Marketing hỗn hợp mở rộng thị trường chè của công ty cổ phần chè kim anh
- 115 trang
- file .doc
Lêi nãi ®Çu
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cã møc
t¨ng trëng kh¸ æn ®Þnh, ®©y lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò gióp
cho ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ
thÕ giíi.Tríc t×nh h×nh ®ã ®ßi hái c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,
c¸c ngµnh ph¶i ®Ò ra chiÕn lîc ph¸t triÓn nh»m t¨ng kh¶
n¨ng c¹nh tranh ®èi víi s¶n phÈm hµng ho¸ cña m×nh so víi
s¶n phÈm cña níc kh¸c trªn thÞ trêng néi ®Þa vµ thÞ trêng
xuÊt khÈu .
Trong xu thÕ chung ®ã, th× ngµnh chÌ mét ngµnh chñ
chèt cña n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang t×m mäi biÖn ph¸p;
nh thùc hiÖn ®æi míi c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lÝ, ph¸t triÓn
thÞ trêng ..nh»m n©ng cao gi¸ trÞ cña c©y chÌ ®ãng gãp
®¸ng kÓ vµo bíc ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc.
Mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña chiÕn lîc ®ã lµ ngµnh
®ang dÉn ®Çu trong c¶ níc vÒ c«ng cuéc thùc hiÖn cæ
phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp, t¨ng cêng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh.Tiªu biÓu nhÊt lµ C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh.
§îc cæ phÇn ho¸ tõ n¨m 1999 cho ®Õn nay C«ng ty cæ
phÇn chÌ Kim Anh ®ang tõng bíc thÝch øng h¬n víi thÞ tr-
êng, ®¸p øng thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng, dÇn ®· kh¼ng
®Þnh ®îc uy tÝn vµ h×nh ¶nh cña c«ng ty trong lßng c«ng
chóng tiªu dïng chÌ. Nhê nh÷ng cè g¾ng nç lùc kh«ng ngõng
cña c¸n bé c«ng nh©n viªn toµn c«ng ty trong c¬ chÕ míi
mµ C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh xøng ®¸ng lµ c¸nh chim
®Çu ®µn cña ngµnh chÌ ViÖt Nam .
Tuy nhiªn, kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng thµnh c«ng nµy
mµ trong t¬ng lai nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ngµy cµng ph¸t triÓn , C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh
lu«n x¸c ®Þnh : Mét mÆt, ph¶i cñng cè lßng tin cña ngêi
1
tiªu dïng ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm chÌ cña c«ng ty, mÆt
kh¸c c«ng ty ph¶i ®Ò ra chiÕn lîc më réng thÞ trêng .Víi
môc tiªu ®a chÌ Kim Anh cã mÆt réng kh¾p trªn thÞ trêng
trong níc vµ xuÊt khÈu .
ChÝnh v× vËy, trong thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty cæ
phÇn chÌ Kim Anh t¸c gi¶ chän ®Ò tµi “ Marketing hçn
hîp më réng thÞ trêng chÌ cña C«ng ty cæ phÇn chÌ
Kim Anh” nh»m hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng chiÕn lîc ph¸t triÓn
c¸c s¶n phÈm chÌ cña c«ng ty trong t¬ng lai.
Do thêi gian thùc tËp cã h¹n, nªn bµi viÕt cßn nhiÒu
h¹n chÕ mong b¹n ®äc vµ thÇy c« gióp ®ì .
T¸c gi¶ xin tr©n thµnh c¸m ¬n thÇy gi¸o híng dÉn
Ts.Lu V¨n Nghiªm cïng c¸c c« chó trong Phßng kÕ ho¹ch thÞ
trêng cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh ®· gióp ®ì tËn t×nh
®Ó t¸c gi¶ hoµn thµnh bµi viÕt nµy .
Néi dung bµi viÕt gåm 3 phÇn :
Ch¬ng I: ThÞ trêng chÌ vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim
Anh.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng Marketing cña
C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh.
Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh»m më réng
thÞ trêng chÌ cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh.
2
Ch¬ng I
ThÞ trêng chÌ vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh
I.ThÞ trêng chÌ:
1.ThÞ trêng chÌ néi tiªu :
1.1.Qui m« thÞ trêng néi tiªu :
ChÌ thø níc uèng quen thuéc trong cuéc sèng hµng ngµy
cña ®a sè ngêi d©n ®Êt ViÖt, nã ®· ¨n s©u vµo ®êi sèng
vµ t©m hån ngêi ViÖt, trë thµnh tËp qu¸n tiªu dïng. ChÌ gãp
mÆt bÊt cø khi nµo : khi vui cíi hái, t©n gia, khi hiÕu hØ
hay trong c¸c cuéc héi nghÞ, c¸c buæi sinh ho¹t c©u l¹c bé,
chÌ cã mÆt trong mäi gia ®×nh. Uèng chÌ kh«ng ph©n biÖt
tuæi t¸c, giíi tÝnh, kh«ng cã sù ph©n chia giai tÇng cao
thÊp. Qua ®©y ta thÊy nhu cÇu tiªu dïng chÌ cña ngêi d©n
lµ rÊt lín .
3
Tuy nhiªn, theo thèng kª cña Tæng c«ng ty chÌ ViÖt
Nam th× søc tiªu dïng chÌ xanh b×nh qu©n cña ngêi d©n
ViÖt cßn thÊp kho¶ng 260g/ngêi, con sè nµy cßn thÊp so víi
mét sè níc cã thãi quen tiªu dïng chÌ xanh nh : §µi Loan
1300g/ngêi, NhËt B¶n 1050g/ngêi, Trung Quèc 340g/ngêi
(Sè liÖu thèng kª cña HiÖp héi chÌ thÕ giíi ).
Theo dù ®o¸n cña HiÖp héi chÌ ViÖt Nam søc tiªu dïng
néi ®Þa ®ang cã chiÒu híng gia t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi
kho¶ng 5-6% /n¨m . Nh vËy, nÕu nh n¨m 2000 tæng nhu
cÇu néi tiªu lµ 24000 tÊn sÏ t¨ng lªn 35000 tÊn vµo n¨m
2005, vµ n¨m 2010 sÏ tiªu thô kho¶ng 45000 tÊn .
1.2.Søc tiªu dïng chÌ trªn thÞ trêng néi tiªu cã xu
híng gia t¨ng lµ do:
+D©n sè ViÖt Nam t¨ng æn ®Þnh, hiÖn nay ViÖt Nam
cã kho¶ng h¬n 75 triÖu d©n, tØ lÖ gia t¨ng d©n sè hµng
n¨m lµ 2,1 % ®©y dù b¸o mét qui m« thÞ trêng rÊt lín ®Ó
tiªu dïng chÌ. MÆt kh¸c, kh«ng chØ gia t¨ng vÒ sè lîng mµ
søc tiªu dïng còng ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ . NÕu nh tríc khi
theo ®uæi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung viÖc tiªu
dïng chÌ còng nh c¸c hµng ho¸ kh¸c ®Òu theo ph©n phèi do
vËy mµ viÖc s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch, ngêi tiªu dïng cã nhu
cÇu tiªu dïng lín nhng kh«ng mua ®îc. Sau khi thùc hiÖn
nghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng IX nÒn kinh tÕ ViÖt Nam bíc
vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi søc t¨ng trëng kinh tÕ trong
mét sè n¨m kh¸ æn ®Þnh vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong
t¬ng lai, do ®ã mµ ®êi sèng chung cña ngêi d©n ®îc c¶i
thiÖn thÓ hiÖn ë b×nh qu©n thu nhËp t¨ng lªn tõ 300 USD
lªn kho¶ng 400 USD, nhÊt lµ møc sèng cña ngêi d©n ë khu
vùc thµnh phè lín nh Hµ Néi, Sµi Gßn, thµnh phè Hå chÝ
Minh...ë c¸c khu c«ng nghiÖp Biªn Hoµ, H¶i Phßng, B×nh D-
¬ng...rÊt cao, do vËy mµ nhu cÇu tiªu dïng ®îc c¶i thiÖn
®¸ng kÓ .Theo nghiªn cøu cña th¹c sü TrÇn Thu V©n trong
4
t¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 3/2000 tiªu dïng cña d©n c
ViÖt Nam phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: c¬ cÊu tuæi, c¬ cÊu
giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, vïng d©n c...nhng ¶nh hëng m¹nh
nhÊt ®Õn søc tiªu dïng cña d©n c ViÖt Nam lµ yÕu tè thu
nhËp, t¸c gi¶ ph©n tÝch khi thu nhËp t¨ng b×nh qu©n 1%
th× nhu cÇu tiªu dïng t¨ng 0.65%. §iÒu ®ã thÓ hiÖn rÊt râ
ë b¶ng sè liÖu díi ®©y:
Thu nhËp vµ tiªu dïng cña d©n c ViÖt
Nam
§¬n vÞ (ngµn ®ång )
Nhãm chØ tiªu
ChØ tiªu Chung
1 2 3 4 5
Thu 1093. 3921.
553.5 816.8 1544.3 1586.1
nhËp 3 7
Tiªu 2540.
517.5 755.7 984.1 1338.4 1227.3
dïng 3
Khi thu nhËp t¨ng lªn th× ngêi d©n t¨ng tiªu dïng nh
vËy tØ lÖ thu nhËp giµnh cho thùc phÈm t¨ng lªn ®¸ng kÓ
vµ c¸ch lùa cho thùc phÈm còng cã xu híng thay ®æi, ngêi
tiªu dïng quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn nh÷ng thùc phÈm cã
gi¸ trÞ cho søc khoÎ.
MÆt kh¸c trong xu híng tù do vµ héi nhËp, lèi sèng míi
còng ®îc du nhËp vµo ViÖt Nam ,bªn c¹nh nh÷ng nÐt
truyÒn thèng trong tiªu dïng th× phong c¸ch tiªu dïng míi
còng xuÊt hiÖn .VÝ thö trong c¸ch tiªu dïng chÌ, theo truyÒn
thèng thêng th× mäi ngêi thÝch uèng nãng, khi pha còng
ph¶i lùa chän Êm, níc, hay trong c¸ch ®un vµ c¸ch chÕ biÕn
rÊt cÇu k× .Cßn ngµy nay khi cuéc sèng trë nªn bËn rén h¬n
th× c¸c s¶n phÈm chÌ nhóng, chÌ hoµ tan ®îc a chuéng h¬n
c¶, trong c¸ch uèng còng cã nÐt thay ®æi ngoµi uèng
nãng ,cßn uèng chÌ ®¸ ,chÌ pha s½n, chÌ ®ãng lon ...
5
+Nhu cÇu tiªu dïng chÌ ®ang cã xu híng gia t¨ng do lîi
Ých cña viÖc uèng chÌ ngµy cµng biÓu hiÖn râ .
ChÌ lµ mét thø níc uèng k× diÖu nã kh«ng chØ cã t¸c
dông gi¶i kh¸t lµm cho tinh thÇn s¶ng kho¸i mµ nã trë
thµnh thÇn dîc cã t¸c dông rÊt tèt ®Ó ch÷a bÖnh .
-Uèng chÌ lµm cho t©m t tÜnh lÆng, cho t©m hån
thanh tao, gi¶m bít u phiÒn, hÕt mäi c¶m gi¸c uÓ o¶i , buån
ngñ, h¨ng h¸i lµm viÖc, häc tËp h¬n.
-ChÌ cã gi¸ trÞ trong giao tiÕp, lµ cÇu nèi trong c¸c mèi
quan hÖ
-Ngµy nay khi khoa häc ngµy cµng ph¸t triÓn th× mäi
ngêi nhËn thÊy r»ng chÌ lµ thøc uèng bæ dìng, cã t¸c dông
dîc lÝ quÝ gi¸. ChÊt cafein vµ mét sè hîp chÊt alkaloit kh¸c
trong chÌ cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch vá ®¹i n·o, lµm cho tinh
thÇn minh mÉn t¨ng cêng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan trong
c¬ thÓ, n©ng cao n¨ng lùc lµm viÖc, gi¶m bít mÖt nhäc sau
nh÷ng lóc lao ®éng. Hçn hîp tanin trong chÌ lµm cho chÌ cã
kh¶ n¨ng gi¶i kh¸t g©y c¶m gi¸c hng phÊn cho ngêi uèng
chÌ. Ngêi ta cßn sö dông chÌ trong trÞ liÖu bÖnh, uèng chÌ
thêng xuyªn sÏ lµm gi¶m qu¸ tr×nh viªm ë ngêi bÞ bÖnh
khíp, hay viªn gan m·n tÝnh, cã t¸c dông lµm t¨ng tÝnh ®µn
håi cña thµnh m¹ch m¸u , ®iÒu chuØnh cã hiÖu qu¶ bÖnh
lÞ, xuÊt huyÕt d¹ dµy vµ ®êng ruét, xuÊt huyÕt n·o vµ suy
yÕu mao m¹ch do tuæi giµ. ChÌ cßn cã t¸c dông chèng
nhiÔm phãng x¹ ,chèng ung th ,vµ cã t¸c dông rÊt tèt ch÷a
c¸c lo¹i bÖnh vÒ r¨ng miÖng .
NhËn thÊy t¸c dông, hiÖu qu¶ cña viÖc uèng chÌ ®èi víi
søc khoÎ do vËy nhu cÇu cña ngêi d©n gia t¨ng, mÆt kh¸c
do m«i trêng sinh th¸i cña con ngêi ngµy cµng « nhiÔm, thùc
phÈm rÊt dÔ bÞ nhiÔm chÊt ®éc ho¸ häc cã h¹i cho søc
khoÎ, chÌ lµ mét lo¹i thùc phÈm Ýt bÞ ¶nh hëng. §Æc biÖt
ngµy nay ngµnh chÌ t¨ng cêng më réng dù ¸n trång c¸c lo¹i
6
chÌ s¹ch, chÌ h÷u c¬, chÌ th¶o dîc, chÌ gõng, chÌ th¶o méc
phôc vô tèt nhÊt nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng .
Nh vËy, nhu cÇu tiªu dïng chÌ néi ®Þa lµ rÊt cao vµ
®ang cã xu híng gia t¨ng ®©y lµ c¬ héi hay lµ thÞ trêng
®©ú tiÒm n¨ng gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã
®Þnh híng ph¸t triÓn më réng søc tiªu dïng t¨ng thÞ phÇn
thÞ trêng phôc vô cña m×nh trªn thÞ trêng .
1.3.§Æc ®iÓm tiªu dïng chÌ :
a.§Æc ®iÓm s¶n phÈm : chÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi
ngµy mang gi¸ trÞ kinh tÕ cao, s¶n phÈm thu ho¹ch lµ l¸,
thêi gian thu ho¹ch mét løa tõ 9- 10 ngµy. Sau khi thu ho¹ch
chÌ ®îc bãn ph©n v« c¬ hoÆc h÷u c¬, gèc c©y ®îc lµm cá
s¹ch , mçi n¨m thu ho¹ch kho¶ng 20 løa chÌ . ChÌ ®îc trång
chñ yÕu trªn ®Êt ®åi nói nhiÒu tØnh trung du vµ miÒn nói
phÝa B¾c, miÒn Trung (Hµ TÜnh ), miÒn Nam (L©m
§ång ,Gia Lai ) díi 2 h×nh thøc chñ yÕu n«ng trêng vµ hé gia
®×nh .
Tõ nguyªn liÖu chÌ t¬i ngêi ta thùc hiÖn chÕ biÕn thµnh
nhiÒu lo¹i chÌ kh¸c nhau dùa trªn viÖc thùc hiÖn chuyÓn
ho¸ c¸c chÊt trong chÌ ®Æc biÖt hÖ enzim cã s½n trong bóp
chÌ t¬i .C¸c s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn bao gåm :
ChÌ ®en :
§îc s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p : hÐo, sÊy, cho lªn men
cho ®Õn khi ®¹t ®îc vÞ nång vµ cã mµu hæ ph¸ch ®Ëm.
S¶n phÈm chÌ ®en cã mµu níc ®á t¬i ,cã vÞ ch¸t hËu dÞu
ngät vµ h¬ng th¬m cña hoa t¬i qu¶ chÝn .ChÌ ®en ®îc
ph©n lo¹i dùa trªn kÝch thíc vµ tØ trong c¸nh chÌ .
ChÌ c¸nh gåm OP-P-PS c¸nh chÌ xo¨n ®Òu, ch¾c
®en tù nhiªn, kh¸ nhiÒu tuyÕt, níc pha cã mµu ®á n©u
trong s¸ng kh¸ s¸nh râ viÒn vµng, h¬ng th¬m ®îm kh¸ hµi
hoµ hÊp dÉn.§©y lµ c¸c s¶n phÈm chÌ cÊp cao .
7
ChÌ m¶nh gåm FBOP – BPS :Lo¹i chÌ nhá m¶nh,
®Òu ®en kh¸ ch¾c nhiÒu tuyÕt, níc pha cã mµu ®á n©u,
mïi th¬m kh¸ hµi hoµ, ®Ëm dÞu râ hËu .
ChÌ vôn F-D : nhá ®Òu, t¬ng ®èi nÆng, s¹ch, t-
¬ng ®èi ®en, níc cã mµu ®á n©u, mïi th¬m nhÑ dÔ chÞu,
vÞ ®Ëm .
ChÌ xanh:
Tõ nguyªn liÖu chÌ bóp t¬i thu mua ngêi s¶n xuÊt tiÕn
hµnh diÖt men, vß, lµm kh«, ph©n lo¹i, thµnh chÌ xanh
thµnh phÈm.ChÌ xanh s¶n phÈm níc cã mµu xanh t¬i hoÆc
vµng s¸ng, cã vÞ ch¸t ®îm, hËu ngät vµ cã h¬ng th¬m tù
nhiªn, cã mïi cèm nhÑ, mïi mËt ong .
Ph©n chia chÌ b¸n thµnh phÈm gåm 3 d¹ng:
ChÌ c¸nh gåm OP-P-PS
ChÌ m¶nh gåm BP, BPS
ChÌ vôn gåm F, D
Ph©n chia khèi chÌ b¸n thµnh phÈm theo cÊp lo¹i ban
®Çu cña nguyªn liÖu sau khi ®· bá båm cÉng vµ chÌ vôn.
Nguyªn liÖu s¶n phÈm
ChÌ A h¸i ®Æc biÖt chÌ ®Æc biÖt
ChÌ A chÌ lo¹i 1
ChÌ B chÌ lo¹i 2.
ChÌ olong, chÌ vµng, chÌ ®á lµ lo¹i chÌ trung gian thùc
hiÖn lªn men mét nöa.
Ngoµi ra cßn cã chÌ dîc th¶o, tuy gäi lµ chÌ nhng
nguyªn liÖu kh«ng ph¶i tõ chÌ bóp t¬i mµ tõ c¸c lo¹i chÌ
d©y, chÌ thanh nhiÖt .
Nh×n chung c¸c lo¹i chÌ ®Òu cã t¸c dông tèt cho søc
khoÎ. Mét mÆt lµ lo¹i níc gi¶i kh¸t, thø níc uèng hµng ngµy,
mÆt kh¸c cã t¸c dông ch÷a bÖnh .
b.§Æc ®iÓm tiªu dïng :
8
ThÞ trêng néi ®Þa chØ a dïng chÌ xanh, ®Æc biÖt chÌ
sao chÕ theo ph¬ng ph¸p thñ c«ng ë c¸c vïng ®Êt chÌ næi
tiÕng nh chÌ Th¸i, chÌ Shan, chÌ blao ...Thó uèng chÌ xuÊt
hiÖn tõ l©u trong v¨n ho¸ tiªu dïng ngêi ViÖt, h×nh thøc
uèng chÌ ®îc khëi nguån tõ chïa chiÒn .
Tríc kia phong th¸i vµ c¸ch thøc thëng thøc chÌ cña ng-
êi ViÖt cã kh¸c nhau trong tõng giai tÇng x· héi : Vua quan
thêng a thÝch c¸c s¶n phÈm chÌ tµu cña Trung Quèc, uèng
chÌ nh b»ng chøng thÓ hiÖn sù giµu sang quyÒn quÝ ®Ó
ph©n biÖt ®¼ng cÊp thø bËc d©n trong x· héi. C¸ch thøc
uèng chÌ rÊt cÇu k×.C¸c tÇng líp n«ng d©n thêng uèng chÌ
t¬i, chÌ tù sao chÕ lÊy .
Ngµy nay, thãi quen uèng chÌ vÉn tån t¹i nhng dÇn dÇn
nã xo¸ ®i nh÷ng rµo c¶n vÒ tuæi t¸c vÒ giai tÇng, sù kh¸c
nhau trong uèng trµ còng chØ do së thÝch.§a phÇn mäi ngêi
thêng thÝch uèng chÌ méc nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm chÌ gèc
Th¸i rÊt ®îc a chuéng, hä thÝch c¸i vÞ ®Ëm ch¸t cã hËu dÞu
ngät cña chÐn chÌ nãng, thêng c¸c s¶n phÈm nµy ®îc sao
theo ph¬ng ph¸p thñ c«ng truyÒn thèng, chÌ ®îc níc ngon
nhÊt vµ cã h¬ng th¬m lµ chÌ xu©n.Trong c¸ch thëng thøc
chÌ còng cã phÇn ®¬n gi¶n h¬n.
L¹i cã nh÷ng ngêi khi uèng chÌ muèn cã thªm h¬ng
th¬m cña c¸c lo¹i hoa: chÌ íp h¬ng sen, chÌ hoa ng©u, chÌ
nhµi .§Ó chÕ ra c¸c s¶n phÈm chÌ íp h¬ng thêng lµ rÊt cÇu
k× ®ßi hái mÊt thêi gian ®iÒu nµy kh«ng cho phÐp nhÊt lµ
trong thêi nay, th× nhu cÇu cña ngêi d©n lµ c¸c s¶n phÈm
nhanh gän tiÖn do vËy chÌ nhµi, chÌ sen nhóng, chÌ hoµ tan
cã søc tiªu thô t¨ng .
Nhu cÇu c¸c s¶n phÈm chÌ ®en vµ chÌ th¶o méc cã
chiÒu híng gia t¨ng .
1.4.C¸c nh©n tè thuéc vÒ ®Æc ®iÓm tiªu dïng chÌ
:
9
-TÝnh æn ®Þnh vµ Ýt co d·n vÒ mÆt cung cÇu :
C¸c s¶n phÈm chÌ phôc vô trùc tiÕp cho nhu cÇu c¬
b¶n thêng xuyªn trong cuéc sèng hµng ngµy cña ngêi
d©n.ViÖc tiªu dïng chÌ hÇu nh kh«ng phô thuéc vµo gi¸ c¶
thÞ trêng v× mçi ngêi tiªu dïng mçi lo¹i chÌ víi mét sè lîng
nhÊt ®Þnh tuú thuéc vµo nh÷ng giíi h¹n sinh lÝ .
-ViÖc tiªu dïng chÌ mang tÝnh thêi vô râ nÐt ;
Do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh thêi
vô râ nÐt, v× thÕ nhu cÇu tiªu dïng chÌ trªn thÞ trêng kh«ng
c©n b»ng c¶ vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian.Nh×n chung
nhu cÇu tiªu dïng chÌ thêng rÊt lín vµo nh÷ng dÞp lÔ lín
hoÆc dÞp ®Çu xu©n v× ®©y lµ mïa cña nh÷ng lÔ héi
truyÒn thèng. Nhng vô chÌ thêng vµo th¸ng 3 ®Õn th¸ng 11
v× thÕ ®ßi hái nhµ cung øng s¶n phÈm chÌ ph¶i dù tr÷ mét
lîng nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong nh÷ng
dÞp nµy.Tríc ®Æc ®iÓm c©u tiªu dïng nh vËy ®ßi hái ngêi
cung øng ph¶i cã biªn ph¸p b¶o vÖ sù hµi hoµ cung cÇu .
-ThÞ trêng tiªu dïng chÌ lµ thÞ trêng c¹nh tranh t¬ng
®èi hoµn h¶o.
Ngêi s¶n xuÊt chØ cung øng ra thÞ trêng mét khèi lîng
chÌ rÊt nhá so víi lîng cung cña x· héi. Do kh«ng thÓ ®éc
quyÒn vÒ lîng cung cho nªn kh«ng thÓ ®éc quyÒn vÒ gi¸
c¶ mµ buéc ph¶i chÊp nhËn møc gi¸ kh¸ch quan trªn thÞ tr-
êng .
Xu híng tiªu dïng chÌ còng biÕn ®æi theo c¬
cÊu tuæi cña d©n sè .
ThËt vËy, ViÖt Nam lµ níc cã d©n sè trÎ, trªn 50% d©n
sè ë ®é tuæi lao ®éng nªn yÕu tè nµy ¶nh hëng ®Õn nhu
cÇu tiªu dïng c¸c lo¹i chÌ. Møc tiªu dïng c¸c s¶n phÈm chÌ
xanh, chÌ méc, chÌ h¬ng truyÒn thèng cã xu híng æn ®Þnh,
hoÆc t¨ng t¬ng ®èi nhá, cßn nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm
10
chÌ nhóng, chÌ hoµ tan, chÌ th¶o méc ®ang t¨ng m¹nh, nhu
cÇu nµy biÕn ®æi theo c¬ cÊu nhãm tuæi .
-Nhãm ngêi ë ®é tuæi trung niªn vµ cao tuæi.
Së thÝch uèng chÌ chung cña nh÷ng ngêi ë løa tuæi
nµy lµ c¸c s¶n phÈm chÌ méc, chÌ m¹n, chÌ h¬ng truyÒn
thèng. §a phÇn nh÷ng ngêi nµy rÊt sµnh trong c¸ch thëng
thøc chÌ. Trong c¸ch lùa chän cho tiªu dïng hä cã khuynh h-
íng g¾n víi nh÷ng ®Æc trng vÒ néi chÊt gåm c¶ h¬ng vµ vÞ
cña chÌ, hä ®¸nh gi¸ chÊt lîng chÌ dùa trªn sù c¶m nhËn cña
chÝnh m×nh vÒ h¬ng th¬m, mïi vÞ vµ mµu s¾c cña trµ .
Cã c¸c lo¹i chÌ:
ChÌ xanh ®Æc biÖt: §©y lµ lo¹i chÌ cÊp cao, s¶n phÈm
cã mµu xanh tù nhiªn, c¸nh chÌ dµi xo¨n ®Òu non, cã
tuyÕt.Níc pha ph¶i cã mµu vµng trong s¸ng, h¬ng cña trµ
th¬m m¹nh tù nhiªn, tho¸ng cã mïi cèm, sau khi thëng thøc
chÌ ngêi uèng thÊy vÞ ®Ëm dÞu cã hËu ngät .
ChÌ lo¹i 1: Theo kinh nghiÖm cña nh÷ng ngêi uèng chÌ
sµnh lµ chÌ cã mµu xanh tù nhiªn, c¸nh chÌ dµi xo¨n t¬ng
®èi ®Òu níc cña chÐn chÌ sau khi ®îc pha lªn cã mµu vµng
xanh s¸ng, h¬ng th¬m tù nhiªn t¬ng ®èi m¹nh, vÞ ch¸t
®Ëm dÞu dÔ chÞu .
