Luận án tiến sĩ kinh tế phát triển thương mại hà nội theo hướng văn minh, hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn 2030
- 285 trang
- file .pdf
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG
VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI
NGUYỄN MINH TÂM
PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI HÀ NỘI THEO HƯỚNG
VĂN MINH, HIỆN ĐẠI ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2015
2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG
VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI
NGUYỄN MINH TÂM
PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI HÀ NỘI THEO HƯỚNG
VĂN MINH, HIỆN ĐẠI ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030
Chuyên ngành: THƯƠNG MẠI
Mã số: 62.34.10.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
3
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận án "Phát triển thương mại Hà Nội theo
hướng văn minh, hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn 2030" là công trình
nghiên cứu của bản thân. Những phần sử dụng tài liệu tham khảo trong
luận án đã được nêu rõ trong phần tài liệu tham khảo. Các số liệu, kết
quả trình bày trong luận án là hoàn toàn trung thực, nếu sai tôi xin chịu
hoàn toàn trách nhiệm và chịu mọi kỷ luật của Viện Nghiên cứu Thương
mại đề ra.
Xin trân trọng cảm ơn./.
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Minh Tâm
ii
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan i
Mục lục ii
Danh mục các chữ viết tắt v
Danh mục các bảng vi
Danh mục các hình vẽ, đồ thị viii
MỞ ĐẦU 1
TỔNG QUAN 5
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN 18
THƯƠNG MẠI THEO HƯỚNG VĂN MINH, HIỆN ĐẠI
1.1. Khái niệm phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại 18
1.1.1. Thương mại và phát triển thương mại 18
1.1.2. Văn minh và hiện đại 21
1.1.3. Phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại 22
1.1.4. Phát triển thương mại theo hướng văn minh hiện đại 23
trên địa bàn thành phố Hà Nội
1.2. Phân biệt giữa cơ sở kinh doanh thương mại truyền thống và 24
hiện đại
1.3. Một số loại hình cơ sở kinh doanh thương mại hiện đại 26
1.3.1. Siêu thị 26
1.3.2. Trung tâm thương mại 29
1.3.3. Cửa hàng bách hóa 33
1.3.4. Cửa hàng chuyên doanh 33
1.3.5. Cửa hàng tiện lợi 34
1.3.6. Cửa hàng bán giá rẻ 35
iii
1.3.7. Chuỗi cửa hàng bán lẻ 36
1.3.8. Trung tâm kho hàng phân phối 39
1.3.9. Thương mại điện tử 40
1.4. Tiêu chí đánh giá phát triển thương mại theo hướng văn minh, 41
hiện đại
1.4.1. Tiêu chí định lượng 41
1.4.2. Tiêu chí định tính 43
1.5. Nội dung và sự cần thiết phát triển thương mại theo hướng văn 44
minh, hiện đại
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thương mại văn minh, hiện 45
đại
1.6.1. Yếu tố kinh tế 45
1.6.2. Yếu tố chính sách, pháp luật quản lý nhà nước về thương 45
mại
1.6.3. Yếu tố môi trường tự nhiên và xã hội 46
1.6.4. Các yếu tố khác 47
1.7. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển thương mại theo hướng văn 48
minh, hiện đại
1.7.1. Kinh nghiệm của một số Thủ đô quốc tế về phát triển 48
thương mại theo hướng văn minh, hiện đại
1.7.2. Một số bài học chung trong phát triển thương mại văn 53
minh, hiện đại
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 57
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI HÀ NỘI 59
THEO HƯỚNG VĂN MINH, HIỆN ĐẠI GIAI ĐOẠN 2008 - 2013
2.1. Khái quát thực trạng phát triển kinh tế - thương mại Hà Nội 59
2.2. Thực trạng phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, 64
hiện đại giai đoạn 2008 - 2013
2.2.1. Tổ chức mạng lưới, trình độ công nghệ thương mại bán 64
lẻ thành phố Hà Nội
iv
2.2.2. Thực trạng cơ cấu các tổ chức, nhân lực cho quản trị hệ 86
thống thương mại bán lẻ
