Luận án tiến sĩ kinh tế tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố hồ chí minh
- 212 trang
- file .pdf
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VÕ ĐỨC TOÀN
TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
TP.HỒ CHÍ MINH - 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VÕ ĐỨC TOÀN
TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
Chuyên ngành: Kinh Tế Tài chính, Ngân hàng
Mã số: 60.31.12.01
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ LINH HIỆP
TP.HỒ CHÍ MINH - 2012
I
LỜI CAM ĐOAN
*****
Tôi tên là: Võ Đức Toàn
Sinh ngày 28 tháng 03 năm 1980
Quê quán: Phường Xuân Đài, Thị xã Sông Cầu, Tỉnh Phú Yên
Hiện công tác tại: Phòng kế toán Công Ty TNHH Dược Phẩm Huy
Toàn - Số 6 Lô J Đường DD12, Phường Tân Hưng Thuận, Quận 12, Tp.Hồ
Chí Minh
Là nghiên cứu sinh khóa: 13 của Trường Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ
Chí Minh.
Mã nghiên cứu sinh: 010113080007
Cam đoan luận án: “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của
các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Linh Hiệp
Luận án được thực hiện tại Trường Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ Chí
Minh
Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được
công bố toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn
trong luận án được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan danh dự của
tôi.
Tp.Hồ Chí Minh, ngày …… tháng ….. năm 2012
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
VÕ ĐỨC TOÀN
II
MỤC LỤC
****
Trang
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...............................................................
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.....................................................................
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..........................................................................
MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1
1. Lý do nghiên cứu........................................................................................ 1
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ..................................... 2
3. Mục tiêu, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .............................................. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 4
5. Cơ sở lý luận và giả thuyết nghiên cứu....................................................... 4
6. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu .............................................. 5
7. Những đóng góp của luận án ...................................................................... 6
8. Kết cấu của luận án .................................................................................... 7
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....... 8
1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA ........................................................................................................ 8
1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp .................................................................. 8
1.1.2 Tiêu chuẩn doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................. 11
1.1.2.1 Tiểu chuẩn của một số quốc gia trên thế giới ................................... 11
1.1.2.2 Tiêu chuẩn ở Việt Nam ..................................................................... 13
1.1.3 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................... 15
1.1.4 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................. 18
1.2 TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................................... 21
III
1.2.1 Cơ sở lý luận chung về tín dụng ngân hàng ......................................... 21
1.2.1.1 Khái niệm và đặc điểm tín dụng ngân hàng ...................................... 21
1.2.1.2 Bản chất của tín dụng ngân hàng ..................................................... 23
1.2.1.3 Một số hình thức tín dụng ngân hàng chủ yếu trong nền kinh tế ....... 25
1.2.2 Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại.................................... 25
1.2.2.1 Hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương mại........................ 26
1.2.2.2 Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại................................. 27
1.2.3 Đặc điểm và rủi ro của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV............... 33
1.2.4 Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với các doanh nghiệp nhỏ và
vừa...................................................................................................... 34
1.2.4.1 Tín dụng ngân hàng là đòn bẩy kinh tế hỗ trợ các DNNVV phát
triển, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế................................................ 35
1.2.4.2 Tín dụng ngân hàng góp phần tăng nguồn vốn, nâng cao khả
năng cạnh tranh của các DNNVV..................................................... 35
1.2.4.3 Tín dụng ngân hàng tạo điều kiện cho các DNNVV tiếp cận các
nguồn vốn từ nước ngoài. ................................................................. 36
1.2.4.4 Tín dụng ngân hàng góp phần tích cực hình thành đồng bộ hệ
thống thị trường các yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” cho các
DNNVV. ........................................................................................... 36
1.2.4.5 Tín dụng ngân hàng góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh của các DNNVV..................................................................... 37
1.2.4.6 Góp phần nâng cao trình độ công nghệ khoa học, chất lượng và
mẫu mã sản phẩm ............................................................................ 38
1.2.4.7 Góp phần nâng cao trình độ quản lý của lãnh đạo doanh
nghiệp và trình độ tay nghề người lao động ..................................... 38
1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng của các ngân hàng
thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa........................ 39
1.2.5.1 Môi trường chính trị, pháp lý, kinh tế xã hội..................................... 39
1.2.5.2 Chính sách hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa .............. 40
IV
1.2.5.3 Năng lực của các doanh nghiệp nhỏ và vừa...................................... 40
1.2.5.4 Năng lực và chính sách của các ngân hàng thương mại cổ phần...... 42
1.2.6 Mở rộng tín dụng của các NHTM đối với DNNVV............................. 46
1.2.7 Chất lượng tín dụng của ngân hàng thương mại .................................. 47
1.3 BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ VÙNG
LÃNH THỔ VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ...................................................................... 51
1.3.1 Kinh nghiệm một số quốc gia, vùng lãnh thổ trong khu vực và
trên thế giới ........................................................................................... 51
1.3.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam ........................................... 54
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH............................................................................................... 58
2.1 SƠ LƯỢC VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA TP.HCM ........... 58
2.2 TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................... 62
2.2.1 Tình hình phát triển số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 62
2.2.2 Cơ cấu nguồn vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh....................................................................... 66
2.2.3 Thực trạng các nguồn vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua. ................................ 68
2.2.3.1 Vốn đăng ký kinh doanh ................................................................... 68
2.2.3.2 Nguồn vốn vay từ ngân hàng thương mại ......................................... 70
2.2.3.3 Vốn huy động thông qua thị trường chứng khoán ............................. 73
V
2.2.3.4 Các nguồn vốn khác.................................................................................74
2.2.4 Nhu cầu vốn phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh...................................................................... 74
2.2.5 Những đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với thành phố
Hồ Chí Minh....................................................................................... 76
2.3 HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................... 84
2.3.1 Huy động vốn của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 84
2.3.1.1 Vốn điều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ............................................................ 84
