Năng lực cạnh tranh của ngân hàng phát triển nhà đồng bằng sông cửu long chi nhánh lâm đồng trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

  • 96 trang
  • file .pdf
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
NGUYỄN THẾ CƯỜNG
NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG
PHÁT TRIỂN NHÀ ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU
LONG CHI NHÁNH LÂM ĐỔNG TRONG ĐIỀU
KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
Đà Lạt – 2012
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
NGUYỄN THẾ CƯỜNG
NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN
NHÀ ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG CHI NHÁNH LÂM
ĐỔNG TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
Chuyên ngành: Tài chính và ngân hang
Mã số: 60 34 20
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ THƯ
Đà Lạt – 2012
Mục lục
Trang
Danh mục các ký hiệu viết tắt ........................................................................... i
Danh mục các bảng và sơ đồ ............................................................................ ii
LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
Chương 1: Cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của NHTM Việt Nam trong
điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế .................................................................... 4
1.1 Một số vấn đề chung về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại
Việt Nam trong điệu kiện hội nhập kinh tế quốc tế và những ảnh hưởng .......... 4
1.1.1 Khái niệm về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh ............................ 4
1.1.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến cạnh tranh trong hoạt động ngân
hàng thương mại .............................................................................................. 7
1.1.3 Những đặc điểm của cạnh tranh đối với hoạt động ngân hàng
thương mại ...................................................................................................... 10
1.2 Tác động của việc gia nhập WTO đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng
thương mại Việt Nam ...................................................................................... 15
1.2.1 Những cam kết của Việt Nam liên quan đến lĩnh vực ngân hàng
trong đàm phán gia nhập WTO......................................................................... 15
1.2.2 Những tác động của việc gia nhập WTO đến năng lực cạnh tranh
của ngân hàng thương mại Việt Nam................................................................ 18
1.3 Bài học kinh nghiệm về nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng
Trung Quốc ...................................................................................................... 20
Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát triển nhà đồng
bằng sông Cửu Long trên địa bàn Lâm Đồng ................................................... 25
2.1 Thực trạng hoạt động của ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu
Long chi nhánh Lâm Đồng ............................................................................... 25
2.1.1 Giới thiệu sơ lược về ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông
Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng ....................................................................... 25
2.1.2 Cơ cấu tổ chức ............................................................................... 26
2.1.3 Hiệu quả kinh doanh của ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng
sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng trong 5 năm qua ..................................... 27
2.2 Phân tích năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Phát triển nhà đồng
bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng ...................................................... 31
2.2.1 Các chỉ tiêu .................................................................................... 31
2.2.2 So sánh các chỉ tiêu với một số ngân hàng thương mại khác trên
địa bàn .............................................................................................................. 44
2.3 Đánh giá chung về thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát
triển nhà đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng .............................. 47
2.3.1 Những kết quả đạt được ................................................................. 47
2.3.2 Những thuận lợi ............................................................................. 47
2.3.3 Những khó khăn, tồn tại................................................................. 48
Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát triển
nhà đồng bằng sông Cửu Long Lâm Đồng trong điều kiện hội nhập kinh tế
quốc tế ..............................................................................................................
