu nh»m môc tiªu æn ®Þnh
gi¸ trÞ tiÒn tÖ, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. ë nh÷ng
níc mµ NHTW trùc thuéc ChÝnh phñ th× sù ph©n biÖt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW
vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia kh«ng cã ý nghÜa g×. Trong trêng hîp nµy chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ mµ NHTW thùc hiÖn lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
Trong mét kho¶ng thêi gian, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT) cã thÓ ®îc ho¹ch ®Þnh
theo hai híng:
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng: Theo híng nµy, CSTT nh»m t¨ng lîng tiÒn cung
øng l·i suÊt gi¶m khuyÕn khÝch ®Çu t më réng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ t¹o
viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Trong trêng hîp nµy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng suy
tho¸i kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt: Theo híng nµy CSTT nh»m gi¶m lîng tiÒn cung
øng l·i suÊt t¨ng h¹n chÕ ®Çu t, k×m h·m sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn qu¸ ®µ
cña nÒn kinh tÕ. Trêng hîp nµy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng l¹m ph¸t vµ kh¾c
phôc t×nh tr¹ng qu¸ “nãng” cña nÒn kinh tÕ.
2.1.2. §Æc trng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -9
Qua kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cã thÓ rót ra mét sè ®Æc trng c¬ b¶n sau:
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn h÷u c¬ cÊu thµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh
quèc gia.
Trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ – tµi chÝnh cña mét quèc gia, mçi
chÝnh s¸ch ®Òu cã mét vÞ trÝ vµ vai trß riªng. Trong ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n ®îc
coi lµ cã vÞ trÝ trung t©m, g¾n kÕt c¸c chÝnh s¸ch l¹i víi nhau. Ngêi ta cho r»ng, møc
®ä tiÒn tÖ ho¸ cao hay thÊp cña mét nÒn kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ
cña níc Êy. Do ®ã tiÒn tÖ ®· th©m nhËp vµ trë thµnh mét yÕu tè hÕt søc quan träng
trong mäi nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i lµ mét bé phËn trung
t©m cña chÝnh s¸ch kinh tÕ – tµi chÝnh quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c«ng cô thuéc tÇm vÜ m«.
§Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®· ®îc ho¹ch ®Þnh, ChÝnh phñ cÇn sö
dông mét hÖ thèng c«ng cô. NÕu xÐt riªng vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, cã bèn chÝnh s¸ch
th«ng dông ®îc sö dông: chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch kinh tÕ
®èi ngo¹i vµ chÝnh s¸ch thu nhËp.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc sö dông ®Ó lµm thay ®æi lîng tiÒn cung øng cho nÒn
kinh tÕ, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt, t¸c ®éng ®Õn ®Çu t, ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt vµ lu
th«ng hµng ho¸, vµ do vËy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét chÝnh s¸ch thuéc tÇm vÜ m«.
NHTW lµ ngêi ®Ò ra vµ vËn hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Do chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n híng vµo viÖc thay ®æi lîng tiÒn cung øng nªn chñ
thÓ nµo thùc hiÖn chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn vµ ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ th× chÝnh
chñ thÓ ®ã ph¶i trùc tiÕp v¹ch ra vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Chñ thÓ ®ã kh«ng ai
kh¸c ngoµi NHTW.
Môc tiªu tæng qu¸t cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ gãp
phÇn thùc hiÖn mét sè môc tiªu kinh tÕ vÜ m« kh¸c.
BÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo, vai trß æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ n©ng cao søc mua ®ång
tiÒn trong níc còng lu«n ®îc coi lµ môc tiªu cã tÝnh chÊt dµi h¹n. Trªn c¬ së thùc
thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m t¸c ®éng ®Õn lîng tiÒn cung øng, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn
hµng lo¹t c¸c yÕu tè kh¸c nh l·i suÊt, l¹m ph¸t, ®Çu t, viÖc lµm… æn ®Þnh gi¸ trÞ
®ång tiÒn lµ môc tiªu träng t©m cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Cã æn ®Þnh ®îc tiÒn tÖ th×
míi khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm, cã tiÕt kiÖm míi cã ®Çu t, cã ®Çu t míi cã t¨ng trëng
kinh tÕ, gi¶m thÊt nghiÖp…
2.2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
Mçi quèc gia ®Òu cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ riªng phï hîp víi nÒn kinh tÕ ®Æc thï
cña m×nh, nhng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Òu híng vµo nh÷ng môc tiªu chñ yÕu lµ
gièng nhau. Tuú tõng giai ®o¹n kh¸c nhau vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ ®Ó
lùa chän môc tiªu träng t©m. C¸c môc tiªu tæng qu¸t cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao
gåm:
2.2.1. æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi cña ®ång tiÒn trªn c¬ së kiÓm so¸t l¹m ph¸t
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 10
C¸c nhµ kinh tÕ ®· cho r»ng, l¹m ph¸t lµ c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn s¶n suÊt
hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ nÒn s¶n suÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ë møc ®é cao (nÒn kinh tÕ thÞ
trêng). Tuú theo quan niÖm vµ gãc ®é nghiªn cøu cña m×nh, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®·
®a ra nh÷ng kh¸i niÖm riªng vÒ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn nh×n chung cã thÓ hiÓu: L¹m
ph¸t lµ sù gia t¨ng gi¸ c¶ trung b×nh cña hµng ho¸ theo thêi gian.
L¹m ph¸t t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ – x· héi theo c¶ hai híng tÝch cùc vµ
tiªu cùc.
Khi l¹m ph¸t gia t¨ng, nã t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ – x· héi,
lµm sai lÖch c¸c chØ tiªu kinh tÕ, lµm ph©n phèi l¹i thu nhËp, kÝch thÝch t©m lý ®Çu
c¬ tÝch tr÷ hµng ho¸, bÊt ®éng s¶n, vµng b¹c… g©y t×nh tr¹ng khan hiÕm gi¶ t¹o,
gi¶m søc mua thùc tÕ cña d©n chóng vÒ hµng ho¸ tiªu dïng. Do ®ã ®êi sèng cña ng-
êi lao ®éng sÏ khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu , g©y khã kh¨n h¬n cho ho¹t ®éng cña hÖ
thèng ng©n hµng v× ng©n hµng sÏ kh«ng thu hót ®îc c¸c nguån tiÒn nhµn rçi cho
ho¹t ®éng cña m×nh.
Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng t¸c h¹i , trong chõng mùc nµo ®ã víi mét tû lÖ
l¹m ph¸t võa ph¶i, l¹m ph¸t l¹i lµ yÕu tè ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ t¨ng trëng. Khi ®ã
l¹m ph¸t trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt. C¸c nhµ kinh tÕ häc cßn gäi ®ã lµ liÒu thuèc bæ
cho t¨ng trëng kinh tÕ. Bëi lÏ l¹m ph¸t chÝnh lµ viÖc ®a mét khèi lîng tiÒn ra lu
th«ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c«ng viÖc ®a tiÒn ra lu th«ng thêng th«ng qua
con ®êng tÝn dông. Khi b¬m vèn vµo nÒn kinh tÕ b»ng con ®êng tÝn dông th× sÏ më
mang c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Do ®ã sÏ thu
hót nhiÒu lao ®éng, thÊt nghiÖp gi¶m, kinh tÕ t¨ng trëng cao h¬n tríc. Do vËy cÇn
chÊp nhËn sù tån t¹i cña l¹m ph¸t trong nÒn kinh tÕ ®Ó cã nh÷ng quyÕt s¸ch kiÒm
chÕ chø kh«ng ph¶i triÖt tiªu nã. VÊn ®Ò quan träng lµ cÇn ph¶i kiÓm so¸t ®îc l¹m
ph¸t, æn ®Þnh tiÒn tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®¶m b¶o ®êi sèng cho
ngêi lao ®éng..Tuy nhiªn thùc chÊt cña viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ chÊp nhËn sù
biÕn ®éng víi biªn ®é cho phÐp ( l¹m ph¸t díi mét con sè), tr¸ch nhiÖm nµy thuéc
vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW.
2.2.2. æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn trªn c¬ së c©n b»ng c¸n c©n thanh
to¸n quèc tÕ vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i.
Trong nÒn kinh tÕ më, xu híng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ – tµi chÝnh thÕ giíi
diÔn ra rÊt nhanh vµ s©u s¾c. Tríc t×nh h×nh ®ã, c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu híng vÒ
c¸c thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ ®Ó theo dâi sù biÕn ®éng cu¶ c¸c ®ång tiÒn chñ chèt
nh»m tr¸nh c¸c t¸c dông tiªu cùc th«ng qua hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i. Do tÝnh chÊt
tæng hîp, tû gi¸ hèi ®o¸i ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét níc,
®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.
Mét tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ thÊp (®ång b¶n tÖ t¨ng gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ) cã
t¸c dông khuyÕn khÝch nhËp khÈu, g©y bÊt lîi cho xuÊt khÈu v× lóc nµy hµng xuÊt
khÈu ®¾t lªn, khã b¸n cho níc ngoµi. Do ®ã sÏ gÊt bÊt lîi cho nh÷ng cuéc dÞch
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 11
chuyÓn ngo¹i tÖ tõ níc ngoµi vµo trong níc. Khi ®ã khèi lîng dù tr÷ ngo¹i hèi quèc
gia dÔ bÞ xãi mßn.
Ngîc l¹i mét tû gi¸ hèi ®o¸i cao (®ång b¶n tÖ gi¶m gi¸ so víi ngo¹i tÖ) cã t¸c
®éng bÊt lîi cho nhËp khÈu, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu v× hµng xuÊt khÈu rÎ ®i sÏ lµm
t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, dÔ t×m ®îc thÞ trêng h¬n. Lu lîng ngo¹i tÖ cã khuynh h-
íng chuyÓn vµo trong nø¬c kh¸ h¬n, khèi lîng dù tr÷ ngo¹i tÖ cã c¬ héi gia t¨ng.
Nhng khi nhËp khÈu, hµng nhËp khÈu l¹i ®¾t lªn, g©y khã kh¨n cho c¸c doanh
nghiÖp mµ sù s¶n xuÊt phô thuéc vµo nguån nguyªn liÖu nhËp ngo¹i, vµ c¸c doanh
nghiÖp cã ý ®Þnh nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ…
Nh vËy mét tû gi¸ hèi ®o¸i cao hay thÊp ®Òu xuÊt hiÖn nh÷ng t¸c ®éng kÐp
tÝch cùc vµ tiªu cùc. ChÝnh v× thÕ nhiÖm vô cña NHTW lµ sö dông nh÷ng c«ng cô,
chÝnh s¸ch cña m×nh ®Ó can thiÖp, gi÷ cho tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng biÕn ®éng lín,
tr¸nh g©y sù bÊt æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ, võa nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu võa
kiÓm so¸t nhËp khÈu.
2.2.3. KÝch thÝch t¨ng trëng kinh tÕ
Víi bÊt kú mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nµo, môc ®Ých cao nhÊt lµ lµm thÕ nµo ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ, gia t¨ng s¶n lîng cña nÒn kinh tÕ. VÒ ®¹i thÓ, khi tû lÖ t¨ng tæng
s¶n phÈm quèc néi lín h¬n nhÞp ®é t¨ng d©n sè th× sÏ cã sù t¨ng trëng kinh tÕ. ViÖc
thay ®æi khèi lîng tiÒn tÖ cung øng sÏ t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ.
T¨ng trëng kinh tÕ lµ môc tiªu vÜ m« cña bÊt kú mét quèc gia nµo. Tuy nhiªn
thùc hiÖn môc tiªu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chØ khuyÕn khÝch t¨ng trëng kinh tÕ, mµ
cßn thùc hiÖn viÖc k×m h·m tèc ®é t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ nÕu nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn qu¸ nãng (tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ qu¸ cao). §iÒu nµy cã nghÜa lµ, mçi quèc
gia ph¶i x¸c ®Þnh mét tû lÖ t¨ng trëng kinh tÕ dù kiÕn phï hîp víi ®iÒu kiÖn néi t¹i
cña nÒn kinh tÕ níc ®ã. Trªn c¬ së ®ã, c¨n cø vµo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ hiÖn t¹i
lµ thÊp hay cao ®Ó sù ®iÒu tiÕt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ híng vµo khuyÕn khÝch hay
k×m h·m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ.
Trêng hîp cÇn khuyÕn khÝch t¨ng trëng kinh tÕ, NHTW sÏ thùc hiÖn chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ më réng nh»m t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ, lµm cho l·i suÊt gi¶m xuèng, do
vËy sÏ kÝch thÝch ®Çu t, më réng s¶n xuÊt, t¨ng tæng s¶n phÈm quèc néi. MÆt kh¸c,
t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ sÏ lµm t¨ng tæng cÇu, søc mua hµng ho¸ trªn thÞ trêng t¨ng
lªn, hµng ho¸ tån ®äng cña c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®îc, lµ tiÒn ®Ò cho c¸c doanh
nghiÖp gia t¨ng s¶n xuÊt dÉn ®Õn GDP t¨ng. NÕu møc gia t¨ng cña GDP cao h¬n
nhÞp ®é gia t¨ng d©n sè th× nÒn kinh tÕ sÏ thùc sù cã t¨ng trëng.
Trêng hîp cÇn k×m h·m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, NHTW sÏ thùc hiÖn chÝnh
s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ. Khi ®ã khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng gi¶m xuèng th× l·i suÊt
cã xu híng t¨ng lªn, ®ång vèn ®Çu t ®¾t lªn dÉn ®Õn ®Çu t gi¶m, do ®ã tæng s¶n
phÈm quèc néi gi¶m xuèng. MÆt kh¸c khi gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ sÏ lµm gi¶m tæng
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 12
cÇu, søc mua sÏ gi¶m, lµm t¨ng hµng ho¸ tån ®äng cña c¸c doanh nghiÖp, do ®ã c¸c
doanh nghiÖp kh«ng cã c¬ së ®Ó më réng s¶n xuÊt, v× vËy GDP gi¶m.