2.2.3. Thực trạng quản lý nhà nước với phát triển thương mại 90
Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
2.3. Đánh giá chung thực trạng phát triển thương mại Hà Nội theo 106
hướng văn minh, hiện đại giai đoạn 2008 - 2013
2.3.1. Những kết quả đạt được trong quá trình phát triển 106
thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
2.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong quá trình 109
phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 117
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN 120
THƯƠNG MẠI HÀ NỘI THEO HƯỚNG VĂN MINH, HIỆN ĐẠI ĐẾN
NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030
3.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước tác động đến phát triển thương 120
mại của Việt Nam và Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
3.2. Quan điểm và mục tiêu, phương hướng phát triển thương mại 124
Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
3.2.1. Quan điểm 124
3.2.2. Mục tiêu 126
3.2.3. Phương hướng 126
3.3. Giải pháp phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh,
hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn 2030
133
3.3.1. Nâng cao và thống nhất nhận thức, chỉ đạo phát triển 133
thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
3.3.2. Xây dựng, ban hành Bộ tiêu chí thương mại văn minh, 134
hiện đại trên địa bàn thành phố Hà Nội
3.3.3. Hoàn thiện quy hoạch và tạo quỹ đất phát triển thương 144
mại theo hướng văn minh, hiện đại
3.3.4. Khuyến khích đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật phục vụ 145
thương mại theo hướng văn minh, hiện đại
v
3.3.5. Kiên quyết giải tỏa chợ cóc, chợ tạm và tăng cường quản 148
lý thị trường
3.3.6. Đồng bộ hóa điều kiện và năng lực thương mại điện tử 149
3.3.7. Phát triển nguồn nhân lực cho thương mại văn minh, 150
hiện đại
3.3.8. Khuyến khích các tổ chức thương mại chủ động tự tái 151
cấu trúc và phát triển theo hướng văn minh, hiện đại
3.3.9. Các giải pháp khác 155
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 157
KIẾN NGHỊ 159
KẾT LUẬN 162
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 163
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 164
PHỤ LỤC 170
vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ATVSTP An toàn vệ sinh thực phẩm
CCHC Cải cách hành chính
CNH,HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
DN Doanh nghiệp
DNTN Doanh nghiệp tư nhân
GCNQSD Đ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
HTX Hợp tác xã
NHTM Ngân hàng thương mại
NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần
PCCC Phòng cháy chữa cháy
ST Siêu thị
STCD Siêu thị chuyên doanh
STTH Siêu thị tổng hợp
TCTD Tổ chức tín dụng
TNHH Trách nhiệm hữu hạn
TMĐT Thương mại điện tử
TSBĐ Tài sản bảo đảm
TTTM Trung tâm thương mại
UBND Ủy ban nhân dân
VMHĐ Văn minh, hiện đại
AFTA Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN
ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
WTO Tổ chức Thương mại thế giới
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT Nội dung Trang
Bảng 1.1. So sánh thương mại bán lẻ truyền thống và hiện đại 24
1 Bảng 2.1. Tổng sản phẩm trên địa bàn Hà Nội theo giá hiện 60
hành, phân theo khu vực kinh tế.
2 Bảng 2.2. Tổng mức bán lẻ hàng hoá theo giá hiện hành phân 62
theo loại hình kinh tế và phân theo nhóm hàng giai
đoạn 2008 - 2013 trên địa bàn thành phố Hà Nội
3 Bảng 2.3. Doanh thu thương nghiệp, dịch vụ phân theo loại 63
hình kinh tế và phân theo ngành kinh tế
4 Bảng 2.4. Số lượng một số loại hình tổ chức thương mại trên 65
địa bàn Hà Nội giai đoạn 2008-2013
5 Bảng 2.5. Phân loại siêu thị trên địa bàn Hà Nội năm 2013 72
6 Bảng 2.6. Phân loại trung tâm thương mại trên địa bàn Hà Nội 75
năm 2013.