......................................................................................................................... 55
3.1 Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát triển nhà
đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng đến 2015............................... 55
3.1.1 Định hướng phát triển kinh tế Lâm Đồng đến năm 2015................ 55
3.1.2 Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát
triển nhà đồng bằng sông Cửu Long phục vụ phát triển kinh tế Lâm Đồng ...... 58
3.2 Nhóm giải pháp mở rộng và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng Phát
triển nhà đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng ............................... 59
3.2.1 Các giải pháp mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh doanh ............... 59
3.2.2 Các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng ................................... 70
3.3 Hạn chế sử dụng các biện pháp quản lý hành chính vào hoạt động ngân
hàng.................................................................................................................. 78
3.4 Một số giải pháp hỗ trợ khác....................................................................... 79
3.4.1 Mở rộng chức năng hoạt động của ngân hàngở lĩnh vực đầu tư
khai thác bất động sản nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn khi xử lý tài sản đảm
bảo.................................................................................................................... 79
3.4.2 Nâng cao hiệu quả công tác xử lý tài sản bảo đảm của các cơ
quan chức năng có liên quan ............................................................................. 80
KẾT LUẬN ...................................................................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 84
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
BIDV Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam
CBNV Cán bộ nhân viên
CNTT Công nghệ thông tin
CSTT Chính sách tiền tệ
DN Doanh nghiệp
DV Dịch vụ
ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long
KD Kinh doanh
KH Khách hàng
PGD Phòng giao dịch
MHB Ngân hàng phát triển nhà Đồng bằng sông cửu long
NH Ngân hàng
NHNN Ngân hàng nhà nước
NHTMNN Ngân hàng thương mại Nhà nước
NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần
ROA Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản
SP Sản phẩm
SXKD Sản xuất kinh doanh
TCTD Tổ chức tín dụng
TSĐB Tài sản đảm bảo
VCB Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương
VHĐ Vốn huy động
XNK Xuất nhập khẩu
WTO Tồ chức thương mại thế giới
ii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
Bảng 2.1 Tài sản có của MHB Lâm Đồng từ 2009 - 2011
Bảng 2.2 Hiệu quả kinh doanh của MHB Lâm Đồng từ 2009 - 2011
Bảng 2.3 Hệ số ROA của MHB Lâm Đồng từ 2009 - 2011
Bảng 2.4 Tình hình nợ xấu, nợ quá hạn MHB Lâm Đồng từ 2009 - 2011
Bảng 2.5 Nguồn vốn huy động MHB Lâm Đồng từ 2009 - 2011
Bảng 2.6 Hoạt động tín dụng MHB Lâm Đồng từ 2009 - 2011
Bảng 2.7 Vốn huy động của một số NHTM trên địa bàn Lâm Đồng
Bảng 2.8 Dư nợ của một số NHTM trên địa bàn Lâm Đồng
Sơ đồ 2.1 Mô hình tổ chức của MHB Lâm Đồng
Phụ lục 01 Tổng hợp kết quả khảo sát năng lực cạnh tranh của MHB Lâm
Đồng
Phụ lục 02 Nguồn vốn của các tổ chức tín dụng tỉnh Lâm Đồng
Phụ lục 03 Dư nợ tín dụng ngắn hạn đến 31-12-2011 tỉnh Lâm Đồng
Phụ lục 04 Cho vay và thu nợ tín dụng trung hạn và dài hạn tỉnh Lâm Đồng
ii
LỜI MỞ ĐẦU
1- Lý do lựa chọn đề tài
Toàn cầu hóa và khu vực hóa là một xu thế tất yếu trong tiến trình phát
triển kinh tế thế giới. Đối với ngành tài chính ngân hàng, hội nhập kinh tế
quốc tế tạo động lực thúc đẩy công cuộc đổi mới và cải cách hệ thống ngân
hàng Việt Nam; mở rộng cơ hội trao đổi hợp tác quốc tế giữa các ngân hàng
thương mại trong hoạt động kinh doanh tiền tệ; đồng thời các ngân hàng Việt
Nam có điều kiện tranh thủ vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý và phát huy
lợi thế so sánh của mình để theo kịp yêu cầu cạnh tranh quốc tế và mở rộng
thị trường ra nước ngoài. Tuy nhiên, các ngân hàng Việt Nam cũng gặp phải
thách thức to lớn trong cạnh tranh với ngân hàng nước ngoài.
Ngày 18 tháng 9 năm 1997, ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông
Cửu Long (MHB) được thành lập dưới hình thức ngân hàng thương mại nhà
nước, được xếp hạng doanh nghiệp nhà nước hạng đặc biệt. Qua 15 năm hình
thành và phát triển, MHB hiện nay đã xây dựng cho mình một vị trí tương
đối quan trọng trong hệ thống tài chính ngân hàng Việt Nam. Nhưng trước áp
lực cạnh tranh ngày càng gay gắt với các ngân hàng trong nước và ngân hàng
nước ngoài, MHB vẫn còn tồn tại một số hạn chế về năng lực cạnh tranh,
hiệu quả hoạt động vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế.
Xuất phát từ thực tiễn trên, việc nghiên cứu đánh giá năng lực cạnh
tranh của ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung và ngân hàng Phát triển
nhà đồng bằng sông Cửu Long nói riêng là một đòi hỏi cấp thiết. Vì vậy đề
tài “Năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu
Long trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” được chọn để nghiên cứu
nhằm đưa ra những phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh
tranh của ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long, góp phần phát
1
triển và khẳng định vị thế của ngân hàng này trong môi trường cạnh tranh
ngày càng khốc liệt.
