Năng lực lãnh đạo của cán bộ quản lý cấp trung nghiên cứu tình huống tại công ty cổ phần vinaconex 25

  • 146 trang
  • file .pdf
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------------------
ĐỖ NGỌC HẢI
NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA CÁN BỘ QUẢN LÝ CẤP TRUNG:
NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN VINACONEX 25
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
-----------------------
ĐỖ NGỌC HẢI
NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA CÁN BỘ QUẢN LÝ CẤP TRUNG:
NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN VINACONEX 25
CHUYEN NGANH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ SỐ: 60340102
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐỖ TIẾN LONG
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
TS. ĐỖ TIẾN LONG PGS.TS. TRẦN ANH TÀI
Hà Nội - 2015
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cám ơn quý Thầy, Cô của Trường Đại Học Kinh Tế đại
học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy cho tôi nhiều kiến thức quý báu trong
suốt thời gian theo học tại trường.
Xin chân thành cám ơn TS. Đỗ Tiến Long, người đã tận tình hướng dẫn tôi
thực hiện luận văn này.
Xin chân thành cám ơn qúy Thầy, Cô trong Hội đồng chấm luận văn tốt
nghiệp đã đóng góp ý kiến thiết thực cho luận văn.
Xin chân thành cám ơn Ban lãnh đạo và cán bộ nhân viên Công ty cổ phần
Vinaconex 25 đã tạo điều kiện để tôi được tham gia khóa học cũng như đã đóng
góp nhiều ý kiến đánh giá thiết thực trong quá trình hoàn thành luận văn này.
Xin cám ơn Ban cán sự lớp QH-2012-E.CH đã giúp đỡ tôi trong suốt quá
trình thực hiện đề tài này.
Tác giả
ĐỖ NGỌC HẢI
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trên trong luận văn là trung thực và chưa từng được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả
ĐỖ NGỌC HẢI
TÓM TẮT
Phát triển năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp trung, đội ngũ thường
đóng vai trò rất quan trọng trong chiến lược phát triển của các doanh nghiệp lấy con
người làm nền tảng, sẽ góp phần vào công tác hoàn thiện nhân sự lãnh đạo của
doanh nghiệp. Năm 2015 là năm đầu tiên của giai đoạn phát triển 2015 - 2020, là
năm Công ty tập trung hoàn thiện nhân sự cấp trung và chuẩn bị đội ngũ để quy
hoạch lên lãnh đạo cấp cao, không những đảm bảo hoàn thành mục tiêu chiến lược
của giai này mà quan trọng hơn là phát triển đột phá trong giai đoạn tiếp theo. Với
tầm quan trọng như trên, bản thân tác giả cũng là một cán bộ Quản lý cấp trung của
Công ty, tác giả đã chọn đề tài "Năng lực lãnh đạo của cán bộ Quản lý cấp trung:
Nghiên cứu tình huống tại Công ty cổ phần Vinaconex 25" để nghiên cứu nhằm đề
ra giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp trung, đáp ứng
được yêu cầu phát triển của Công ty trong giai đoạn 2015 - 2020 và các giai đoạn
phát triển tiếp theo.
Qua đề tài này, tác giả đã rà soát lại năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý
cấp trung hiện tại, đánh giá công tác phát triển đội ngũ lãnh đạo đang thực hiện, xây
dựng hệ thống các tiêu chí năng lực lãnh đạo cần có cho một Quản lý cấp trung phù
hợp và có cơ sở lý luận để từ đó xây dựng các giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo
cho đội ngũ Quản lý cấp trung của Công ty. Bên cạnh đó, đây cũng là cơ sở để
Công ty có thể củng cố lại công tác đánh giá năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý
cấp trung một cách có hệ thống, bài bản, góp phần giúp mỗi cán bộ Quản lý cấp
trung trong Công ty cổ phần Vinaconex 25 nhận thức được tầm quan trọng của việc
rèn luyện nâng cao năng lực lãnh đạo của mình, tự tin hơn trong công tác lãnh đạo
để có thể dẫn dắt phòng ban, đơn vị trực thuộc, bộ phận của mình không những
hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao mà còn có được những bước thay đổi để theo
kịp sự thay đổi của tổ chức cũng như toàn xã hội.