ChÌ lo¹i 2 cã mµu xanh tù nhiªn, c¸nh chÌ ng¾n h¬n t-
¬ng ®èi xo¨n tho¸ng cÉng, mµu níc cña chÌ cã mµu vµng
s¸ng, mµu xanh tù nhiªn vÞ ch¸t t¬ng ®èi dÞu, cã hËu
ngät .
ChÌ lo¹i 3: Mµu vµng xanh x¸m, m¶nh nhá t¬ng ®èi
®Òu, mµu níc vµng h¬i ®Ëm h¬ng th¬m võa tho¸ng h¨ng
g× vÞ ch¸t h¬i xÝt .
ChÌ ®îc ®¸nh gi¸ lµ ngon lµ lo¹i chÌ cã mµu níc xanh t-
¬i hoÆc vµng s¸ng, cã vÞ ch¸t ®Ëm, cã hËu ngät, h¬ng
th¬m tù nhiªn, cã mïi cèm nhÑ vµ mïi mËt ong.ChÝnh v×
vËy khi mua chÌ hä ph¶i lùa chän nh÷ng lo¹i chÌ ®Æc s¶n
11
g¾n liÒn víi vïng ®Êt chÌ: chÌ chÝnh Th¸i (T©n C¬ng - Th¸i
Nguyªn), chÌ Lôc (Yªn B¸i ), c¸c lo¹i chÌ Shan trªn vïng nói
cao suèi Giµng, chÌ Blao (B¶o Léc- L©m §ång ).
C¸c lo¹i chÌ xanh ®îc tiªu thô chñ yÕu trªn thÞ trêng lµ
chÌ chÕ biÕn theo ph¬ng ph¸p thñ c«ng,vµ ®îc nhãm ngêi
trung vµ cao tuæi lùa chän, bëi v× hä Ýt quan t©m ®Õn
nh·n m¸c, bao b× s¶n phÈm. Cßn c¸c s¶n phÈm chÌ xanh
chÕ biÕn ë c¸c nhµ mµy chñ yÕu phôc vô cho nhu cÇu biÕu
tÆng .
Nhãm ngêi nµy cã nhu cÇu tiªu dïng rÊt lín , chÌ ®· trë
thµnh thø níc uèng quen thuéc tõ l©u trong gia ®×nh, trong
c¸c cuéc häp héi nghÞ, nhÊt lµ ®èi víi nhãm ngêi cao tuæi,
trong c¸c buæi häp c©u l¹c bé th× chÐn chÌ chÝnh lµ cÇu
nèi t©m giao gi÷a con ngêi víi con ng¬× , bªn chÐn chÌ
nãng võa b×nh dÞ võa ®¬n s¬ c¸c cô ngåi bµn chuyÖn v¨n
ch¬ng, th¬ ca, ch¬i cê chia xÎ víi nhau nh÷ng vui buån cña
tuæi giµ .
Bªn c¹nh nhu cÇu vÒ chÌ méc, nhãm ngêi nµy cßn
thÝch uèng chÌ íp h¬ng,th«ng thêng c¸c lo¹i hoa qu¶ íp h-
¬ng chÌ ph¶i lµ thø hoa quÝ, thanh tao nh hoa ng©u, hoa
sãi, hoa sen, hoa nhµi, hoa cóc .§Æc biÖt thø chÌ íp h¬ng
sen lµ thø chÌ quÝ dïng ®Ó tiÕp kh¸ch chi ©m hoÆc lµm
quµ biÕu .
Qua ph©n tÝch ®Æc ®iÓm tiªu dïng c¸c lo¹i chÌ cña
nhãm tuæi nµy, ta thÊy vÊn ®Ò coi träng tríc tiªn lµ chÊt l-
îng chÌ mµ Ýt quan t©m ®Õn bao b× mÉu m· s¶n phÈm.Bªn
c¹nh së thÝch uèng chÌ méc, nhãm ngêi nµy còng rÊt a
thÝch s¶n phÈm chÌ íp h¬ng.Qua ®©y ®ßi hái c¸c c«ng ty
chÌ ph¶i t×m biÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, t¹o
nh÷ng h¬ng vÞ ®Æc trng cho s¶n phÈm chÌ cña m×nh cã
nh vËy míi thu hót thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nhãm ngêi
thuéc løa tuæi nµy .
12
-Nhãm ngêi ë ®é tuæi thanh niªn:
Do yªu cÇu cña cuéc sèng mµ quÜ thêi gian ®èi víi hä
rÊt eo hÑp xu híng tiªu dïng cña nh÷ng ngêi thuéc løa tuæi
nµy lµ nh÷ng s¶n phÈm nhanh gän, tiÖn dông. ChÝnh dùa
vµo ®Æc ®iÓm nµy mµ trong nh÷ng n¨m qua c¸c c«ng ty
lu«n ®a ra s¶n phÈm míi nh chÌ hoµ tan, chÌ tói nhóng víi
nhiÒu mïi vÞ kh¸c nhau chanh, cam xoµi ...
Khi c¸c s¶n phÈm nµy ra ®êi ®· nhanh chãng thu hót
®îc giíi trÎ. Nh×n chung giíi trÎ uèng chÌ víi nhu cÇu gi¶i
kh¸t, hä Ýt quan t©m ®Õn vÞ ch¸t ®îm, hËu ngät hay níc
cña chÌ mµ mµ hä quan t©m ®Õn mÉu m·, bao b× vµ sù
tiÖn dông cña s¶n phÈm. Hä yªu cÇu vÒ chÊt lîng chÌ kh«ng
cao, khi lùa chän chÌ hä quan t©m ®Õn h¬ng vÞ cña chÌ vµ
®Æc biÖt lµ nh·n hiÖu s¶n phÈm. Môc ®Ých tiªu dïng cña
hä lµ muèn ®Þnh vÞ chÝnh m×nh, thÓ hiÖn phong c¸ch cña
riªng m×nh do ®ã nh·n hiÖu chÌ næi tiÕng lµ yÕu tè ¶nh h-
ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù lùa chän cña hä.
ViÖc thu hót søc tiªu dïng cña nh÷ng ngêi thuéc nhãm
løa tuæi nµy, c¸c c«ng ty chÌ níc ngoµi rÊt thµnh c«ng,hä
liªn tiÕp tiÕn hµnh qu¶ng b¸ vµ ®a ra thÞ trêng nh÷ng s¶n
phÈm chÌ míi ®a d¹ng vÒ mïi vÞ vµ chñng lo¹i. Cßn c¸c s¶n
phÈm chÌ nhóng chÌ hoµ tan cña c¸c c«ng ty trong níc tuy
mÉu m· vµ h¬ng vÞ kh«ng thua kÐm chÌ níc ngoµi nhng c¸c
c«ng ty cha cã chiÕn lîc ®Þnh vÞ phï hîp víi t©m lÝ chung
cña giíi trÎ .Trong t¬ng lai c¸c c«ng ty chÌ trong níc ph¶i tÝch
cùc x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn kh¼ng ®Þnh ®îc h×nh
¶nh cña m×nh më réng søc tiªu dïng chÌ .
Nhu cÇu tiªu dïng chÌ còng mang nh÷ng kh¸c biÖt
ë mçi vïng kh¸c nhau.
Thó uèng chÌ cña ngêi ViÖt ®· trë thµnh v¨n ho¸ tËp
qu¸n tiªu dïng, kh¾p ®Êt níc tõ ®ång b»ng ®Õn miÒn nói,
tõ n«ng th«n ®Õn thµnh thÞ kh«ng vïng nµo lµ kh«ng biÕt
13
uèng chÌ.Nhng ë mçi vïng c¸ch tiªu dïng chÌ cña ngêi d©n
mang nh÷ng ®Æc trng riªng .
§èi víi ngêi d©n B¾c, cã lÏ chÌ lµ thø níc uèng g¾n
bã nhÊt trong ®êi sèng hµng ngµy.
V¨n ho¸ uèng chÌ còng mang nh÷ng ®Æc trng riªng
biÖt cña tõng d©n téc, dêng nh ®ång bµo d©n téc nµo còng
uèng chÌ vµ sµnh vÒ chÌ theo c¸ch riªng cña hä. Nh khu vùc
vïng nói cao Hµ Giang ,Yªn B¸i cã chÌ ®Æc s¶n lµ chÌ
tuyÕt,tuy vËy
§èi víi ngêi Dao (Yªn B¸i ) ngêi d©n thêng chän bót
non, l¸ non h¸i vÒ sao kh« ®Ó qua ®ªm sau ®ã nhåi vµo
nh÷ng èng b¬ng to råi ®a lªn g¸c bÕp.Khi nhµ cã kh¸ch
quÝ hä chØ cÇn lÊy trªn g¸c bÕp mét èng b¬ng, quÐt s¹ch
bå hãng råi thËn träng gì bá nót l¸ chuèi, råi dïng mãc l«i ra
tõng líp chÌ gièng nh thuèc lµo ®ãng b¸nh. Níc ma ®· ®îc
®Ó giµnh cho vµo Êm ®un s«i råi sau ®ã cho nh÷ng b¸nh
chÌ vµo Êm, mét lóc sau kho¶ng 5 ®Õn 10 phót th× rãt chÌ
ra b¸t.
ChÌ “c¸n p¸i hë” cña ngêi Hµ Giang l¹i kh¸c uèng víi chÌ
èng b¬ng cña ngêi Dao ë Yªn B¸i,chÌ mäc trªn vïng nói cao
quanh n¨m m©y che phñ, chÌ sèng b»ng mïn ®Êt do giã
mang vÒ vµ sèng b»ng h¬i s¬ng khi mïa hanh kh« ®Õn.ChÌ
chØ t¬i tèt vµo mïa xu©n vµo nh÷ng ngµy cuèi xu©n ®Çu
h¹ nh÷ng ngêi d©n ë Lòng Ph×n §ång V¨n lªn nói t×m
chÌ.ChÌ ®îc sao kh« ®îc cho vµo hò hoÆc chum hoÆc gãi
buéc cÈn thËn b»ng l¸ dong l¸ chuèi kh«.Vµo nh÷ng ngµy
phiªn chî ®ång bµo mang chÌ xuèng chî b¸n. ChÌ “c¸n p¸i
hë” khi pha ®îc níc rãt ra b¸t, c¹n níc ®Õn ngµy h«m sau
®æ ®i kh«ng vÊy bÈn chÐn, nhÊt lµ khi ®îc thëng thøc chÌ
trong ng«i nhµ sµn bËp bïng ¸nh löa, chªnh vªnh trªn sên
nói cao h¼n lµ ch¼ng bao giê quªn c¸i t×nh ngêi vµ c¶ h-
14
¬ng vÞ ®Ëm ®µ nguyªn s¬ cña “c¸n p¸i hë” ®· quÊn quýt
hoµ quyÖn vµo nhau.
Trong d©n gian vÉn cã c©u “ChÌ Mai HiÕu, ®iÕu S¬n
Vi, rîu H¹ B×, men Tßng LÖnh” lµ ngêi ta nãi ®Õn nÐt ®éc
®¸o cña nÒn v¨n ho¸ Èm thùc trªn vïng ®Êt Thanh Thuû -
Phó Thä. Ngêi d©n Mai HiÕu kh«ng h¸i bóp lµm chÌ kh« mµ
chØ chuyªn h¸i chÌ xanh, c©y chÌ ë ®©y qua nhiÒu n¨m
ch¨m sãc nªn ph¸t triÓn rÊt tèt, l¸ chÌ nhá vµ dµy, r¨ng cña
mÐp l¸ ®Òu, bÎ, vß gißn l¸ch t¸ch, mÆt l¸ ¸nh mµu vµng
xanh, khi nÊu níc vµng s¸nh to¶ mïi th¬m hÊp dÉn ®Æc tr-
ng cña chÌ. Ngêi d©n ë ®©y cã c¸ch nÊu vµ uèng chÌ xanh
rÊt sµnh. Níc nÊu ph¶i kÐn, lÊy níc giÕng ®åi trong v¾t
hoÆc níc ma m¸i ngãi, níc ma gi÷a trêi läc s¹ch. Kh«ng nÊu
níc giÕng cã v«i sÏ lµm cho chÊt chÌ cã mµu vµng ®ôc uèng
nh¹t vµ mÊt mïi th¬m. Khi nÊu cÇn röa chÌ tõ hai ®Õn ba n-
íc vuèt tõng l¸ chÌ cho s¹ch råi bá vµo xoong, cø mét lÝt níc
víi mét n¾m l¸ chÌ to lµ võa. Lóc ®un ®iÓm chÝnh lµ cho
löa ch¸y ®Òu liªn tôc khi níc s«i lÊy ®òa s¹ch ®¶o cho líp
chÌ trªn lËt xuèng díi, bá vµo vµi l¸t gõng th¸i máng cho dËy
mïi, ®Ëy vung kÝn b¾c xuèng ®Ó ®é 10 - 15 phót cho l¸
chÌ chÝn dÇn råi ch¾t ra b¸t, mµu níc chÌ vµng s¸nh nh mËt
to¶ ra mïi th¬m ngät, tuú thuéc vµo së thÝch cña tõng ngêi
mµ uèng nãng hay uèng nguéi.
C¸ch thëng thøc chÌ cña ngêi d©n ®ång b»ng s«ng
Hång l¹i ®îc ®Æc trng næi bËt nhÊt lµ thó uèng chÌ cña ngêi
Hµ Néi. VÎ thanh lÞch trang nh·, sù cÇu k× trong Èm thùc
cña ngêi Hµ Néi ®· n©ng tÝnh thÈm mü cña chÐn chÌ lªn
mét tr×nh ®é cao. XuÊt ph¸t tõ n«ng th«n nhng chÝnh ngêi
Hµ Néi cã c«ng gi÷ g×n vµ ®a d¹ng v¨n ho¸ uèng chÌ cña
ngêi ViÖt Nam. Ngêi Hµ Néi chØ thÝch uèng chÌ ChÝnh Th¸i
®ã lµ c¸c s¶n phÈm chÌ méc tõ vïng T©n C¬ng - Th¸i
Nguyªn, ngêi Hµ Néi thêng t×m mua chÌ Th¸i ë c¸c phè
15
Hµng §iÕu, phè Chïa Béc,....§©y lµ hai d·y phè chuyªn b¸n
c¸c s¶n phÈm chÌ rêi, chÌ c©n ®ãng trong tói nil«ng. Hµ Néi
còng chÝnh lµ n¬i xuÊt ph¸t cña c¸ch uèng chÌ íp h¬ng hoa.