2.2.4. T¹o viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp
Mét x· héi lý tëng lµ mäi ngêi ®Òu ®îc lao ®éng, lao ®éng b»ng kh¶ n¨ng
cña m×nh vµ ®îc hëng c¸c thµnh qu¶ lao ®éng ®ã. Song thùc tÕ cha cã mét quèc gia
nµo thùc hiÖn ®îc ý nguyÖn ®ã. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n nh¾m vµo môc tiªu lµ t¹o
c«ng ¨n viÖc lµm cho mäi ngêi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy hiÖn nay ®ang lµ mét yªu cÇu
bøc thiÕt cña mäi quèc gia vµ nhÊt lµ ë c¸c quèc gia cha ph¸t triÓn. BÖnh thÊt
nghiÖp nh lµ mét c¨n bÖnh kinh niªn trong c¬ chÕ mµ ë ®ã søc lao ®éng trë thµnh
hµng ho¸. Cã thÓ thÊy r»ng khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× c«ng ¨n viÖc lµm ®îc t¹o ra
nhiÒu h¬n, thÊt nghiÖp gi¶m ®i vµ ngîc l¹i, khi nÒn kinh tÕ tr× trÖ th× c«ng ¨n viÖc
lµm bÞ suy gi¶m , thÊt nghiÖp t¨ng lªn. Nh vËy cã thÓ nãi r»ng trong c¬ chÕ thÞ trêng
kh«ng thÓ chèng thÊt nghiÖp triÖt ®Ó ®îc, mµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã thÓ nh»m vµo
môc tiªu lý tëng lµ gia t¨ng s¶n lîng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm nhiÒu h¬n vµ æn ®Þnh gi¸
c¶. §Ó ®¹t môc tiªu nµy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ híng vµo viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t ®Ó gia
t¨ng s¶n xuÊt, viÖc lµm sÏ t¨ng lªn. MÆt kh¸c, khi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc më
réng sÏ cã t¸c dông chèng suy tho¸i, nhÊt lµ suy tho¸i chu kú, ®Ó ®¹t ®îc møc t¨ng
trëng æn ®Þnh.
Nh×n chung, gi÷a c¸c môc tiªu t¨ng trëng, l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp cã mèi
quan hÖ chÕ íc lÉn nhau. Khi kiÒm chÕ ®îc l¹m ph¸t th× t¨ng trëng chËm l¹i dÉn
®Õn suy tho¸i, thÊt nghiÖp cao. Khi më réng ®Çu t kh¾c phôc suy tho¸i th× c«ng ¨n
viÖc lµm ®îc tèt h¬n nhng rÊt khã kiÒm chÕ l¹m ph¸t. ChÝnh v× vËy sù can thiÖp cña
chÝnh phñ ®Ó chñ ®éng ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ, l¹m ph¸t vµ
thÊt nghiÖp ngµy cµng trë nªn hÕt søc quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh
tÕ thÞ trêng. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, chÝnh phñ ®· sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®èi víi tõng giai ®o¹n cô thÓ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i t×m
gi¶i ph¸p ®Ó võa cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu träng t©m, võa dung hoµ ®îc bèn môc tiªu
trªn.
2.3. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ(CSTT) lµ mét bé phËn quan träng, cÊu thµnh chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. Do vËy viÖc thùc thi (CSTT) ph¶i phôc vô ®¾c lùc cho
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c¶ tríc m¾t vµ t¬ng lai. VÒ thùc chÊt, (CSTT) híng
vµo ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ; gi÷a tiÒn vµ hµng
trªn bèn lÜnh vùc quan träng nhÊt: kiÓm so¸t lîng tiÒn cung øng; kiÓm so¸t ho¹t
®éng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ; kiÓm so¸t ngo¹i hèi; kiÓm so¸t viÖc t¹m øng cho
Ng©n s¸ch Nhµ níc. Cô thÓ lµ:
2.3.1. KiÓm so¸t cung øng tiÒn vµ ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ
ViÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i khèng chÕ sao cho “khèi lîng tiÒn tÖ
cung øng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ph¶i c©n ®èi víi møc t¨ng tæng s¶n phÈm
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 13
quèc d©n danh nghÜa vµ vßng quay tiÒn tÖ trong thêi kú ®ã”. Tuy nhiªn khèi lîng
tiÒn tÖ t¨ng hay gi¶m ®i chØ lµ chØ tiªu ®Þnh lîng. §iÒu quan träng lµ NHTW ph¶i
theo dâi diÔn biÕn cña ho¹t ®éng kinh tÕ, cña gi¸ c¶ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i …tõ ®ã ®iÒu
chØnh kÞp thêi viÖc cung øng tiÒn sao cho khèi lîng tiÒn tÖ t¨ng hay gi¶m mµ kh«ng
lµm t¨ng gi¸ c¶ hoÆc thiÕu ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ.
2.3.2. KiÓm so¸t ho¹t ®éng tÝn dông
Khi ng©n hµng cÊp ph¸t tÝn dông sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh t¹o tiÒn göi vµ ph¸t sinh
béi sè tÝn dông. §Ó ®iÒu tiÕt tÝn dông vµ khèi lîng tiÒn tÖ, NHTW sÏ sö dông c¸c
c«ng cô nh l·i suÊt tÝn dông, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ trêng më…
Tõ khèi lîng tiÒn cã thÓ cung øng thªm cho nÒn kinh tÕ, NHTW sÏ giµnh chñ
yÕu cho ho¹t ®éng tÝn dông ng¾n h¹n phï hîp víi møc t¨ng trëng kinh tÕ cã dù tÝnh
®Õn l¹m ph¸t. Ho¹t ®éng nµy chØ khi nÒn kinh tÕ thùc sù cã nhu cÇu. Khi c¸c ng©n
hµng th¬ng m¹i (NHTM) thiÕu ph¬ng tiÖn thanh to¸n th× hä míi ®Õn NHTW xin
vay t¸i cÊp vèn. NHTW lu«n ®ãng vai trß lµ ngêi cho vay cuèi cïng ®èi víi hÖ
thèng NHTM, nh»m kiÓm so¸t chÊt lîng vµ sè lîng tÝn dông, c¸c nguån tiÒn göi
cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông.
2.3.3. KiÓm so¸t ngo¹i hèi
Ngo¹i hèi lµ danh tõ dïng chung cho c¸c ph¬ng tiÖn ®îc sö dông ®Ó thanh
to¸n quèc tÕ, bao gåm ngo¹i tÖ (thêng lµ ngo¹i tÖ m¹nh), vµng tiªu chuÈn quèc tÕ,
c¸c giÊy tê cã gi¸ b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c c«ng cô tiÒn tÖ kh¸c.
§Ó æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång b¶n tÖ, NHTW thùc hiÖn c¸c giao dÞch
tµi chÝnh – tiÒn tÖ vµ sö dông mét sè chÝnh s¸ch ®Ó t¸c ®éng tíi khèi lîng tiÒn tÖ.
2.3.4. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ níc
§Ó cã thÓ ®¹t ®îc t¸c dông nh mong muèn, (CSTT) cÇn ph¶i xö lý mèi t¬ng
quan cña nã víi chÝnh s¸ch tµi kho¸, tríc hÕt lµ chÝnh s¸ch thu vµ chi ng©n s¸ch.
C¸ch xö sù cña (CSTT) tÖ víi ng©n s¸ch tuú thuéc vµo t×nh tr¹ng c¸n c©n ng©n s¸ch
cã c©n b»ng hay kh«ng, ¶nh hëng tÝch cùc hay tiªu cùc vµ møc ®é nh thÕ nµo vµo lu
th«ng tiÒn tÖ.
Trêng hîp ng©n s¸ch th¨ng b»ng.
NÕu chÝnh phñ dïng tiÒn thu ®îc cÊp ph¸t cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp
th× sè tiªu thô chung t¨ng lªn, sè ®Çu t gi¶m dÉn ®Õn gi¸ c¶ t¨ng lªn -> ChÝnh s¸ch
tiÒn tÖ chèng suy tho¸i.
NÕu chÝnh phñ dïng chi ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t th× ®Çu t nhµ níc t¨ng, ®Çu t t
nh©n gi¶m nhng tæng ®Çu t chung kh«ng ®æi -> chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chèng l¹m ph¸t.
Trêng hîp ng©n s¸ch thiÕu hôt.
Trêng hîp nµy chÝnh phñ ph¶i ®i vay ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt ng©n s¸ch.
T¸c ®éng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ nh thÕ nµo sÏ tuú thuéc vµo chÝnh phñ vay ë
®©u. Trêng hîp vay NHTW hoÆc vay níc ngoµi ®Òu lµm t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ,
g©y ¸p lùc l¹m ph¸t tiÒm tµng.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 14
Trêng hîp vay cña d©n c vµ thÞ trêng tµi chÝnh trong níc chØ g©y t¸c ®éng
nhÑ. Do vËy c¸ch tèt nhÊt lµ thùc hiÖn ng©n s¸ch th¨ng b»ng.
Trêng hîp ng©n s¸ch thÆng d.
§©y lµ trêng hîp rÊt quý v× nã rót bít khèi lîng tiÒn tÖ d thõa, t¸c ®éng cã lîi
cho mèi t¬ng quan gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ.
2.4. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
§Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ChÝnh
phñ ph¶i sö dông rÊt nhiÒu c«ng cô víi nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau vµo nÒn kinh tÕ.
Díi ®©y chØ xin giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ c¸c c«ng cô ®îc sö dông, cßn tËp
trung chñ yÕu ph©n tÝch c«ng cô l·i suÊt tÝn dông.
2.4.1. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc
Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ tèi thiÓu lîng tiÒn ph¶i dù tr÷ so víi tæng sè tiÒn
huy ®éng mµ NHTW yªu cÇu c¸c NHTM ph¶i duy tr×, nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng
thanh to¸n (cho vay) cña c¸c NHTM. NÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n qu¸ lín (NHTM
®ang d thõa tiÒn) th× viÖc t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc nh»m gi¶m quy m« tÝn dông tõ
®ã gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ. Ngîc l¹i, nÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n thÊp th× gi¶m tû lÖ dù
tr÷ b¾t buéc nh»m t¨ng kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM (bµnh tríng khèi lîng tiÒn
tÖ).
C¬ chÕ t¸c ®éng:
Th«ng qua c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc NHT¦ t¸c ®éng ®Õn c¶ khèi lîng vµ gi¸
c¶ tÝn dông cña c¸c NHTM tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng cung øng tÝn dông vµ kh¶
n¨ng t¹o tiÒn cña hÖ thèng NHTM.
VÒ sè lîng, t¨ng hay gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ th¾t chÆt hay níi láng kh¶
n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c NHTM.
VÒ chi phÝ, t¨ng hoÆc gi¶m dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm t¨ng hay gi¶m chi phÝ tÝn
dông cña c¸c NHTM.
2.4.2. NghiÖp vô thÞ trêng më
NghiÖp vô thÞ trêng më lµ nghiÖp vô mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n do ng©n
hµng Nhµ níc thùc hiÖn trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, ®iÒu hoµ cung- cÇu vÒ giÊy tê cã gi¸,
g©y ¶nh hëng ®Õn khèi dù tr÷ cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn kh¶
n¨ng cung øng tÝn dông dÉn ®Õn lµm t¨ng hay gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ.
C¬ chÕ t¸c ®éng:
B»ng c¸ch b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, NHTW cã thÓ thu hÑp tÝn dông,
hót tiÒn vµo lµm gi¶m bít khèi lîng tiÒn tÖ, qua ®ã gi¶m kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c
tæ chøc tÝn dông, ng¨n chÆn l¹m ph¸t.
Ngîc l¹i, khi ng©n hµng trung ¬ng mua c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, t¨ng
khèi lîng tiÒn tÖ, më réng tÝn dông, thóc ®Èy ®Çu t vµ t¨ng trëng kinh tÕ, t¨ng kh¶
n¨ng thanh kho¶n cña c¸c NHTM.
2.4.3. T¸i cÊp vèn
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 15
C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kinh doanh tiÒn tÖ, huy ®éng tiÒn göi cña mäi c¸
nh©n, tæ chøc vµ cho vay phÇn lín sè tiÒn nµy. Nhng cã nh÷ng lóc ngêi göi ®Õn rót
tiÒn qu¸ nhiÒu, NHTM cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, khi ®ã hä
ph¶i t×m ®Õn sù gióp ®ì cña NHTW.
T¸i cÊp vèn lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông cña NHTW ®èi víi c¸c NHTM. Khi
cÊp mét kho¶n tÝn dông cho NHTM mét mÆt NHTW ®· t¨ng lîng tiÒn cung øng,
mÆt kh¸c t¹o c¬ së cho c¸c NHTM t¹o bót tÖ còng nh khai th«ng ®îc n¨ng lùc
thanh to¸n cho hä.
C¬ chÕ t¸c ®éng:
Khi NHTW thÊy r»ng cÇn t¨ng thªm tiÒn cho lu th«ng th× sÏ h¹ thÊp l·i suÊt
t¸i cÊp vèn xuèng, do ®ã khuyÕn khÝch c¸c NHTM ®Õn NHTW ®Ó vay v× gi¸ c¶ tÝn
dông gi¶m, mÆt kh¸c khèi lîng tÝn dông ®îc cÊp t¨ng lªn. Ngîc l¹i khi NHTW cÇn
gi¶m khèi lîng tiÒn trong lu th«ng, hä sÏ t¨ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn lªn, lµm t¨ng chi
phÝ tÝn dông ®Ó h¹n chÕ c¸c NHTM cã ý ®Þnh vay, mÆt kh¸c lµm gi¶m khèi lîng tÝn
dông ®îc cÊp xuèng nÕu NHTM vÉn quyÕt ®Þnh vay.
Bªn c¹nh ®ã, NHTW cßn sö dông h¹n møc t¸i cÊp vèn ®Ó t¸c ®éng trùc tiÕp
vÒ mÆt lîng ®èi víi dù tr÷ cña hÖ thèng NHTM. Khi NHTW t¨ng tæng h¹n møc t¸i
cÊp vèn, c¸c NHTM cã thÓ ®îc vay ë NHTW nhiÒu h¬n, lµm t¨ng vèn kh¶ dông cña
NHTM. Tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng cung øng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ, t¨ng kh¶ n¨ng t¹o
tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng, vµ ngîc l¹i.