2- Tình hình nghiên cứu đề tài
Từ trước đến nay có rất nhiều đề tài nghiên cứu về năng lực cạnh tranh
của ngân hàng thương mại trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế như:
Đặng Hữu Mẫn (2010), Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng
thương mại Việt Nam, trường Đại học Kinh tế-Đại học Đà Nẵng; Lê Hữu
Bình (2003), Nhận diện và xử lý những rủi ro nhằm nâng cao khả năng cạnh
tranh của các Ngân hàng Thương mại Việt nam trong quá trình hội nhập,
trường ĐHKT TP.HCM; nhưng riêng ở địa bàn Lâm Đồng, đặc biệt là MHB
thì vấn đề nay chưa được đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu. Có thể thấy, hiện nay
MHB Lâm Đồng có quy mô nhỏ so với các ngân hàng bạn, thị phần chưa cao
điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như cơ sở vật chất, nhân lực, thương
hiệu, chất lượng dịch vụ,…góp phần làm hạn chế sự tăng trưởng, phát triển
của MHB. Trong phạm vi nghiên cứu đề tài người viết muốn nêu lên những
tồn tại hạn chế, qua đó đưa ra những biện pháp khắc phục, đồng thời phát huy
những thế mạnh, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của MHB chi nhánh
Lâm Đồng.
3- Mục tiêu thực hiện đề tài
- Phân tích, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng
Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân
hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng.
4- Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là năng lực cạnh tranh của ngân hàng
Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng dựa trên các
chỉ tiêu cơ bản: năng lực tài chính, khả năng ứng dụng công nghệ, nguồn
nhân lực, trình độ quản lý và cơ cấu tổ chức, năng lực hoạt động.
2
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng
sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng từ 2009 đến 2011.
5- Phương pháp thực hiện đề tài
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp:
phương pháp thống kê, phương pháp phân tích- tổng hợp, phương pháp đối
chiếu so sánh, phương pháp khảo sát, phương pháp mô tả và khái quát hóa
đối tượng nghiên cứu. Đề tài sử dụng tư liệu qua các năm từ 2009 đến 2011
của MHB Lâm Đồng và một số ngân hàng khác trên địa bàn.
6- Những đóng góp mới của đề tài
Xác định vị thế cạnh tranh của MHB trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng trong
giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, rút kinh nghiệm trong hoạt động thời gian
qua, nghiên cứu vận dụng vào hoàn cảnh cụ thể trong tình hình mới, từ đó
đưa ra những nhóm giải pháp như mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh doanh;
hạn chế rủi ro tín dụng và một số nhóm giải pháp hỗ trợ khác nhằm xây dựng
chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh của MHB chi nhánh Lâm Đồng
trong thời gian tới.
7- Bố cục của đề tài
Kết cấu luận văn gồm ba chương với nội dung cụ thể như sau:
Chương 1: Cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của các ngân hàng
thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.
Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát triển
nhà đồng bằng sông Cửu Long trên địa bàn Lâm Đồng.
Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Phát
triển nhà đồng bằng sông Cửu Long chi nhánh Lâm Đồng trong điều kiện hội
nhập kinh tế quốc tế.
3
CHƯƠNG 1
CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
1.1 Một số vấn đề chung về năng lực cạnh tranh của ngân hàng
thương mại trong điệu kiện hội nhập kinh tế quốc tế và những ảnh
hưởng
1.1.1 Khái niệm cạnh tranh và năng lực cạnh tranh
1.1.1.1 Khái niệm cạnh tranh, năng lực cạnh tranh
 Khái niệm cạnh tranh
Cạnh tranh là một hiện tượng gắn liền với kinh tế thị trường, khái niệm
cạnh tranh đã xuất hiện trong quá trình hình thành và phát triển sản xuất, trao
đổi hàng hoá và phát triển kinh tế thị trường. Có nhiều quan điểm khác nhau
khi nói về cạnh tranh, theo từ điển kinh doanh của Anh, cạnh tranh được hiểu
là "Sự ganh đua, kình địch giữa các nhà kinh doanh trên thị trường nhằm
tranh giành cùng một loại tài nguyên sản xuất hoặc cùng một loại khách hàng
về phía mình". Theo quan điểm này, cạnh tranh được hiểu là các mối quan hệ
kinh tế, ở đó các chủ thể kinh tế ganh đua nhau tìm mọi biện pháp để đạt mục
tiêu kinh tế của mình, thông thường là chiếm lĩnh thị trường, giành lấy khách
hàng cũng như các điều kiện sản xuất, thị trường có lợi nhất. Cạnh tranh xuất
phát từ hai điều kiện cơ bản là phân công lao động xã hội và tính đa nguyên
chủ thể lợi ích kinh tế, điều này làm xuất hiện các cuộc đấu tranh giành lợi
ích kinh tế giữa người sản xuất hàng hóa, cung cấp dịch vụ và các tổ chức
trung gian, thực hiện phân phối lại các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ. Cuộc đấu
tranh này dựa trên sức mạnh về tài chính, kỹ thuật công nghệ, chất lượng đội
ngũ lao động, quy mô hoạt động của từng chủ thể. Mục đích cuối cùng của
các chủ thể kinh tế trong quá trình cạnh tranh là tối đa hoá lợi ích, với người
sản xuất kinh doanh là lợi nhuận và với người tiêu dùng là tiện ích tiêu dùng.