C¸c lo¹i hoa ®Ó íp chÌ còng ph¶i lµ thø hoa qói, thanh tao
nh hoa ng©u, hoa sãi, hoa sen, hoa nhµi, hoa cóc,... §Æc
biÖt chÌ íp h¬ng sen lµ thø chÌ quÝ, mçi c©n chÌ ngon íp tõ
100 -120 b«ng sen hå T©y, ph¶i lµ thø sen cha bãc c¸nh. ë
Hµ Néi hiÖn nay cßn kkho¶ng 30 gia ®×nh lµm lo¹i chÌ nµy.
Khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn nhÊt lµ khu vùc
thÞ trêng Hµ Néi cã sù trµn ngËp cña nhiÒu lo¹i níc uèng, níc
gi¶i kh¸t, c¸i phong th¸i, c¸i thanh tao trong c¸ch uèng chÌ
cña ngêi Hµ Néi ®· mai mét. NhËn thÊy ®iÓm nµy mµ thµnh
phè Hµ Néi ®· thùc hiÖn chñ tr¬ng cña nhµ níc, x©y dùng
thñ ®« v¨n minh, hiÖn ®¹i nhng vÉn gi÷ g×n vµ ph¸t huy
nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng tèt ®Ñp ®· cã trong
tiÒm thøc cña ngêi d©n. Nay ®Ó gîi cho ngêi tiªu dïng
nh÷ng nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng, trë vÒ víi céi nguån trë
vÒ víi phong th¸i tÜnh lÆng khoan thai trong c¸ch uèng chÌ
cña ngêi xa mµ chÌ “trë vÒ”víi hµng lo¹t nh÷ng cña hµng
võa b¸n chÌ kh« võa b¸n trµ th¬m ngon næi tiÕng: hµng c«
DÇu ë chî §ång Xu©n, qu¸n NghÖ sÜ ë §inh Tiªn Hoµng,
qu¸n Th¨ng Long ë Hµng Gai, qu¸n Dung Phi ë CÇu Gç,
qu¸n B¹ch Ngäc sau ®Òn Bµ TriÖu, c¸c qu¸n trµ tuÇn ë khu
tËp thÓ Thanh Xu©n ...
NÐt ®Æc trng trong phong c¸ch uèng trµ cña ngêi Hµ
Néi lµ nh÷ng qu¸n níc trµ b×nh d©n. Cã mét thèng kª cha
®Çy ®ñ vÒ c¸c qu¸n hiÖn nay ë Hµ Néi lµ kho¶ng trªn díi
con sè mét ngµn cã thÓ kh¼ng ®Þnh ë thñ ®« kh«ng phè
kh«ng ®êng, kh«ng bÕn tµu xe nµo lµ kh«ng cã d¨m 3
qu¸n chÌ. Ngay c¶ nh÷ng phè träng ®iÓm nh phè Trµng Thi,
Trµng TiÒn, hµng Khay còng kh«ng thÓ kh«ng cã nh÷ng
qu¸n chÌ chÐn .Nh÷ng qu¸n chÌ vØa hÌ Hµ Néi thËt ®¬n
16
gi¶n méc m¹c vµ trµn ®Çy bôi bÆm phè x¸.Víi ngêi Hµ Néi a
chuéng nhÊt vÉn lµ c¸c s¶n phÈm chÌ méc, ngµy tríc thêi
bao cÊp khi c¸c lo¹i níc gi¶i kh¸t kh«ng phong phó nh hiÖn
nay th× chÌ n¨m xu vÉn lµ thø níc uèng kho¸i khÈu cña tÊt
c¶ c¸c tÇng líp nh©n d©n, cã lÏ v× ®· ¨n s©u vµo tiÒm
thøc nªn chÌ qu¸n cãc lµ kh«ng thÓ thiÕu . Ngoµi c¸ch uèng
chÌ nãng ngêi d©n cßn uèng chÌ ®¸ .Nh÷ng qu¸n cãc vØa
hÌ võa lµ chç ®Ó mäi ngêi t©m t×nh nãi chuyÖn, võa lµ chç
®Ó cho mäi ngêi gi¶i khu©y trao ®æi c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh
trÞ, thêi sù .Kh«ng gièng nh mét truyÒn thèng nµo nhng
nh÷ng qu¸n cãc vØa hÌ -qu¸n níc bôi l¹i gièng nh mét ®iÒu
g× ®ã khi nhí vÒ Hµ Néi .
Tuy cã nÐt kh¸c biÖt trong phong c¸ch thëng thøc chÌ
nhng tùu chung l¹i chÌ vÉn lµ thø níc uèng sè mét cña ngêi
d©n miÒn B¾c, hä kh«ng chØ uèng chÌ vµo buæi s¸ng mµ
uèng chÌ bÊt cø khi nµo trong ngµy. Song buæi s¸ng sím khi
mäc trêi cha r¹ng, ®îc coi lµ thêi ®iÓm tèt nhÊt ®Ó thëng
thøc c¸i tinh tuý cña chÌ. Uèng chÌ cã nhiÒu h×nh thøc : §éc
Èm, song Èm, tam Èm. Ngêi xa cã c©u “trµ tam töu tø” hay
“trµ ngon ph¶i cã b¹n hiÒn”. Nh÷ng giê phót thëng thøc chÌ
lµ nh÷ng lóc gia ®×nh b¹n bÌ qu©y quÇn chia sÎ víi nhau
nh÷ng vÇn th¬, nh÷ng triÕt lÝ cña cuéc sèng.Phong c¸ch
uèng chÌ cña ngêi d©n B¾c rÊt cÇu k×, chÌ ngon kh«ng chØ
phô thuéc vµo lo¹i chÌ mµ cßn phô thuéc vµo c¸ch pha chÕ.
Mét sè n¬i rÊt cÇu k× chän níc pha chÌ lµ níc ma, ®un b»ng
than cñi, Êm pha chÌ ph¶i lµ Êm nung cã h×nh hµi nhá, tríc
khi pha c¶ Êm c¶ chÐn ®îc nhóng vµo níc s«i cho cã ®é
nãng, chÌ ®îc rãt vµo chÐn tèng sau ®ã tõ chÐn tèng míi
chiÕt ra chÐn qu©n, víi c¸c lo¹i chÌ ngon khi võa rãt ra h-
¬ng th¬m bay ngµo ng¹t .
Nh vËy, truyÒn thèng uèng chÌ cña ngêi d©n miÒn
B¾c vµ ngêi d©n Hµ Néi mang phong c¸ch rÊt ®Æc trng.
17
§©y lµ c¬ së hay lµ nÒn t¶ng ®Ó c¸c c«ng ty chÌ ViÖt nam
cã thÓ t«n vinh qu¶ng c¸o nh·n hiÖu chÌ th«ng qua c¸c tr-
¬ng tr×nh “mïa xu©n t«n vinh v¨n ho¸ d©n téc”, “tuÇn v¨n
ho¸ chÌ” hoÆc më c¸c qu¸n chÌ ViÖt mang phong c¸ch trµ
®¹o ViÖt nam ë c¸c khu vùc thµnh phè lín nh Hµ Néi, H¶i
Phßng, ViÖt tr× ®ång thêi thùc hiÖn ph¸t triÓn më réng ra
khu vùc thÞ trêng miÒn Trung vµ miÒn Nam .
Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña m×nh c¸c c«ng ty ph¶i
®Æc biÖt tró träng sù phï hîp cña v¨n ho¸ tiªu dïng cña tõng
vïng .
§èi víi ngêi miÒn Nam
Phong c¸ch cña ngêi d©n miÒn Nam cã g× ®ã cëi më,
quan ®iÓm sèng rÊt næi bËt chø kh«ng kÝn ®¸o kiÓu thanh
tao nh cña ngêi B¾c, cho nªn së thÝch vµ phong c¸ch uèng
chÌ cña ngêi d©n miÒn Nam thêng kh«ng cÇu k×. §a phÇn
ngêi d©n miÒn Nam thÝch chÌ uèng hoa nhµi, hoa sãi, hoa
ng©u ®Ó t¨ng thªm h¬ng th¬m cho mçi chÐn chÌ. §Æc
biÖt n¬i ®©y cã khÝ hËu «n ®íi rÊt thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn
lo¹i chÌ cã vÞ hoa qu¶, nhÊt lµ trong vïng CÇn Th¬, Long An
cho nªn cã c¸c lo¹i chÌ cã vÞ hoa qu¶ mang nÐt ®Æc trng
cña vïng. Ngêi miÒn Nam thêng uèng cafe vµo c¸c buæi
s¸ng do ®ã uèng chÌ chØ ®èng vai trß thø yÕu, ngêi ta dïng
chÌ ®Ó uèng®Öm nªn kh«ng cã g× cÇu k× trong c¸ch uèng
, chÌ ngon Ýt hay ngon nhiÒu kh«ng quan träng .
Phong c¸ch uèng chÌ cña ngêi miÒn trung nhÊt lµ ë
HuÕ, l¹i thÓ hiÖn sù giao hoµ gi÷a hai miÒn Nam B¾c, ngêi
HuÕ võa uèng chÌ nãng, võa uèng chÌ ®¸, xong l¹i thiªn vÒ
chÌ nãng h¬n. ChÌ dïng cña ngêi HuÕ võa íp hoa võa kh«ng -
íp hoa, nhng së thÝch cã thªm h¬ng hoa vÉn lµ phÇn
nhiÒu .ë miÒn Trung chÌ ®îc trång ë NghÖ An, Hµ TÜnh,
Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ . Cã lÏ kh«ng cã n¬i ®©u ngêi
d©n l¹i thÝch uèng chÌ xanh nh ë NghÖ An, viÖc bu«n chÌ
18
xanh ®· trë thµnh phêng héi .Còng nh nhiÒu vïng n«ng th«n
níc ta, níc chÌ xanh xø NghÖ ®îc sö dông nh mét chÊt keo
®Æc biÖt g¾n bã t×nh c¶m bµ con l©n bang lµng xãm .Sau
mét ngµy lao ®éng vÊt v¶, ¨n c¬m tèi xong ngêi ta nhãm
häp nhau ®Ó uèng chÌ xanh vµ trao ®æi chuyÖn trß . §Ó
®ªm nµo còng ®îc uèng chÌ ngon c¸c gia ®×nh thêng lu©n
phiªn nhau nÊu .
Qua nh÷ng nÐt kh¸c biÖt trong phong c¸ch uèng chÌ
cña ngêi d©n ViÖt ë c¸c miÒn, ®ßi hái c¸c c«ng ty hay
nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ph¶i hiÓu râ
nh÷ng nÐt ®Æc trng nµy tõ ®ã míi ®a ra nh÷ng s¶n phÈm
míi vµ h×nh thøc ph©n phèi phï hîp .
Dù kiÕn nhu cÇu tiªu dïng chÌ trong c¶ níc
§
¬n vÞ: TÊn
ThÞ trêng 2000 2010
C¶ níc 40.000 60.000
A.Ph©n theo khu vùc
- Thµnh thÞ 22.000 38.000
19
- N«ng th«n 18.000 22.000
B. Ph©n theo l·nh thæ
- §ång b»ng S«ng Hång 11.900 18.000
- MiÒn nói vµ trung du 6000 8.500
B¾c Bé 5.100 7.000
- Khu bèn cò 4000 6.500
- Duyªn h¶i miÒn Trung 1000 2000
- T©y Nguyªn 4000 6500
- §«ng Nam Bé 8000 11.500
- §B s«ng Cöu long
C. Theo c¬ cÊu s¶n 38.500 58.000
phÈm 1500 2000
- ChÌ kh«
- ChÌ t¬i
(Sè liÖu nghiªn cøu cña hiÖp
héi chÌ ViÖt Nam)
1.C¹nh tranh chÌ :
a.C¹nh tranh trong c«ng t¸c thu mua nguyªn liÖu :
Nguyªn liÖu chÌ lµ yÕu tè chñ yÕu cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, do vËy muèn ph¸t triÓn hiÖu qu¶ th× c¸c c«ng ty ph¶i
x©y dùng g¾n víi viÖc tæ chøc vµ ph¸t triÓn vïng nguyªn
liÖu .Tuy vËy, ®èi víi ngµnh chÌ ViÖt nam chØ cã mét sè
c«ng ty ,chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty liªn doanh míi thùc hiÖn ®îc
bao s¶n phÈm, x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng trêng chÌ cung
øng nguyªn liÖu cho nhu cÇu chÕ biÕn nh n«ng trêng chÌ
V©n LÜnh cña c«ng ty liªn doanh chÌ phó bÒn ,n«ng trêng
chÌ Méc Ch©u,n«ng trêng S«ng B«i L¹c Thuû –Hoµ B×nh,
n«ng trêng chÌ B¶o Léc L©m §ång...Th«ng qua viÖc giao
kho¸n hé n«ng d©n híng dÉn kÜ thuËt canh t¸c, ch¨m sãc
thu ho¹ch chÌ tèt .Nhng kh«ng h¼n thuËn lîi nh vËy, thÊy
viÖc tham gia s¶n xuÊt vµ kinh doanh chÌ cã lµi mµ trong
thêi gian gÇn ®©y, trªn mèi vïng chÌ sù xuÊt hiÖn cña qu¸
20
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cã møc
t¨ng trëng kh¸ æn ®Þnh, ®©y lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò gióp
cho ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ
thÕ giíi.Tríc t×nh h×nh ®ã ®ßi hái c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,
c¸c ngµnh ph¶i ®Ò ra chiÕn lîc ph¸t triÓn nh»m t¨ng kh¶
n¨ng c¹nh tranh ®èi víi s¶n phÈm hµng ho¸ cña m×nh so víi
s¶n phÈm cña níc kh¸c trªn thÞ trêng néi ®Þa vµ thÞ trêng
xuÊt khÈu .