2.4.4. H¹n møc tÝn dông
H¹n møc tÝn dông lµ khèi lîng tiÒn NHTW cÇn khèng chÕ ®Ó cung cÊp cho
nÒn kinh tÕ trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Khèi lîng tiÒn nµy NHTW sÏ cho ng©n
s¸ch Nhµ níc vµ c¸c NHTM vay theo kÕ ho¹ch. §©y lµ mét trong nh÷ng c«ng cô
can thiÖp trùc tiÕp cña NHTW, lµ møc d nî tèi ®a mµ NHTW buéc c¸c NHTM ph¶i
tu©n theo khi cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ.
C¬ chÕ t¸c ®éng:
Qua sö dông h¹n møc tÝn dông, NHTW nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng t¹o tiÒn
cña c¸c NHTM phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Tr¸nh t×nh tr¹ng
tæng khèi lîng tiÒn t¨ng qu¸ møc trong lu th«ng, NHTW quy ®Þnh h¹n møc tÝn
dông tèi ®a cho tõng NHTM, theo dâi ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM, nÕu
NHTM cho vay qu¸ h¹n møc tÝn dông sÏ bÞ xö ph¹t.
2.4.5. Tû gi¸ hèi ®o¸i
Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ t¬ng quan søc mua ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ, võa ph¶n
¸nh søc mua cña néi tÖ, v» lµ biÓu hiÖn cña quan hÖ cung-cÇu ngo¹i tÖ. §Õn lît
m×nh, tû gi¸ hèi ®o¸i l¹i lµ c«ng cô, ®ßn bÈy ®iÒu tiÕt cung-cÇu ngo¹i tÖ, t¸c
®éng m¹nh mÏ ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong níc.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 16
ChÝnh s¸ch tû gi¸ t¸c ®éng mét c¸ch nh¹y bÐn vµ m¹nh mÏ ®Õn s¶n xuÊt,
xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, t×nh tr¹ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ,
thu hót vèn ®Çu t, dù tr÷ cña ®Êt níc.
2.4.6. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c«ng cô l·i suÊt tÝn dông
Trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW, l·i suÊt
tÝn dông lµ mét biÕn sè vÜ m« ®Çy nh¹y c¶m vµ lu«n biÕn ®éng. Víi t c¸ch lµ gi¸
vèn, l·i suÊt chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè vÜ m« vµ cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc. ë nh÷ng nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-
êng, l·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ. Mét mÆt nã ®îc thÞ trêng chÊp nhËn víi
t c¸ch lµ yÕu tè ®Ó h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ cña tiÒn vay, mÆt kh¸c Nhµ níc sö dông nã
®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Vai trß cña l·i suÊt tÝn dông trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«.
XÐt trªn tÇm vÜ m«, l·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc,
thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ – x· héi cña ®Êt
níc. Vai trß nµy cña l·i suÊt tÝn dông ®îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu mÆt:
Mét lµ, th«ng qua l·i suÊt tÝn dông cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu chØnh sù cung øng l-
îng tiÒn, quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thu hÑp hay më réng s¶n xuÊt. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn
sè lîng c«ng viÖc lµm trong x· héi t¨ng hay gi¶m, tøc lµ, l·i suÊt tÝn dông (LSTD)
®· cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong x· héi, sù
t¨ng gi¶m s¶n lîng vµ l¹m ph¸t.
Hai lµ, LSTD t¸c ®éng ®Õn tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm d©n c, tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn
tæng cung vµ tæng cÇu cña toµn x· héi. LSTD t¨ng mét mÆt sÏ kÝch thÝch t¨ng tiÕt
kiÖm cña d©n c, gi¶m cÇu ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô, mÆt kh¸c l¹i h¹n chÕ ®Çu t cña
doanh nghiÖp lµm gi¶m cung hµng ho¸ dÞch vô. NÕu LSTD gi¶m sÏ lµm t¨ng tiªu
dïng cña d©n c, t¨ng cÇu ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô, ®ång thêi kÝch thÝch ®Çu t lµm
t¨ng cung hµng ho¸ dÞch vô.
Ba lµ, LSTD cßn ®îc sö dông lµm c«ng cô ®Ó ®iÒu hoµ cung cÇu ngo¹i tÖ,
gãp phÇn c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. B»ng c¸ch n©ng hay h¹ LSTD sÏ hót
hoÆc ®Èy ngo¹i tÖ vµo trong níc hay ra ngoµi níc, lµm t¨ng hoÆc gi¶m cung ngo¹i
tÖ.
Bèn lµ, LSTD lµ ®ßn bÈy kÝch thÝch ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh cã hiÖu qu¶. Trong khung l·i suÊt cho phÐp, ®Ó t¨ng khèi lîng nguån vèn
huy ®éng ®ång thêi më réng quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng, c¸c NHTM cã thÓ
t¨ng l·i suÊt tiÒn gØ vµ gi¶m l·i suÊt cho vay. §©y chÝnh lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c
NHTM. §Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh th¾ng lîi, c¸c NHTM ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p gi¶m
thÊp chi phÝ kinh doanh vµ chi phÝ qu¶n lý. Sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c
NHTM sÏ t¹o ra lîi Ých kinh tÕ chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi víi c¸c
doanh nghiÖp, khi vay vèn ®ßi hái ph¶i sö dông vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm, cã hiÖu
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 17
qu¶, ph¶i thùc sù quan t©m ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o hoµn tr¶
®óng h¹n c¶ vèn vµ l·i.
C¬ chÕ t¸c ®éng cña l·i suÊt tÝn dông ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«.
C¬ chÕ t¸c ®éng qua l·i suÊt tÝn dông lµ c¬ chÕ truyÒn t¶i ¶nh hëng cña chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ tíi nÒn kinh tÕ th«ng qua ph¶n øng d©y chuyÒn gi÷a c¸c møc l·i suÊt vµ
c¸c lo¹i gi¸ c¶ trªn thÞ trêng tµi chÝnh. §©y lµ c¬ chÕ kiÓm so¸t sù biÕn ®éng l·i suÊt
mµ theo ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ t¸c ®éng tíi c¸c bé phËn cÊu thµnh tæng cÇu
th«ng qua nh÷ng ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cña l·i suÊt tíi hµnh vi chi tiªu
cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.(§îc biÓu diÔn qua s¬ ®å trang sau)
ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHTW chñ yÕu ®îc thùc hiÖn th«ng qua hai c¬
chÕ:
C¬ chÕ ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp.
Th«ng qua c¬ chÕ t¸i cÊp vèn cña NHTW ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông,
NHTW thùc hiÖn qu¶n lý gi¸n tiÕp l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi nÒn kinh
tÕ. C¬ chÕ nµy ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: NHTW chØ c«ng bè møc l·i suÊt ¸p
dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay t¸i chiÕt khÊu hoÆc cho vay cÇm cè chøng tõ cã gi¸
cña m×nh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ
theo tõng kú h¹n, tõng ®èi tîng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ sÏ do tæ
chøc tÝn dông Ên ®Þnh, dùa trªn c¬ së cung – cÇu vÒ vèn vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ
trêng.
Khi muèn ®iÒu chØnh l·i suÊt kinh doanh cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn
kinh tÕ, phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng giai ®o¹n, NHTW sÏ ®iÒu
chØnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña m×nh. Tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ trêng tiÒn tÖ
liªn ng©n hµng, cuèi cïng t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt kinh doanh cña tæ chøc tÝn dông.
C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nµy ®îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ
cã hÖ thèng tµi chÝnh ph¸t triÓn. C¬ chÕ nµy còng trë nªn linh ho¹t h¬n, khi bªn
c¹nh c¸c lo¹i l·i suÊt trªn, NHTW chÊp nhËn l·i suÊt do thÞ trêng h×nh thµnh vµ t¸c
®éng vµo l·i suÊt nµy ®Ó duy tr× ë møc mong muèn.
C¬ chÕ ®iÒu hµnh trùc tiÕp.
Th«ng qua c¸c h×nh thøc qu¶n lý l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi
nÒn kinh tÕ, nh quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cô thÓ vÒ tiÒn göi, cho vay, khung l·i
suÊt, trÇn l·i suÊt cho vay, biªn ®é chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n … Thùc chÊt lµ
NHTW quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay tèi ®a hoÆc tiÒn göi tèi thiÓu cña c¸c tæ
chøctÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong ph¹m vi l·i suÊt ®îc phÐp, c¸c tæ chøc tÝn
dông ®îc quyÒn Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh phï hîp. Khi cã c¸c thay ®æi vÒ kinh tÕ
vÜ m«, NHTW cã thÓ xem xÐt ®Ó ®iÒu chØnh giíi h¹n l·i suÊt tèi ®a hîp lý. Nh×n
chung, trong c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn l·i suÊt ngµy cµng ®îc tù do ho¸, cßn ë c¸c
níc cã hÖ thèng tµi chÝnh cha ph¸t triÓn, c¸c quy ®Þnh mang tÝnh qu¶n lý trùc tiÕp
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 18
®îc ¸p dông phæ biÕn h¬n, vµ xu híng chung lµ ngµy cµng gi¶m dÇn sù qu¶n lý trùc
tiÕp nµy.
S¬ ®å : C¬ chÕ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
C«ng cô CSTT
Dù tr÷ ng©n hµng
L·i suÊt liªn ng©n hµng TiÒn c¬ së MB
TiÒn cung øng
Dnî
tÝn dông L·i suÊt thÞ trêng
Gi¸ tµi s¶n L·i suÊt thùc Tû gi¸
Tµi s¶n thÕ chÊp
Tæng cÇu AD
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 19
CH¦¥NG II
§¸nh gi¸ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam
giai ®o¹n tõ 1986 ®Õn nay
I - Qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ qua c¸c giai ®o¹n ë ViÖt Nam nh»m
thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vÜ m«:
§Ó phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt níc, ®ßi hái ph¶i ®æi míi
viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mµ tríc hÕt lµ ph¶i x¸c ®Þnh vµ lùa chän môc tiªu
®iÒu hµnh phï hîp víi ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ nhµ níc. Môc
tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· híng vµo kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ thóc ®Èy t¨ng trëng
kinh tÕ.
1.1.Giai ®o¹n 1986 – 1988
§©y lµ giai ®o¹n ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu
lu«n vît tæng cung, ®ång thêi do thiÕu hôt ng©n s¸ch, Nhµ níc ®· bµnh tríng ph¸t
hµnh tiÒn. V× vËy nÒn kinh tÕ lu«n ë tr¹ng th¸i bÊt æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®¹t kû lôc ba
con sè tøc siªu l¹m ph¸t, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng chËm. T¹i thêi ®iÓm gay cÊn ®ã,
hai thay ®æi lín trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: ®a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ tr-
êng vµ thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d¬ng ®· t¹o thµnh xung lùc m¹nh nhÊt ®Ó ®Èy
lïi l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng.
1.2.Giai ®o¹n 1989 – 1991
C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®· cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh c¾t ®îc c¬n sèt l¹m ph¸t
cao, nhng vÉn ë møc trªn 66% n¨m 1990 – 1991, v× nguån lùc cho nÒn kinh tÕ
®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi theo kinh tÕ thÞ trêng. NHTW c«ng bè
c¸c møc l·i suÊt cô thÓ ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông lµm c¬ së Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt
kinh doanh, thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt ©m. Thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ “th¾t chÆt”, sau
®ã níi láng dÇn nh»m kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ, thùc hiÖn
cho vay t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c NHTM.
1.3.Giai ®o¹n 1992 – 1995
Sù æn ®Þnh kinh tÕ ®· ®i vµo chÕ ®é dõng do Nhµ níc ®· nhËn thøc ®îc râ nÐt
t¸c ®éng cña cung øng tiÒn tÖ lªn l¹m ph¸t. V× vËy viÖc cung øng tiÒn cho béi chi
ng©n s¸ch ®· chÊm døt, thay thÕ b»ng viÖc vay d©n, vay níc ngoµi. C¸c biÖn ph¸p
vµ h×nh thøc vay dÇn dÇn ®îc c¶i thiÖn nh»m huy ®éng cao nguån vèn nhµn rçi
trong d©n c. Bªn c¹nh viÖc ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ níc, viÖc vay nî níc
ngoµi còng ®îc khai th¸c triÖt ®Ó. KÕt qu¶ lµ tõ n¨m 1992 – 1994 Nhµ níc kh«ng
cßn ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï ®¾p béi chi cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
Trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh chiÒu híng thuËn lîi cho
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh phñ lu«n chó träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, quan t©m ®Õn
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ níc, ph¸p
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
Khoa KÕ ho¹ch vµ Ph¸t triÓn
§Ò ¸n m«n häc
KINH TÕ PH¸T TRIÓN
§Ò tµi:
Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«.
Gi¸o viªn híng dÉn: TS. NguyÔn ThÞ Kim Dung
Sinh viªn thùc hiÖn : §Æng Minh Ngäc
Líp : Kinh tÕ ph¸t triÓn B
Kho¸ : 43
Hµ Néi, th¸ng 11 n¨m 2004.