4
 Năng lực cạnh tranh
Năng lực cạnh tranh là thuật ngữ ngày càng được sử dụng rộng rãi
nhưng đến nay vẫn là khái niệm chung chung và khó đo lường, theo từ điển
thuật ngữ kinh tế học, "Năng lực cạnh tranh là khả năng giành được thị phần
lớn trước các đối thủ cạnh tranh trên thị trường, kể cả khả năng giành lại một
phần hay toàn bộ thị phần của đồng nghiệp".
Theo Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) định nghĩa: "Năng
lực cạnh tranh là khả năng của các công ty, các ngành, các vùng, các quốc gia
hoặc khu vực siêu quốc gia trong việc tạo ra việc làm và thu nhập cao hơn
trong điều kiện cạnh tranh quốc tế trên cơ sở bền vững".
1.1.1.2 Những đặc thù trong cạnh tranh của ngân hàng thương mại
Như các doanh nghiệp khác trong kinh tế thị trường, các ngân hàng
thương mại luôn phải đối mặt với cạnh tranh từ các đối thủ để tranh giành thị
phần lẫn nhau. Nhưng so với các loại hình kinh tế khác, cạnh tranh trong lĩnh
vực ngân hàng có những đặc thù riêng:
Do hoạt động ngân hàng mang tính hệ thống rất cao, nếu năng lực cạnh
tranh của một ngân hàng yếu dẫn đến khó khăn, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến
thị trường tiền tệ, và có thể ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế. Vì vậy, hoạt
động cạnh tranh của các ngân hàng phải tuân thủ theo pháp luật.
Hoạt động ngân hàng có liên quan đến nhiều tổ chức kinh tế, chính trị,
xã hội và các cá nhân. Nếu một ngân hàng bị đỗ vỡ sẽ ảnh hưởng đến các
ngân hàng khác. Vì thế trong hoạt động của các ngân Hàng (NH), đi liền với
cạnh tranh lẫn nhau là sự hợp tác với nhau nhằm hướng đến một môi trường
cạnh tranh lành mạnh hơn.
Từ 02 đặc thù trên, để tránh những nguy cơ đỗ vỡ cả hệ thống, ngân
hàng trung ương phải có sự giám sát chặt chẽ thị trường tiền tệ, nhằm có
những giải pháp can thệp kịp thời tránh những yếu tố có thể làm suy yếu và
thôn tính lẫn nhau trong hoạt động của các ngân hàng thương mại (NHTM).
5
Mặt khác, hoạt động ngân hàng không giới hạn phạm vi trong nước mà
liên quan đến các nước khác trong hoạt động kinh tế đối ngoại. Do vậy hoạt
động của ngân hàng còn chịu sự chi phối của các yếu tố ước ngoài. Vì thế, sự
cạnh tranh của các NHTM đòi hỏi nhũng chuẩn mực rất cao và cần phải tuân
thủ nghiêm.
1.1.1.3 Các chỉ tiêu phản ánh năng lực cạnh tranh của ngân hàng
thương mại
 Năng lực tài chính
Tốc độ tăng trưởng vốn bình quân phải trên 10%/năm, các NHTM đều
phải có tỷ lệ vốn tối thiểu tương ứng với tài sản sinh lời. Để đánh giá chỉ tiêu
này, thường người ta đánh giá thông qua quy mô vốn chủ sở hữu và quy mô
tài sản có của NH.
 Khả năng sinh lời
Đánh giá chỉ tiêu này theo 02 tỷ số cơ bản:
- Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA - Return on assets)
ROA = Lợi nhuận ròng/tổng tài sản bình quân * 100
Với chỉ tiêu này cho biết 01 đồng tài sản tạo ra bao nhiêu đồng lợi
nhuận, tài sản có sinh lời càng lớn thì tỷ số này càng lớn.