2.3.1.2 Tình hình huy động tiền gửi từ các tổ chức, cá nhân của các
ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh. ............................................................................................... 86
2.3.2 Cho vay của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh
nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh...................... 90
2.3.2.1 Một số sản phẩm cho vay phổ biến được các ngân hàng thương
mại cổ phần vận dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....................................................... 90
2.3.2.2 Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....... 94
2.3.3 Đánh giá chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ
phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh. ......................................................................................... 105
2.4 NHỮNG KẾT LUẬN RÚT RA TỪ PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP ĐỐI
VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.......... 112
VI
2.4.1 Những ưu điểm trong hoạt động tín dụng của các Ngân hàng
TMCP đối với DNNVV .................................................................... 112
2.4.2 Những hạn chế và nguyên nhân của nó trong quan hệ tín dụng
của các Ngân hàng TMCP đối với DNNVV..................................... 113
2.4.2.1 Những hạn chế xuất phát từ phía các ngân hàng TMCP................. 113
2.4.2.2 Những hạn chế xuất phát từ phía các DNNVV................................ 120
2.4.2.3 Những hạn chế xuất phát từ phía cơ quan quản lý nhà nước .......... 125
CHƯƠNG 3
GIẢI PHÁP MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ
PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.................................... 134
3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....... 134
3.2 GIẢI PHÁP MỞ RỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTMCP ĐỐI
VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. ......... 137
3.2.1 Giải pháp đối với các ngân hàng TMCP trên địa bàn Tp.Hồ Chí
Minh. ................................................................................................ 137
3.2.1.1 Các giải pháp gia tăng nguồn vốn .................................................. 137
3.2.1.2 Tăng cường liên kết, hợp tác với các hiệp hội, các tổ chức tài
chính tín dụng trong và ngoài nước trong việc cho vay hỗ trợ
doanh nghiệp nhỏ và vừa. ............................................................... 142
3.2.1.3 Xây dựng mục tiêu tín dụng và chính sách lãi suất đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................. 143
3.2.1.4 Hoàn thiện điều kiện cho vay một số sản phẩm tín dụng đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa. ............................................................... 145
VII
3.2.1.5 Tăng cường công tác tiếp thị, giới thiệu sản phẩm cho vay đối
với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.................................................... 147
3.2.2 Giải pháp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Tp.Hồ
Chí Minh ........................................................................................... 149
3.2.2.1 Tham gia vào các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề
để tận dụng sự hỗ trợ. .................................................................... 149
3.2.2.2 Tăng cường liên kết, hợp tác theo chiều dọc lẫn chiều ngang
giữa các doanh nghiệp để tận dụng nguồn lực của nhau. .............. 149
3.2.2.3 Chú trọng đổi mới và hiện đại hóa công nghệ để tăng năng suất
lao động và chất lượng sản phẩm.................................................... 150
3.2.2.4 Xây dựng mạng thông tin để quảng bá hình ảnh, đồng thời cũng
là kênh cung cấp thông tin cho khách hàng và ngân hàng khi
muốn tìm hiểu doanh nghiệp. ......................................................... 150
3.2.2.5 Tận dụng tối đa sự hỗ trợ của các tổ chức trung gian tài chính
trong quan hệ tín dụng với Ngân hàng TMCP.............................. 151
3.3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA CÁC
NHTMCP ĐỐI VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH. .......................................................................................... 151
3.3.1 Đối với các ngân hàng TMCP trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh. ............ 151
3.3.1.1 Quan tâm nghiên cứu rút ngắn hơn nữa thời gian từ lúc doanh
nghiệp xin vay cho đến lúc giải ngân .............................................. 151
3.3.1.2 Quản lý và thẩm định chặt chẽ các yếu tố ảnh hưởng đến tính
lành mạnh trong quan hệ tín dụng với DNNVV............................... 152
3.3.1.3 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tín dụng trong quan hệ
với các DNNVV thông qua công tác đào tạo, tái đào tạo và
tuyển dụng. ..................................................................................... 153
3.3.1.4 Hoàn thiện quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ và đảm bảo
thực hiện đúng qui trình trước khi giải ngân................................... 155
VIII
3.3.1.5 Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát tình hình sử
dụng vốn vay của doanh nghiệp nhỏ và vừa sau khi giải ngân........ 157
3.3.1.6 Tăng cường quản lý rủi ro và thu hồi nợ quá hạn, nợ xấu để
nâng cao chất lượng tín dụng.......................................................... 159
3.3.2 Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh........ 160
3.3.2.1 Chuyên nghiệp hóa trong tổ chức hoạt bộ máy kế toán – tài
chính để tạo tính minh bạch và trung thực trong các báo cáo........ 160
3.3.2.2 Tăng cường giao dịch thanh toán qua ngân hàng nhằm tăng
tính minh bạch trong hoạt động tài chính của DNNVV .................. 160
3.3.2.3 Nâng cao kỹ năng và trình độ nghề nghiệp đối với nhân viên và
các cấp quản lý của DNNVV. .......................................................... 161
3.3.2.4 Tăng cường bổ sung nguồn vốn chủ sở hữu để tăng năng lực tài
chính của doanh nghiệp. ................................................................ 162
3.3.2.5 Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng nhằm tăng uy tín của
doanh nghiệp ................................................................................. 162
3.4 CÁC KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI HIỆP HỘI VÀ CƠ QUAN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC..................................................................... 163
3.4.1 Khuyến nghị đối với các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội nghề
nghiệp............................................................................................... 163
3.4.2 Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức
khác .................................................................................................. 164
3.4.2.1 Hoàn thiện qui chế về thành lập và hoạt động quỹ bão lãnh tín
dụng linh hoạt, hợp lý và hiệu quả hơn. .......................................... 164
3.4.2.2 Nâng cao vai trò đích thực của hiệp hội doanh nghiệp trong tư
cách của một tổ chức nghề nghiệp. ................................................. 164
3.4.2.3 Đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức tài chính tín dụng quốc tế
thực hiện các hoạt động cho vay và bảo lãnh tín dụng cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. ............................................ 165
IX
3.4.2.4 Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực có chất lượng
phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNVV ......... 166
3.4.2.5 Tiếp tục hoàn thiện các chính sách hỗ trợ nhằm phát huy vai
trò của các doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................. 166
3.4.2.6 Nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng doanh
nghiệp nhỏ và vừa.......................................................................... 168
3.4.2.7 Đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các ngân hàng thương mại Nhà
nước để tăng tính linh hoạt và hiệu quả trong hoạt động của
ngân hàng. ..................................................................................... 170
3.4.2.8 Nghiên cứu và xúc tiến phương án tái cấu trúc hệ thống ngân
hàng TMCP Việt Nam nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong
điều kiện hội nhập vừa gia tăng khả năng đáp ứng các sản
phẩm dịch vụ có chất lượng cao. .................................................... 171
3.4.2.9 Thành lập và triển khai nghiệp vụ bảo lãnh tín dụng thuộc sở
hữu tư nhân.................................................................................... 172
3.4.2.10 Xây dựng quỹ hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ... 172