Môc lôc
Trang
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -1
Lêi më ®Çu 2
CH¦¥NG I: TÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt
ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«
I - C¬ së kh¸ch quan cho sù can thiÖp cña ChÝnh Phñ vµo nÒn kinh tÕ 3
1.1 NÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng khuyÕt tËt cña nã 3
1.2 Vai trß cña ChÝnh Phñ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ 5
1.3 C¸c c«ng cô cña ChÝnh Phñ ®Ó can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng 7
II - Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ 8
2.1 Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 8
2.2 Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 10
2.3 Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 13
2.4 C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 15
CH¦¥NG II : §¸nh gi¸ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam giai
®o¹n 1986 ®Õn nay
I - Qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ qua c¸c giai ®o¹n ë ViÖt Nam
nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vÜ m«: 20
1.1 Giai ®o¹n 1986 – 1988
1.2 Giai ®o¹n 1989 – 1991 20
1.3 Giai ®o¹n 1992 – 1995 20
1.4 Giai ®o¹n tõ 1996 ®Õn nay 20
II - Thùc tr¹ng sö dông c«ng cô l·i suÊt tÝn dông tõ khi cã ph¸p lÖnh ng©n 21
hµng ®Õn nay:
2.1 C¬ chÕ l·i suÊt tÝn dông thêi kú 6/1992 ®Õn 1995 22
2.2 C¬ chÕ l·i suÊt tÝn dông thêi kú 1996 ®Õn 7/2000 22
2.3 C¬ chÕ l·i suÊt tÝn dông tõ 8/2000 ®Õn nay 24
28
CH¦¥NG III : Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam thêi kú 2004 -
2010
I - Mét sè h¹n chÕ cßn tån t¹i cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi gian võa
qua vµ nguyªn nh©n chñ yÕu 31
1.1 Mét sè h¹n chÕ cña c¸c c«ng cô 31
1.2 Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ trªn 32
II - Ph¬ng híng hoµn thiÖn c«ng cô l·i suÊt tÝn dông 33
2.1 Ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn 33
2.2 TiÕp tôc tù do ho¸ l·i suÊt 34
2.3 TiÕn tíi thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt 35
chØ ®¹o cña Ng©n hµng nhµ níc
III - Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 36
KÕt luËn 38
Lêi më ®Çu
NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, lu«n lu«n trong tr¹ng
th¸i ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh vµ thùc tÕ, nã “®· t¹o ra nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt
nhiÒu h¬n lùc lîng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ tríc kia gép l¹i”. Kinh tÕ thÞ trêng
vµ ho¹t ®éng cña nã tu©n thñ nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. Tuy nhiªn, khi
vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp…
kh«ng thÓ thùc hiÖn tèt chøc phËn cña m×nh tríc x· héi víi sù ®iÒu khiÓn cña “bµn
tay v« h×nh”, còng nh kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng rñi ro trong qu¸ tr×nh kinh doanh
®i ®Õn ph¸ s¶n, thËm chÝ dÉn ®Õn suy tho¸i toµn bé nÒn kinh tÕ nÕu nh kh«ng cã
mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cïng víi hÖ thèng c«ng cô cña nã. §©y lµ mét
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -2
trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« quan träng nhÊt cña mäi quèc gia, ®Æc biÖt
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn ®îc coi lµ “linh hån” ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña Ng©n
hµng Trung ¬ng. Mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi môc tiªu æn ®Þnh tiÒn tÖ sÏ ®¶m b¶o
kh¶ n¨ng thanh to¸n, ph¸t huy kh¶ n¨ng kinh doanh, thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng
kinh tÕ, c«ng b»ng x· héi, ®· ®ãng mét vai trß thùc sù quyÕt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ
hiÖn ®¹i. Víi ViÖt Nam, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, viÖc nghiªn cøu ®Ó lËp vµ thùc thi chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ lµ mét ®ßi hái bøc xóc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
NÕu nh trong nÒn kinh tÕ chØ huy tËp trung, Ng©n hµng Quèc gia ®iÒu hµnh
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô trùc tiÕp, c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh … th× trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng, víi hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp vµ c¸c trung gian tµi chÝnh ®a
d¹ng, Ng©n hµng Quèc gia ph¶i ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô kinh
tÕ thÝch hîp. §ã lµ c«ng cô l·i suÊt tÝn dông, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr -
êng më, t¸i cÊp vèn, h¹n møc tÝn dông, tû gi¸ hèi ®o¸i… ViÖc sö dông c«ng cô nµo,
møc ®é nµo lµ tuú thuéc vµo quan ®iÓm cña mçi quèc gia trong tõng giai ®o¹n cô
thÓ. Do giíi h¹n vÒ thêi gian nªn trong ph¹m vi cña ®Ò ¸n kh«ng thÓ ph©n tÝch hÕt
mµ chØ ®Ò cËp kh¸i qu¸t c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cßn chñ yÕu tËp trung
®i s©u vµo c«ng cô l·i suÊt tÝn dông.
Víi ph¹m vi nghiªn cøu nh vËy, c¬ cÊu vµ néi dung ®Ò tµi ®îc thÓ hiÖn bao
gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I : TÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng
kinh tÕ vÜ m«.
Ch¬ng II : §¸nh gi¸ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam giai ®o¹n
1986 ®Õn nay.
Ch¬ng III : Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam thêi kú 2004 – 2010.
Do ®Ò ¸n ®îc thùc hiÖn theo nhËn thøc chñ quan cña t«i nªn kh«ng tr¸nh
khái cã nhiÒu h¹n chÕ vµ thiÕu xãt, mong nhËn ®îc sù gãp ý cña c¸c thµy c« gi¸o
vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò ¸n thªm hoµn thiÖn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o - TS.
NguyÔn ThÞ Kim Dung, ngêi ®· gióp ®ì vµ tËn t©m híng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n
nµy.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -3
Ch¬ng i
TÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«
I - C¬ së kh¸ch quan cho sù can thiÖp cña ChÝnh Phñ vµo nÒn kinh tÕ
1.1. NÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng khuyÕt tËt cña nã
1.1.1. Kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ thÞ trêng
NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn cao, ®îc ®¸nh dÊu bëi
c¸c nÐt ®Æc trng sau ®©y:
Qu¸ tr×nh lu th«ng vËt chÊt trong nÒn kinh tÕ – x· héi ®îc thùc hiÖn chñ yÕu
b»ng ph¬ng thøc mua b¸n.
Ngêi tham gia mua b¸n cã quyÒn tù do nhÊt ®Þnh trªn ba mÆt: néi dung mua
b¸n, ®èi t¸c mua b¸n vµ gi¸ c¶ trao ®æi.
§¸nh gi¸ u ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng lµ mét qu¸ tr×nh, ban ®Çu ph¸i t©n cæ
®iÓn mµ ®iÓn h×nh lµ W.A.Smith ®· ®Ò cao tÝnh u viÖt cña kinh tÕ thÞ trêng thuÇn
tuý. Nhng thùc tiÔn c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tuý ®· chøng tá
nh÷ng u ®iÓm ®ã lµ ¶o tëng, hoÆc nÕu cã còng chØ lµ nh÷ng u ®iÓm kh«ng ®¸ng kÓ.
1.1.2. C¸c thÊt b¹i thÞ trêng - c¬ së ®Ó ChÝnh Phñ can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ
§éc quyÒn thÞ trêng
Khi thÞ trêng chØ do mét hay mét sè Ýt c¸c tæ chøc thèng trÞ th× nguy c¬ tån t¹i
mét thÕ lùc ®éc quyÒn, chi phèi thÞ trêng lµ rÊt lín. C¸c tæ chøc cã quyÒn lùc ®éc
quyÒn cã thÓ t¹o thªm lîi nhuËn siªu ng¹ch cho m×nh b»ng c¸ch t¨ng gi¸, b¸n víi gi¸
cao h¬n vµ cung cÊp møc s¶n lîng thÊp h¬n thÞ trêng c¹nh tranh. Ngêi mua ph¶i mua
víi gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu nhng l¹i ph¶i chÊp nhËn chÊt lîng hµng ho¸ thÊp h¬n, ph¶i
c¹nh tranh nhau ®Ó cã ®îc hµng ho¸. Vµ rÊt nhiÒu ngêi do kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶
nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiªu dïng hay tiÕp cËn hµng ho¸ ®ã.
Ngo¹i øng
§©y lµ trêng hîp x¶y ra khi t¸c ®éng cña mét giao dÞch trªn thÞ trêng cã ¶nh
hëng ®Õn mét ®èi tîng thø ba ngoµi ngêi b¸n vµ ngêi mua, nhng nh÷ng t¸c ®éng
nµy kh«ng ®îc tÝnh ®Õn. VÝ dô, khãi x¶ tõ c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng hoÆc nhµ m¸y
g©y « nhiÔm m«i trêng, nhng nh÷ng tæn h¹i ®ã kh«ng ®îc tÝnh thµnh chi phÝ cho c¸c
chñ ph¬ng tiÖn vµ nhµ m¸y, do vËy hä kh«ng cã ý thøc gi¶m bít ho¹t ®éng cña
m×nh v× lîi Ých chung.
Hµng ho¸ c«ng céng
Trong nhiÒu trêng hîp thÞ trêng kh«ng thÓ cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ hoÆc
dÞch vô h÷u Ých cho x· héi, ®Æc ®iÓm cña hµng ho¸ nµy lµ kh«ng dÔ g× ng¨n c¶n
nh÷ng c¸ nh©n kh«ng ®ãng gãp tµi chÝnh ®Ó cung cÊp chóng, tiªu dïng chóng. VÝ
dô, ngay c¶ khi ai ®ã tõ chèi gãp tiÒn cho ng©n s¸ch quèc phßng th× anh ta vÉn ®îc
b¶o vÖ chõng nµo hÖ thèng quèc phßng cña quèc gia ®ã cßn ho¹t ®éng. §iÒu ®ã cã
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -4
nghÜa r»ng, c¸c h·ng t nh©n nÕu s¶n xuÊt vµ cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng th× sÏ gÆp
khã kh¨n rÊt lín trong viÖc t¹o doanh thu ®Ó bï ®¾p chi phÝ. §©y ®îc coi lµ luËn cø
m¹nh nhÊt chøng minh cho sù cÇn thiÕt ph¶i cã ChÝnh Phñ ®øng ra can thiÖp vµo
nÒn kinh tÕ.
Th«ng tin kh«ng hoµn h¶o
Ngêi tiªu dïng thêng yªu cÇu ChÝnh Phñ ph¶i can thiÖp vµo thÞ trêng v× hä
kh«ng cã ®ñ th«ng tin vÒ viÖc mua s¾m hµng ho¸ hoÆc tham gia nh÷ng c«ng viÖc
nhÊt ®Þnh. §«i khi mét bªn nµo ®ã tham gia thÞ trêng cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®Æc
tÝnh s¶n phÈm h¬n bªn kia. Ch¼ng h¹n trong thÞ trêng y tÕ, ngêi b¸n (b¸c sÜ) cã
nhiÒu th«ng tin h¬n ngêi mua (bÖnh nh©n ); trong thÞ trêng b¶o hiÓm ngêi mua biÕt
râ vÒ x¸c suÊt x¶y ra rñi ro h¬n ngêi b¸n (c«ng ty b¶o hiÓm). Khã kh¨n trong viÖc
thu thËp ®ñ th«ng tin ®· cã ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng cña nhiÒu thÞ trêng,
khiÕn c¸c nguån lùc ®îc ph©n bæ qu¸ nhiÒu hoÆc qu¸ Ýt cho thÞ trêng ®ã so víi møc
hiÖu qu¶ x· héi. Ngoµi ra nã cßn t¹o ®éng c¬ cho bªn cã th«ng tin ®Çy ®ñ h¬n lîi
dông lîi thÕ nµy ®Ó thu lîi cho m×nh trªn sù thiÖt thßi cña bªn kia. BÊt æn ®Þnh kinh
tÕ
Sù vËn hµnh mang tÝnh chÊt chu kú cña nÒn kinh tÕ ®· khiÕn l¹m ph¸t vµ thÊt
nghiÖp trë thµnh nh÷ng c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ g©y nhiÒu
tæn thÊt cho x· héi. ViÖc ChÝnh Phñ chñ ®éng sö dông c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ
tiÒn tÖ ®Ó cè g¾ng æn ®Þnh ho¸ nÒn kinh tÕ lµ nh÷ng nç lùc ®Ó ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i toµn
dông nh©n c«ng. MÆc dï c¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh ho¸ cña ChÝnh Phñ nhiÒu khi
kh«ng tiªu hao nhiÒu nguån lùc cña x· héi, nhng l¹i trî gióp ®¾c lùc ®Ó thÞ trêng
ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n.
Nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®©y vÒ c¸c thÊt b¹i cña thÞ trêng cho thÊy, b¶n
th©n thÞ trêng cã thÓ ®a ®Õn nh÷ng kÕt côc phi hiÖu qu¶ nÕu kh«ng cã sù can thiÖp
cña ChÝnh Phñ. Nhng ngay c¶ khi nÒn kinh tÕ ®· vËn hµnh cã hiÖu qu¶ th× vÉn cßn
hai lý do n÷a ®Ó ChÝnh Phñ cã thÓ can thiÖp, ®ã lµ ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ hµng
ho¸ khuyÕn dông.
1.2. Vai trß cña ChÝnh phñ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ
1.2.1. Vai trß cña ChÝnh phñ
Trong m« h×nh kinh tÕ, ChÝnh phñ (G) còng lµ mét t¸c nh©n kinh tÕ nh c¸c
t¸c nh©n ngêi tiªu dïng (C), ngêi s¶n xuÊt (I) vµ ngêi níc ngoµi (X – M) trong
viÖc t¹o ra gi¸ trÞ s¶n lîng: Y = C + I + G + (X – M)
Tuy nhiªn trong nÒn kinh tÕ hçn hîp ChÝnh phñ cã vai trß quan träng. VÒ ph-
¬ng diÖn lµ t¸c nh©n kinh tÕ, ChÝnh phñ võa lµ ngêi tiªu dïng (C) còng võa lµ ngêi
s¶n xuÊt (I) vµ do ®ã còng cã tham gia vµo hµnh vi xuÊt nhËp khÈu (X – M). Do
vËy ChÝnh phñ thùc tÕ cã tham gia vµo tæng cung vµ tæng cÇu, ®iÒu hoµ tiÒn tÖ gi¸
c¶. Nh÷ng mèi quan hÖ nµy cho thÊy vai trß rÊt lín cña ChÝnh phñ trong ho¹t ®éng
cña thÞ trêng. VÒ ph¬ng diÖn ngêi qu¶n lý nÒn kinh tÕ vÜ m«, chÝnh phñ th«ng qua
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -5
thÓ chÕ, c¸c chÝnh s¸ch vµ c«ng cô ®Ó t¹o ra ®iÒu kiÖn cho sù æn ®Þnh vµ sù ph¸t
triÓn.