- Tỷ suất sinh lời trên vốn tự có (ROE - Return on Equity)
ROE = Lợi nhuận ròng/vốn tự có *100
Với chỉ số này cho biết 01 đồng vốn sở hữu tạo ra bao nhiêu đồng lợi
nhuận và phản ánh hiệu quả hoạt động của NH. Hệ số càng lớn, khả năng
sinh lời càng lớn.
 Chất lượng tín dụng
Áp dụng tỷ lệ chung theo quyết định 112/2006/QĐ-ttg (của Thủ tướng
chính phủ về chỉ tiêu hoạt động ngân hàng giai đoạn 2006 - 2010), nợ xấu
của ngân hàng là dưới 5% trên tổng dư nợ.
6
 Chỉ tiêu quản trị rủi ro
Bao gồm một số chỉ tiêu như:
- Rủi ro lãi suất = Tài sản nhạy cảm lãi suất/Nguồn vốn nhạy cảm lãi suất
- Rủi ro vốn chủ sở hữu = Vốn chủ sở hữu/ tài sản rủi ro.
- Rủi ro thanh khoản = (Tài sản thanh khoản - Vốn vay)/Tổng vốn huy động.
Chỉ tiêu này phản ánh tỷ lệ vốn huy động gấp mấy lần vốn chủ sở hữu
(thường là biến động từ 15 đến 20 lần).
1.1.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến cạnh tranh trong hoạt động ngân
hàng thương mại
 Ảnh hưởng của quá trình hội nhập
Toàn cầu hóa kinh tế, dẫn đến quá trình hội nhập các NH, thực tế cho
thấy toàn cầu hóa kinh tế là một phương thức thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình hội
nhập của các quốc gia, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính - NH, qua đó các
NHTM đã không ngừng mở rộng quy mô hoạt động và thị phần bằng cách
vươn tới những thị trường vượt ra khuôn khổ quốc gia.
Một trong những tiêu chuẩn để đánh giá mức độ hội nhập và khả năng
phát triển của NHTM là tính đa quốc gia trong phạm vi hoạt động kinh doanh
(KD). Vì vậy, nhiều NHTM đã mở ra khắp các châu lục bằng nhiều phương
thức: mở mới chi nhánh, hợp nhất, sát nhập, mua lại, quy mô của các
NHTM tăng lên đáng kể. Xu hướng các NHTM lớn, giàu tiềm lực tài chính
tìm cách thâm nhập vào các NHTM nhỏ ở các quốc gia, nơi họ đến để tìm
kiếm cơ hội KD. Đây được xem là giải pháp chủ yếu trong việc thâm nhập thị
trường cung cấp dịch vụ ngân hàng ở các nước đang phát triển của các ngân
hàng lớn, tạo ra tính đa quốc gia trong hình thức sở hữu của các NHTM.
Cạnh tranh không giới hạn phạm vi quốc gia mà diễn ra ở khắp
châu lục, trong cuộc cạnh tranh này các NHTM ở các nước phát triển, có quy
mô lớn và tiềm lực tài chính, giàu kinh nghiệm sẽ có lợi thế hơn các ngân
hàng ở các nước đang phát triển, nguy cơ bị thôn tính của các ngân hàng ở
7
những quốc gia này sẽ tăng, song nó cũng tạo ra những động lực nhất định để
các ngân hàng có quy mô nhỏ ý thức hơn trong việc nâng cao năng lực cạnh
tranh, mở rộng quy mô và phạm vi hoạt động, nâng vị thế ngân hàng mình.
 Ảnh hưởng của quá trình tiến bộ khoa học công nghệ
Thời gian gần đây, cùng với sự hỗ trợ của cuộc cách mạng khoa
học công nghệ, các NHTM đã đưa ra thị trường hàng loạt SP dịch vụ tài
chính hiện đại, các NHTM đã và đang xúc tiến ứng dụng công nghệ vào hệ
thống tự động thay thế cho lao động thủ công hiện nay với mức độ tin cậy,
đặc biệt trong lĩnh vực: thanh toán bù trừ; nhận tiền gửi qua máy ATM, hệ
thống xử lý, thống kê và tổng hợp các giao dịch hàng ngày.