7 Bảng 2.7. Số lượng doanh nghiệp thương nghiệp, lưu trú và ăn 87
uống, dịch vụ 2008 - 2013
8 Bảng 2.8. Cơ sở kinh doanh thương nghiệp và dịch vụ cá thể 89
phân theo ngành nghề giai đoạn 2008 - 2013
9 Phụ lục 1. Phiếu điều tra, khảo sát 170
10 Phụ lục 2. Tổng hợp kết quả phiếu điều tra, khảo sát 177
11 Phụ lục 3. Dân số trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2008-2013 182
12 Phụ lục 4. Một số chỉ tiêu chủ yếu thương mại nội địa trên địa 182
bàn Hà Nội giai đoạn 2008-2013
13 Phụ lục 5. Cơ cấu tổng mức bán lẻ hàng hoá theo giá hiện hành 183
phân theo loại hình kinh tế giai đoạn 2008 - 2013
trên địa bàn thành phố Hà Nội
14 Phụ lục 6. Cơ cấu doanh thu thương nghiệp, dịch vụ phân theo 183
loại hình kinh tế và phân theo ngành kinh tế
viii
15 Phụ lục 7. Kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn thành phố Hà Nội 184
giai đoạn 2008 – 2013
16 Phụ lục 8. Cơ cấu xuất khẩu trên địa bàn thành phố Hà Nội giai 185
đoạn 2008-2013
17 Phụ lục 9. Kim ngạch nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội 186
giai đoạn 2008 - 2013
18 Phụ lục 10. Cơ cấu nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 187
2008 - 2013
19 Phụ lục 11. Cơ cấu doanh nghiệp thương nghiệp, lưu trú và ăn 187
uống, dịch vụ 2008 - 2013
20 Phụ lục 12. Cơ cấu cơ sở kinh doanh thương nghiệp và dịch vụ 188
cá thể phân theo ngành nghề giai đoạn 2008 - 2013
21 Phụ lục 13. Lao động các doanh nghiệp thương nghiệp, lưu trú 188
và ăn uống, dịch vụ trên địa bàn giai đoạn 2008-
2013
22 Phụ lục 14. Cơ cấu lao động các doanh nghiệp thương nghiệp, 189
lưu trú và ăn uống, dịch vụ trên địa bàn giai đoạn
2008-2013
23 Phụ lục 15. Lao động thương nghiệp và dịch vụ cá thể phân 189
theo ngành nghề giai đoạn 2008-2013
24 Phụ lục 16. Cơ cấu lao động thương nghiệp và dịch vụ cá thể 190
phân theo ngành nghề giai đoạn 2008-2013
25 Phụ lục 17. Số thuê bao điện thoại và internet trên địa bàn Hà Nội 190
26 Phụ lục 18. Số cơ sở kinh tế, hành chính sự nghiệp, tôn giáo 191
ứng dụng CNTT có đến 01/7/2012
27 Phụ lục 19. Số cơ sở kinh tế, hành chính sự nghiệp, tôn giáo 191
ứng dụng CNTT trên địa bàn Hà Nội có đến
01/7/2012
28 Phụ lục 20. Số cơ sở SXKD cá thể có địa điểm cố định ứng 192
dụng CNTT trên địa bàn Hà Nội
29 Phụ lục 21. Số lượng các đơn vị có giao dịch thương mại điện 192
tử trên địa bàn thành phố Hà Nội phân theo lĩnh
vực hoạt động thời điểm 31/12/2013
30 Phụ lục 22. Khối lượng hàng hóa vận chuyển trên địa bàn Hà 193
Nội giai đoạn 2008-2013.
31 Phụ lục 23. Khối lượng hàng hóa luân chuyển trên địa bàn Hà 194
Nội giai đoạn 2008-2013
ix
32 Phụ lục 24. Tuyến phố đi bộ - chợ đêm Đồng Xuân, quận Hoàn 195
Kiếm
33 Phụ lục 25. Thống kê siêu thị trên địa bàn thành phố Hà Nội tại 196
thời điểm 31/12/2013
32 Phụ lục 26. Thống kê trung tâm thương mại trên địa bàn thành 201
phố Hà Nội tại thời điểm 31/12/2013
33 Phụ lục 27. Tổng hợp phân loại siêu thị, trung tâm thương mại 204
trên địa bàn thành phố Hà Nội tại thời điểm
31/12/2013
x
DANH MỤC CÁC HÌNH
TT Nội dung Trang
1 Hình 1.2. Sơ đồ hệ thống phân phối hàng tiêu dùng hiện đại. 26
2 Hình 2.1. Biểu đồ Tổng sản phẩm trên địa bàn Hà Nội theo giá
61
hiện hành phân theo khu vực kinh tế.