KẾT LUẬN................................................................................................ 176
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC SỐ 1
PHỤ LỤC SỐ 2
PHỤ LỤC SỐ 3
PHỤ LỤC SỐ 4
X
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
**************
Từ viết tắt Nghĩa tiếng nước ngoài Nghĩa Tiếng Việt
An Binh Commercial joint Ngân hàng thương mại cổ
ABBANK
stock bank phần An Bình
Ngân hàng Thương Mại Cổ
ACB Asia Commercial Bank
Phần Á Châu
ATM Automatic Teller Machine Máy rút tiền tự động
Trung tâm thông tin tín
CIC Credit Information Center dụng trực thuộc Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam
Central Institute for Viện Nghiên cứu quản lý
CIEM
Economic Management Kinh tế trung ương
CP Chính Phủ
CTTC Cho thuê tài chính
DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Tập đoàn Điện lực Việt
EVN Vietnam Electricity
Nam
EU European Union Liên minh Châu Âu
Đơn vị tiền tệ của Liên
EUR Euro
minh Châu Âu
FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài
The Hongkong and Tập đoàn Ngân hàng Hồng
HSBC Shanghai Banking Kông và Thượng Hải
Corporation
International Finance Tập đoàn Tài chính Quốc tế
IFC
Corporation
Institute of labour science Viện Khoa học Lao động
ILSSA
and Social Affairs và Xã hội
International Organization Tổ chức tiêu chuẩn hóa
ISO
for Standardization quốc tế
Japan Bank for International Quỹ Đầu tư Phát triển của
JBIC Cooperation Ngân hàng Hợp tác Quốc tế
Nhật Bản
GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội
L/C Letter of Credit Thư tín dụng
MFN Most Favoured Nation Quy chế tối huệ quốc
Ngân hàng Thương Mại Cổ
NAVIBANK
Phần Nam Việt
NH Ngân hàng
NHNN Ngân hàng Nhà nước
XI
Ngân hàng thương mại cổ
NHTMCP
phần
Nguyên tắc đãi ngộ quốc
NT Nation Treatment
gia
Official Development Hỗ trợ phát triển chính thức
ODA
Assistance
Quỹ Phát triển nông thôn
RDF Rural Development Fund
Ngân hàng thế giới
Ngân hàng Thương Mại Cổ
SACOMBANK
Phần Sài Gòn Thương Tín
Ngân hàng Standard
SCB Standard Chartered Bank
Chartered
Ngân hàng Thương Mại Cổ
SHB
Phần Sài Gòn – Hà Nội
Tài trợ doanh nghiệp nhỏ
Small and Medium
SMEFP và vừa Ngân hàng Hợp tác
Enterprise Finance Program
Quốc tế Nhật Bản
Bảo lãnh tín dụng dành cho
Small and Medium doanh nghiệp nhỏ và vừa
SMELG
Enterprise Loan Guarantee Cơ quan Viện trợ phát triển
Quốc tế Mỹ
Small and Medium Quỹ phát triển doanh
SMEDF Enterprise Development nghiệp nhỏ và vừa liên
Fund minh Châu Âu
TNHH Trách nhiệm hữu hạn
TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh
TMCP Thương mại cổ phần
TTCK Thị trường chứng khoán
UBND Ủy Ban nhân dân
United States Agency For Cơ quan phát triển quốc tế
USAID
Internation Development Hoa Kỳ
USD United States dollar Đô la Mỹ
Vietnam Joint Stock Ngân hàng Thương Mại Cổ
VIETINBANK Commercial Bank for Phần Công Thương Việt
Industry and Trade Nam
Joint stock commercial Ngân hàng Thương Mại Cổ
VIETCOMBANK Bank for Foreign Trade of Phần Ngoại Thương Việt
Vietnam Nam
Vietnam Ho Chi Minh Chỉ số thị trường chứng
VN-INDEX
Stock Index khoán của Việt Nam
WB World Bank Ngân hàng thế giới
XII
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
*****
THỨ TỰ
TT TÊN BẢNG TRANG
BẢNG
Tiêu chuẩn phân định doanh nghiệp nhỏ và vừa của một
1 Bảng 1.1 12
số nước trên thế giới
Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khu vực kinh tế
2 Bảng 1.2 15
ở Việt Nam
Một số chỉ tiêu cơ bản về kinh tế xã hội trên địa bàn
3 Bảng 2.1 58
Tp.HCM
Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
4 Bảng 2.2 63
phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Tổng tài sản và tổng nguồn vốn bình quân của một
5 Bảng 2.3 66
doanh nghiệp nhỏ và vừa từ năm 2006 đến 2011
Kết cấu Tổng nguồn vốn bình quân của một doanh
6 Bảng 2.4 67
nghiệp nhỏ và vừa từ năm 2006 đến 2011
Kết quả khảo sát 83 DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ
7 Bảng 2.5 68
Chí Minh năm 2010 về tình hình tài sản và nguồn vốn
Số lượng doanh nghiệp đăng ký kinh doanh và số vốn
8 Bảng 2.6 69
đăng ký qua các năm tại TP.HCM
Vốn huy động và cho vay của các NHTM trên địa bàn
9 Bảng 2.7 71
thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Doanh thu, chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp nhỏ
10 Bảng 2.8 và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 75
2006 đến 2010
Nhu cầu vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
11 Bảng 2.9 76
thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Số lượng lao động làm việc trong các DNNVV trên địa
12 Bảng 2.10 77
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Thu nhập của lao động làm việc trong các DNNVV trên
13 Bảng 2.11 78
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Vốn đều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần
14 Bảng 2.12 trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh tính đến thời điểm 85
31/12/2010
Tình hình huy động vốn của các ngân hàng trên địa bàn
15 Bảng 2.13 86
Tp.HCM
Sự thay đổi nguồn vốn huy động của các ngân hàng trên
16 Bảng 2.14 87
địa bàn Tp.HCM so với năm trước
XIII
Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa
17 Bảng 2.15 95
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Sự thay đổi dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa
18 Bảng 2.16 95
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối
19 Bảng 2.17 96
với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Dư nợ tín dụng phân theo sản phẩm cho vay của các
20 Bảng 2.18 100
ngân hàng TMCP đối với DNNVV địa bàn Tp.HCM
Tỷ trọng dư nợ tín dụng phân theo sản phẩm cho vay
21 Bảng 2.19 của các ngân hàng TMCP đối với DNNVV địa bàn 101
Tp.HCM
Tỷ trọng dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối
22 Bảng 2.20 với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh phân 102
theo ngành nghề kinh doanh năm 2010
Kết quả khảo sát cơ cấu sản phẩm cho vay các doanh
23 Bảng 2.21 nghiệp nhỏ và vừa tại các ngân hàng TMCP trên địa 104
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Nợ quá hạn tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên
24 Bảng 2.22 107
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Các chỉ tiêu phản ánh nợ của các NHTMCP trên địa
25 Bảng 2.23 109
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu của Ngân hàng TMCP trên địa
26 Bảng 2.24 109
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Chỉ tiêu lợi nhuận từ hoạt động tín dụng của các Ngân
27 Bảng 2.25 hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ 110
Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Chỉ tiêu sinh lời của hoạt động tín dụng của các Ngân
28 Bảng 2.26 hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ 110
Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng vốn của các Ngân hàng
29 Bảng 2.27 TMCP trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 111
2006 đến năm 2010
Kết quả khảo sát DNNVV về tìm hiểu sản phẩm cho vay
28 Bảng 2.28 121
của các NHTMCP năm 2010
Kết quả khảo sát trình độ học vấn của 83 DNNVV trên
30 Bảng 2.29 124
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh năm 2010
Hoạt động bảo lãnh tín dụng của Quỹ bảo lãnh tín dụng
31 Bảng 2.30 doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hồ Chí Minh từ 126
năm 2008 đến 2010
XIV
Kết quả khảo sát các nguyên nhân chủ yếu làm cho
32 Bảng 2.31 doanh nghiệp nhỏ và vừa không được ngân hàng 130
TMCP chấp thuận cho vay
Kết quả khảo sát sự thuận lợi trong quan hệ tín dụng
33 Bảng 2.32 giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với ngân hàng thương 131
mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Kết quả khảo sát về nguyên nhân DNNVV không vay
34 Bảng 2.33 132
vốn ngân hàng thương mại cổ phần để kinh doanh
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
*****
THỨ TỰ
TT TÊN BIỂU ĐỒ TRANG
BIỂU ĐỒ
Cơ cấu loại hình doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
1 Biểu đồ 2.1 64
bàn thành phố Hồ Chí Minh năm 2010
Số DNNVV bị giải thể hoặc phá sản trên địa bàn
2 Biểu đồ 2.2 65
Tp.Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2011
Vốn đăng ký của các DNNVV trên địa bàn thành phố
3 Biểu đồ 2.3 79
Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Thuế và các khoản phải nộp ngân sách nhà nước của
4 Biểu đồ 2.4 các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố 83
Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Tỷ trọng dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP
5 Biểu đồ 2.5 đối với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh 99
phân theo loại hình doanh nghiệp năm 2010
Dư nợ tín dụng của một số ngân hàng TMCP đối với
6 Biểu đồ 2.6 103
DNNVV trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh năm 2010
Thị phần cho vay và huy động vốn của các ngân
7 Biểu đồ 2.7 hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ 106
Chí Minh từ năm 2006 đến 2011.