Những tiến bộ của công nghệ đã hỗ trợ ngân hàng xử lý công việc
nhanh hơn, tạo điều kiện thuận lợi hơn trong thu hút và đáp ứng các nhu cầu
khách hàng đồng thời giúp cho NHTM giảm được chi phí KD, nâng cao vị
thế cạnh tranh. Vì thế các NHTM đang ngày càng gia tăng đầu tư vào các
trang thiết bị và phương tiện hiện đại để dần thay thế những thao tác nghiệp
vụ thủ công.
Tuy nhiên, yếu tố con người vẫn có vai trò quan trọng và mang tính
quyết định trong hoạt động KD của NHTM, bởi sự phát triển công nghệ đã
giúp cho các NHTM có được những bước đi dài trong đột phá nâng cao chất
lượng dịch vụ, đáp ứng ngày càng tốt hơn các nhu cầu của KH, phục vụ tốt
hơn cho công tác thống kê, phân tích hiệu quả các hoạt động KD, nhưng
những tiến bộ của công nghệ chỉ có thể phát huy, tạo ra những lợi thế vượt
trội khi có sự quản lý và kiểm soát hiệu quả của con người.
 Ảnh hưởng từ nhu cầu đòi hỏi từ phía khách hàng
Xu hướng quốc tế hóa hoạt động ngân hàng đã đặt các NHTM trước áp
lực rất lớn của sự cạnh tranh, không những cạnh tranh giữa các NHTM mà
còn cạnh tranh với các tổ chức tài chính phi ngân hàng (các Cty tài chính, các
quỹ đầu tư, các công ty bảo hiểm, bưu điện,), xu hướng này sẽ ảnh hưởng
8
và tác động đến khách hàng của các ngân hàng trong tương lai, vì trong KD,
mọi DN đều lấy khách hàng làm đối tượng và mục tiêu phục vụ, họ đã không
ngừng nỗ lực đổi mới và xây dựng mô hình phục vụ hướng tới khách hàng
(KH), thỏa mãn tối đa các nhu cầu của khách hàng dựa trên các giới hạn chi
phí cho phép. Do đó, những đòi hỏi của khách hàng trong việc nâng cao chất
lượng dịch vụ đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các NHTM là
tất yếu.
Mặt khác, kinh tế càng phát triển, thu nhập và mức sống của người dân
càng nâng cao, nhu cầu của họ đối với sản phẩm dịch vụ (SP DV) ngân hàng
đòi hỏi ngày càng phải hoàn thiện, giá trị gia tăng mang lại từ các SP DV đó
ngày càng nhiều, từ nhu cầu thực tế, đòi hỏi các ngân hàng phải nhạy bén,
cảm nhận thị trường để "bán cái khách hàng cần".
Hơn nữa, trong điều kiện thị trường tài chính phát triển như hiện nay,
các doanh nghiệp (DN) lớn có nhiều cơ hội để lựa chọn phương thức tài trợ
vốn hơn, thông qua các tổ chức tín dụng (TCTD) phi NH, qua thị trường
chứng khoán,... và họ phải cân nhắc lực chọn phương án tài trợ nào có chi
phí sử dụng vốn thấp nhất, nhằm mục đích tối đa hóa các lợi ích kinh tế của
họ. Sự thay đổi này, sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động NH, các khoản
cho vay lớn giảm, các khoản cho vay nhỏ lẻ tăng, chi phí quản lý tăng, rủi ro
cũng tăng, phần nào cũng làm ảnh hương đến năng lực cạnh tranh của NH.
 Ảnh hưởng từ nhu cầu tăng trưởng của nền kinh tế
Hệ thống ngân hàng với vai trò là huyết mạch của nền kinh tế đã cung
ứng một lượng vốn khá lớn cho nền kinh tế hàng năm (chiếm khoảng 16% -
18% GDP) và gần bằng 50% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, ngân hàng là ngành
có mối quan hệ mật thiết với các biến động của nền kinh tế, đây là ngành
chịu ảnh hưởng đầu tiên khi nền kinh tế gặp khó khăn, nhưng cũng là ngành
hồi phục trước tiên để tạo điều kiện cho nền kinh tế hồi phục và đi vào
ổn định.
9
Với đặc điểm, hoạt động của các NHTM đồng thời cũng là một trong
những công cụ hữu hiệu để NHNN thực hiện điều tiết các chính sách tiền tệ,
vì thế tốc độ tăng trưởng của các NHTM có ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh
tế và ngược lại. Do vậy, để đảm bảo an toàn, NHNN giám sát các hoạt động
của NHTM rất chặt, nhất là mức vốn chủ sở hữu của NHTM, một trong
những tiêu chí để đánh giá xếp hạng các NHTM là tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên
tổng tài sản, để đạt tỷ lệ này các NHTM đã phải thường xuyên tăng vốn điều
lệ bằng nhiều cách (sáp nhập, bán cổ phần, bổ sung từ lợi nhuận để lại,...)