Trong xu thÕ chung ®ã, th× ngµnh chÌ mét ngµnh chñ
chèt cña n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang t×m mäi biÖn ph¸p;
nh thùc hiÖn ®æi míi c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lÝ, ph¸t triÓn
thÞ trêng ..nh»m n©ng cao gi¸ trÞ cña c©y chÌ ®ãng gãp
®¸ng kÓ vµo bíc ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc.
Mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña chiÕn lîc ®ã lµ ngµnh
®ang dÉn ®Çu trong c¶ níc vÒ c«ng cuéc thùc hiÖn cæ
phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp, t¨ng cêng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh.Tiªu biÓu nhÊt lµ C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh.
§îc cæ phÇn ho¸ tõ n¨m 1999 cho ®Õn nay C«ng ty cæ
phÇn chÌ Kim Anh ®ang tõng bíc thÝch øng h¬n víi thÞ tr-
êng, ®¸p øng thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng, dÇn ®· kh¼ng
®Þnh ®îc uy tÝn vµ h×nh ¶nh cña c«ng ty trong lßng c«ng
chóng tiªu dïng chÌ. Nhê nh÷ng cè g¾ng nç lùc kh«ng ngõng
cña c¸n bé c«ng nh©n viªn toµn c«ng ty trong c¬ chÕ míi
mµ C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh xøng ®¸ng lµ c¸nh chim
®Çu ®µn cña ngµnh chÌ ViÖt Nam .
Tuy nhiªn, kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng thµnh c«ng nµy
mµ trong t¬ng lai nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ngµy cµng ph¸t triÓn , C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh
lu«n x¸c ®Þnh : Mét mÆt, ph¶i cñng cè lßng tin cña ngêi
1
tiªu dïng ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm chÌ cña c«ng ty, mÆt
kh¸c c«ng ty ph¶i ®Ò ra chiÕn lîc më réng thÞ trêng .Víi
môc tiªu ®a chÌ Kim Anh cã mÆt réng kh¾p trªn thÞ trêng
trong níc vµ xuÊt khÈu .
ChÝnh v× vËy, trong thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty cæ
phÇn chÌ Kim Anh t¸c gi¶ chän ®Ò tµi “ Marketing hçn
hîp më réng thÞ trêng chÌ cña C«ng ty cæ phÇn chÌ
Kim Anh” nh»m hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng chiÕn lîc ph¸t triÓn
c¸c s¶n phÈm chÌ cña c«ng ty trong t¬ng lai.
Do thêi gian thùc tËp cã h¹n, nªn bµi viÕt cßn nhiÒu
h¹n chÕ mong b¹n ®äc vµ thÇy c« gióp ®ì .
T¸c gi¶ xin tr©n thµnh c¸m ¬n thÇy gi¸o híng dÉn
Ts.Lu V¨n Nghiªm cïng c¸c c« chó trong Phßng kÕ ho¹ch thÞ
trêng cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh ®· gióp ®ì tËn t×nh
®Ó t¸c gi¶ hoµn thµnh bµi viÕt nµy .
Néi dung bµi viÕt gåm 3 phÇn :
Ch¬ng I: ThÞ trêng chÌ vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim
Anh.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng Marketing cña
C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh.
Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh»m më réng
thÞ trêng chÌ cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh.
2
Ch¬ng I
ThÞ trêng chÌ vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn chÌ Kim Anh
I.ThÞ trêng chÌ:
1.ThÞ trêng chÌ néi tiªu :
1.1.Qui m« thÞ trêng néi tiªu :
ChÌ thø níc uèng quen thuéc trong cuéc sèng hµng ngµy
cña ®a sè ngêi d©n ®Êt ViÖt, nã ®· ¨n s©u vµo ®êi sèng
vµ t©m hån ngêi ViÖt, trë thµnh tËp qu¸n tiªu dïng. ChÌ gãp
mÆt bÊt cø khi nµo : khi vui cíi hái, t©n gia, khi hiÕu hØ
hay trong c¸c cuéc héi nghÞ, c¸c buæi sinh ho¹t c©u l¹c bé,
chÌ cã mÆt trong mäi gia ®×nh. Uèng chÌ kh«ng ph©n biÖt
tuæi t¸c, giíi tÝnh, kh«ng cã sù ph©n chia giai tÇng cao
thÊp. Qua ®©y ta thÊy nhu cÇu tiªu dïng chÌ cña ngêi d©n
lµ rÊt lín .
3
Tuy nhiªn, theo thèng kª cña Tæng c«ng ty chÌ ViÖt
Nam th× søc tiªu dïng chÌ xanh b×nh qu©n cña ngêi d©n
ViÖt cßn thÊp kho¶ng 260g/ngêi, con sè nµy cßn thÊp so víi
mét sè níc cã thãi quen tiªu dïng chÌ xanh nh : §µi Loan
1300g/ngêi, NhËt B¶n 1050g/ngêi, Trung Quèc 340g/ngêi
(Sè liÖu thèng kª cña HiÖp héi chÌ thÕ giíi ).
Theo dù ®o¸n cña HiÖp héi chÌ ViÖt Nam søc tiªu dïng
néi ®Þa ®ang cã chiÒu híng gia t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi
kho¶ng 5-6% /n¨m . Nh vËy, nÕu nh n¨m 2000 tæng nhu
cÇu néi tiªu lµ 24000 tÊn sÏ t¨ng lªn 35000 tÊn vµo n¨m
2005, vµ n¨m 2010 sÏ tiªu thô kho¶ng 45000 tÊn .
1.2.Søc tiªu dïng chÌ trªn thÞ trêng néi tiªu cã xu
híng gia t¨ng lµ do:
+D©n sè ViÖt Nam t¨ng æn ®Þnh, hiÖn nay ViÖt Nam
cã kho¶ng h¬n 75 triÖu d©n, tØ lÖ gia t¨ng d©n sè hµng
n¨m lµ 2,1 % ®©y dù b¸o mét qui m« thÞ trêng rÊt lín ®Ó
tiªu dïng chÌ. MÆt kh¸c, kh«ng chØ gia t¨ng vÒ sè lîng mµ
søc tiªu dïng còng ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ . NÕu nh tríc khi
theo ®uæi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung viÖc tiªu
dïng chÌ còng nh c¸c hµng ho¸ kh¸c ®Òu theo ph©n phèi do
vËy mµ viÖc s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch, ngêi tiªu dïng cã nhu
cÇu tiªu dïng lín nhng kh«ng mua ®îc. Sau khi thùc hiÖn
nghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng IX nÒn kinh tÕ ViÖt Nam bíc
vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi søc t¨ng trëng kinh tÕ trong
mét sè n¨m kh¸ æn ®Þnh vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong
t¬ng lai, do ®ã mµ ®êi sèng chung cña ngêi d©n ®îc c¶i
thiÖn thÓ hiÖn ë b×nh qu©n thu nhËp t¨ng lªn tõ 300 USD
lªn kho¶ng 400 USD, nhÊt lµ møc sèng cña ngêi d©n ë khu
vùc thµnh phè lín nh Hµ Néi, Sµi Gßn, thµnh phè Hå chÝ
Minh...ë c¸c khu c«ng nghiÖp Biªn Hoµ, H¶i Phßng, B×nh D-
¬ng...rÊt cao, do vËy mµ nhu cÇu tiªu dïng ®îc c¶i thiÖn
®¸ng kÓ .Theo nghiªn cøu cña th¹c sü TrÇn Thu V©n trong
4
t¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 3/2000 tiªu dïng cña d©n c
ViÖt Nam phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: c¬ cÊu tuæi, c¬ cÊu
giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, vïng d©n c...nhng ¶nh hëng m¹nh
nhÊt ®Õn søc tiªu dïng cña d©n c ViÖt Nam lµ yÕu tè thu
nhËp, t¸c gi¶ ph©n tÝch khi thu nhËp t¨ng b×nh qu©n 1%
th× nhu cÇu tiªu dïng t¨ng 0.65%. §iÒu ®ã thÓ hiÖn rÊt râ
ë b¶ng sè liÖu díi ®©y:
Thu nhËp vµ tiªu dïng cña d©n c ViÖt
Nam
§¬n vÞ (ngµn ®ång )
Nhãm chØ tiªu
ChØ tiªu Chung
1 2 3 4 5
Thu 1093. 3921.
553.5 816.8 1544.3 1586.1
nhËp 3 7
Tiªu 2540.
517.5 755.7 984.1 1338.4 1227.3
dïng 3
Khi thu nhËp t¨ng lªn th× ngêi d©n t¨ng tiªu dïng nh
vËy tØ lÖ thu nhËp giµnh cho thùc phÈm t¨ng lªn ®¸ng kÓ
vµ c¸ch lùa cho thùc phÈm còng cã xu híng thay ®æi, ngêi
tiªu dïng quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn nh÷ng thùc phÈm cã
gi¸ trÞ cho søc khoÎ.
MÆt kh¸c trong xu híng tù do vµ héi nhËp, lèi sèng míi
còng ®îc du nhËp vµo ViÖt Nam ,bªn c¹nh nh÷ng nÐt
truyÒn thèng trong tiªu dïng th× phong c¸ch tiªu dïng míi
còng xuÊt hiÖn .VÝ thö trong c¸ch tiªu dïng chÌ, theo truyÒn
thèng thêng th× mäi ngêi thÝch uèng nãng, khi pha còng
ph¶i lùa chän Êm, níc, hay trong c¸ch ®un vµ c¸ch chÕ biÕn
rÊt cÇu k× .Cßn ngµy nay khi cuéc sèng trë nªn bËn rén h¬n
th× c¸c s¶n phÈm chÌ nhóng, chÌ hoµ tan ®îc a chuéng h¬n
c¶, trong c¸ch uèng còng cã nÐt thay ®æi ngoµi uèng
nãng ,cßn uèng chÌ ®¸ ,chÌ pha s½n, chÌ ®ãng lon ...
5
+Nhu cÇu tiªu dïng chÌ ®ang cã xu híng gia t¨ng do lîi
Ých cña viÖc uèng chÌ ngµy cµng biÓu hiÖn râ .
ChÌ lµ mét thø níc uèng k× diÖu nã kh«ng chØ cã t¸c
dông gi¶i kh¸t lµm cho tinh thÇn s¶ng kho¸i mµ nã trë
thµnh thÇn dîc cã t¸c dông rÊt tèt ®Ó ch÷a bÖnh .
-Uèng chÌ lµm cho t©m t tÜnh lÆng, cho t©m hån
thanh tao, gi¶m bít u phiÒn, hÕt mäi c¶m gi¸c uÓ o¶i , buån
ngñ, h¨ng h¸i lµm viÖc, häc tËp h¬n.
-ChÌ cã gi¸ trÞ trong giao tiÕp, lµ cÇu nèi trong c¸c mèi
quan hÖ
-Ngµy nay khi khoa häc ngµy cµng ph¸t triÓn th× mäi
ngêi nhËn thÊy r»ng chÌ lµ thøc uèng bæ dìng, cã t¸c dông
dîc lÝ quÝ gi¸. ChÊt cafein vµ mét sè hîp chÊt alkaloit kh¸c
trong chÌ cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch vá ®¹i n·o, lµm cho tinh
thÇn minh mÉn t¨ng cêng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan trong
c¬ thÓ, n©ng cao n¨ng lùc lµm viÖc, gi¶m bít mÖt nhäc sau
nh÷ng lóc lao ®éng. Hçn hîp tanin trong chÌ lµm cho chÌ cã
kh¶ n¨ng gi¶i kh¸t g©y c¶m gi¸c hng phÊn cho ngêi uèng
chÌ. Ngêi ta cßn sö dông chÌ trong trÞ liÖu bÖnh, uèng chÌ
thêng xuyªn sÏ lµm gi¶m qu¸ tr×nh viªm ë ngêi bÞ bÖnh
khíp, hay viªn gan m·n tÝnh, cã t¸c dông lµm t¨ng tÝnh ®µn
håi cña thµnh m¹ch m¸u , ®iÒu chuØnh cã hiÖu qu¶ bÖnh
lÞ, xuÊt huyÕt d¹ dµy vµ ®êng ruét, xuÊt huyÕt n·o vµ suy
yÕu mao m¹ch do tuæi giµ. ChÌ cßn cã t¸c dông chèng
nhiÔm phãng x¹ ,chèng ung th ,vµ cã t¸c dông rÊt tèt ch÷a
c¸c lo¹i bÖnh vÒ r¨ng miÖng .
NhËn thÊy t¸c dông, hiÖu qu¶ cña viÖc uèng chÌ ®èi víi
søc khoÎ do vËy nhu cÇu cña ngêi d©n gia t¨ng, mÆt kh¸c
do m«i trêng sinh th¸i cña con ngêi ngµy cµng « nhiÔm, thùc
phÈm rÊt dÔ bÞ nhiÔm chÊt ®éc ho¸ häc cã h¹i cho søc
khoÎ, chÌ lµ mét lo¹i thùc phÈm Ýt bÞ ¶nh hëng. §Æc biÖt
ngµy nay ngµnh chÌ t¨ng cêng më réng dù ¸n trång c¸c lo¹i
6
chÌ s¹ch, chÌ h÷u c¬, chÌ th¶o dîc, chÌ gõng, chÌ th¶o méc
phôc vô tèt nhÊt nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng .
Nh vËy, nhu cÇu tiªu dïng chÌ néi ®Þa lµ rÊt cao vµ
®ang cã xu híng gia t¨ng ®©y lµ c¬ héi hay lµ thÞ trêng
®©ú tiÒm n¨ng gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã
®Þnh híng ph¸t triÓn më réng søc tiªu dïng t¨ng thÞ phÇn
thÞ trêng phôc vô cña m×nh trªn thÞ trêng .
1.3.§Æc ®iÓm tiªu dïng chÌ :
a.§Æc ®iÓm s¶n phÈm : chÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi
ngµy mang gi¸ trÞ kinh tÕ cao, s¶n phÈm thu ho¹ch lµ l¸,
thêi gian thu ho¹ch mét løa tõ 9- 10 ngµy. Sau khi thu ho¹ch
chÌ ®îc bãn ph©n v« c¬ hoÆc h÷u c¬, gèc c©y ®îc lµm cá
s¹ch , mçi n¨m thu ho¹ch kho¶ng 20 løa chÌ . ChÌ ®îc trång
chñ yÕu trªn ®Êt ®åi nói nhiÒu tØnh trung du vµ miÒn nói
phÝa B¾c, miÒn Trung (Hµ TÜnh ), miÒn Nam (L©m
§ång ,Gia Lai ) díi 2 h×nh thøc chñ yÕu n«ng trêng vµ hé gia
®×nh .
Tõ nguyªn liÖu chÌ t¬i ngêi ta thùc hiÖn chÕ biÕn thµnh
nhiÒu lo¹i chÌ kh¸c nhau dùa trªn viÖc thùc hiÖn chuyÓn
ho¸ c¸c chÊt trong chÌ ®Æc biÖt hÖ enzim cã s½n trong bóp
chÌ t¬i .C¸c s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn bao gåm :
ChÌ ®en :
§îc s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p : hÐo, sÊy, cho lªn men
cho ®Õn khi ®¹t ®îc vÞ nång vµ cã mµu hæ ph¸ch ®Ëm.
S¶n phÈm chÌ ®en cã mµu níc ®á t¬i ,cã vÞ ch¸t hËu dÞu
ngät vµ h¬ng th¬m cña hoa t¬i qu¶ chÝn .ChÌ ®en ®îc
ph©n lo¹i dùa trªn kÝch thíc vµ tØ trong c¸nh chÌ .
ChÌ c¸nh gåm OP-P-PS c¸nh chÌ xo¨n ®Òu, ch¾c
®en tù nhiªn, kh¸ nhiÒu tuyÕt, níc pha cã mµu ®á n©u
trong s¸ng kh¸ s¸nh râ viÒn vµng, h¬ng th¬m ®îm kh¸ hµi
hoµ hÊp dÉn.§©y lµ c¸c s¶n phÈm chÌ cÊp cao .
7
ChÌ m¶nh gåm FBOP – BPS :Lo¹i chÌ nhá m¶nh,
®Òu ®en kh¸ ch¾c nhiÒu tuyÕt, níc pha cã mµu ®á n©u,
mïi th¬m kh¸ hµi hoµ, ®Ëm dÞu râ hËu .
ChÌ vôn F-D : nhá ®Òu, t¬ng ®èi nÆng, s¹ch, t-
¬ng ®èi ®en, níc cã mµu ®á n©u, mïi th¬m nhÑ dÔ chÞu,
vÞ ®Ëm .
ChÌ xanh:
Tõ nguyªn liÖu chÌ bóp t¬i thu mua ngêi s¶n xuÊt tiÕn
hµnh diÖt men, vß, lµm kh«, ph©n lo¹i, thµnh chÌ xanh
thµnh phÈm.ChÌ xanh s¶n phÈm níc cã mµu xanh t¬i hoÆc
vµng s¸ng, cã vÞ ch¸t ®îm, hËu ngät vµ cã h¬ng th¬m tù
nhiªn, cã mïi cèm nhÑ, mïi mËt ong .
Ph©n chia chÌ b¸n thµnh phÈm gåm 3 d¹ng:
ChÌ c¸nh gåm OP-P-PS
ChÌ m¶nh gåm BP, BPS
ChÌ vôn gåm F, D
Ph©n chia khèi chÌ b¸n thµnh phÈm theo cÊp lo¹i ban
®Çu cña nguyªn liÖu sau khi ®· bá båm cÉng vµ chÌ vôn.
Nguyªn liÖu s¶n phÈm
ChÌ A h¸i ®Æc biÖt chÌ ®Æc biÖt
ChÌ A chÌ lo¹i 1
ChÌ B chÌ lo¹i 2.
ChÌ olong, chÌ vµng, chÌ ®á lµ lo¹i chÌ trung gian thùc
hiÖn lªn men mét nöa.
Ngoµi ra cßn cã chÌ dîc th¶o, tuy gäi lµ chÌ nhng
nguyªn liÖu kh«ng ph¶i tõ chÌ bóp t¬i mµ tõ c¸c lo¹i chÌ
d©y, chÌ thanh nhiÖt .
Nh×n chung c¸c lo¹i chÌ ®Òu cã t¸c dông tèt cho søc
khoÎ. Mét mÆt lµ lo¹i níc gi¶i kh¸t, thø níc uèng hµng ngµy,
mÆt kh¸c cã t¸c dông ch÷a bÖnh .
b.§Æc ®iÓm tiªu dïng :
8
ThÞ trêng néi ®Þa chØ a dïng chÌ xanh, ®Æc biÖt chÌ
sao chÕ theo ph¬ng ph¸p thñ c«ng ë c¸c vïng ®Êt chÌ næi
tiÕng nh chÌ Th¸i, chÌ Shan, chÌ blao ...Thó uèng chÌ xuÊt
hiÖn tõ l©u trong v¨n ho¸ tiªu dïng ngêi ViÖt, h×nh thøc
uèng chÌ ®îc khëi nguån tõ chïa chiÒn .
Tríc kia phong th¸i vµ c¸ch thøc thëng thøc chÌ cña ng-
êi ViÖt cã kh¸c nhau trong tõng giai tÇng x· héi : Vua quan
thêng a thÝch c¸c s¶n phÈm chÌ tµu cña Trung Quèc, uèng
chÌ nh b»ng chøng thÓ hiÖn sù giµu sang quyÒn quÝ ®Ó
ph©n biÖt ®¼ng cÊp thø bËc d©n trong x· héi. C¸ch thøc
uèng chÌ rÊt cÇu k×.C¸c tÇng líp n«ng d©n thêng uèng chÌ
t¬i, chÌ tù sao chÕ lÊy .
Ngµy nay, thãi quen uèng chÌ vÉn tån t¹i nhng dÇn dÇn
nã xo¸ ®i nh÷ng rµo c¶n vÒ tuæi t¸c vÒ giai tÇng, sù kh¸c
nhau trong uèng trµ còng chØ do së thÝch.§a phÇn mäi ngêi
thêng thÝch uèng chÌ méc nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm chÌ gèc
Th¸i rÊt ®îc a chuéng, hä thÝch c¸i vÞ ®Ëm ch¸t cã hËu dÞu
ngät cña chÐn chÌ nãng, thêng c¸c s¶n phÈm nµy ®îc sao
theo ph¬ng ph¸p thñ c«ng truyÒn thèng, chÌ ®îc níc ngon
nhÊt vµ cã h¬ng th¬m lµ chÌ xu©n.Trong c¸ch thëng thøc
chÌ còng cã phÇn ®¬n gi¶n h¬n.
L¹i cã nh÷ng ngêi khi uèng chÌ muèn cã thªm h¬ng
th¬m cña c¸c lo¹i hoa: chÌ íp h¬ng sen, chÌ hoa ng©u, chÌ
nhµi .§Ó chÕ ra c¸c s¶n phÈm chÌ íp h¬ng thêng lµ rÊt cÇu
k× ®ßi hái mÊt thêi gian ®iÒu nµy kh«ng cho phÐp nhÊt lµ
trong thêi nay, th× nhu cÇu cña ngêi d©n lµ c¸c s¶n phÈm
nhanh gän tiÖn do vËy chÌ nhµi, chÌ sen nhóng, chÌ hoµ tan
cã søc tiªu thô t¨ng .
Nhu cÇu c¸c s¶n phÈm chÌ ®en vµ chÌ th¶o méc cã
chiÒu híng gia t¨ng .
1.4.C¸c nh©n tè thuéc vÒ ®Æc ®iÓm tiªu dïng chÌ
:
9
-TÝnh æn ®Þnh vµ Ýt co d·n vÒ mÆt cung cÇu :
C¸c s¶n phÈm chÌ phôc vô trùc tiÕp cho nhu cÇu c¬
b¶n thêng xuyªn trong cuéc sèng hµng ngµy cña ngêi
d©n.ViÖc tiªu dïng chÌ hÇu nh kh«ng phô thuéc vµo gi¸ c¶
thÞ trêng v× mçi ngêi tiªu dïng mçi lo¹i chÌ víi mét sè lîng
nhÊt ®Þnh tuú thuéc vµo nh÷ng giíi h¹n sinh lÝ .
-ViÖc tiªu dïng chÌ mang tÝnh thêi vô râ nÐt ;
Do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh thêi
vô râ nÐt, v× thÕ nhu cÇu tiªu dïng chÌ trªn thÞ trêng kh«ng
c©n b»ng c¶ vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian.Nh×n chung
nhu cÇu tiªu dïng chÌ thêng rÊt lín vµo nh÷ng dÞp lÔ lín
hoÆc dÞp ®Çu xu©n v× ®©y lµ mïa cña nh÷ng lÔ héi
truyÒn thèng. Nhng vô chÌ thêng vµo th¸ng 3 ®Õn th¸ng 11
v× thÕ ®ßi hái nhµ cung øng s¶n phÈm chÌ ph¶i dù tr÷ mét
lîng nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong nh÷ng
dÞp nµy.Tríc ®Æc ®iÓm c©u tiªu dïng nh vËy ®ßi hái ngêi
cung øng ph¶i cã biªn ph¸p b¶o vÖ sù hµi hoµ cung cÇu .
-ThÞ trêng tiªu dïng chÌ lµ thÞ trêng c¹nh tranh t¬ng
®èi hoµn h¶o.
Ngêi s¶n xuÊt chØ cung øng ra thÞ trêng mét khèi lîng
chÌ rÊt nhá so víi lîng cung cña x· héi. Do kh«ng thÓ ®éc
quyÒn vÒ lîng cung cho nªn kh«ng thÓ ®éc quyÒn vÒ gi¸
c¶ mµ buéc ph¶i chÊp nhËn møc gi¸ kh¸ch quan trªn thÞ tr-
êng .
Xu híng tiªu dïng chÌ còng biÕn ®æi theo c¬
cÊu tuæi cña d©n sè .
ThËt vËy, ViÖt Nam lµ níc cã d©n sè trÎ, trªn 50% d©n
sè ë ®é tuæi lao ®éng nªn yÕu tè nµy ¶nh hëng ®Õn nhu
cÇu tiªu dïng c¸c lo¹i chÌ. Møc tiªu dïng c¸c s¶n phÈm chÌ
xanh, chÌ méc, chÌ h¬ng truyÒn thèng cã xu híng æn ®Þnh,
hoÆc t¨ng t¬ng ®èi nhá, cßn nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm
10
chÌ nhóng, chÌ hoµ tan, chÌ th¶o méc ®ang t¨ng m¹nh, nhu
cÇu nµy biÕn ®æi theo c¬ cÊu nhãm tuæi .
-Nhãm ngêi ë ®é tuæi trung niªn vµ cao tuæi.
Së thÝch uèng chÌ chung cña nh÷ng ngêi ë løa tuæi
nµy lµ c¸c s¶n phÈm chÌ méc, chÌ m¹n, chÌ h¬ng truyÒn
thèng. §a phÇn nh÷ng ngêi nµy rÊt sµnh trong c¸ch thëng
thøc chÌ. Trong c¸ch lùa chän cho tiªu dïng hä cã khuynh h-
íng g¾n víi nh÷ng ®Æc trng vÒ néi chÊt gåm c¶ h¬ng vµ vÞ
cña chÌ, hä ®¸nh gi¸ chÊt lîng chÌ dùa trªn sù c¶m nhËn cña
chÝnh m×nh vÒ h¬ng th¬m, mïi vÞ vµ mµu s¾c cña trµ .
Cã c¸c lo¹i chÌ:
ChÌ xanh ®Æc biÖt: §©y lµ lo¹i chÌ cÊp cao, s¶n phÈm
cã mµu xanh tù nhiªn, c¸nh chÌ dµi xo¨n ®Òu non, cã
tuyÕt.Níc pha ph¶i cã mµu vµng trong s¸ng, h¬ng cña trµ
th¬m m¹nh tù nhiªn, tho¸ng cã mïi cèm, sau khi thëng thøc
chÌ ngêi uèng thÊy vÞ ®Ëm dÞu cã hËu ngät .
ChÌ lo¹i 1: Theo kinh nghiÖm cña nh÷ng ngêi uèng chÌ
sµnh lµ chÌ cã mµu xanh tù nhiªn, c¸nh chÌ dµi xo¨n t¬ng
®èi ®Òu níc cña chÐn chÌ sau khi ®îc pha lªn cã mµu vµng
xanh s¸ng, h¬ng th¬m tù nhiªn t¬ng ®èi m¹nh, vÞ ch¸t
®Ëm dÞu dÔ chÞu .