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...................................................................................... I
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. II
DANH MỤC HÌNH VẼ ............................................................................................ III
PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài: .......................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: ........................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ............................................................ 3
4. Những đóng góp chủ yếu của luận án: ....................................................... 3
5. Kết cấu của luận văn: ............................................................................... 4
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và Cơ sở khoa học về năng lực lãnh
đạo và phát triển năng lực lãnh đạo cho Quản lý cấp trung. ........................ 5
1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu. ............................................................. 5
1.2.Lãnh đạo, năng lực lãnh đạo. .................................................................. 7
1.2.1. Lãnh đạo............................................................................................7
1.2.2. Năng lực lãnh đạo. ............................................................................8
1.2.3. Quản lý cấp trung (Quản lý cấp trung). ............................................8
1.2.4. Vai trò, đặc điểm và năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung. .......8
1.2.5. Mối quan hệ giữa Lãnh đạo, cấp dưới và tổ chức...........................10
1.2.6. Lãnh đạo và tình huống...................................................................10
1.2.7. Phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý. ................................................11
1.2.8. Một số quan niệm chưa đúng về lãnh đạo như sau. ........................12
1.3.Tiêu chí năng lực lãnh đạo. ................................................................... 13
Tiêu chí 1: Tầm nhìn...................................................................................14
Tiêu chí 2: Hiểu mình - hiểu người. ...........................................................15
Tiêu chí 3: Năng lực giải quyết vấn đề và ra quyết định. ...........................17
Tiêu chí 4: Năng lực phân quyền và ủy quyền. ..........................................18
Tiêu chí 5: Năng lực tạo động lực. .............................................................21
Tiêu chí 6: Năng lực giao tiếp lãnh đạo. .....................................................25
Tiêu chí 7: Năng lực gây ảnh hưởng và xây dựng hình ảnh .......................27
1.4.Phát triển năng lực lãnh đạo.................................................................. 29
1.5.Kinh nghiệm công tác phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung 30
Tóm tắt chương 1:...................................................................................... 31
Chương 2. Phương pháp luận và thiết kế nghiên cứu.................................................... 34
2.1.Xác định nhiệm vụ: .............................................................................. 34
2.2.Các bước thiết kế luận văn: .................................................................. 34
2.3.Phương pháp nghiên cứu: ..................................................................... 37
2.4.Phương pháp thu thập số liệu và số liệu nghiên cứu. ............................... 37
2.4.1. Số liệu thứ cấp. ...............................................................................37
2.4.2. Số liệu sơ cấp. .................................................................................38
2.4.3. Đối tượng nghiên cứu, quy mô mẫu. ..............................................38
2.4.4. Các hạn chế của phương pháp nghiên cứu. ....................................38
Chương 3. Thực trạng năng lực lãnh đạo và phát triển năng lực lãnh đạo của