MÆt kh¸c, viÖc më réng kinh tÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ
níc kh«ng chØ v× thÞ trêng cã nh÷ng khuyÕt tËt, mµ cßn v× x· héi ®Æt ra môc tiªu mµ
thÞ trêng dï cã ho¹t ®éng tèt còng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc. Theo Samuelson, ChÝnh
phñ cÇn t¹o ra m«i trêng æn ®Þnh ®Ó c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh cã thÓ tiÕn
hµnh s¶n xuÊt vµ trao ®æi s¶n phÈm thuËn lîi, ®a ra ®Þnh híng c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn
kinh tÕ cho tõng thêi kú vµ sö dông c¸c c«ng cô nh thuÕ quan, tÝn dông, trî gi¸ ®Ó
híng dÉn c¸c ngµnh, doanh nghiÖp ho¹t ®éng. ChÝnh phñ duy tr× c«ng ¨n, viÖc lµm
ë møc cao b»ng c¸ch ®a ra c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, chi tiªu vµ tiÒn tÖ hîp lý, ®ång thêi
khuyÕn khÝch mét tû lÖ t¨ng trëng hîp lý, chèng l¹m ph¸t vµ gi¶m « nhiÔm m«i tr-
êng. ChÝnh phñ thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp, c¸c ho¹t ®éng phóc lîi c«ng céng
nh cung cÊp phóc lîi cho ngêi giµ, ngêi tµn tËt vµ ngêi thÊt nghiÖp. §Ó thÓ hiÖn vai
trß ®ã chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh.
1.2.2. Chøc n¨ng cña ChÝnh phñ
B¶o ®¶m c¸c lîi Ých c«ng céng cña x· héi, thùc hiÖn ®iÒu chØnh quyÒn vµ tµi
s¶n cña c«ng d©n b¶o ®¶m d©n chñ vµ c«ng b»ng x· héi.
§ã lµ b¶o ®¶m trËt tù, an ninh quèc phßng, b¶o ®¶m ph¸t triÓn c¸c sù nghiÖp
phóc lîi c«ng céng cña x· héi nh gi¸o dôc ®µo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸, b¶o hiÓm vµ b¶o
vÖ m«i trêng. Quy ®Þnh c¸c quyÒn cña c«ng d©n, b¶o ®¶m cho c¸ nh©n, tæ chøc mét
sù tù do ho¹t ®éng kinh tÕ, chèng l¹i sù ®éc quyÒn, b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vÒ së h÷u
c¸c tµi s¶n… ®Ó cã thÓ ph¸t huy ®îc mäi kh¶ n¨ng vÒ nguån vèn, c«ng nghÖ vµ nh©n
lùc cho sù ph¸t triÓn.
Ph©n bæ nguån lùc, t¨ng cêng vµ hoµn thiÖn c¸c quan hÖ thÞ trêng t¹o thuËn
lîi cho sù t¨ng trëng nhanh chãng.
Môc tiªu kinh tÕ träng t©m cña ChÝnh phñ lµ hç trî viÖc ph©n bæ nguån lùc
®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¹t møc nh x· héi mong muèn. ChÝnh phñ ®øng ra
cung cÊp c¸c lo¹i hµng ho¸ c«ng céng, ®iÒu tiÕt c¸c luång ®Çu t vµo c¸c ngµnh, c¸c
vïng theo quy ho¹ch chung, kh¾c phôc thÊt b¹i cña thÞ trêng liªn quan ®Õn tÝnh phi
hiÖu qu¶ nh ®éc quyÒn, ngo¹i øng hay th«ng tin kh«ng hoµn h¶o. Bªn c¹nh ®ã ph¶i
bæ sung nh÷ng mÆt yÕu mµ thÞ trêng kh«ng thÓ t¹o ra ®îc, nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã
tÝnh chÊt x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ, ph©n bè ®óng ®¾n nguån nh©n lùc gi÷a thµnh
thÞ vµ n«ng th«n, ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ x· héi.
MÆt kh¸c thÞ trêng _ n¬i quan hÖ cung cÇu ®îc thùc hiÖn th«ng qua gi¸ c¶ _
®· t¹o ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc. Do
vËy ph¶i quy ®Þnh chÝnh s¸ch vµ luËt ®Ó më réng h¬n n÷a quy m« thÞ trêng, t¹o ra
sù giao lu th¬ng m¹i nh»m kÝch thÝch sù ®æi míi c«ng nghÖ vµ t¨ng thªm ®Çu t, dÉn
tíi sù t¨ng trëng nhanh.
Ph©n phèi l¹i thu nhËp.
Ngay c¶ khi “bµn tay v« h×nh” cña thÞ trêng cã hiÖu qu¶ th× nã vÉn cã thÓ t¹o
ra nh÷ng sù ph©n phèi thu nhËp rÊt bÊt b×nh ®¼ng. Khi quèc gia cßn ë møc ph¸t
triÓn thÊp, nh÷ng nguån lùc s½n cã dµnh cho viÖc ph©n phèi l¹i cßn rÊt h¹n chÕ. Nh -
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -6
ng khi ®· ph¸t triÓn cao h¬n th× cïng víi sù thÞnh vîng chung, ChÝnh phñ còng cã
kh¶ n¨ng dµnh nhiÒu nguån lùc h¬n ®Ó cung cÊp c¸c dÞch vô cho ngêi nghÌo. §©y
®îc coi lµ chøc n¨ng kinh tÕ lín thø hai cña ChÝnh phñ. Ph©n phèi l¹i thu nhËp th-
êng ®îc thùc hiÖn th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ vµ chi tiªu.
æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, tæ chøc vµ phèi hîp ho¹t ®éng trªn ph¹m vi quèc gia,
lùa chän vµ v¹ch ra kÕ ho¹ch, thóc ®Èy cã hiÖu qu¶ sù ph¸t triÓn.
Ngµy nay khi khoa häc kinh tÕ ®· ph¸t triÓn m¹nh, loµi ngêi ®· cã nhËn thøc
®Çy ®ñ h¬n vÒ nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ c¸c bÊt æn ®Þnh kinh tÕ
kh¸c, còng nh kh¶ n¨ng can thiÖp cña ChÝnh phñ ®Ó kh¾c phôc c¸c hiÖn tîng ®ã. V×
thÕ ChÝnh phñ hiÖn nay cã tr¸ch nhiÖm kh«ng ®Ó t¸i diÔn c¸c cuéc suy tho¸i hoÆc
khñng ho¶ng trÇm träng nh nh÷ng n¨m 30 n÷a. C«ng cô ®Ó ChÝnh phñ thùc hiÖn
chøc n¨ng nµy lµ c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸, tiÒn tÖ vµ sù gi¸m s¸t chÆt chÏ thÞ trêng
tµi chÝnh. Ngoµi ra ChÝnh phñ cßn tËp trung vµo ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy
t¨ng trëng dµi h¹n.
C¨n cø vµo nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô ®Ò ra, ChÝnh phñ ®a ra c¸c chÕ ®é,
tæ chøc bé m¸y lµm viÖc ë c¸c cÊp, phèi hîp vµ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn
phï hîp víi bé m¸y kinh tÕ chung.
§¹i diÖn cho quèc gia trªn trêng quèc tÕ.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, th¬ng m¹i vµ tµi chÝnh quèc tÕ ®· trë nªn hÕt søc
quan träng. Do ®ã ChÝnh phñ ®ãng vai trß thiÕt yÕu lµ ®¹i diÖn cho quyÒn lîi quèc gia
trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ vµ ®µm ph¸n c¸c hiÖp ®Þnh cïng cã lîi víi quèc gia kh¸c
trªn thÕ giíi. C¸c lÜnh vùc th¬ng m¹i xuÊt hiÖn trªn c¸c diÔn ®µn kinh tÕ quèc tÕ ngµy
nay lµ: Tù do ho¸ th¬ng m¹i gi¶m dÇn c¸c rµo c¶n nh»m khuyÕn khÝch chuyªn m«n
ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ; C¸c ch¬ng tr×nh hç trî quèc tÕ gióp c¶i thiÖn ®êi
sèng cho ngêi nghÌo ë c¸c níc kh¸c; Phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« gi÷a c¸c
quèc gia ®Ó chèng l¹i l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ khñng ho¶ng…
1.3. C¸c c«ng cô cña ChÝnh phñ ®Ó can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Trong nÒn kinh tÕ vÜ m« cã bèn lÜnh vùc ®ãng vai trß träng t©m vµ còng lµ
bèn môc tiªu tæng qu¸t: §ã lµ s¶n lîng cao, t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, æn ®Þnh
møc gi¸ thÞ trêng tù do vµ c©n b»ng c¸n c©n ngo¹i th¬ng. §Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu
®ã, thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh Nhµ níc cã thÓ sö dông nhiÒu c«ng cô chÝnh s¸ch
kh¸c nhau. Mçi chÝnh s¸ch l¹i cã nh÷ng c«ng cô riªng biÖt. Díi ®©y lµ c¸c c«ng cô
kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu
1.3.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸
ChÝnh s¸ch tµi kho¸ nh»m ®iÒu chØnh thu nhËp vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ ®Ó
híng nÒn kinh tÕ vµo mét møc s¶n lîng vµ viÖc lµm mong muèn. ChÝnh s¸ch tµi
kho¸ cã hai c«ng cô chñ yÕu lµ chi tiªu cña ChÝnh phñ vµ thuÕ.
Chi tiªu cña ChÝnh phñ cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi quy m« cña chi tiªu, do ®ã
cã thÓ trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu vµ s¶n lîng. ThuÕ lµm gi¶m c¸c kho¶n thu
nhËp do ®ã lµm gi¶m chi tiªu cña khu vùc t nh©n, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu vµ
s¶n lîng. ThuÕ còng cã thÓ t¸c ®éng ®Õn ®Çu t vµ s¶n lîng vÒ mÆt dµi h¹n.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -7
Trong thêi gian ng¾n (1 ®Õn 2 n¨m) chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã t¸c ®éng ®Õn s¶n
lîng thùc tÕ vµ l¹m ph¸t phï hîp víi c¸c môc tiªu æn ®Þnh kinh tÕ. VÒ mÆt dµi h¹n
chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã thÓ cã t¸c dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, gióp cho sù t¨ng
trëng vµ ph¸t triÓn l©u dµi.
1.3.2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn ®Çu t t nh©n, híng nÒn kinh tÕ
vµo møc s¶n lîng vµ viÖc lµm mong muèn. V× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã kh¶ n¨ng t¸c
®éng vµo thÞ trêng tiÒn tÖ, qua ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu vµ s¶n lîng nªn viÖc kiÓm
so¸t tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng tËp trung vµo hai c«ng cô chñ yÕu lµ lîng
cung vÒ tiÒn vµ l·i suÊt. Khi Ng©n hµng Trung ¬ng thay ®æi lîng cung vÒ tiÒn, l·i
suÊt sÏ t¨ng hoÆc gi¶m, t¸c ®éng ®Õn ®Çu t t nh©n, do vËy ¶nh hëng ®Õn tæng cÇu vµ
s¶n lîng. ViÖc gia t¨ng cung tiÒn thùc tÕ sÏ lµm t¨ng s¶n lîng c©n b»ng vµ lµm gi¶m
l·i suÊt c©n b»ng, vµ ngîc l¹i.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã t¸c ®éng quan träng ®Õn GNP thùc tÕ vÒ mÆt ng¾n h¹n,
song do t¸c ®éng ®Õn ®Çu t nªn nã còng ¶nh hëng lín ®Õn GNP tiÒm n¨ng vÒ mÆt
dµi h¹n.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®îc tiÕn hµnh ®éc lËp víi chÝnh s¸ch tµi kho¸. Khi
cÇn më réng s¶n xuÊt th× thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng, khi chèng l¹m ph¸t
cao hoÆc kiÒm chÕ nã th× thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÆt chÏ.
1.3.3. ChÝnh s¸ch thu nhËp
ChÝnh s¸ch thu nhËp gåm hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p (c«ng cô) mµ ChÝnh phñ sö
dông nh»m t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tiÒn c«ng, gi¸ c¶ ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t.
ChÝnh s¸ch nµy sö dông nhiÒu lo¹i c«ng cô, tõ c¸c c«ng cô cã tÝnh chÊt cøng
r¾n nh ®«ng gi¸, ®«ng l¬ng, nh÷ng chØ dÉn chung ®Ó Ên ®Þnh tiÒn c«ng vµ gi¸ c¶,
nh÷ng quy t¾c ph¸p lý rµng buéc sù thay ®æi gi¸ c¶ vµ tiÒn l¬ng… ®Õn nh÷ng c«ng
cô mÒm dÎo h¬n nh viÖc híng dÉn, khuyÕn khÝch b»ng thuÕ thu nhËp…
1.3.4. ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i
ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i trong c¸c níc thÞ trêng më lµ nh»m æn ®Þnh tû
gi¸ hèi ®o¸i vµ gi÷ cho th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n ë møc cã thÓ chÊp nhËn ®îc.