điều này đã tạo áp lực làm gia tăng quá trình các NHTM đua nhau tăng vốn
điều lệ trong thời gian gần đây.
1.1.3 Những nội dung của cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng
thương mại
Tương tự các loại hình KD khác, năng lực cạnh tranh của các NHTM
cũng là các yếu tố như: nguồn lực (vốn, con người, trình độ, công nghệ,);
thị phần; thái độ trước các đối thủ cạnh tranh; khả năng thích ứng với môi
trường KD; khả năng chinh phục thị trường mới và yếu tố môi trường pháp
lý, tuy nhiên, sản phẩm của ngân hàng là các sản phẩm dịch vụ, vì vậy các
yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng cũng có một số nội
dung chủ yếu:
 Thương hiệu
Trong kinh tế thị trường, thương hiệu có vai trò rất quan trọng đối với
sự phát triển của bất cứ DN nào, nó được coi như một tài sản có giá trị rất lớn
bởi nó có khả năng tác động đến thái độ và hành vi của người tiêu dùng, tạp
chí Fortune năm 1996 đã tuyên bố "Có một tên tuổi lớn được xem như là vũ
khí trong cạnh tranh". Trong lĩnh vực NH, thương hiệu chính là uy tín về
chất lượng dịch vụ của một ngân hàng sẵn sàng cung ứng cho xã hội (về mặt
này các NHTM Việt Nam (VN) chưa có sự chuẩn bị tốt, tuy gần đây, vấn đề
10
"thương hiệu" đang dần được các NHTM quan tâm hơn), do vậy, thương hiệu
có ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của các NHTM trên thị
trường tài chính - tiền tệ. Một thương hiệu nổi tiếng sẽ hỗ trợ cho ngân hàng
thu được nhiều khách hàng đến với mình, qua đó ngân hàng sẽ có được
những khách hàng truyền thống và lòng trung thành đối với thương hiệu của
khách hàng cho phép ngân hàng có thể dễ dự báo và kiểm soát thị trường,
hơn nữa, đồng thời nó sẽ tạo nên một rào cản vô hình, gây khó khăn cho các
ngân hàng đối thủ khác khi muốn thâm nhập thị trường.
 Công nghệ
Sản phẩm ngân hàng là loại hình sản phẩm đặc thù mang hàm lượng
công nghệ càng cao càng hiệu quả và càng bảo mật, các NHTM hiện nay đã
và đang cố gắng tạo ra các SP ngày càng tiện ích và đa dạng để cung cấp cho
KH, như: thẻ ATM (Automatic Teller Machine), thẻ POS, giao dịch
homebanking, phonebanking, internetbanking,... Vì thế, việc đẩy mạnh ứng
dụng công nghệ thông tin trong ngành ngân hàng đang là sự quan tâm hàng
đầu của các NHTM. Đến nay, hơn 80% các nghiệp vụ ngân hàng đã được xử
lý bằng máy tính và hầu hết được xử lý trên mạng nội bộ, các giao dịch
nghiệp vụ huy động vốn, thanh toán, cho vay, KD ngoại hối, bước đầu
được chuẩn hóa phù hợp với điều kiện của mỗi NHTM.
Những tiện ích trên thực hiện được là nhờ vào vai trò của công nghệ,
công nghệ càng hiện đại, ngân hàng cung cấp ngày càng nhiều tiện ích cho
KH, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của KH, công nghệ ngân hàng nào
càng hiện đại thế cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của ngân hàng đó
càng tăng.
Theo tính toán và kinh nghiệm của các ngân hàng nước ngoài, công
nghệ thông tin có thể làm giảm 76% chi phí hoạt động NH, nhưng đây là lĩnh
vực đòi hỏi đầu tư rất lớn, và cũng chính là hạn chế đối với hệ thống NHTM
VN do qui mô vốn còn kém. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng công nghệ
11
của các NHTM VN vẫn còn nhiều yếu kém so với các ngân hàng nước ngoài.
Cụ thể:
- Theo ngân hàng Thế giới, công nghệ trong lĩnh vực ngân hàng VN
vẫn còn ở mức thấp kém, chỉ số công nghệ ngân hàng VN mới chỉ là (-0,47),
trong khi ở Trung Quốc là (-0,35); Thái Lan (-0,07), Indonexia (-0,07),
Malaysia (1,08) và của Singapore là 1,95.