Quản lý cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25. ............................... 39
3.1. Tổng quan về Công ty cổ phần Vinaconex 25. ...............................39
3.1.1. Giới thiệu về Công ty cổ phần Vinaconex 25. ................................39
3.1.2. Cơ cấu tổ chức doanh nghiệp và đội ngũ Quản lý cấp trung. .........39
3.2. Xây dựng tiêu chí năng lực lãnh đạo đội ngũ Quản lý cấp trung. ..40
3.3. Đánh giá thực trạng năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp
trung. ...............................................................................................44
3.3.1. Thực trạng kiến thức chung về lãnh đạo và năng lực lãnh đạo. .....44
3.3.2. Thực trạng kỹ năng lãnh đạo của Quản lý cấp trung. .....................46
3.4. Nội dung và phương pháp phát triển đội ngũ Quản lý cấp trung tại
Công ty cổ phần Vinaconex 25. ......................................................60
3.5. Nhân tố tác động đến công tác phát triển năng lực lãnh đạo của
Quản lý cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25. ...................61
3.6. Đánh giá chung. ..............................................................................63
3.6.1. Những ưu điểm của thực trạng năng lực lãnh đạo công tác phát
triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung. ..............................63
3.6.2. Những hạn chế về năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung và công
tác phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung. .................63
3.6.3. Những nguyên nhân ảnh hưởng đến thực trạng năng lực lãnh đạo và
công tác phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung. ........64
Chương 4. Giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo cho Quản lý cấp trung tại Công
ty cổ phần Vinaconex 25. ............................................................................. 65
4.1.Sự cần thiết phải nâng cao năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp
trung. ................................................................................................. 65
4.2. Xây dựng bảng tiêu chí năng lực lãnh đạo áp dụng cho đội ngũ Quản lý
cấp trung. ............................................................................................ 66
4.3. Xác định chênh lệch giữa thực trạng và yêu cầu của năng lực lãnh đạo. ... 68
4.4. Giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo đội ngũ Quản lý cấp trung. .......... 69
4.4.1. Ban hành bảng tiêu chuẩn chức danh cho đội ngũ Quản lý cấp trung. .. 69
4.4.2. Giải pháp nâng cao nhận thức về phát triển năng lực lãnh đạo. ............ 70
4.4.3. Giải pháp phát triển các kỹ năng, năng lực lãnh đạo. .......................... 71
4.4.4. Phương pháp phát triển năng lực lãnh đạo đội ngũ Quản lý cấp trung: . 77
4.4.5. Kế hoạch thực hiện, nguồn lực và biện pháp bảo đảm thực thi ............ 80
4.4.6. Những kiến nghị hạn chế những ảnh hưởng đến công tác phát triển
năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp trung. .................................. 82
Tóm tắt Chương 4 ...................................................................................... 82
KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 85
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 92
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Công ty Công ty cổ phần Vinaconex 25.
ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông Công ty cổ phần Vinaconex 25
ĐHĐCĐ Công ty
HĐQT Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Vinaconex 25
HĐQT Công ty
Ban điều hành Lãnh đạo cấp cao của Công ty cổ phần Vinaconex 25
Ban điều hành Công ty gồm Tổng giám đốc, các phó tổng giám đốc và kế toán
trưởng
Trưởng phòng và Gồm các trưởng phòng, trưởng ban quản lý dự án, chỉ
tương đương: huy trưởng, giám đốc các nhà máy trực thuộc, giám đốc
công ty con.
Phó phòng và tương Gồm các phó phòng, phó ban quản lý dự án, chỉ huy phó,
đương: phó giám đốc các nhà máy trực thuộc, phó giám đốc công
ty con, kỹ sư trưởng công trình, nhóm trưởng thuộc các
phòng, ban quản lý dự án.