ChÝnh s¸ch nµy bao gåm c¸c biÖn ph¸p gi÷ cho thÞ trêng hèi ®o¸i c©n b»ng, c¸c quy
®Þnh vÒ hµng rµo thuÕ quan b¶o hé mËu dÞch vµ c¶ nh÷ng biÖn ph¸p tµi chÝnh tiÒn tÖ
kh¸c nh»m t¸c ®éng vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
II - Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ
2.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -8
2.1.1. Kh¸i niÖm
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ
cña Nhµ níc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ, nh»m æn ®Þnh gi¸
trÞ ®ång tiÒn, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, b¶o
®¶m quèc phßng an ninh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
Tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ gi¸c ®é nghiªn cøu,
ngêi ta ph©n biÖt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa réng vµ nghÜa th«ng thêng; chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa réng lµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh toµn bé khèi lîng
tiÒn trong nÒn kinh tÕ, nh»m ph©n bæ mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn
®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu t¨ng trëng, c©n ®èi kinh tÕ, trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh gi¸ trÞ
®ång tiÒn quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa hÑp lµ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o sao cho khèi lîng
tiÒn cung øng t¨ng thªm trong mét n¨m t¬ng øng víi møc t¨ng trëng kinh tÕ vµ chØ
sè l¹m ph¸t (nÕu cã) nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c
môc tiªu kinh tÕ vÜ m«.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p cña Nhµ níc ph¸p
quyÒn nh»m cung øng ®Çy ®ñ c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn,
trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng (NHTW) lµ tæng thÓ tÊt c¶ c¸c
biÖn ph¸p, c«ng cô mµ NHTW sö dông nh»m ®iÒu tiÕt khèi lîng tiÒn tÖ, tÝn dông,
æn ®Þnh tiÒn tÖ, gãp phÇn ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ.
Dï quan niÖm theo nghÜa nµo, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Òu nh»m môc tiªu æn ®Þnh
gi¸ trÞ tiÒn tÖ, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. ë nh÷ng
níc mµ NHTW trùc thuéc ChÝnh phñ th× sù ph©n biÖt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW
vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia kh«ng cã ý nghÜa g×. Trong trêng hîp nµy chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ mµ NHTW thùc hiÖn lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
Trong mét kho¶ng thêi gian, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT) cã thÓ ®îc ho¹ch ®Þnh
theo hai híng:
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng: Theo híng nµy, CSTT nh»m t¨ng lîng tiÒn cung
øng l·i suÊt gi¶m khuyÕn khÝch ®Çu t më réng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ t¹o
viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Trong trêng hîp nµy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng suy
tho¸i kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt: Theo híng nµy CSTT nh»m gi¶m lîng tiÒn cung
øng l·i suÊt t¨ng h¹n chÕ ®Çu t, k×m h·m sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn qu¸ ®µ
cña nÒn kinh tÕ. Trêng hîp nµy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng l¹m ph¸t vµ kh¾c
phôc t×nh tr¹ng qu¸ “nãng” cña nÒn kinh tÕ.
2.1.2. §Æc trng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” -9
Qua kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cã thÓ rót ra mét sè ®Æc trng c¬ b¶n sau:
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn h÷u c¬ cÊu thµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh
quèc gia.
Trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ – tµi chÝnh cña mét quèc gia, mçi
chÝnh s¸ch ®Òu cã mét vÞ trÝ vµ vai trß riªng. Trong ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n ®îc
coi lµ cã vÞ trÝ trung t©m, g¾n kÕt c¸c chÝnh s¸ch l¹i víi nhau. Ngêi ta cho r»ng, møc
®ä tiÒn tÖ ho¸ cao hay thÊp cña mét nÒn kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ
cña níc Êy. Do ®ã tiÒn tÖ ®· th©m nhËp vµ trë thµnh mét yÕu tè hÕt søc quan träng
trong mäi nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i lµ mét bé phËn trung
t©m cña chÝnh s¸ch kinh tÕ – tµi chÝnh quèc gia.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c«ng cô thuéc tÇm vÜ m«.
§Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®· ®îc ho¹ch ®Þnh, ChÝnh phñ cÇn sö
dông mét hÖ thèng c«ng cô. NÕu xÐt riªng vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, cã bèn chÝnh s¸ch
th«ng dông ®îc sö dông: chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch kinh tÕ
®èi ngo¹i vµ chÝnh s¸ch thu nhËp.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc sö dông ®Ó lµm thay ®æi lîng tiÒn cung øng cho nÒn
kinh tÕ, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt, t¸c ®éng ®Õn ®Çu t, ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt vµ lu
th«ng hµng ho¸, vµ do vËy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét chÝnh s¸ch thuéc tÇm vÜ m«.
NHTW lµ ngêi ®Ò ra vµ vËn hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Do chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n híng vµo viÖc thay ®æi lîng tiÒn cung øng nªn chñ
thÓ nµo thùc hiÖn chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn vµ ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ th× chÝnh
chñ thÓ ®ã ph¶i trùc tiÕp v¹ch ra vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Chñ thÓ ®ã kh«ng ai
kh¸c ngoµi NHTW.
Môc tiªu tæng qu¸t cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ gãp
phÇn thùc hiÖn mét sè môc tiªu kinh tÕ vÜ m« kh¸c.
BÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo, vai trß æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ n©ng cao søc mua ®ång
tiÒn trong níc còng lu«n ®îc coi lµ môc tiªu cã tÝnh chÊt dµi h¹n. Trªn c¬ së thùc
thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m t¸c ®éng ®Õn lîng tiÒn cung øng, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn
hµng lo¹t c¸c yÕu tè kh¸c nh l·i suÊt, l¹m ph¸t, ®Çu t, viÖc lµm… æn ®Þnh gi¸ trÞ
®ång tiÒn lµ môc tiªu träng t©m cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Cã æn ®Þnh ®îc tiÒn tÖ th×
míi khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm, cã tiÕt kiÖm míi cã ®Çu t, cã ®Çu t míi cã t¨ng trëng
kinh tÕ, gi¶m thÊt nghiÖp…
2.2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
Mçi quèc gia ®Òu cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ riªng phï hîp víi nÒn kinh tÕ ®Æc thï
cña m×nh, nhng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Òu híng vµo nh÷ng môc tiªu chñ yÕu lµ
gièng nhau. Tuú tõng giai ®o¹n kh¸c nhau vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ ®Ó
lùa chän môc tiªu träng t©m. C¸c môc tiªu tæng qu¸t cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao
gåm:
2.2.1. æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi cña ®ång tiÒn trªn c¬ së kiÓm so¸t l¹m ph¸t
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 10
C¸c nhµ kinh tÕ ®· cho r»ng, l¹m ph¸t lµ c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn s¶n suÊt
hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ nÒn s¶n suÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ë møc ®é cao (nÒn kinh tÕ thÞ
trêng). Tuú theo quan niÖm vµ gãc ®é nghiªn cøu cña m×nh, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®·
®a ra nh÷ng kh¸i niÖm riªng vÒ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn nh×n chung cã thÓ hiÓu: L¹m
ph¸t lµ sù gia t¨ng gi¸ c¶ trung b×nh cña hµng ho¸ theo thêi gian.
L¹m ph¸t t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ – x· héi theo c¶ hai híng tÝch cùc vµ
tiªu cùc.
Khi l¹m ph¸t gia t¨ng, nã t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ – x· héi,
lµm sai lÖch c¸c chØ tiªu kinh tÕ, lµm ph©n phèi l¹i thu nhËp, kÝch thÝch t©m lý ®Çu
c¬ tÝch tr÷ hµng ho¸, bÊt ®éng s¶n, vµng b¹c… g©y t×nh tr¹ng khan hiÕm gi¶ t¹o,
gi¶m søc mua thùc tÕ cña d©n chóng vÒ hµng ho¸ tiªu dïng. Do ®ã ®êi sèng cña ng-
êi lao ®éng sÏ khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu , g©y khã kh¨n h¬n cho ho¹t ®éng cña hÖ
thèng ng©n hµng v× ng©n hµng sÏ kh«ng thu hót ®îc c¸c nguån tiÒn nhµn rçi cho
ho¹t ®éng cña m×nh.
Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng t¸c h¹i , trong chõng mùc nµo ®ã víi mét tû lÖ
l¹m ph¸t võa ph¶i, l¹m ph¸t l¹i lµ yÕu tè ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ t¨ng trëng. Khi ®ã
l¹m ph¸t trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt. C¸c nhµ kinh tÕ häc cßn gäi ®ã lµ liÒu thuèc bæ
cho t¨ng trëng kinh tÕ. Bëi lÏ l¹m ph¸t chÝnh lµ viÖc ®a mét khèi lîng tiÒn ra lu
th«ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c«ng viÖc ®a tiÒn ra lu th«ng thêng th«ng qua
con ®êng tÝn dông. Khi b¬m vèn vµo nÒn kinh tÕ b»ng con ®êng tÝn dông th× sÏ më
mang c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Do ®ã sÏ thu
hót nhiÒu lao ®éng, thÊt nghiÖp gi¶m, kinh tÕ t¨ng trëng cao h¬n tríc. Do vËy cÇn
chÊp nhËn sù tån t¹i cña l¹m ph¸t trong nÒn kinh tÕ ®Ó cã nh÷ng quyÕt s¸ch kiÒm
chÕ chø kh«ng ph¶i triÖt tiªu nã. VÊn ®Ò quan träng lµ cÇn ph¶i kiÓm so¸t ®îc l¹m
ph¸t, æn ®Þnh tiÒn tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®¶m b¶o ®êi sèng cho
ngêi lao ®éng..Tuy nhiªn thùc chÊt cña viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ chÊp nhËn sù
biÕn ®éng víi biªn ®é cho phÐp ( l¹m ph¸t díi mét con sè), tr¸ch nhiÖm nµy thuéc
vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW.
2.2.2. æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn trªn c¬ së c©n b»ng c¸n c©n thanh
to¸n quèc tÕ vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i.
Trong nÒn kinh tÕ më, xu híng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ – tµi chÝnh thÕ giíi
diÔn ra rÊt nhanh vµ s©u s¾c. Tríc t×nh h×nh ®ã, c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu híng vÒ
c¸c thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ ®Ó theo dâi sù biÕn ®éng cu¶ c¸c ®ång tiÒn chñ chèt
nh»m tr¸nh c¸c t¸c dông tiªu cùc th«ng qua hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i. Do tÝnh chÊt
tæng hîp, tû gi¸ hèi ®o¸i ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét níc,
®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.
Mét tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ thÊp (®ång b¶n tÖ t¨ng gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ) cã
t¸c dông khuyÕn khÝch nhËp khÈu, g©y bÊt lîi cho xuÊt khÈu v× lóc nµy hµng xuÊt
khÈu ®¾t lªn, khã b¸n cho níc ngoµi. Do ®ã sÏ gÊt bÊt lîi cho nh÷ng cuéc dÞch
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 11
chuyÓn ngo¹i tÖ tõ níc ngoµi vµo trong níc. Khi ®ã khèi lîng dù tr÷ ngo¹i hèi quèc
gia dÔ bÞ xãi mßn.
Ngîc l¹i mét tû gi¸ hèi ®o¸i cao (®ång b¶n tÖ gi¶m gi¸ so víi ngo¹i tÖ) cã t¸c
®éng bÊt lîi cho nhËp khÈu, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu v× hµng xuÊt khÈu rÎ ®i sÏ lµm
t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, dÔ t×m ®îc thÞ trêng h¬n. Lu lîng ngo¹i tÖ cã khuynh h-
íng chuyÓn vµo trong nø¬c kh¸ h¬n, khèi lîng dù tr÷ ngo¹i tÖ cã c¬ héi gia t¨ng.
Nhng khi nhËp khÈu, hµng nhËp khÈu l¹i ®¾t lªn, g©y khã kh¨n cho c¸c doanh
nghiÖp mµ sù s¶n xuÊt phô thuéc vµo nguån nguyªn liÖu nhËp ngo¹i, vµ c¸c doanh
nghiÖp cã ý ®Þnh nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ…
Nh vËy mét tû gi¸ hèi ®o¸i cao hay thÊp ®Òu xuÊt hiÖn nh÷ng t¸c ®éng kÐp
tÝch cùc vµ tiªu cùc. ChÝnh v× thÕ nhiÖm vô cña NHTW lµ sö dông nh÷ng c«ng cô,
chÝnh s¸ch cña m×nh ®Ó can thiÖp, gi÷ cho tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng biÕn ®éng lín,
tr¸nh g©y sù bÊt æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ, võa nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu võa
kiÓm so¸t nhËp khÈu.
2.2.3. KÝch thÝch t¨ng trëng kinh tÕ
Víi bÊt kú mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nµo, môc ®Ých cao nhÊt lµ lµm thÕ nµo ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ, gia t¨ng s¶n lîng cña nÒn kinh tÕ. VÒ ®¹i thÓ, khi tû lÖ t¨ng tæng
s¶n phÈm quèc néi lín h¬n nhÞp ®é t¨ng d©n sè th× sÏ cã sù t¨ng trëng kinh tÕ. ViÖc
thay ®æi khèi lîng tiÒn tÖ cung øng sÏ t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ.
T¨ng trëng kinh tÕ lµ môc tiªu vÜ m« cña bÊt kú mét quèc gia nµo. Tuy nhiªn
thùc hiÖn môc tiªu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chØ khuyÕn khÝch t¨ng trëng kinh tÕ, mµ
cßn thùc hiÖn viÖc k×m h·m tèc ®é t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ nÕu nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn qu¸ nãng (tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ qu¸ cao). §iÒu nµy cã nghÜa lµ, mçi quèc
gia ph¶i x¸c ®Þnh mét tû lÖ t¨ng trëng kinh tÕ dù kiÕn phï hîp víi ®iÒu kiÖn néi t¹i
cña nÒn kinh tÕ níc ®ã. Trªn c¬ së ®ã, c¨n cø vµo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ hiÖn t¹i
lµ thÊp hay cao ®Ó sù ®iÒu tiÕt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ híng vµo khuyÕn khÝch hay
k×m h·m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ.
Trêng hîp cÇn khuyÕn khÝch t¨ng trëng kinh tÕ, NHTW sÏ thùc hiÖn chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ më réng nh»m t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ, lµm cho l·i suÊt gi¶m xuèng, do
vËy sÏ kÝch thÝch ®Çu t, më réng s¶n xuÊt, t¨ng tæng s¶n phÈm quèc néi. MÆt kh¸c,
t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ sÏ lµm t¨ng tæng cÇu, søc mua hµng ho¸ trªn thÞ trêng t¨ng
lªn, hµng ho¸ tån ®äng cña c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®îc, lµ tiÒn ®Ò cho c¸c doanh
nghiÖp gia t¨ng s¶n xuÊt dÉn ®Õn GDP t¨ng. NÕu møc gia t¨ng cña GDP cao h¬n
nhÞp ®é gia t¨ng d©n sè th× nÒn kinh tÕ sÏ thùc sù cã t¨ng trëng.