3 Hình 2.2: Sơ đồ mô hình tổ chức thương mại trên địa bàn Hà
66
Nội.
4 Hình 2.3. Biểu đồ phân hạng chợ trên địa bàn thành phố Hà
66
Nội năm 2013.
5 Hình 2.4: Biểu đồ phân loại siêu thị trên địa bàn thành phố Hà
70
Nội 2013.
6 Hình 2.5. Biểu đồ phân bố hệ thống siêu thị trên địa bàn thành
73
phố Hà Nội.
7 Hình 2.6. Biểu đồ phân loại trung tâm thương mại trên địa bàn
74
Hà Nội theo vốn đầu tư.
8 Hình 2.7. Biểu đồ phân bố trung tâm thương mại trên địa bàn
76
thành phố Hà Nội.
9 Hình 2.8. Biểu đồ cơ cấu các đơn vị thương mại có giao dịch
TMĐT trong tổng số các đơn vị giao dịch TMĐT 82
trên toàn thành phố Hà Nội năm 2013.
10 Hình 2.9. Biểu đồ tỷ trọng thương mại của các kênh phân phối 108
hiện đại.
11 Hình 3.1. Định hướng phân bố mạng lưới các loại hình tổ chức
129
thương mại chủ yếu ở thành phố Hà Nội.
xi
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết, ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Thương mại là hoạt động trao đổi, mua bán sản phẩm hàng hoá và dịch vụ, là
cầu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, thương mại tạo điều kiện để phát triển kinh tế -
xã hội của một đất nước. Kinh tế càng phát triển thì hình thức hoạt động thương mại
càng phong phú, sự phát triển của thương mại là một trong những yếu tố phản ánh
trình độ phát triển kinh tế của mỗi quốc gia.
Quá trình phát triển thương mại của một nước được thể hiện trên cả khía
cạnh nội dung và hình thức. Về khía cạnh nội dung, sự phát triển của thương mại
được phản ánh qua khối lượng hay giá trị của hàng hóa và dịch vụ được mua bán
trao đổi, tạo ra sự thông suốt nối liền sản xuất và tiêu dùng. Về khía cạnh hình thức,
sự phát triển thương mại phản ánh việc mua bán trao đổi được tiến hành theo
phương thức hay hình thức nào. Tính văn minh và hiện đại của hoạt động thương
mại không chỉ góp phần làm tăng khối lượng hàng hóa và dịch vụ được lưu chuyển
trong nền kinh tế mà còn là hình thức biểu hiện sự phát triển của một quốc gia. Văn
minh hóa và hiện đại hóa thương mại là hai xu thế có tính quy luật của phát triển
thương mại nói chung, thương mại bán lẻ đương đại nói riêng trong bối cảnh toàn
cầu hóa, hội nhập quốc tế và gia tăng cạnh tranh ngày càng khốc liệt trên tất cả các
hoạt động kinh tế.
Xuất phát từ vai trò của các hình thức hoạt động thương mại, bên cạnh việc
nhấn mạnh vai trò lưu thông của thương mại đối với phát triển kinh tế, Đảng ta còn
nhấn mạnh vai trò của các hình thức hoạt động thương mại, một trong những định
hướng quan trọng là phát triển thương mại theo hướng văn minh và hiện đại.
Là thủ đô của cả nước, Hà Nội là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia,
trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế. Thương
mại Hà Nội là một bộ phận quan trọng không thể tách rời của thương mại cả nước,
nên đương nhiên được định hướng phát triển văn minh, hiện đại. Đồng thời, phát
triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại còn là điều kiện và công
cụ cấp thiết để thực hiện mục tiêu xây dựng Thủ đô giàu đẹp, văn minh, hiện đại.
Việc phát triển thương mại theo hướng văn minh hiện đại có ý nghĩa quan trọng
không chỉ đối với Hà Nội mà còn đối với cả nước.