QLCT Quản lý cấp trung
NĐ Nghị định
QĐ Quyết định
NQ Nghị quyết
NXB Nhà xuất bản
i
DANH MỤC BẢNG
Ký hiệu Tên hình vẽ Trang
Nội dung phỏng vấn xây dựng tiêu chí năng lực lãnh đạo
Bảng 3.1. 41
cho Quản lý cấp trung
Xây dựng tiêu chí năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý
Bảng 3.2. 42
cấp trung
Tổng hợp thực trạng nhận thức về lý thuyết lãnh đạo của
Bảng 3.3. 44
Quản lý cấp trung
Nội dung phỏng vấn đánh giá năng lực lãnh đạo của Quản
Bảng 3.4. 46
lý cấp trung
Bảng 3.5. Thực trạng tầm nhìn của Quản lý cấp trung 47
Thực trạng năng lực hiểu mình - hiểu người của Quản lý
Bảng 3.6. 49
cấp trung
Thực trạng năng lực giải quyết vấn đề và ra quyết định của
Bảng 3.7. 51
Quản lý cấp trung
Thực trạng năng lực Phân quyền và ủy quyền của Quản lý
Bảng 3.8. 52
cấp trung
Bảng 3.9. Thực trạng năng lực Tạo động lực của Quản lý cấp trung 54
Thực trạng năng lực Giao tiếp lãnh đạo của Quản lý cấp
Bảng 3.10. 56
trung
Thực trạng năng lực gây ảnh hưởng và xây dựng hình ảnh
Bảng 3.11. 57
của Quản lý cấp trung
Bảng 3.12. Tổng hợp thực trạng lãnh đạo của Quản lý cấp trung 59
Bảng tiêu chí năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý cấp
Bảng 4.1. 67
trung
Bảng 4.2. Kế hoạch thực hiện giải pháp 80
ii
DANH MỤC HÌNH VẼ
Ký hiệu Tên hình vẽ Trang
Hình 1.1. Tháp nhu cầu Maslow 23
iii
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh gay gắt và khốc liệt,
ngoài vai trò của ban lãnh đạo cấp cao của doanh nghiệp thì vai trò của các bộ Quản
lý cấp trung ngày càng được nâng cao và mang tính quyết định trong hoạt động của
mỗi tổ chức, mỗi doanh nghiệp.
Công ty cổ phần Vinaconex 25 là một doanh nghiệp đang phát triển mạnh,
phát triển dựa trên nền tảng con người. Đặc thù ở Công ty là giao việc mang tính ủy
quyền cao, đồng thời công tác quy hoạch cán bộ cũng được đặt lên hàng đầu. Vì
vậy, ngoài việc chú trọng hoàn thiện năng lực lãnh đạo cấp cao, Công ty luôn ưu
tiên phát triển năng lực lãnh đạo cho đội ngũ là các trưởng phó phòng, ban, đơn vị,
kỹ sư trưởng, nhóm trưởng,... công tác này còn nhằm phát huy tối đa nguồn lực con
người trong tổ chức. Điều này, đòi hỏi đội ngũ Quản lý cấp trung này phải trở thành
những người lãnh đạo, có như vậy họ mới dẫn dắt tổ chức hạt nhân của mình bắt
nhịp được với sự phát triển của Công ty. Bên cạnh đó, giúp Công ty chủ động hơn
trong công tác quy hoạch lãnh đạo cấp cao cho những năm tiếp theo.
Tuy nhiên, trong những năm qua, đội ngũ Quản lý cấp trung của Công ty cổ
phần Vinaconex 25 chỉ mới phát triển về số lượng, phần lớn được cất nhắc lên từ
các cán bộ có kinh nghiệm quản lý kỹ thuật và giỏi về chuyên môn, có thái độ tích
cực trong công việc. Còn kỹ năng lãnh đạo chưa được đào tạo một cách bài bản, có
hệ thống, mà chủ yếu có được từ bản năng và tự học hỏi từ kinh nghiệm người đi
trước. Đồng thời, hệ thống đánh giá năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý cấp
trung vẫn còn đang xây dựng và theo yêu cầu của Hội đồng quản trị, Công ty sẽ
hoàn thiện bảng tiêu chí kèm theo kết quả rà soát đánh giá và giải pháp nâng cao
năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý cấp trung để trình Đại hội đồng cổ đông của
Công ty vào cuối Quý I năm 2015.
Do đó, nghiên cứu ứng dụng thực hành đề tài: "Năng lực lãnh đạo của Quản
lý cấp trung: Nghiên cứu tình huống tại Công ty cổ phần Vinaconex 25" là cần thiết
cần để xây dựng một bảng tiêu chí năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý cấp
1
trung, phục vụ công tác đánh giá và đề ra các giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo
cho đội ngũ Quản lý cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25.
Nội dung của đề tài sẽ trả lời được câu hỏi: Làm thế nào để phát triển năng
lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25 nhằm
góp phần hoàn thành mục tiêu chiến lược 2015 - 2020 và các giai đoạn phát triển
tiếp theo.