Nợ quá hạn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
8 Biểu đồ 2.8 các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn 108
thành phố Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu
Doanh nghiệp nhỏ và vừa có vai trò rất quan trọng đối với Việt Nam nói
chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng trong việc thúc đẩy phát triển kinh
tế, tạo công ăn việc làm, cung cấp đa dạng các sản phẩm và dịch vụ, thu hút
nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh
tế …. Chính vì vậy mà Đảng và Nhà nước Việt Nam đã có nhiều chính sách
hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong từng giai đoạn 5 năm.
Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm kinh tế, tài chính của cả nước,
nên tập trung rất nhiều tổ chức tín dụng và các định chế tài chính trung gian
trong và ngoài nước, đặc biệt là hệ thống các ngân hàng thương mại. Các
nguồn vốn nhàn rỗi từ các tổ chức và cá nhân được tập trung chủ yếu thông
qua hệ thống các ngân hàng thương mại, do đó có thể nói hệ thống các ngân
hàng thương mại giữ vai trò chủ đạo trong việc huy động và cung ứng vốn
cho nền kinh tế Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
Trong giai đoạn 2006 đến 2010 các ngân hàng thương mại có tốc độ tăng
trưởng tín dụng bình quân là 32%, tốc độ tăng trưởng huy động bình quân là
29%. Các ngân hàng thương mại quốc doanh vẫn chiếm tỷ lệ cao về thị phần
cho vay và huy động, tuy nhiên khối ngân hàng thương mại cổ phần ngày
càng hoạt động linh hoạt và dần chiếm lĩnh thị phần. Các ngân hàng thương
mại cổ phần tập trung vào hoạt động ngân hàng bán lẻ và cho vay doanh
nghiệp nhỏ và vừa. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khó khăn
trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại cổ phần
để đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh, nên hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp nhiều khó khăn.
2
Xuất phát từ thực tiễn đó, đề tài “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và
vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh” đã được chọn để nghiên cứu.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan
Liên quan đến đề tài “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của
các NH thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” đã có
một số công trình khoa học nghiên cứu công bố dưới dạng luận án tiến sỹ và
các công trình nghiên cứu. Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu gần đây
có liên quan đến đề tài luận án như:
Phạm Văn Hồng (2007), Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam
trong quá trình hội nhập quốc tế, Luận án tiến sĩ kinh tế, Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hoá các vấn đề lý
luận liên quan đến sự phát triển DNNVV. Tổng kết kinh nghiệm phát triển
DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của một số nước trên thế
giới. Phân tích, đánh giá thực trạng DNNVV và môi trường thể chế phát triển
DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Nguyễn Minh Tuấn (2008), Phát triển dịch vụ ngân hàng hỗ trợ doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại Học Kinh
Tế Quốc Dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hoá các vấn đề
lý luận về dịch vụ ngân hàng và DNVVN, đề cập những vấn đề quản lý rủi ro,
chi phí giao dịch và chi phí hành chính, sự cần thiết có hệ thống kế toán tài
chính đặc thù cho doanh nghiệp vừa và nhỏ…, xem xét các DNVVN như là
các khách hàng tiêu dùng cá nhân, phân loại các DNVVN thành nhóm đại
chúng và nhóm có nhiều lợi nhuận. Đề tài đã đưa ra các giải pháp chuyên sâu,
có khả năng ứng dụng thực tiễn cao. Phân tích kinh nghiệm quốc tế từ các nền
kinh tế có mức độ phát triển khác nhau để định vị hệ thống các DNVVN Việt
Nam và các ngân hàng thương mại Việt Nam trên bản đồ toàn cầu từ đó tạo
3
điều kiện cho công tác hoạch định chiến lược và định hướng đối với các cơ
quan hoạch định chính sách của Việt Nam.
TS. Trương Quang Thông (2010), Tín dụng ngân hàng cho các doanh
nghiệp nhỏ và vừa, Nghiên cứu thực nghiệm tại khu vực Thành phố Hồ Chí
Minh. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hóa lý thuyết về DNNVV, phân
tích tổng quan về DNNVV tại Việt Nam qua các số liệu thống kê và chính
sách của nhà nước đối với DNNVV, đề tài cũng đã tiến hành khảo sát về tài
trợ tín dụng cho các DNNVV, trên cơ sở đó tác giả đã gợi ý các chính sách
đối với DNNVV, đối với ngân hàng và các cơ quan chính phủ.
Đối chiếu với đề tài của tác giả đang nghiên cứu thì không có sự trùng
lắp.
3. Mục tiêu, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là hướng đến việc phân tích về thực trạng
tín dụng đối với DNNVV của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh từ đó tìm ra những hạn chế và nguyên nhân của nó,
trên cơ sở đó góp phần đưa ra các giải pháp giúp các DNNVV dễ tiếp cận
nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại cổ phần.
Mục đích nghiên cứu là đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm khắc
phục những mặt hạn chế, phát huy những ưu điểm, góp phần mở rộng và
nâng cao chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Để đạt được mục tiêu, mục đích nghiên cứu của đề tài, luận án có các
nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về doanh nghiệp nhỏ và vừa, tín
dụng ngân hàng thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, nghiên cứu
kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm đối
với Việt Nam.
4
- Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng của các ngân
hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh từ đó rút ra những mặt được, những hạn chế và nguyên
nhân của nó.
- Đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm khắc phục những mặt hạn
chế, phát huy những ưu điểm, góp phần mở rộng và nâng cao chất lượng tín
dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng tín dụng đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh.
Thành phố Hồ Chí Minh có thể xem như là một trung tâm tài chính ở
Việt Nam do đó có rất nhiều loại hình ngân hàng đóng trên địa bàn này, nên
Luận án chỉ nghiên cứu giới hạn trong phạm vi các ngân hàng thương mại cổ
phần.
Về thời gian, đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu từ năm 2006 đến nay.
5. Cơ sở lý luận và giả thuyết nghiên cứu
Để làm nền tảng lý luận của Luận án, tác giả đã sử dụng cơ sở lý thuyết
của một số tác giả và các văn bản pháp luật của Việt Nam như sau:
- Lý luận về doanh nghiệp nhỏ và vừa: Tác giả đã tổng hợp lý luận của
các tác giả: TS. Lê Xuân Bá, TS. Trần Kim Hào, TS. Nguyễn Hữu Thắng [1];
ThS. Nguyễn Công Bình [2]; Shim Shoon Chong [4]; TS Đàm Văn Huệ [8]
và các văn bản pháp luật như Nghị định số 56/2009/NĐ-CP của Chính phủ
[27]; Nghị định 90/2001/CP-NĐ [28] và các bàn luận của tác giả.