Trêng hîp cÇn k×m h·m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, NHTW sÏ thùc hiÖn chÝnh
s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ. Khi ®ã khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng gi¶m xuèng th× l·i suÊt
cã xu híng t¨ng lªn, ®ång vèn ®Çu t ®¾t lªn dÉn ®Õn ®Çu t gi¶m, do ®ã tæng s¶n
phÈm quèc néi gi¶m xuèng. MÆt kh¸c khi gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ sÏ lµm gi¶m tæng
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 12
cÇu, søc mua sÏ gi¶m, lµm t¨ng hµng ho¸ tån ®äng cña c¸c doanh nghiÖp, do ®ã c¸c
doanh nghiÖp kh«ng cã c¬ së ®Ó më réng s¶n xuÊt, v× vËy GDP gi¶m.
2.2.4. T¹o viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp
Mét x· héi lý tëng lµ mäi ngêi ®Òu ®îc lao ®éng, lao ®éng b»ng kh¶ n¨ng
cña m×nh vµ ®îc hëng c¸c thµnh qu¶ lao ®éng ®ã. Song thùc tÕ cha cã mét quèc gia
nµo thùc hiÖn ®îc ý nguyÖn ®ã. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n nh¾m vµo môc tiªu lµ t¹o
c«ng ¨n viÖc lµm cho mäi ngêi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy hiÖn nay ®ang lµ mét yªu cÇu
bøc thiÕt cña mäi quèc gia vµ nhÊt lµ ë c¸c quèc gia cha ph¸t triÓn. BÖnh thÊt
nghiÖp nh lµ mét c¨n bÖnh kinh niªn trong c¬ chÕ mµ ë ®ã søc lao ®éng trë thµnh
hµng ho¸. Cã thÓ thÊy r»ng khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× c«ng ¨n viÖc lµm ®îc t¹o ra
nhiÒu h¬n, thÊt nghiÖp gi¶m ®i vµ ngîc l¹i, khi nÒn kinh tÕ tr× trÖ th× c«ng ¨n viÖc
lµm bÞ suy gi¶m , thÊt nghiÖp t¨ng lªn. Nh vËy cã thÓ nãi r»ng trong c¬ chÕ thÞ trêng
kh«ng thÓ chèng thÊt nghiÖp triÖt ®Ó ®îc, mµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã thÓ nh»m vµo
môc tiªu lý tëng lµ gia t¨ng s¶n lîng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm nhiÒu h¬n vµ æn ®Þnh gi¸
c¶. §Ó ®¹t môc tiªu nµy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ híng vµo viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t ®Ó gia
t¨ng s¶n xuÊt, viÖc lµm sÏ t¨ng lªn. MÆt kh¸c, khi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc më
réng sÏ cã t¸c dông chèng suy tho¸i, nhÊt lµ suy tho¸i chu kú, ®Ó ®¹t ®îc møc t¨ng
trëng æn ®Þnh.
Nh×n chung, gi÷a c¸c môc tiªu t¨ng trëng, l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp cã mèi
quan hÖ chÕ íc lÉn nhau. Khi kiÒm chÕ ®îc l¹m ph¸t th× t¨ng trëng chËm l¹i dÉn
®Õn suy tho¸i, thÊt nghiÖp cao. Khi më réng ®Çu t kh¾c phôc suy tho¸i th× c«ng ¨n
viÖc lµm ®îc tèt h¬n nhng rÊt khã kiÒm chÕ l¹m ph¸t. ChÝnh v× vËy sù can thiÖp cña
chÝnh phñ ®Ó chñ ®éng ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ, l¹m ph¸t vµ
thÊt nghiÖp ngµy cµng trë nªn hÕt søc quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh
tÕ thÞ trêng. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, chÝnh phñ ®· sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®èi víi tõng giai ®o¹n cô thÓ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i t×m
gi¶i ph¸p ®Ó võa cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu träng t©m, võa dung hoµ ®îc bèn môc tiªu
trªn.
2.3. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ(CSTT) lµ mét bé phËn quan träng, cÊu thµnh chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. Do vËy viÖc thùc thi (CSTT) ph¶i phôc vô ®¾c lùc cho
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c¶ tríc m¾t vµ t¬ng lai. VÒ thùc chÊt, (CSTT) híng
vµo ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ; gi÷a tiÒn vµ hµng
trªn bèn lÜnh vùc quan träng nhÊt: kiÓm so¸t lîng tiÒn cung øng; kiÓm so¸t ho¹t
®éng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ; kiÓm so¸t ngo¹i hèi; kiÓm so¸t viÖc t¹m øng cho
Ng©n s¸ch Nhµ níc. Cô thÓ lµ:
2.3.1. KiÓm so¸t cung øng tiÒn vµ ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ
ViÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i khèng chÕ sao cho “khèi lîng tiÒn tÖ
cung øng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ph¶i c©n ®èi víi møc t¨ng tæng s¶n phÈm
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 13
quèc d©n danh nghÜa vµ vßng quay tiÒn tÖ trong thêi kú ®ã”. Tuy nhiªn khèi lîng
tiÒn tÖ t¨ng hay gi¶m ®i chØ lµ chØ tiªu ®Þnh lîng. §iÒu quan träng lµ NHTW ph¶i
theo dâi diÔn biÕn cña ho¹t ®éng kinh tÕ, cña gi¸ c¶ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i …tõ ®ã ®iÒu
chØnh kÞp thêi viÖc cung øng tiÒn sao cho khèi lîng tiÒn tÖ t¨ng hay gi¶m mµ kh«ng
lµm t¨ng gi¸ c¶ hoÆc thiÕu ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ.
2.3.2. KiÓm so¸t ho¹t ®éng tÝn dông
Khi ng©n hµng cÊp ph¸t tÝn dông sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh t¹o tiÒn göi vµ ph¸t sinh
béi sè tÝn dông. §Ó ®iÒu tiÕt tÝn dông vµ khèi lîng tiÒn tÖ, NHTW sÏ sö dông c¸c
c«ng cô nh l·i suÊt tÝn dông, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ trêng më…
Tõ khèi lîng tiÒn cã thÓ cung øng thªm cho nÒn kinh tÕ, NHTW sÏ giµnh chñ
yÕu cho ho¹t ®éng tÝn dông ng¾n h¹n phï hîp víi møc t¨ng trëng kinh tÕ cã dù tÝnh
®Õn l¹m ph¸t. Ho¹t ®éng nµy chØ khi nÒn kinh tÕ thùc sù cã nhu cÇu. Khi c¸c ng©n
hµng th¬ng m¹i (NHTM) thiÕu ph¬ng tiÖn thanh to¸n th× hä míi ®Õn NHTW xin
vay t¸i cÊp vèn. NHTW lu«n ®ãng vai trß lµ ngêi cho vay cuèi cïng ®èi víi hÖ
thèng NHTM, nh»m kiÓm so¸t chÊt lîng vµ sè lîng tÝn dông, c¸c nguån tiÒn göi
cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông.
2.3.3. KiÓm so¸t ngo¹i hèi
Ngo¹i hèi lµ danh tõ dïng chung cho c¸c ph¬ng tiÖn ®îc sö dông ®Ó thanh
to¸n quèc tÕ, bao gåm ngo¹i tÖ (thêng lµ ngo¹i tÖ m¹nh), vµng tiªu chuÈn quèc tÕ,
c¸c giÊy tê cã gi¸ b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c c«ng cô tiÒn tÖ kh¸c.
§Ó æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång b¶n tÖ, NHTW thùc hiÖn c¸c giao dÞch
tµi chÝnh – tiÒn tÖ vµ sö dông mét sè chÝnh s¸ch ®Ó t¸c ®éng tíi khèi lîng tiÒn tÖ.
2.3.4. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ níc
§Ó cã thÓ ®¹t ®îc t¸c dông nh mong muèn, (CSTT) cÇn ph¶i xö lý mèi t¬ng
quan cña nã víi chÝnh s¸ch tµi kho¸, tríc hÕt lµ chÝnh s¸ch thu vµ chi ng©n s¸ch.
C¸ch xö sù cña (CSTT) tÖ víi ng©n s¸ch tuú thuéc vµo t×nh tr¹ng c¸n c©n ng©n s¸ch
cã c©n b»ng hay kh«ng, ¶nh hëng tÝch cùc hay tiªu cùc vµ møc ®é nh thÕ nµo vµo lu
th«ng tiÒn tÖ.
Trêng hîp ng©n s¸ch th¨ng b»ng.
NÕu chÝnh phñ dïng tiÒn thu ®îc cÊp ph¸t cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp
th× sè tiªu thô chung t¨ng lªn, sè ®Çu t gi¶m dÉn ®Õn gi¸ c¶ t¨ng lªn -> ChÝnh s¸ch
tiÒn tÖ chèng suy tho¸i.
NÕu chÝnh phñ dïng chi ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t th× ®Çu t nhµ níc t¨ng, ®Çu t t
nh©n gi¶m nhng tæng ®Çu t chung kh«ng ®æi -> chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chèng l¹m ph¸t.
Trêng hîp ng©n s¸ch thiÕu hôt.
Trêng hîp nµy chÝnh phñ ph¶i ®i vay ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt ng©n s¸ch.
T¸c ®éng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ nh thÕ nµo sÏ tuú thuéc vµo chÝnh phñ vay ë
®©u. Trêng hîp vay NHTW hoÆc vay níc ngoµi ®Òu lµm t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ,
g©y ¸p lùc l¹m ph¸t tiÒm tµng.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 14
Trêng hîp vay cña d©n c vµ thÞ trêng tµi chÝnh trong níc chØ g©y t¸c ®éng
nhÑ. Do vËy c¸ch tèt nhÊt lµ thùc hiÖn ng©n s¸ch th¨ng b»ng.
Trêng hîp ng©n s¸ch thÆng d.
§©y lµ trêng hîp rÊt quý v× nã rót bít khèi lîng tiÒn tÖ d thõa, t¸c ®éng cã lîi
cho mèi t¬ng quan gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ.
2.4. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
§Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ChÝnh
phñ ph¶i sö dông rÊt nhiÒu c«ng cô víi nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau vµo nÒn kinh tÕ.
Díi ®©y chØ xin giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ c¸c c«ng cô ®îc sö dông, cßn tËp
trung chñ yÕu ph©n tÝch c«ng cô l·i suÊt tÝn dông.
2.4.1. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc
Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ tèi thiÓu lîng tiÒn ph¶i dù tr÷ so víi tæng sè tiÒn
huy ®éng mµ NHTW yªu cÇu c¸c NHTM ph¶i duy tr×, nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng
thanh to¸n (cho vay) cña c¸c NHTM. NÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n qu¸ lín (NHTM
®ang d thõa tiÒn) th× viÖc t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc nh»m gi¶m quy m« tÝn dông tõ
®ã gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ. Ngîc l¹i, nÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n thÊp th× gi¶m tû lÖ dù
tr÷ b¾t buéc nh»m t¨ng kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM (bµnh tríng khèi lîng tiÒn
tÖ).
C¬ chÕ t¸c ®éng:
Th«ng qua c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc NHT¦ t¸c ®éng ®Õn c¶ khèi lîng vµ gi¸
c¶ tÝn dông cña c¸c NHTM tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng cung øng tÝn dông vµ kh¶
n¨ng t¹o tiÒn cña hÖ thèng NHTM.
VÒ sè lîng, t¨ng hay gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ th¾t chÆt hay níi láng kh¶
n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c NHTM.
VÒ chi phÝ, t¨ng hoÆc gi¶m dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm t¨ng hay gi¶m chi phÝ tÝn
dông cña c¸c NHTM.
2.4.2. NghiÖp vô thÞ trêng më
NghiÖp vô thÞ trêng më lµ nghiÖp vô mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n do ng©n
hµng Nhµ níc thùc hiÖn trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, ®iÒu hoµ cung- cÇu vÒ giÊy tê cã gi¸,
g©y ¶nh hëng ®Õn khèi dù tr÷ cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn kh¶
n¨ng cung øng tÝn dông dÉn ®Õn lµm t¨ng hay gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ.
C¬ chÕ t¸c ®éng:
B»ng c¸ch b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, NHTW cã thÓ thu hÑp tÝn dông,
hót tiÒn vµo lµm gi¶m bít khèi lîng tiÒn tÖ, qua ®ã gi¶m kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c
tæ chøc tÝn dông, ng¨n chÆn l¹m ph¸t.
Ngîc l¹i, khi ng©n hµng trung ¬ng mua c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, t¨ng
khèi lîng tiÒn tÖ, më réng tÝn dông, thóc ®Èy ®Çu t vµ t¨ng trëng kinh tÕ, t¨ng kh¶
n¨ng thanh kho¶n cña c¸c NHTM.
2.4.3. T¸i cÊp vèn
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 15
C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kinh doanh tiÒn tÖ, huy ®éng tiÒn göi cña mäi c¸
nh©n, tæ chøc vµ cho vay phÇn lín sè tiÒn nµy. Nhng cã nh÷ng lóc ngêi göi ®Õn rót
tiÒn qu¸ nhiÒu, NHTM cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, khi ®ã hä
ph¶i t×m ®Õn sù gióp ®ì cña NHTW.
T¸i cÊp vèn lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông cña NHTW ®èi víi c¸c NHTM. Khi
cÊp mét kho¶n tÝn dông cho NHTM mét mÆt NHTW ®· t¨ng lîng tiÒn cung øng,
mÆt kh¸c t¹o c¬ së cho c¸c NHTM t¹o bót tÖ còng nh khai th«ng ®îc n¨ng lùc
thanh to¸n cho hä.