Đây là đề tài nghiên cứu về công tác quản trị một doanh nghiệp. Với mục
tiêu cần hướng tới của đề tài, trên cơ sở những kiến thức đã học trong các môn Lãnh
đạo, Quản trị nhân sự, Văn hóa doanh nghiệp và một số môn khác cùng với tài liệu
tham khảo sẽ đảm bảo lượng kiến thức để xây dựng đề tài thành công.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu:
Đề ra giải pháp nhằm phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung tại
Công ty cổ phần Vinaconex 25, góp phần thực hiện nhiệm vụ về nhân sự cấp trung
do Hội đồng quản trị đề ra để thực hiện hoàn thành tốt mục tiêu chiến lược giai
đoạn 2015 - 2020 và các giai đoạn phát triển tiếp theo.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu vấn đề lý thuyết chung về năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp
trung và công tác Phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung tại doanh
nghiệp.
- Xây dựng bảng tiêu chí năng lực lãnh đạo cho Quản lý cấp trung tại Công ty
cổ phần Vinaconex 25.
- Đánh giá thực trạng năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung và công tác
phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex
25.
- Đưa ra các giải pháp nhằm phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp
trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25.
2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của luận án:
Nghiên cứu về năng lực lãnh đạo và phát triển năng lực lãnh đạo của Quản lý
cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25.
Đề tài sẽ đi sâu nghiên cứu năng lực của đội ngũ Quản lý cấp trung là các
Trưởng và phó các phòng ban; Chỉ huy trưởng và Chỉ huy phó các công trường;
Giám đốc và phó giám đốc các Nhà máy và công ty con, Kỹ sư trưởng; Nhóm
trưởng ở các phòng ban của Công ty cổ phần Vinaconex 25 để góp phần thực hiện
thành công nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng bảng tiêu chí năng lực lãnh đạo và các
giải pháp dào tạo phát triển năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý cấp trung mà
Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Vinaconex 25 đề ra để củng cố năng lực của đội
ngũ Quản lý cấp trung, dự nguồn nhân sự để bổ sung cho lãnh đạo cấp cao, hoàn
thành mục tốt tiêu chiến lược cho giai đoạn phát triển 2015 - 2020 và tầm nhìn
chiến lược sau năm 2020.
Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi về không gian: tại Công ty cổ phần Vinaconex 25, thành phố Đà
Nẵng.
Phạm vi về thời gian: đánh giá công tác phát triển năng lực lãnh đạo Quản lý
cấp trung từ năm 2009 đến nay. Giải pháp để phát triển giai đoạn 2015 - 2020,
chuẩn bị cho giai đoạn phát triển tiếp theo.
Chỉ giới hạn trong phạm vi nghiên cứu năng lực lãnh đạo, không đề cập sâu
đến năng lực quản lý, hành vi thái độ cũng như kinh nghiệm chuyên môn mà chỉ
phân tích những ảnh hưởng của hành vi thái độ đến phát triển năng lực lãnh đạo.
4. Những đóng góp chủ yếu của luận án:
- Xây dựng bảng tiêu chí về năng lực lãnh đạo cho đội ngũ Quản lý cấp trung,
ứng dụng trong công tác đánh giá cán bộ Quản lý cấp trung.
- Đánh giá năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp trung hiện tại của Công
ty cổ phần Vinaconex 25. Đánh giá các rào cản sinh ra từ thực hiện mục tiêu chiến
lược nhân sự trong các giai đoạn phát triển.
3
- Đề xuất các giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo của đội ngũ Quản lý cấp
trung, đảm bảo nguồn nhân sự cấp trung đáp ứng yêu cầu phát triển Công ty, góp
phần thực hiện nhiệm vụ về nhân sự cấp trung do Hội đồng quản trị đề ra để thực
hiện hoàn thành mục tiêu chiến lược giai đoạn 2015 - 2020 và các giai đoạn phát
triển tiếp theo.