- Lý luận về tín dụng ngân hàng: Tác giả đã tổng hợp lý luận của một
số tác giả: TS Nguyễn Đăng Dờn [5]; TS. Lê Thị Tuyết Hoa, PGS.TS
Nguyễn Thị Nhung [6]; TS. Nguyễn Minh Kiều [9],[10]; PGS.TS. Nguyễn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VÕ ĐỨC TOÀN
TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
TP.HỒ CHÍ MINH - 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VÕ ĐỨC TOÀN
TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
Chuyên ngành: Kinh Tế Tài chính, Ngân hàng
Mã số: 60.31.12.01
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ LINH HIỆP
TP.HỒ CHÍ MINH - 2012
I
LỜI CAM ĐOAN
*****
Tôi tên là: Võ Đức Toàn
Sinh ngày 28 tháng 03 năm 1980
Quê quán: Phường Xuân Đài, Thị xã Sông Cầu, Tỉnh Phú Yên
Hiện công tác tại: Phòng kế toán Công Ty TNHH Dược Phẩm Huy
Toàn - Số 6 Lô J Đường DD12, Phường Tân Hưng Thuận, Quận 12, Tp.Hồ
Chí Minh
Là nghiên cứu sinh khóa: 13 của Trường Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ
Chí Minh.
Mã nghiên cứu sinh: 010113080007
Cam đoan luận án: “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của
các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Linh Hiệp
Luận án được thực hiện tại Trường Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ Chí
Minh
Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được
công bố toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn
trong luận án được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan danh dự của
tôi.
Tp.Hồ Chí Minh, ngày …… tháng ….. năm 2012
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
VÕ ĐỨC TOÀN
II
MỤC LỤC
****
Trang
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...............................................................
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.....................................................................
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..........................................................................
MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1
1. Lý do nghiên cứu........................................................................................ 1
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ..................................... 2
3. Mục tiêu, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .............................................. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 4
5. Cơ sở lý luận và giả thuyết nghiên cứu....................................................... 4
6. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu .............................................. 5
7. Những đóng góp của luận án ...................................................................... 6
8. Kết cấu của luận án .................................................................................... 7
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....... 8
1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA ........................................................................................................ 8
1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp .................................................................. 8
1.1.2 Tiêu chuẩn doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................. 11
1.1.2.1 Tiểu chuẩn của một số quốc gia trên thế giới ................................... 11
1.1.2.2 Tiêu chuẩn ở Việt Nam ..................................................................... 13
1.1.3 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................... 15
1.1.4 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................. 18
1.2 TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................................... 21
III
1.2.1 Cơ sở lý luận chung về tín dụng ngân hàng ......................................... 21
1.2.1.1 Khái niệm và đặc điểm tín dụng ngân hàng ...................................... 21
1.2.1.2 Bản chất của tín dụng ngân hàng ..................................................... 23
1.2.1.3 Một số hình thức tín dụng ngân hàng chủ yếu trong nền kinh tế ....... 25
1.2.2 Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại.................................... 25
1.2.2.1 Hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương mại........................ 26
1.2.2.2 Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại................................. 27
1.2.3 Đặc điểm và rủi ro của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV............... 33
1.2.4 Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với các doanh nghiệp nhỏ và
vừa...................................................................................................... 34
1.2.4.1 Tín dụng ngân hàng là đòn bẩy kinh tế hỗ trợ các DNNVV phát
triển, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế................................................ 35
1.2.4.2 Tín dụng ngân hàng góp phần tăng nguồn vốn, nâng cao khả
năng cạnh tranh của các DNNVV..................................................... 35
1.2.4.3 Tín dụng ngân hàng tạo điều kiện cho các DNNVV tiếp cận các
nguồn vốn từ nước ngoài. ................................................................. 36
1.2.4.4 Tín dụng ngân hàng góp phần tích cực hình thành đồng bộ hệ
thống thị trường các yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” cho các
DNNVV. ........................................................................................... 36
1.2.4.5 Tín dụng ngân hàng góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh của các DNNVV..................................................................... 37
1.2.4.6 Góp phần nâng cao trình độ công nghệ khoa học, chất lượng và
mẫu mã sản phẩm ............................................................................ 38
1.2.4.7 Góp phần nâng cao trình độ quản lý của lãnh đạo doanh
nghiệp và trình độ tay nghề người lao động ..................................... 38
1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng của các ngân hàng
thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa........................ 39
1.2.5.1 Môi trường chính trị, pháp lý, kinh tế xã hội..................................... 39
1.2.5.2 Chính sách hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa .............. 40
IV
1.2.5.3 Năng lực của các doanh nghiệp nhỏ và vừa...................................... 40
1.2.5.4 Năng lực và chính sách của các ngân hàng thương mại cổ phần...... 42
1.2.6 Mở rộng tín dụng của các NHTM đối với DNNVV............................. 46
1.2.7 Chất lượng tín dụng của ngân hàng thương mại .................................. 47
1.3 BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ VÙNG
LÃNH THỔ VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ...................................................................... 51
1.3.1 Kinh nghiệm một số quốc gia, vùng lãnh thổ trong khu vực và
trên thế giới ........................................................................................... 51
1.3.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam ........................................... 54
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH............................................................................................... 58
2.1 SƠ LƯỢC VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA TP.HCM ........... 58
2.2 TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................... 62
2.2.1 Tình hình phát triển số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 62
2.2.2 Cơ cấu nguồn vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh....................................................................... 66
2.2.3 Thực trạng các nguồn vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua. ................................ 68
2.2.3.1 Vốn đăng ký kinh doanh ................................................................... 68
2.2.3.2 Nguồn vốn vay từ ngân hàng thương mại ......................................... 70
2.2.3.3 Vốn huy động thông qua thị trường chứng khoán ............................. 73
V
2.2.3.4 Các nguồn vốn khác.................................................................................74
2.2.4 Nhu cầu vốn phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh...................................................................... 74
2.2.5 Những đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với thành phố
Hồ Chí Minh....................................................................................... 76
2.3 HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................... 84
2.3.1 Huy động vốn của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 84