ChÌ lo¹i 2 cã mµu xanh tù nhiªn, c¸nh chÌ ng¾n h¬n t-
¬ng ®èi xo¨n tho¸ng cÉng, mµu níc cña chÌ cã mµu vµng
s¸ng, mµu xanh tù nhiªn vÞ ch¸t t¬ng ®èi dÞu, cã hËu
ngät .
ChÌ lo¹i 3: Mµu vµng xanh x¸m, m¶nh nhá t¬ng ®èi
®Òu, mµu níc vµng h¬i ®Ëm h¬ng th¬m võa tho¸ng h¨ng
g× vÞ ch¸t h¬i xÝt .
ChÌ ®îc ®¸nh gi¸ lµ ngon lµ lo¹i chÌ cã mµu níc xanh t-
¬i hoÆc vµng s¸ng, cã vÞ ch¸t ®Ëm, cã hËu ngät, h¬ng
th¬m tù nhiªn, cã mïi cèm nhÑ vµ mïi mËt ong.ChÝnh v×
vËy khi mua chÌ hä ph¶i lùa chän nh÷ng lo¹i chÌ ®Æc s¶n
11
g¾n liÒn víi vïng ®Êt chÌ: chÌ chÝnh Th¸i (T©n C¬ng - Th¸i
Nguyªn), chÌ Lôc (Yªn B¸i ), c¸c lo¹i chÌ Shan trªn vïng nói
cao suèi Giµng, chÌ Blao (B¶o Léc- L©m §ång ).
C¸c lo¹i chÌ xanh ®îc tiªu thô chñ yÕu trªn thÞ trêng lµ
chÌ chÕ biÕn theo ph¬ng ph¸p thñ c«ng,vµ ®îc nhãm ngêi
trung vµ cao tuæi lùa chän, bëi v× hä Ýt quan t©m ®Õn
nh·n m¸c, bao b× s¶n phÈm. Cßn c¸c s¶n phÈm chÌ xanh
chÕ biÕn ë c¸c nhµ mµy chñ yÕu phôc vô cho nhu cÇu biÕu
tÆng .
Nhãm ngêi nµy cã nhu cÇu tiªu dïng rÊt lín , chÌ ®· trë
thµnh thø níc uèng quen thuéc tõ l©u trong gia ®×nh, trong
c¸c cuéc häp héi nghÞ, nhÊt lµ ®èi víi nhãm ngêi cao tuæi,
trong c¸c buæi häp c©u l¹c bé th× chÐn chÌ chÝnh lµ cÇu
nèi t©m giao gi÷a con ngêi víi con ng¬× , bªn chÐn chÌ
nãng võa b×nh dÞ võa ®¬n s¬ c¸c cô ngåi bµn chuyÖn v¨n
ch¬ng, th¬ ca, ch¬i cê chia xÎ víi nhau nh÷ng vui buån cña
tuæi giµ .
Bªn c¹nh nhu cÇu vÒ chÌ méc, nhãm ngêi nµy cßn
thÝch uèng chÌ íp h¬ng,th«ng thêng c¸c lo¹i hoa qu¶ íp h-
¬ng chÌ ph¶i lµ thø hoa quÝ, thanh tao nh hoa ng©u, hoa
sãi, hoa sen, hoa nhµi, hoa cóc .§Æc biÖt thø chÌ íp h¬ng
sen lµ thø chÌ quÝ dïng ®Ó tiÕp kh¸ch chi ©m hoÆc lµm
quµ biÕu .
Qua ph©n tÝch ®Æc ®iÓm tiªu dïng c¸c lo¹i chÌ cña
nhãm tuæi nµy, ta thÊy vÊn ®Ò coi träng tríc tiªn lµ chÊt l-
îng chÌ mµ Ýt quan t©m ®Õn bao b× mÉu m· s¶n phÈm.Bªn
c¹nh së thÝch uèng chÌ méc, nhãm ngêi nµy còng rÊt a
thÝch s¶n phÈm chÌ íp h¬ng.Qua ®©y ®ßi hái c¸c c«ng ty
chÌ ph¶i t×m biÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, t¹o
nh÷ng h¬ng vÞ ®Æc trng cho s¶n phÈm chÌ cña m×nh cã
nh vËy míi thu hót thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nhãm ngêi
thuéc løa tuæi nµy .
12
-Nhãm ngêi ë ®é tuæi thanh niªn:
Do yªu cÇu cña cuéc sèng mµ quÜ thêi gian ®èi víi hä
rÊt eo hÑp xu híng tiªu dïng cña nh÷ng ngêi thuéc løa tuæi
nµy lµ nh÷ng s¶n phÈm nhanh gän, tiÖn dông. ChÝnh dùa
vµo ®Æc ®iÓm nµy mµ trong nh÷ng n¨m qua c¸c c«ng ty
lu«n ®a ra s¶n phÈm míi nh chÌ hoµ tan, chÌ tói nhóng víi
nhiÒu mïi vÞ kh¸c nhau chanh, cam xoµi ...
Khi c¸c s¶n phÈm nµy ra ®êi ®· nhanh chãng thu hót
®îc giíi trÎ. Nh×n chung giíi trÎ uèng chÌ víi nhu cÇu gi¶i
kh¸t, hä Ýt quan t©m ®Õn vÞ ch¸t ®îm, hËu ngät hay níc
cña chÌ mµ mµ hä quan t©m ®Õn mÉu m·, bao b× vµ sù
tiÖn dông cña s¶n phÈm. Hä yªu cÇu vÒ chÊt lîng chÌ kh«ng
cao, khi lùa chän chÌ hä quan t©m ®Õn h¬ng vÞ cña chÌ vµ
®Æc biÖt lµ nh·n hiÖu s¶n phÈm. Môc ®Ých tiªu dïng cña
hä lµ muèn ®Þnh vÞ chÝnh m×nh, thÓ hiÖn phong c¸ch cña
riªng m×nh do ®ã nh·n hiÖu chÌ næi tiÕng lµ yÕu tè ¶nh h-
ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù lùa chän cña hä.
ViÖc thu hót søc tiªu dïng cña nh÷ng ngêi thuéc nhãm
løa tuæi nµy, c¸c c«ng ty chÌ níc ngoµi rÊt thµnh c«ng,hä
liªn tiÕp tiÕn hµnh qu¶ng b¸ vµ ®a ra thÞ trêng nh÷ng s¶n
phÈm chÌ míi ®a d¹ng vÒ mïi vÞ vµ chñng lo¹i. Cßn c¸c s¶n
phÈm chÌ nhóng chÌ hoµ tan cña c¸c c«ng ty trong níc tuy
mÉu m· vµ h¬ng vÞ kh«ng thua kÐm chÌ níc ngoµi nhng c¸c
c«ng ty cha cã chiÕn lîc ®Þnh vÞ phï hîp víi t©m lÝ chung
cña giíi trÎ .Trong t¬ng lai c¸c c«ng ty chÌ trong níc ph¶i tÝch
cùc x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn kh¼ng ®Þnh ®îc h×nh
¶nh cña m×nh më réng søc tiªu dïng chÌ .
Nhu cÇu tiªu dïng chÌ còng mang nh÷ng kh¸c biÖt
ë mçi vïng kh¸c nhau.
Thó uèng chÌ cña ngêi ViÖt ®· trë thµnh v¨n ho¸ tËp
qu¸n tiªu dïng, kh¾p ®Êt níc tõ ®ång b»ng ®Õn miÒn nói,
tõ n«ng th«n ®Õn thµnh thÞ kh«ng vïng nµo lµ kh«ng biÕt
13
uèng chÌ.Nhng ë mçi vïng c¸ch tiªu dïng chÌ cña ngêi d©n
mang nh÷ng ®Æc trng riªng .
§èi víi ngêi d©n B¾c, cã lÏ chÌ lµ thø níc uèng g¾n
bã nhÊt trong ®êi sèng hµng ngµy.
V¨n ho¸ uèng chÌ còng mang nh÷ng ®Æc trng riªng
biÖt cña tõng d©n téc, dêng nh ®ång bµo d©n téc nµo còng
uèng chÌ vµ sµnh vÒ chÌ theo c¸ch riªng cña hä. Nh khu vùc
vïng nói cao Hµ Giang ,Yªn B¸i cã chÌ ®Æc s¶n lµ chÌ
tuyÕt,tuy vËy
§èi víi ngêi Dao (Yªn B¸i ) ngêi d©n thêng chän bót
non, l¸ non h¸i vÒ sao kh« ®Ó qua ®ªm sau ®ã nhåi vµo
nh÷ng èng b¬ng to råi ®a lªn g¸c bÕp.Khi nhµ cã kh¸ch
quÝ hä chØ cÇn lÊy trªn g¸c bÕp mét èng b¬ng, quÐt s¹ch
bå hãng råi thËn träng gì bá nót l¸ chuèi, råi dïng mãc l«i ra
tõng líp chÌ gièng nh thuèc lµo ®ãng b¸nh. Níc ma ®· ®îc
®Ó giµnh cho vµo Êm ®un s«i råi sau ®ã cho nh÷ng b¸nh
chÌ vµo Êm, mét lóc sau kho¶ng 5 ®Õn 10 phót th× rãt chÌ
ra b¸t.
ChÌ “c¸n p¸i hë” cña ngêi Hµ Giang l¹i kh¸c uèng víi chÌ
èng b¬ng cña ngêi Dao ë Yªn B¸i,chÌ mäc trªn vïng nói cao
quanh n¨m m©y che phñ, chÌ sèng b»ng mïn ®Êt do giã
mang vÒ vµ sèng b»ng h¬i s¬ng khi mïa hanh kh« ®Õn.ChÌ
chØ t¬i tèt vµo mïa xu©n vµo nh÷ng ngµy cuèi xu©n ®Çu
h¹ nh÷ng ngêi d©n ë Lòng Ph×n §ång V¨n lªn nói t×m
chÌ.ChÌ ®îc sao kh« ®îc cho vµo hò hoÆc chum hoÆc gãi
buéc cÈn thËn b»ng l¸ dong l¸ chuèi kh«.Vµo nh÷ng ngµy
phiªn chî ®ång bµo mang chÌ xuèng chî b¸n. ChÌ “c¸n p¸i
hë” khi pha ®îc níc rãt ra b¸t, c¹n níc ®Õn ngµy h«m sau
®æ ®i kh«ng vÊy bÈn chÐn, nhÊt lµ khi ®îc thëng thøc chÌ
trong ng«i nhµ sµn bËp bïng ¸nh löa, chªnh vªnh trªn sên
nói cao h¼n lµ ch¼ng bao giê quªn c¸i t×nh ngêi vµ c¶ h-
14
¬ng vÞ ®Ëm ®µ nguyªn s¬ cña “c¸n p¸i hë” ®· quÊn quýt
hoµ quyÖn vµo nhau.
Trong d©n gian vÉn cã c©u “ChÌ Mai HiÕu, ®iÕu S¬n
Vi, rîu H¹ B×, men Tßng LÖnh” lµ ngêi ta nãi ®Õn nÐt ®éc
®¸o cña nÒn v¨n ho¸ Èm thùc trªn vïng ®Êt Thanh Thuû -
Phó Thä. Ngêi d©n Mai HiÕu kh«ng h¸i bóp lµm chÌ kh« mµ
chØ chuyªn h¸i chÌ xanh, c©y chÌ ë ®©y qua nhiÒu n¨m
ch¨m sãc nªn ph¸t triÓn rÊt tèt, l¸ chÌ nhá vµ dµy, r¨ng cña
mÐp l¸ ®Òu, bÎ, vß gißn l¸ch t¸ch, mÆt l¸ ¸nh mµu vµng
xanh, khi nÊu níc vµng s¸nh to¶ mïi th¬m hÊp dÉn ®Æc tr-
ng cña chÌ. Ngêi d©n ë ®©y cã c¸ch nÊu vµ uèng chÌ xanh
rÊt sµnh. Níc nÊu ph¶i kÐn, lÊy níc giÕng ®åi trong v¾t
hoÆc níc ma m¸i ngãi, níc ma gi÷a trêi läc s¹ch. Kh«ng nÊu
níc giÕng cã v«i sÏ lµm cho chÊt chÌ cã mµu vµng ®ôc uèng
nh¹t vµ mÊt mïi th¬m. Khi nÊu cÇn röa chÌ tõ hai ®Õn ba n-
íc vuèt tõng l¸ chÌ cho s¹ch råi bá vµo xoong, cø mét lÝt níc
víi mét n¾m l¸ chÌ to lµ võa. Lóc ®un ®iÓm chÝnh lµ cho
löa ch¸y ®Òu liªn tôc khi níc s«i lÊy ®òa s¹ch ®¶o cho líp
chÌ trªn lËt xuèng díi, bá vµo vµi l¸t gõng th¸i máng cho dËy
mïi, ®Ëy vung kÝn b¾c xuèng ®Ó ®é 10 - 15 phót cho l¸
chÌ chÝn dÇn råi ch¾t ra b¸t, mµu níc chÌ vµng s¸nh nh mËt
to¶ ra mïi th¬m ngät, tuú thuéc vµo së thÝch cña tõng ngêi
mµ uèng nãng hay uèng nguéi.
C¸ch thëng thøc chÌ cña ngêi d©n ®ång b»ng s«ng
Hång l¹i ®îc ®Æc trng næi bËt nhÊt lµ thó uèng chÌ cña ngêi
Hµ Néi. VÎ thanh lÞch trang nh·, sù cÇu k× trong Èm thùc
cña ngêi Hµ Néi ®· n©ng tÝnh thÈm mü cña chÐn chÌ lªn
mét tr×nh ®é cao. XuÊt ph¸t tõ n«ng th«n nhng chÝnh ngêi
Hµ Néi cã c«ng gi÷ g×n vµ ®a d¹ng v¨n ho¸ uèng chÌ cña
ngêi ViÖt Nam. Ngêi Hµ Néi chØ thÝch uèng chÌ ChÝnh Th¸i
®ã lµ c¸c s¶n phÈm chÌ méc tõ vïng T©n C¬ng - Th¸i
Nguyªn, ngêi Hµ Néi thêng t×m mua chÌ Th¸i ë c¸c phè
15
Hµng §iÕu, phè Chïa Béc,....§©y lµ hai d·y phè chuyªn b¸n
c¸c s¶n phÈm chÌ rêi, chÌ c©n ®ãng trong tói nil«ng. Hµ Néi
còng chÝnh lµ n¬i xuÊt ph¸t cña c¸ch uèng chÌ íp h¬ng hoa.