5. Kết cấu của luận văn:
Lời mở đầu
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và Cơ sở khoa học về năng lực
lãnh đạo và phát triển năng lực lãnh đạo cho Quản lý cấp trung.
Chương 2. Phương pháp luận và thiết kế nghiên cứu.
Chương 3. Thực trạng năng lực lãnh đạo và phát triển năng lực lãnh đạo của
Quản lý cấp trung tại Công ty cổ phần Vinaconex 25.
Chương 4. Giải pháp phát triển năng lực lãnh đạo cho Quản lý cấp trung tại
Công ty cổ phần Vinaconex 25.
Kết luận.
4
Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và Cơ sở khoa học về năng lực
lãnh đạo và phát triển năng lực lãnh đạo cho Quản lý cấp trung.
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu.
Tình hình nghiên cứu trong nước.
Phần lớn các nghiên cứu trước đây đều tập trung chủ yếu vào lãnh đạo cấp
cao, tức là những người đứng đầu một doanh nghiệp. Như Luận án tiến sĩ của Đặng
Ngọc Sự: Năng lực lãnh đạo - Nghiên cứu tình huống của lãnh đạo các doanh
nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (12/2011): Nghiên cứu năng lực lãnh đạo cấp cao
(người đứng đầu) của các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Một số nghiên cứu khác cũng nghiên cứu về phát triển năng lực của cán bộ
nhưng không tách riêng và xoáy sâu vào năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung.
Chương trình nhân sự lãnh đạo của Công ty cổ phần Vinaconex 25 đã có đề
cập đến vai trò lãnh đạo của Quản lý cấp trung, tuy nhiên mới chỉ nằm trong giai
đoạn đang xây dựng bảng tiêu chí năng lực lãnh đạo cần có cho Quản lý cấp trung.
Do đó, ở Công ty hiện nay vẫn chưa có hệ thống lý luận nào về năng lực lãnh đạo
và các tiêu chí năng lực lãnh đạo áp dụng cho Quản lý cấp trung.
Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài:
Một số tác giả đã nghiên cứu về lãnh đạo, năng lực lãnh đạo trên thế giới,
trong đó cũng khẳng định được lãnh đạo có ở mọi cấp độ, từ các vị trí đứng đầu các
nhóm nhỏ cho đến các tổ chức lớn và các tập đoàn. Năng lực lãnh đạo cũng bao
gồm nhiều yếu tố, trong đó kỹ năng lãnh đạo cũng được xem là một trong những
yếu tố rất quan trọng. Bên cạnh đó, mỗi góc nhìn khác nhau về phát triển năng lực
lãnh đạo, mỗi tác giả nghiên cứu đề cập phát triển năng lực lãnh đạo theo mỗi cách
khác nhau, tuy nhiên đều khẳng định được năng lực lãnh đạo có thể được đào tạo và
phát triển được. Một số các nghiên cứu này đã chuyển thể thành những cuốn sách,
cuốn giáo trình đã và đang lưu hành như:
+ John C. Maxwell, 1993. Phát triển kỹ năng lãnh đạo. Dịch từ tiếng Anh.
Người dịch Đinh Việt Hòa và Nguyễn Thị Kim Oanh, 2011. Hà Nội: NXB Lao
động - Xã hội. Theo Maxwell, tùy theo mỗi giai đoạn phát triển kỹ năng lãnh đạo
5
mà người lãnh đạo sẽ được chia thành 5 cấp độ lãnh đạo: Cấp độ 1: Chức vị (mọi
người đi theo bạn vì họ buộc phải theo); Cấp độ 2: Sự chấp thuận (mọi ngưòi đi
theo bạn vì họ muốn thế); Cấp độ 3: Định hướng kết quả (mọi ngưòi đi theo bạn vì
những gì bạn đã làm cho tổ chức); Cấp độ 4: Phát triển con người (mọi người đi
theo bạn vì những gì bạn đã làm cho họ); Cấp độ 5: Cá nhân (mọi người đi theo bạn
vì bạn là ai và bạn đại diện cho điều gì). Đồng thời, Maxwell cũng chỉ ra rằng, lãnh
đạo không phải chỉ dành riêng cho những người sinh ra để làm lãnh đạo mà muốn
làm một nhà lãnh đạo, thì phải có những phẩm chất được lĩnh hội và trau dồi qua
thời gian, kết hợp với khát vọng và quyết tâm trở thành lãnh đạo.