2.3.1.1 Vốn điều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ............................................................ 84
2.3.1.2 Tình hình huy động tiền gửi từ các tổ chức, cá nhân của các
ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh. ............................................................................................... 86
2.3.2 Cho vay của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh
nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh...................... 90
2.3.2.1 Một số sản phẩm cho vay phổ biến được các ngân hàng thương
mại cổ phần vận dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....................................................... 90
2.3.2.2 Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....... 94
2.3.3 Đánh giá chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ
phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh. ......................................................................................... 105
2.4 NHỮNG KẾT LUẬN RÚT RA TỪ PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP ĐỐI
VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.......... 112
VI
2.4.1 Những ưu điểm trong hoạt động tín dụng của các Ngân hàng
TMCP đối với DNNVV .................................................................... 112
2.4.2 Những hạn chế và nguyên nhân của nó trong quan hệ tín dụng
của các Ngân hàng TMCP đối với DNNVV..................................... 113
2.4.2.1 Những hạn chế xuất phát từ phía các ngân hàng TMCP................. 113
2.4.2.2 Những hạn chế xuất phát từ phía các DNNVV................................ 120
2.4.2.3 Những hạn chế xuất phát từ phía cơ quan quản lý nhà nước .......... 125
CHƯƠNG 3
GIẢI PHÁP MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ
PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.................................... 134
3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....... 134
3.2 GIẢI PHÁP MỞ RỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTMCP ĐỐI
VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. ......... 137
3.2.1 Giải pháp đối với các ngân hàng TMCP trên địa bàn Tp.Hồ Chí
Minh. ................................................................................................ 137
3.2.1.1 Các giải pháp gia tăng nguồn vốn .................................................. 137
3.2.1.2 Tăng cường liên kết, hợp tác với các hiệp hội, các tổ chức tài
chính tín dụng trong và ngoài nước trong việc cho vay hỗ trợ
doanh nghiệp nhỏ và vừa. ............................................................... 142
3.2.1.3 Xây dựng mục tiêu tín dụng và chính sách lãi suất đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................. 143
3.2.1.4 Hoàn thiện điều kiện cho vay một số sản phẩm tín dụng đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa. ............................................................... 145
VII
3.2.1.5 Tăng cường công tác tiếp thị, giới thiệu sản phẩm cho vay đối
với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.................................................... 147
3.2.2 Giải pháp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Tp.Hồ
Chí Minh ........................................................................................... 149
3.2.2.1 Tham gia vào các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề
để tận dụng sự hỗ trợ. .................................................................... 149
3.2.2.2 Tăng cường liên kết, hợp tác theo chiều dọc lẫn chiều ngang
giữa các doanh nghiệp để tận dụng nguồn lực của nhau. .............. 149
3.2.2.3 Chú trọng đổi mới và hiện đại hóa công nghệ để tăng năng suất
lao động và chất lượng sản phẩm.................................................... 150
3.2.2.4 Xây dựng mạng thông tin để quảng bá hình ảnh, đồng thời cũng
là kênh cung cấp thông tin cho khách hàng và ngân hàng khi
muốn tìm hiểu doanh nghiệp. ......................................................... 150
3.2.2.5 Tận dụng tối đa sự hỗ trợ của các tổ chức trung gian tài chính
trong quan hệ tín dụng với Ngân hàng TMCP.............................. 151
3.3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA CÁC
NHTMCP ĐỐI VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH. .......................................................................................... 151
3.3.1 Đối với các ngân hàng TMCP trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh. ............ 151
3.3.1.1 Quan tâm nghiên cứu rút ngắn hơn nữa thời gian từ lúc doanh
nghiệp xin vay cho đến lúc giải ngân .............................................. 151
3.3.1.2 Quản lý và thẩm định chặt chẽ các yếu tố ảnh hưởng đến tính
lành mạnh trong quan hệ tín dụng với DNNVV............................... 152
3.3.1.3 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tín dụng trong quan hệ
với các DNNVV thông qua công tác đào tạo, tái đào tạo và
tuyển dụng. ..................................................................................... 153
3.3.1.4 Hoàn thiện quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ và đảm bảo
thực hiện đúng qui trình trước khi giải ngân................................... 155
VIII
3.3.1.5 Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát tình hình sử
dụng vốn vay của doanh nghiệp nhỏ và vừa sau khi giải ngân........ 157
3.3.1.6 Tăng cường quản lý rủi ro và thu hồi nợ quá hạn, nợ xấu để
nâng cao chất lượng tín dụng.......................................................... 159
3.3.2 Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh........ 160
3.3.2.1 Chuyên nghiệp hóa trong tổ chức hoạt bộ máy kế toán – tài
chính để tạo tính minh bạch và trung thực trong các báo cáo........ 160
3.3.2.2 Tăng cường giao dịch thanh toán qua ngân hàng nhằm tăng
tính minh bạch trong hoạt động tài chính của DNNVV .................. 160
3.3.2.3 Nâng cao kỹ năng và trình độ nghề nghiệp đối với nhân viên và
các cấp quản lý của DNNVV. .......................................................... 161
3.3.2.4 Tăng cường bổ sung nguồn vốn chủ sở hữu để tăng năng lực tài
chính của doanh nghiệp. ................................................................ 162
3.3.2.5 Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng nhằm tăng uy tín của
doanh nghiệp ................................................................................. 162
3.4 CÁC KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI HIỆP HỘI VÀ CƠ QUAN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC..................................................................... 163
3.4.1 Khuyến nghị đối với các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội nghề
nghiệp............................................................................................... 163
3.4.2 Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức
khác .................................................................................................. 164
3.4.2.1 Hoàn thiện qui chế về thành lập và hoạt động quỹ bão lãnh tín
dụng linh hoạt, hợp lý và hiệu quả hơn. .......................................... 164
3.4.2.2 Nâng cao vai trò đích thực của hiệp hội doanh nghiệp trong tư
cách của một tổ chức nghề nghiệp. ................................................. 164
3.4.2.3 Đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức tài chính tín dụng quốc tế
thực hiện các hoạt động cho vay và bảo lãnh tín dụng cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. ............................................ 165
IX
3.4.2.4 Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực có chất lượng
phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNVV ......... 166
3.4.2.5 Tiếp tục hoàn thiện các chính sách hỗ trợ nhằm phát huy vai
trò của các doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................. 166
3.4.2.6 Nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng doanh
nghiệp nhỏ và vừa.......................................................................... 168
3.4.2.7 Đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các ngân hàng thương mại Nhà
nước để tăng tính linh hoạt và hiệu quả trong hoạt động của
ngân hàng. ..................................................................................... 170
3.4.2.8 Nghiên cứu và xúc tiến phương án tái cấu trúc hệ thống ngân
hàng TMCP Việt Nam nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong
điều kiện hội nhập vừa gia tăng khả năng đáp ứng các sản
phẩm dịch vụ có chất lượng cao. .................................................... 171
3.4.2.9 Thành lập và triển khai nghiệp vụ bảo lãnh tín dụng thuộc sở
hữu tư nhân.................................................................................... 172
3.4.2.10 Xây dựng quỹ hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ... 172