- Tính liên kết giữa các ngân hàng về công nghệ chưa cao, dẫn đến các
DV ngân hàng còn hạn chế, tiện ích kém hấp dẫn.
 Kinh nghiệm quản lý và trình độ nhân lực
Kinh nghiệm quản lý và trình độ nhân lực là 02 mặt của một vấn đề về
con người, vì thế trong xây dựng chiến lược phát triển kinh doanh của các
NHTM nên chú trọng chiến lược phát triển nguồn nhân lực, đây là vấn đề
then chốt cho sự thành công của các NHTM trong giai đoạn hiện nay.
Về kinh nghiệm quản lý của các NHTM VN còn nhiều bất cập, chưa
phù hợp với các nguyên tắc và chuẩn mực về quản trị DN như: tính minh
bạch thấp; chưa hình thành môi trường làm việc chuyên nghiệp; vai trò và
nhiệm vụ của các vị trí công tác chưa rõ ràng; hệ thống quản lý rủi ro, hệ
thống thông tin quản lý, kiểm toán chưa phát huy hiệu quả.
Trình độ quản lý KD và quản lý rủi ro của lực lượng CB ngân hàng còn
yếu (cho vay chủ yếu dựa vào TSĐB, năng lực thẩm định tín dụng hạn
chế, hệ thống phân loại nợ chưa chính xác, nguyên tắc kiểm tra, kiểm soát
thiếu chặt chẽ). Hầu hết các NHTM chưa thiết lập được hệ thống quản lý rủi
ro hiệu quả và chưa có chiến lược KD dài hạn để đối mặt với những thách
thức của tiến trình mở cửa thị trường tài chính.
Phát triển nguồn nhân lực là góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh
trên thương trường Vì vậy xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực
luôn là mối quan tâm của các NH, con người là nhân tố trung tâm của sự phát
triển, và sẽ phát triển hơn trong điều kiện môi trường làm việc thích hợp.
12
Với lực lượng cán bộ quản lý có kinh nghiệm và một đội ngũ nhân viên
có trình độ chuyên môn sâu sẽ rút ngắn được thời gian xử lý công việc, qua
đó hiệu quả và chất lượng công việc sẽ được nâng lên và ngày càng tạo được
niềm tin nơi KH, lúc đó năng lực cạnh tranh của ngân hàng sẽ được nâng lên
so với các đối thủ cạnh tranh của mình.
 Giá cả và sự đa dạng hóa dịch vụ sản phẩm
Kinh tế càng phát triển, đời sống được nâng lên, nhu cầu đòi hỏi về tính
đa dạng SP của khách hàng ngày càng cao, trước yêu cầu đó, các SP ngân
hàng đưa ra thị trường phải ngày càng đa dạng hơn. Điển hình là các sản
phẩm: thẻ ATM, các hình thức gửi tiết kiệm khác như (tiết kiệm hưởng lãi
suất bậc thang, tiết kiệm online,), các hình thức cho vay đa dạng (cho vay
mua nhà trả góp hưởng lãi suất ưu đãi, tài sản đảm thành từ vốn
vay,).Trong chiến lược KD, các NHTM càng có nhiều SP khác biệt sẽ có
lợi thế hơn, trong cạnh tranh trên thị trường, nhất là các SP mang hàm lượng
công nghệ cao.
Cùng với việc đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của khách hàng bằng nhiều SP
mới tiện ích, giá cả cũng là mối quan tâm hàng đầu của NH, bởi "thị hiếu"
của mỗi nhà đầu tư có thể khác nhau nhưng họ đều có ít nhất một mục tiêu
chung đó là " tính toán và lựa chọn hướng đầu tư có lợi nhất".Vì thế, giá cả là
một trong những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của các
NHTM. Hiện nay trên thị trường tiền tệ luôn có sự cạnh tranh giữa các ngân
hàng thông qua lãi suất và phí, các NHTM sẵn lòng giảm doanh thu để thu
hút khách hàng tạo ra thế cạnh tranh mạnh về giá cả, tuy nhiên không
như các loại hình KD khác, trong hoạt động NHTM, việc sử dụng giá để tạo
lợi thế cạnh tranh còn phải phụ thuộc nhiều yếu tố nhưng quan trọng, nhất là
phải chịu.sự quản lý của NHNN.
Để nâng cao năng lực cạnh tranh, các ngân hàng luôn cho ra đời nhiều
13