+ Barrow, 1977. The variables of leadership: A review and conceptual
framework. Academy of Management Review. Theo Barrow, năng lực lãnh đạo bao
gồm kiến thức, hành vi thái độ, kỹ năng. Trong đó, kỹ năng lãnh đạo bao gồm 7 yếu
tố cấu thành gồm tầm nhìn, khả năng gây ảnh hưởng và xây dựng hình ảnh, năng
lực phân quyền và ủy quyền, năng lực xác định vấn đề và ra quyết định, năng lực
tạo động lực, năng lực giao tiếp lãnh đạo, khả năng hiểu mình - hiểu người. Để trở
thành nhà lãnh đạo thành công, một trong những cách quan trọng đó là phát triển
các kỹ năng lãnh đạo trong 7 yếu tố cấu thành này. Đồng thời các kỹ năng này cũng
có thể được đào tạo và phát triển.
+ John Adair, 2007. Phát triển kỹ năng lãnh đạo. dịch từ tiếng Anh. Người
dịch Bích Nga và Lan Nguyên, 2008. Hồ Chí Minh: NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí
Minh. Theo John Adair, xét theo đặc điểm tính cách của người lãnh đạo, để phát
triển năng lực lãnh đạo thì cần phải rèn luyện để phát triển những phẩm chất như
nhiệt tình, chính trực, bền chí, công bằng, sôi nổi, khiêm tốn, tự tin. Xét theo kỹ
năng lãnh đạo hiệu quả thì phải phát triển các kỹ năng lãnh đạo như lập mục tiêu,
truyền đạt thông tin, tạo động lực thúc đẩy, xây dựng hình ảnh,...
+ Katz, 1995 đưa nhận định rằng một nhà lãnh đạo phụ thuộc vào ba kỹ
năng cơ bản gồm: năng lực chuyên môn gồm kiến thức và kỹ năng, kỹ năng nhân sự
và kỹ năng tư duy tổng thể. Trong đó, kỹ năng hàm ý là những gì mà người lãnh
đạo có thể làm được và học được.
6
1.2. Lãnh đạo, năng lực lãnh đạo.
Thuật ngữ "lãnh đạo" được nhìn dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Dưới khía
cạnh là một con người thì lãnh đạo ở đây được hiểu là một người đứng đầu một tổ
chức, dẫn dắt tổ chức thực hiện mục tiêu của tổ chức. Dưới khía cạnh là một hoặc
một chuỗi các hành động hay hành vi thì lãnh đạo chính là hoạt động dẫn dắt, chỉ
đạo một tổ chức hành động thực hiện mục tiêu của tổ chức.
1.2.1. Lãnh đạo.
Trước hết, ta đề cập đến khái sự lãnh đạo. Có rất nhiều định nghĩa về sự lãnh
đạo, trong đó có một số định nghĩa sau phù hợp với tình huống nghiên cứu:
+ Theo John C. Maxwell (1993, trang 20) định nghĩa: “Lãnh đạo là gây
ảnh hưởng”.
+ Theo Richard L. Hughes và cộng sự (2009, trang 34), việc lãnh đạo được
định nghĩa như là: “Một quá trình gây ảnh hưởng đến một nhóm có tổ
chức nhằm đạt được các mục đích của tổ chức đó”.
+ Theo Warren Bennis (1989), định nghĩa Lãnh đạo là khả năng dịch tầm
nhìn thành hiện thực.