KẾT LUẬN................................................................................................ 176
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC SỐ 1
PHỤ LỤC SỐ 2
PHỤ LỤC SỐ 3
PHỤ LỤC SỐ 4
X
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
**************
Từ viết tắt Nghĩa tiếng nước ngoài Nghĩa Tiếng Việt
An Binh Commercial joint Ngân hàng thương mại cổ
ABBANK
stock bank phần An Bình
Ngân hàng Thương Mại Cổ
ACB Asia Commercial Bank
Phần Á Châu
ATM Automatic Teller Machine Máy rút tiền tự động
Trung tâm thông tin tín
CIC Credit Information Center dụng trực thuộc Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam
Central Institute for Viện Nghiên cứu quản lý
CIEM
Economic Management Kinh tế trung ương
CP Chính Phủ
CTTC Cho thuê tài chính
DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Tập đoàn Điện lực Việt
EVN Vietnam Electricity
Nam
EU European Union Liên minh Châu Âu
Đơn vị tiền tệ của Liên
EUR Euro
minh Châu Âu
FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài
The Hongkong and Tập đoàn Ngân hàng Hồng
HSBC Shanghai Banking Kông và Thượng Hải
Corporation
International Finance Tập đoàn Tài chính Quốc tế
IFC
Corporation
Institute of labour science Viện Khoa học Lao động
ILSSA
and Social Affairs và Xã hội
International Organization Tổ chức tiêu chuẩn hóa
ISO
for Standardization quốc tế
Japan Bank for International Quỹ Đầu tư Phát triển của
JBIC Cooperation Ngân hàng Hợp tác Quốc tế
Nhật Bản
GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội
L/C Letter of Credit Thư tín dụng
MFN Most Favoured Nation Quy chế tối huệ quốc
Ngân hàng Thương Mại Cổ
NAVIBANK
Phần Nam Việt
NH Ngân hàng
NHNN Ngân hàng Nhà nước
XI
Ngân hàng thương mại cổ
NHTMCP
phần
Nguyên tắc đãi ngộ quốc
NT Nation Treatment
gia
Official Development Hỗ trợ phát triển chính thức
ODA
Assistance
Quỹ Phát triển nông thôn
RDF Rural Development Fund
Ngân hàng thế giới
Ngân hàng Thương Mại Cổ
SACOMBANK
Phần Sài Gòn Thương Tín
Ngân hàng Standard
SCB Standard Chartered Bank
Chartered
Ngân hàng Thương Mại Cổ
SHB
Phần Sài Gòn – Hà Nội
Tài trợ doanh nghiệp nhỏ
Small and Medium
SMEFP và vừa Ngân hàng Hợp tác
Enterprise Finance Program
Quốc tế Nhật Bản
Bảo lãnh tín dụng dành cho
Small and Medium doanh nghiệp nhỏ và vừa
SMELG
Enterprise Loan Guarantee Cơ quan Viện trợ phát triển
Quốc tế Mỹ
Small and Medium Quỹ phát triển doanh
SMEDF Enterprise Development nghiệp nhỏ và vừa liên
Fund minh Châu Âu
TNHH Trách nhiệm hữu hạn
TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh
TMCP Thương mại cổ phần
TTCK Thị trường chứng khoán
UBND Ủy Ban nhân dân
United States Agency For Cơ quan phát triển quốc tế
USAID
Internation Development Hoa Kỳ
USD United States dollar Đô la Mỹ
Vietnam Joint Stock Ngân hàng Thương Mại Cổ
VIETINBANK Commercial Bank for Phần Công Thương Việt
Industry and Trade Nam
Joint stock commercial Ngân hàng Thương Mại Cổ
VIETCOMBANK Bank for Foreign Trade of Phần Ngoại Thương Việt
Vietnam Nam
Vietnam Ho Chi Minh Chỉ số thị trường chứng
VN-INDEX
Stock Index khoán của Việt Nam
WB World Bank Ngân hàng thế giới
XII
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
*****
THỨ TỰ
TT TÊN BẢNG TRANG
BẢNG
Tiêu chuẩn phân định doanh nghiệp nhỏ và vừa của một
1 Bảng 1.1 12
số nước trên thế giới
Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khu vực kinh tế
2 Bảng 1.2 15
ở Việt Nam
Một số chỉ tiêu cơ bản về kinh tế xã hội trên địa bàn
3 Bảng 2.1 58
Tp.HCM
Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
4 Bảng 2.2 63
phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Tổng tài sản và tổng nguồn vốn bình quân của một
5 Bảng 2.3 66
doanh nghiệp nhỏ và vừa từ năm 2006 đến 2011
Kết cấu Tổng nguồn vốn bình quân của một doanh
6 Bảng 2.4 67
nghiệp nhỏ và vừa từ năm 2006 đến 2011
Kết quả khảo sát 83 DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ
7 Bảng 2.5 68
Chí Minh năm 2010 về tình hình tài sản và nguồn vốn
Số lượng doanh nghiệp đăng ký kinh doanh và số vốn
8 Bảng 2.6 69
đăng ký qua các năm tại TP.HCM
Vốn huy động và cho vay của các NHTM trên địa bàn
9 Bảng 2.7 71
thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Doanh thu, chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp nhỏ
10 Bảng 2.8 và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 75
2006 đến 2010
Nhu cầu vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
11 Bảng 2.9 76
thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Số lượng lao động làm việc trong các DNNVV trên địa
12 Bảng 2.10 77
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Thu nhập của lao động làm việc trong các DNNVV trên
13 Bảng 2.11 78
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Vốn đều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần
14 Bảng 2.12 trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh tính đến thời điểm 85
31/12/2010
Tình hình huy động vốn của các ngân hàng trên địa bàn
15 Bảng 2.13 86
Tp.HCM
Sự thay đổi nguồn vốn huy động của các ngân hàng trên
16 Bảng 2.14 87
địa bàn Tp.HCM so với năm trước
XIII
Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa
17 Bảng 2.15 95
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Sự thay đổi dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa
18 Bảng 2.16 95
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối
19 Bảng 2.17 96
với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Dư nợ tín dụng phân theo sản phẩm cho vay của các
20 Bảng 2.18 100
ngân hàng TMCP đối với DNNVV địa bàn Tp.HCM
Tỷ trọng dư nợ tín dụng phân theo sản phẩm cho vay
21 Bảng 2.19 của các ngân hàng TMCP đối với DNNVV địa bàn 101
Tp.HCM
Tỷ trọng dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối
22 Bảng 2.20 với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh phân 102
theo ngành nghề kinh doanh năm 2010
Kết quả khảo sát cơ cấu sản phẩm cho vay các doanh
23 Bảng 2.21 nghiệp nhỏ và vừa tại các ngân hàng TMCP trên địa 104
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Nợ quá hạn tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên
24 Bảng 2.22 107
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Các chỉ tiêu phản ánh nợ của các NHTMCP trên địa
25 Bảng 2.23 109
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu của Ngân hàng TMCP trên địa
26 Bảng 2.24 109
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Chỉ tiêu lợi nhuận từ hoạt động tín dụng của các Ngân
27 Bảng 2.25 hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ 110
Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Chỉ tiêu sinh lời của hoạt động tín dụng của các Ngân
28 Bảng 2.26 hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ 110
Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng vốn của các Ngân hàng
29 Bảng 2.27 TMCP trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 111
2006 đến năm 2010
Kết quả khảo sát DNNVV về tìm hiểu sản phẩm cho vay
28 Bảng 2.28 121
của các NHTMCP năm 2010
Kết quả khảo sát trình độ học vấn của 83 DNNVV trên
30 Bảng 2.29 124
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh năm 2010
Hoạt động bảo lãnh tín dụng của Quỹ bảo lãnh tín dụng
31 Bảng 2.30 doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hồ Chí Minh từ 126
năm 2008 đến 2010
XIV
Kết quả khảo sát các nguyên nhân chủ yếu làm cho
32 Bảng 2.31 doanh nghiệp nhỏ và vừa không được ngân hàng 130
TMCP chấp thuận cho vay
Kết quả khảo sát sự thuận lợi trong quan hệ tín dụng
33 Bảng 2.32 giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với ngân hàng thương 131
mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Kết quả khảo sát về nguyên nhân DNNVV không vay
34 Bảng 2.33 132
vốn ngân hàng thương mại cổ phần để kinh doanh
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
*****
THỨ TỰ
TT TÊN BIỂU ĐỒ TRANG
BIỂU ĐỒ
Cơ cấu loại hình doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
1 Biểu đồ 2.1 64
bàn thành phố Hồ Chí Minh năm 2010
Số DNNVV bị giải thể hoặc phá sản trên địa bàn
2 Biểu đồ 2.2 65
Tp.Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2011
Vốn đăng ký của các DNNVV trên địa bàn thành phố
3 Biểu đồ 2.3 79
Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Thuế và các khoản phải nộp ngân sách nhà nước của
4 Biểu đồ 2.4 các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố 83
Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Tỷ trọng dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP
5 Biểu đồ 2.5 đối với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh 99
phân theo loại hình doanh nghiệp năm 2010
Dư nợ tín dụng của một số ngân hàng TMCP đối với
6 Biểu đồ 2.6 103
DNNVV trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh năm 2010
Thị phần cho vay và huy động vốn của các ngân
7 Biểu đồ 2.7 hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ 106
Chí Minh từ năm 2006 đến 2011.