C¸c lo¹i hoa ®Ó íp chÌ còng ph¶i lµ thø hoa qói, thanh tao
nh hoa ng©u, hoa sãi, hoa sen, hoa nhµi, hoa cóc,... §Æc
biÖt chÌ íp h¬ng sen lµ thø chÌ quÝ, mçi c©n chÌ ngon íp tõ
100 -120 b«ng sen hå T©y, ph¶i lµ thø sen cha bãc c¸nh. ë
Hµ Néi hiÖn nay cßn kkho¶ng 30 gia ®×nh lµm lo¹i chÌ nµy.
Khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn nhÊt lµ khu vùc
thÞ trêng Hµ Néi cã sù trµn ngËp cña nhiÒu lo¹i níc uèng, níc
gi¶i kh¸t, c¸i phong th¸i, c¸i thanh tao trong c¸ch uèng chÌ
cña ngêi Hµ Néi ®· mai mét. NhËn thÊy ®iÓm nµy mµ thµnh
phè Hµ Néi ®· thùc hiÖn chñ tr¬ng cña nhµ níc, x©y dùng
thñ ®« v¨n minh, hiÖn ®¹i nhng vÉn gi÷ g×n vµ ph¸t huy
nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng tèt ®Ñp ®· cã trong
tiÒm thøc cña ngêi d©n. Nay ®Ó gîi cho ngêi tiªu dïng
nh÷ng nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng, trë vÒ víi céi nguån trë
vÒ víi phong th¸i tÜnh lÆng khoan thai trong c¸ch uèng chÌ
cña ngêi xa mµ chÌ “trë vÒ”víi hµng lo¹t nh÷ng cña hµng
võa b¸n chÌ kh« võa b¸n trµ th¬m ngon næi tiÕng: hµng c«
DÇu ë chî §ång Xu©n, qu¸n NghÖ sÜ ë §inh Tiªn Hoµng,
qu¸n Th¨ng Long ë Hµng Gai, qu¸n Dung Phi ë CÇu Gç,
qu¸n B¹ch Ngäc sau ®Òn Bµ TriÖu, c¸c qu¸n trµ tuÇn ë khu
tËp thÓ Thanh Xu©n ...
NÐt ®Æc trng trong phong c¸ch uèng trµ cña ngêi Hµ
Néi lµ nh÷ng qu¸n níc trµ b×nh d©n. Cã mét thèng kª cha
®Çy ®ñ vÒ c¸c qu¸n hiÖn nay ë Hµ Néi lµ kho¶ng trªn díi
con sè mét ngµn cã thÓ kh¼ng ®Þnh ë thñ ®« kh«ng phè
kh«ng ®êng, kh«ng bÕn tµu xe nµo lµ kh«ng cã d¨m 3
qu¸n chÌ. Ngay c¶ nh÷ng phè träng ®iÓm nh phè Trµng Thi,
Trµng TiÒn, hµng Khay còng kh«ng thÓ kh«ng cã nh÷ng
qu¸n chÌ chÐn .Nh÷ng qu¸n chÌ vØa hÌ Hµ Néi thËt ®¬n
16
gi¶n méc m¹c vµ trµn ®Çy bôi bÆm phè x¸.Víi ngêi Hµ Néi a
chuéng nhÊt vÉn lµ c¸c s¶n phÈm chÌ méc, ngµy tríc thêi
bao cÊp khi c¸c lo¹i níc gi¶i kh¸t kh«ng phong phó nh hiÖn
nay th× chÌ n¨m xu vÉn lµ thø níc uèng kho¸i khÈu cña tÊt
c¶ c¸c tÇng líp nh©n d©n, cã lÏ v× ®· ¨n s©u vµo tiÒm
thøc nªn chÌ qu¸n cãc lµ kh«ng thÓ thiÕu . Ngoµi c¸ch uèng
chÌ nãng ngêi d©n cßn uèng chÌ ®¸ .Nh÷ng qu¸n cãc vØa
hÌ võa lµ chç ®Ó mäi ngêi t©m t×nh nãi chuyÖn, võa lµ chç
®Ó cho mäi ngêi gi¶i khu©y trao ®æi c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh
trÞ, thêi sù .Kh«ng gièng nh mét truyÒn thèng nµo nhng
nh÷ng qu¸n cãc vØa hÌ -qu¸n níc bôi l¹i gièng nh mét ®iÒu
g× ®ã khi nhí vÒ Hµ Néi .
Tuy cã nÐt kh¸c biÖt trong phong c¸ch thëng thøc chÌ
nhng tùu chung l¹i chÌ vÉn lµ thø níc uèng sè mét cña ngêi
d©n miÒn B¾c, hä kh«ng chØ uèng chÌ vµo buæi s¸ng mµ
uèng chÌ bÊt cø khi nµo trong ngµy. Song buæi s¸ng sím khi
mäc trêi cha r¹ng, ®îc coi lµ thêi ®iÓm tèt nhÊt ®Ó thëng
thøc c¸i tinh tuý cña chÌ. Uèng chÌ cã nhiÒu h×nh thøc : §éc
Èm, song Èm, tam Èm. Ngêi xa cã c©u “trµ tam töu tø” hay
“trµ ngon ph¶i cã b¹n hiÒn”. Nh÷ng giê phót thëng thøc chÌ
lµ nh÷ng lóc gia ®×nh b¹n bÌ qu©y quÇn chia sÎ víi nhau
nh÷ng vÇn th¬, nh÷ng triÕt lÝ cña cuéc sèng.Phong c¸ch
uèng chÌ cña ngêi d©n B¾c rÊt cÇu k×, chÌ ngon kh«ng chØ
phô thuéc vµo lo¹i chÌ mµ cßn phô thuéc vµo c¸ch pha chÕ.
Mét sè n¬i rÊt cÇu k× chän níc pha chÌ lµ níc ma, ®un b»ng
than cñi, Êm pha chÌ ph¶i lµ Êm nung cã h×nh hµi nhá, tríc
khi pha c¶ Êm c¶ chÐn ®îc nhóng vµo níc s«i cho cã ®é
nãng, chÌ ®îc rãt vµo chÐn tèng sau ®ã tõ chÐn tèng míi
chiÕt ra chÐn qu©n, víi c¸c lo¹i chÌ ngon khi võa rãt ra h-
¬ng th¬m bay ngµo ng¹t .
Nh vËy, truyÒn thèng uèng chÌ cña ngêi d©n miÒn
B¾c vµ ngêi d©n Hµ Néi mang phong c¸ch rÊt ®Æc trng.
17
§©y lµ c¬ së hay lµ nÒn t¶ng ®Ó c¸c c«ng ty chÌ ViÖt nam
cã thÓ t«n vinh qu¶ng c¸o nh·n hiÖu chÌ th«ng qua c¸c tr-
¬ng tr×nh “mïa xu©n t«n vinh v¨n ho¸ d©n téc”, “tuÇn v¨n
ho¸ chÌ” hoÆc më c¸c qu¸n chÌ ViÖt mang phong c¸ch trµ
®¹o ViÖt nam ë c¸c khu vùc thµnh phè lín nh Hµ Néi, H¶i
Phßng, ViÖt tr× ®ång thêi thùc hiÖn ph¸t triÓn më réng ra
khu vùc thÞ trêng miÒn Trung vµ miÒn Nam .
Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña m×nh c¸c c«ng ty ph¶i
®Æc biÖt tró träng sù phï hîp cña v¨n ho¸ tiªu dïng cña tõng
vïng .
§èi víi ngêi miÒn Nam
Phong c¸ch cña ngêi d©n miÒn Nam cã g× ®ã cëi më,
quan ®iÓm sèng rÊt næi bËt chø kh«ng kÝn ®¸o kiÓu thanh
tao nh cña ngêi B¾c, cho nªn së thÝch vµ phong c¸ch uèng
chÌ cña ngêi d©n miÒn Nam thêng kh«ng cÇu k×. §a phÇn
ngêi d©n miÒn Nam thÝch chÌ uèng hoa nhµi, hoa sãi, hoa
ng©u ®Ó t¨ng thªm h¬ng th¬m cho mçi chÐn chÌ. §Æc
biÖt n¬i ®©y cã khÝ hËu «n ®íi rÊt thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn
lo¹i chÌ cã vÞ hoa qu¶, nhÊt lµ trong vïng CÇn Th¬, Long An
cho nªn cã c¸c lo¹i chÌ cã vÞ hoa qu¶ mang nÐt ®Æc trng
cña vïng. Ngêi miÒn Nam thêng uèng cafe vµo c¸c buæi
s¸ng do ®ã uèng chÌ chØ ®èng vai trß thø yÕu, ngêi ta dïng
chÌ ®Ó uèng®Öm nªn kh«ng cã g× cÇu k× trong c¸ch uèng
, chÌ ngon Ýt hay ngon nhiÒu kh«ng quan träng .
Phong c¸ch uèng chÌ cña ngêi miÒn trung nhÊt lµ ë
HuÕ, l¹i thÓ hiÖn sù giao hoµ gi÷a hai miÒn Nam B¾c, ngêi
HuÕ võa uèng chÌ nãng, võa uèng chÌ ®¸, xong l¹i thiªn vÒ
chÌ nãng h¬n. ChÌ dïng cña ngêi HuÕ võa íp hoa võa kh«ng -
íp hoa, nhng së thÝch cã thªm h¬ng hoa vÉn lµ phÇn
nhiÒu .ë miÒn Trung chÌ ®îc trång ë NghÖ An, Hµ TÜnh,
Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ . Cã lÏ kh«ng cã n¬i ®©u ngêi
d©n l¹i thÝch uèng chÌ xanh nh ë NghÖ An, viÖc bu«n chÌ
18
xanh ®· trë thµnh phêng héi .Còng nh nhiÒu vïng n«ng th«n
níc ta, níc chÌ xanh xø NghÖ ®îc sö dông nh mét chÊt keo
®Æc biÖt g¾n bã t×nh c¶m bµ con l©n bang lµng xãm .Sau
mét ngµy lao ®éng vÊt v¶, ¨n c¬m tèi xong ngêi ta nhãm
häp nhau ®Ó uèng chÌ xanh vµ trao ®æi chuyÖn trß . §Ó
®ªm nµo còng ®îc uèng chÌ ngon c¸c gia ®×nh thêng lu©n
phiªn nhau nÊu .
Qua nh÷ng nÐt kh¸c biÖt trong phong c¸ch uèng chÌ
cña ngêi d©n ViÖt ë c¸c miÒn, ®ßi hái c¸c c«ng ty hay
nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ph¶i hiÓu râ
nh÷ng nÐt ®Æc trng nµy tõ ®ã míi ®a ra nh÷ng s¶n phÈm
míi vµ h×nh thøc ph©n phèi phï hîp .
Dù kiÕn nhu cÇu tiªu dïng chÌ trong c¶ níc
§
¬n vÞ: TÊn
ThÞ trêng 2000 2010
C¶ níc 40.000 60.000
A.Ph©n theo khu vùc
- Thµnh thÞ 22.000 38.000
19
- N«ng th«n 18.000 22.000
B. Ph©n theo l·nh thæ
- §ång b»ng S«ng Hång 11.900 18.000
- MiÒn nói vµ trung du 6000 8.500
B¾c Bé 5.100 7.000
- Khu bèn cò 4000 6.500
- Duyªn h¶i miÒn Trung 1000 2000
- T©y Nguyªn 4000 6500
- §«ng Nam Bé 8000 11.500
- §B s«ng Cöu long
C. Theo c¬ cÊu s¶n 38.500 58.000
phÈm 1500 2000
- ChÌ kh«
- ChÌ t¬i
(Sè liÖu nghiªn cøu cña hiÖp
héi chÌ ViÖt Nam)
1.C¹nh tranh chÌ :
a.C¹nh tranh trong c«ng t¸c thu mua nguyªn liÖu :
Nguyªn liÖu chÌ lµ yÕu tè chñ yÕu cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, do vËy muèn ph¸t triÓn hiÖu qu¶ th× c¸c c«ng ty ph¶i
x©y dùng g¾n víi viÖc tæ chøc vµ ph¸t triÓn vïng nguyªn
liÖu .Tuy vËy, ®èi víi ngµnh chÌ ViÖt nam chØ cã mét sè
c«ng ty ,chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty liªn doanh míi thùc hiÖn ®îc
bao s¶n phÈm, x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng trêng chÌ cung
øng nguyªn liÖu cho nhu cÇu chÕ biÕn nh n«ng trêng chÌ
V©n LÜnh cña c«ng ty liªn doanh chÌ phó bÒn ,n«ng trêng
chÌ Méc Ch©u,n«ng trêng S«ng B«i L¹c Thuû –Hoµ B×nh,
n«ng trêng chÌ B¶o Léc L©m §ång...Th«ng qua viÖc giao
kho¸n hé n«ng d©n híng dÉn kÜ thuËt canh t¸c, ch¨m sãc
thu ho¹ch chÌ tèt .Nhng kh«ng h¼n thuËn lîi nh vËy, thÊy
viÖc tham gia s¶n xuÊt vµ kinh doanh chÌ cã lµi mµ trong
thêi gian gÇn ®©y, trªn mèi vïng chÌ sù xuÊt hiÖn cña qu¸
20