Có nhiều định nghĩa khác nhau về lãnh đạo, trong đó, định nghĩa của Richard
L. Hughes và cộng sự là bao trùm. Định nghĩa này đều phù hợp với nhiều cách tiếp
cận khác nhau. Tiếp cận về tính hiệu quả thì nhấn mạnh được vấn đề đạt được mục
tiêu của tổ chức; tiếp cận theo đối tượng thì lãnh đạo phải gắng với một tổ chức nhất
định, không có tổ chức thì sẽ không có sự lãnh đạo; Lãnh đạo là sự gây ảnh hưởng,
và là gây ảnh hưởng có mục đích, theo cách tiếp cận này cũng phù hợp với định
nghĩa của của tác giả John C. Maxwell; Đồng thời, nói đến lãnh đạo thì phải nói đến
một quá trình không phải là một vị trí, là quá trình tương tác qua lại giữa người lãnh
đạo và cấp dưới trong những tình huống và hoàn cảnh nhất định.
Theo cách tiếp cận trên, thì định nghĩa về lãnh đạo xuyên suốt mục tiêu
nghiên cứu: Lãnh đạo là một quá trình gây ảnh hưởng đến một nhóm có tổ chức
nhằm đạt được các mục đích của tổ chức đó.
7
1.2.2. Năng lực lãnh đạo.
Theo Warren Bennis và Burt Nanus (1985) năng lực lãnh đạo là tổng hợp các
kiến thức, kỹ năng và hành vi thái độ mà một người lãnh đạo cần có. Trong đó, kỹ
năng bao gồm kỹ năng lãnh đạo và kỹ năng quản lý.
Trong phạm vi đề tài này, tác giả không đi sâu nghiên cứu đến kiến thức,
hành vi thái độ, kỹ năng quản lý mà chỉ nghiên cứu phần kỹ năng lãnh đạo. Tuy
nhiên hành vi thái độ, phẩm chất của người lãnh đạo có ảnh hưởng rất lớn hiệu quả
công tác phát triển kỹ năng lãnh đạo, cũng như trở thành nhà lãnh đạo thành công.
Theo đó, có thể hiểu, năng lực lãnh đạo trong phạm vi là các kỹ năng lãnh
đạo (được gọi chung là năng lực lãnh đạo) như là các “kỹ năng mềm” mà một người
lãnh đạo sử dụng để tương tác với đối tượng lãnh đạo, gồm các kỹ năng như kỹ
năng gây ảnh hưởng, truyền đạt tầm nhìn, chia sẽ tầm nhìn, ra quyết định, giải quyết
vấn đề, giao tiếp, đàm phán, ủy quyền, chia sẽ quyền lực, tạo động lực,...
1.2.3. Quản lý cấp trung (QLCT).
Quản lý cấp trung là người quản lý, điều hành các phòng ban chức năng; các
đơn vị trực thuộc (ban chỉ huy một công trường xây dựng, đội sản xuất, nhà máy, xí
nghiệp, công ty con...); các bộ phận (các tổ, nhóm chuyên trách thuộc các phòng
ban, đơn vị) của một tổ chức, một doanh nghiệp,...
Nhiệm vụ của cán bộ Quản lý cấp trung là thực hiện vai trò quản lý, lãnh
đạo, dẫn dắt các phòng ban, đơn vị trực thuộc, các bộ phận của mình thực hiện
nhiệm vụ do tổ chức, doanh nghiệp và lãnh đạo cấp cao giao cho.
1.2.4. Vai trò, đặc điểm và năng lực lãnh đạo của Quản lý cấp trung.
Một Quản lý cấp trung trong tổ chức thường có vai trò: là người giữ thông
tin của tổ chức - theo dõi, truyền đạt, phát ngôn thông tin liên quan đến tổ chức của
mình, vai trò là người ra quyết định - khởi tạo, xử lý, phân bổ nguồn lực, đàm phán
trong và ngoài tổ chức, vai trò là người liên lạc - phối hợp với các tổ chức khác. Thể
hiện tất cả vai trò này trong một tổ chức của mình đều gắng liền với năng lực lãnh
đạo của người đứng đầu tổ chức đó.
8