Nợ quá hạn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
8 Biểu đồ 2.8 các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn 108
thành phố Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu
Doanh nghiệp nhỏ và vừa có vai trò rất quan trọng đối với Việt Nam nói
chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng trong việc thúc đẩy phát triển kinh
tế, tạo công ăn việc làm, cung cấp đa dạng các sản phẩm và dịch vụ, thu hút
nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh
tế …. Chính vì vậy mà Đảng và Nhà nước Việt Nam đã có nhiều chính sách
hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong từng giai đoạn 5 năm.
Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm kinh tế, tài chính của cả nước,
nên tập trung rất nhiều tổ chức tín dụng và các định chế tài chính trung gian
trong và ngoài nước, đặc biệt là hệ thống các ngân hàng thương mại. Các
nguồn vốn nhàn rỗi từ các tổ chức và cá nhân được tập trung chủ yếu thông
qua hệ thống các ngân hàng thương mại, do đó có thể nói hệ thống các ngân
hàng thương mại giữ vai trò chủ đạo trong việc huy động và cung ứng vốn
cho nền kinh tế Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
Trong giai đoạn 2006 đến 2010 các ngân hàng thương mại có tốc độ tăng
trưởng tín dụng bình quân là 32%, tốc độ tăng trưởng huy động bình quân là
29%. Các ngân hàng thương mại quốc doanh vẫn chiếm tỷ lệ cao về thị phần
cho vay và huy động, tuy nhiên khối ngân hàng thương mại cổ phần ngày
càng hoạt động linh hoạt và dần chiếm lĩnh thị phần. Các ngân hàng thương
mại cổ phần tập trung vào hoạt động ngân hàng bán lẻ và cho vay doanh
nghiệp nhỏ và vừa. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khó khăn
trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại cổ phần
để đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh, nên hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp nhiều khó khăn.
2
Xuất phát từ thực tiễn đó, đề tài “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và
vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh” đã được chọn để nghiên cứu.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan
Liên quan đến đề tài “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của
các NH thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” đã có
một số công trình khoa học nghiên cứu công bố dưới dạng luận án tiến sỹ và
các công trình nghiên cứu. Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu gần đây
có liên quan đến đề tài luận án như:
Phạm Văn Hồng (2007), Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam
trong quá trình hội nhập quốc tế, Luận án tiến sĩ kinh tế, Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hoá các vấn đề lý
luận liên quan đến sự phát triển DNNVV. Tổng kết kinh nghiệm phát triển
DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của một số nước trên thế
giới. Phân tích, đánh giá thực trạng DNNVV và môi trường thể chế phát triển
DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Nguyễn Minh Tuấn (2008), Phát triển dịch vụ ngân hàng hỗ trợ doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại Học Kinh
Tế Quốc Dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hoá các vấn đề
lý luận về dịch vụ ngân hàng và DNVVN, đề cập những vấn đề quản lý rủi ro,
chi phí giao dịch và chi phí hành chính, sự cần thiết có hệ thống kế toán tài
chính đặc thù cho doanh nghiệp vừa và nhỏ…, xem xét các DNVVN như là
các khách hàng tiêu dùng cá nhân, phân loại các DNVVN thành nhóm đại
chúng và nhóm có nhiều lợi nhuận. Đề tài đã đưa ra các giải pháp chuyên sâu,
có khả năng ứng dụng thực tiễn cao. Phân tích kinh nghiệm quốc tế từ các nền
kinh tế có mức độ phát triển khác nhau để định vị hệ thống các DNVVN Việt
Nam và các ngân hàng thương mại Việt Nam trên bản đồ toàn cầu từ đó tạo
3
điều kiện cho công tác hoạch định chiến lược và định hướng đối với các cơ
quan hoạch định chính sách của Việt Nam.
TS. Trương Quang Thông (2010), Tín dụng ngân hàng cho các doanh
nghiệp nhỏ và vừa, Nghiên cứu thực nghiệm tại khu vực Thành phố Hồ Chí
Minh. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hóa lý thuyết về DNNVV, phân
tích tổng quan về DNNVV tại Việt Nam qua các số liệu thống kê và chính
sách của nhà nước đối với DNNVV, đề tài cũng đã tiến hành khảo sát về tài
trợ tín dụng cho các DNNVV, trên cơ sở đó tác giả đã gợi ý các chính sách
đối với DNNVV, đối với ngân hàng và các cơ quan chính phủ.
Đối chiếu với đề tài của tác giả đang nghiên cứu thì không có sự trùng
lắp.
3. Mục tiêu, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là hướng đến việc phân tích về thực trạng
tín dụng đối với DNNVV của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh từ đó tìm ra những hạn chế và nguyên nhân của nó,
trên cơ sở đó góp phần đưa ra các giải pháp giúp các DNNVV dễ tiếp cận
nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại cổ phần.
Mục đích nghiên cứu là đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm khắc
phục những mặt hạn chế, phát huy những ưu điểm, góp phần mở rộng và
nâng cao chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Để đạt được mục tiêu, mục đích nghiên cứu của đề tài, luận án có các
nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về doanh nghiệp nhỏ và vừa, tín
dụng ngân hàng thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, nghiên cứu
kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm đối
với Việt Nam.
4
- Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng của các ngân
hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh từ đó rút ra những mặt được, những hạn chế và nguyên
nhân của nó.
- Đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm khắc phục những mặt hạn
chế, phát huy những ưu điểm, góp phần mở rộng và nâng cao chất lượng tín
dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng tín dụng đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh.
Thành phố Hồ Chí Minh có thể xem như là một trung tâm tài chính ở
Việt Nam do đó có rất nhiều loại hình ngân hàng đóng trên địa bàn này, nên
Luận án chỉ nghiên cứu giới hạn trong phạm vi các ngân hàng thương mại cổ
phần.
Về thời gian, đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu từ năm 2006 đến nay.
5. Cơ sở lý luận và giả thuyết nghiên cứu
Để làm nền tảng lý luận của Luận án, tác giả đã sử dụng cơ sở lý thuyết
của một số tác giả và các văn bản pháp luật của Việt Nam như sau:
- Lý luận về doanh nghiệp nhỏ và vừa: Tác giả đã tổng hợp lý luận của
các tác giả: TS. Lê Xuân Bá, TS. Trần Kim Hào, TS. Nguyễn Hữu Thắng [1];
ThS. Nguyễn Công Bình [2]; Shim Shoon Chong [4]; TS Đàm Văn Huệ [8]
và các văn bản pháp luật như Nghị định số 56/2009/NĐ-CP của Chính phủ
[27]; Nghị định 90/2001/CP-NĐ [28] và các bàn luận của tác giả.
- Lý luận về tín dụng ngân hàng: Tác giả đã tổng hợp lý luận của một
số tác giả: TS Nguyễn Đăng Dờn [5]; TS. Lê Thị Tuyết Hoa, PGS.TS
Nguyễn Thị Nhung [6]; TS. Nguyễn Minh Kiều [9],[10]; PGS.TS. Nguyễn