C¬ chÕ t¸c ®éng:
Khi NHTW thÊy r»ng cÇn t¨ng thªm tiÒn cho lu th«ng th× sÏ h¹ thÊp l·i suÊt
t¸i cÊp vèn xuèng, do ®ã khuyÕn khÝch c¸c NHTM ®Õn NHTW ®Ó vay v× gi¸ c¶ tÝn
dông gi¶m, mÆt kh¸c khèi lîng tÝn dông ®îc cÊp t¨ng lªn. Ngîc l¹i khi NHTW cÇn
gi¶m khèi lîng tiÒn trong lu th«ng, hä sÏ t¨ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn lªn, lµm t¨ng chi
phÝ tÝn dông ®Ó h¹n chÕ c¸c NHTM cã ý ®Þnh vay, mÆt kh¸c lµm gi¶m khèi lîng tÝn
dông ®îc cÊp xuèng nÕu NHTM vÉn quyÕt ®Þnh vay.
Bªn c¹nh ®ã, NHTW cßn sö dông h¹n møc t¸i cÊp vèn ®Ó t¸c ®éng trùc tiÕp
vÒ mÆt lîng ®èi víi dù tr÷ cña hÖ thèng NHTM. Khi NHTW t¨ng tæng h¹n møc t¸i
cÊp vèn, c¸c NHTM cã thÓ ®îc vay ë NHTW nhiÒu h¬n, lµm t¨ng vèn kh¶ dông cña
NHTM. Tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng cung øng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ, t¨ng kh¶ n¨ng t¹o
tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng, vµ ngîc l¹i.
2.4.4. H¹n møc tÝn dông
H¹n møc tÝn dông lµ khèi lîng tiÒn NHTW cÇn khèng chÕ ®Ó cung cÊp cho
nÒn kinh tÕ trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Khèi lîng tiÒn nµy NHTW sÏ cho ng©n
s¸ch Nhµ níc vµ c¸c NHTM vay theo kÕ ho¹ch. §©y lµ mét trong nh÷ng c«ng cô
can thiÖp trùc tiÕp cña NHTW, lµ møc d nî tèi ®a mµ NHTW buéc c¸c NHTM ph¶i
tu©n theo khi cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ.
C¬ chÕ t¸c ®éng:
Qua sö dông h¹n møc tÝn dông, NHTW nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng t¹o tiÒn
cña c¸c NHTM phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Tr¸nh t×nh tr¹ng
tæng khèi lîng tiÒn t¨ng qu¸ møc trong lu th«ng, NHTW quy ®Þnh h¹n møc tÝn
dông tèi ®a cho tõng NHTM, theo dâi ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM, nÕu
NHTM cho vay qu¸ h¹n møc tÝn dông sÏ bÞ xö ph¹t.
2.4.5. Tû gi¸ hèi ®o¸i
Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ t¬ng quan søc mua ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ, võa ph¶n
¸nh søc mua cña néi tÖ, v» lµ biÓu hiÖn cña quan hÖ cung-cÇu ngo¹i tÖ. §Õn lît
m×nh, tû gi¸ hèi ®o¸i l¹i lµ c«ng cô, ®ßn bÈy ®iÒu tiÕt cung-cÇu ngo¹i tÖ, t¸c
®éng m¹nh mÏ ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong níc.
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 16
ChÝnh s¸ch tû gi¸ t¸c ®éng mét c¸ch nh¹y bÐn vµ m¹nh mÏ ®Õn s¶n xuÊt,
xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, t×nh tr¹ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ,
thu hót vèn ®Çu t, dù tr÷ cña ®Êt níc.
2.4.6. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c«ng cô l·i suÊt tÝn dông
Trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW, l·i suÊt
tÝn dông lµ mét biÕn sè vÜ m« ®Çy nh¹y c¶m vµ lu«n biÕn ®éng. Víi t c¸ch lµ gi¸
vèn, l·i suÊt chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè vÜ m« vµ cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc. ë nh÷ng nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-
êng, l·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ. Mét mÆt nã ®îc thÞ trêng chÊp nhËn víi
t c¸ch lµ yÕu tè ®Ó h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ cña tiÒn vay, mÆt kh¸c Nhµ níc sö dông nã
®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Vai trß cña l·i suÊt tÝn dông trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«.
XÐt trªn tÇm vÜ m«, l·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc,
thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ – x· héi cña ®Êt
níc. Vai trß nµy cña l·i suÊt tÝn dông ®îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu mÆt:
Mét lµ, th«ng qua l·i suÊt tÝn dông cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu chØnh sù cung øng l-
îng tiÒn, quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thu hÑp hay më réng s¶n xuÊt. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn
sè lîng c«ng viÖc lµm trong x· héi t¨ng hay gi¶m, tøc lµ, l·i suÊt tÝn dông (LSTD)
®· cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong x· héi, sù
t¨ng gi¶m s¶n lîng vµ l¹m ph¸t.
Hai lµ, LSTD t¸c ®éng ®Õn tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm d©n c, tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn
tæng cung vµ tæng cÇu cña toµn x· héi. LSTD t¨ng mét mÆt sÏ kÝch thÝch t¨ng tiÕt
kiÖm cña d©n c, gi¶m cÇu ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô, mÆt kh¸c l¹i h¹n chÕ ®Çu t cña
doanh nghiÖp lµm gi¶m cung hµng ho¸ dÞch vô. NÕu LSTD gi¶m sÏ lµm t¨ng tiªu
dïng cña d©n c, t¨ng cÇu ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô, ®ång thêi kÝch thÝch ®Çu t lµm
t¨ng cung hµng ho¸ dÞch vô.
Ba lµ, LSTD cßn ®îc sö dông lµm c«ng cô ®Ó ®iÒu hoµ cung cÇu ngo¹i tÖ,
gãp phÇn c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. B»ng c¸ch n©ng hay h¹ LSTD sÏ hót
hoÆc ®Èy ngo¹i tÖ vµo trong níc hay ra ngoµi níc, lµm t¨ng hoÆc gi¶m cung ngo¹i
tÖ.
Bèn lµ, LSTD lµ ®ßn bÈy kÝch thÝch ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh cã hiÖu qu¶. Trong khung l·i suÊt cho phÐp, ®Ó t¨ng khèi lîng nguån vèn
huy ®éng ®ång thêi më réng quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng, c¸c NHTM cã thÓ
t¨ng l·i suÊt tiÒn gØ vµ gi¶m l·i suÊt cho vay. §©y chÝnh lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c
NHTM. §Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh th¾ng lîi, c¸c NHTM ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p gi¶m
thÊp chi phÝ kinh doanh vµ chi phÝ qu¶n lý. Sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c
NHTM sÏ t¹o ra lîi Ých kinh tÕ chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi víi c¸c
doanh nghiÖp, khi vay vèn ®ßi hái ph¶i sö dông vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm, cã hiÖu
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 17
qu¶, ph¶i thùc sù quan t©m ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o hoµn tr¶
®óng h¹n c¶ vèn vµ l·i.
C¬ chÕ t¸c ®éng cña l·i suÊt tÝn dông ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«.
C¬ chÕ t¸c ®éng qua l·i suÊt tÝn dông lµ c¬ chÕ truyÒn t¶i ¶nh hëng cña chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ tíi nÒn kinh tÕ th«ng qua ph¶n øng d©y chuyÒn gi÷a c¸c møc l·i suÊt vµ
c¸c lo¹i gi¸ c¶ trªn thÞ trêng tµi chÝnh. §©y lµ c¬ chÕ kiÓm so¸t sù biÕn ®éng l·i suÊt
mµ theo ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ t¸c ®éng tíi c¸c bé phËn cÊu thµnh tæng cÇu
th«ng qua nh÷ng ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cña l·i suÊt tíi hµnh vi chi tiªu
cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.(§îc biÓu diÔn qua s¬ ®å trang sau)
ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHTW chñ yÕu ®îc thùc hiÖn th«ng qua hai c¬
chÕ:
C¬ chÕ ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp.
Th«ng qua c¬ chÕ t¸i cÊp vèn cña NHTW ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông,
NHTW thùc hiÖn qu¶n lý gi¸n tiÕp l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi nÒn kinh
tÕ. C¬ chÕ nµy ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: NHTW chØ c«ng bè møc l·i suÊt ¸p
dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay t¸i chiÕt khÊu hoÆc cho vay cÇm cè chøng tõ cã gi¸
cña m×nh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ
theo tõng kú h¹n, tõng ®èi tîng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ sÏ do tæ
chøc tÝn dông Ên ®Þnh, dùa trªn c¬ së cung – cÇu vÒ vèn vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ
trêng.
Khi muèn ®iÒu chØnh l·i suÊt kinh doanh cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn
kinh tÕ, phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng giai ®o¹n, NHTW sÏ ®iÒu
chØnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña m×nh. Tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ trêng tiÒn tÖ
liªn ng©n hµng, cuèi cïng t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt kinh doanh cña tæ chøc tÝn dông.
C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nµy ®îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ
cã hÖ thèng tµi chÝnh ph¸t triÓn. C¬ chÕ nµy còng trë nªn linh ho¹t h¬n, khi bªn
c¹nh c¸c lo¹i l·i suÊt trªn, NHTW chÊp nhËn l·i suÊt do thÞ trêng h×nh thµnh vµ t¸c
®éng vµo l·i suÊt nµy ®Ó duy tr× ë møc mong muèn.
C¬ chÕ ®iÒu hµnh trùc tiÕp.
Th«ng qua c¸c h×nh thøc qu¶n lý l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi
nÒn kinh tÕ, nh quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cô thÓ vÒ tiÒn göi, cho vay, khung l·i
suÊt, trÇn l·i suÊt cho vay, biªn ®é chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n … Thùc chÊt lµ
NHTW quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay tèi ®a hoÆc tiÒn göi tèi thiÓu cña c¸c tæ
chøctÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong ph¹m vi l·i suÊt ®îc phÐp, c¸c tæ chøc tÝn
dông ®îc quyÒn Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh phï hîp. Khi cã c¸c thay ®æi vÒ kinh tÕ
vÜ m«, NHTW cã thÓ xem xÐt ®Ó ®iÒu chØnh giíi h¹n l·i suÊt tèi ®a hîp lý. Nh×n
chung, trong c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn l·i suÊt ngµy cµng ®îc tù do ho¸, cßn ë c¸c
níc cã hÖ thèng tµi chÝnh cha ph¸t triÓn, c¸c quy ®Þnh mang tÝnh qu¶n lý trùc tiÕp
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 18
®îc ¸p dông phæ biÕn h¬n, vµ xu híng chung lµ ngµy cµng gi¶m dÇn sù qu¶n lý trùc
tiÕp nµy.
S¬ ®å : C¬ chÕ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
C«ng cô CSTT
Dù tr÷ ng©n hµng
L·i suÊt liªn ng©n hµng TiÒn c¬ së MB
TiÒn cung øng
Dnî
tÝn dông L·i suÊt thÞ trêng
Gi¸ tµi s¶n L·i suÊt thùc Tû gi¸
Tµi s¶n thÕ chÊp
Tæng cÇu AD
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B
§Ò tµi “Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«” - 19
CH¦¥NG II
§¸nh gi¸ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam
giai ®o¹n tõ 1986 ®Õn nay
I - Qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ qua c¸c giai ®o¹n ë ViÖt Nam nh»m
thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vÜ m«:
§Ó phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt níc, ®ßi hái ph¶i ®æi míi
viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mµ tríc hÕt lµ ph¶i x¸c ®Þnh vµ lùa chän môc tiªu
®iÒu hµnh phï hîp víi ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ nhµ níc. Môc
tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· híng vµo kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ thóc ®Èy t¨ng trëng
kinh tÕ.
1.1.Giai ®o¹n 1986 – 1988
§©y lµ giai ®o¹n ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu
lu«n vît tæng cung, ®ång thêi do thiÕu hôt ng©n s¸ch, Nhµ níc ®· bµnh tríng ph¸t
hµnh tiÒn. V× vËy nÒn kinh tÕ lu«n ë tr¹ng th¸i bÊt æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®¹t kû lôc ba
con sè tøc siªu l¹m ph¸t, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng chËm. T¹i thêi ®iÓm gay cÊn ®ã,
hai thay ®æi lín trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: ®a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ tr-
êng vµ thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d¬ng ®· t¹o thµnh xung lùc m¹nh nhÊt ®Ó ®Èy
lïi l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng.
1.2.Giai ®o¹n 1989 – 1991
C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®· cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh c¾t ®îc c¬n sèt l¹m ph¸t
cao, nhng vÉn ë møc trªn 66% n¨m 1990 – 1991, v× nguån lùc cho nÒn kinh tÕ
®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi theo kinh tÕ thÞ trêng. NHTW c«ng bè
c¸c møc l·i suÊt cô thÓ ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông lµm c¬ së Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt
kinh doanh, thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt ©m. Thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ “th¾t chÆt”, sau
®ã níi láng dÇn nh»m kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ, thùc hiÖn
cho vay t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c NHTM.
1.3.Giai ®o¹n 1992 – 1995
Sù æn ®Þnh kinh tÕ ®· ®i vµo chÕ ®é dõng do Nhµ níc ®· nhËn thøc ®îc râ nÐt
t¸c ®éng cña cung øng tiÒn tÖ lªn l¹m ph¸t. V× vËy viÖc cung øng tiÒn cho béi chi
ng©n s¸ch ®· chÊm døt, thay thÕ b»ng viÖc vay d©n, vay níc ngoµi. C¸c biÖn ph¸p
vµ h×nh thøc vay dÇn dÇn ®îc c¶i thiÖn nh»m huy ®éng cao nguån vèn nhµn rçi
trong d©n c. Bªn c¹nh viÖc ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ níc, viÖc vay nî níc
ngoµi còng ®îc khai th¸c triÖt ®Ó. KÕt qu¶ lµ tõ n¨m 1992 – 1994 Nhµ níc kh«ng
cßn ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï ®¾p béi chi cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
Trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh chiÒu híng thuËn lîi cho
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh phñ lu«n chó träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, quan t©m ®Õn
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ níc, ph¸p
§Ò ¸n m«n häc kinh tÕ ph¸t triÓn §Æng Minh Ngäc - Líp KTPT 43 B