Sau khi sáp nhập địa giới hành chính, mặc dù có nhiều khó khăn song kinh tế
Hà Nội vẫn tiếp tục phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế luôn cao hơn mức bình
quân của cả nước. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được cải
thiện. Một trong những nguyên nhân góp phần cho sự phát triển kinh tế - xã hội của
Thủ đô thời gian qua là sự phát triển các hình thức hoạt động thương mại.
2
Bên cạnh các phương thức thương mại truyền thống, nhiều hình thức thương
mại mới theo hướng văn minh hiện đại được hình thành và phát triển như hệ thống
các siêu thị, trung tâm thương mại, các cửa hàng tiện lợi, thương mại điện tử… Sự
phát triển của các hình thức thương mại này không chỉ có vai trò quan trọng đối với
tăng trưởng kinh tế mà còn góp phần quan trọng đối với việc phát triển thủ đô theo
hướng xanh - sạch - đẹp, từng bước đáp ứng nhu cầu mong mỏi của người dân trong
nước cũng như khách quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, sự phát triển của thương
mại Hà Nội còn nhiều hạn chế và không ít bất cập, chưa tương xứng với tiềm năng
và lợi thế của Thủ đô. Số lượng các cơ sở thương mại bán lẻ đã được tăng lên, song
tỷ trọng còn nhỏ. Bên cạnh các cơ sở bán lẻ được gọi là “văn minh, hiện đại” vẫn
còn những điểm kinh doanh thương mại lấn chiếm vỉa hè lòng đường, làm cản trở
giao thông, mất mỹ quan thành phố và gây phản cảm với khách du lịch quốc tế. Về
hàng hóa, bên cạnh các cơ sở kinh doanh thương mại văn minh, hiện đại, các mặt
hàng được bày bán với giá cả được niêm yết rõ ràng, chất lượng bảo đảm; vẫn còn
các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ, giá cả mập mờ chất lượng không bảo đảm, tạo điều
kiện cho các cơ sở sản xuất, nhập khẩu và tiêu thụ các mặt hàng kém chất lượng…
Để phát huy vai trò của thương mại đối với phát triển kinh tế- xã hội của Thủ
đô, đáp ứng những yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và hội nhập quốc tế,
đòi hỏi phải phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại. Thực hiện mục
tiêu đó, cần tiến hành nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về phát triển thương mại theo
hướng văn minh, hiện đại; phân tích, đánh giá thực trạng phát triển của thương mại
Hà Nội thời gian qua, chỉ ra các nguyên nhân hạn chế; trên cơ sở đó đề xuất định
hướng và các giải pháp nhằm phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh,
hiện đại trong thời gian tới là hết sức cần thiết.
Xuất phát từ những vấn đề trên đây, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài: "Phát
triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn
2030" làm đề tài luận án tiến sỹ của mình, với hy vọng kết quả của luận án sẽ góp
phần phát triển Thủ đô trong thời gian tới.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích:
Trên cơ sở nhận diện nội hàm lý luận chung và thực tế, yêu cầu phát triển
thương mại văn minh hiện đại trên địa bàn Hà Nội, luận án đề xuất những định
hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đẩy nhanh sự phát triển thương mại trên địa bàn
Thủ đô theo hướng văn minh, hiên đại, phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện
đại hóa và phát triển kinh tế Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn mới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
3
- Nghiên cứu lý thuyết nhằm góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận chung về
phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại.
- Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển thương mại văn minh, hiện đại ở một số
Thủ đô các nước trong khu vực và rút ra bài học cho phát triển thương mại theo
hướng văn minh, hiện đại ở thành phố Hà Nội.
- Phân tích, đánh giá, làm rõ thực trạng phát triển thương mại theo hướng văn
minh, hiện đại trên địa bàn Hà Nội trong thời gian qua.
- Đề xuất quan điểm, định hướng và các giải pháp chủ yếu phát triển thương
mại theo hướng văn minh, hiện đại trên địa bàn Hà Nội trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án:
Đối tượng nghiên cứu của luận án là sự phát triển thương mại Hà Nội,
theo hướng văn minh, hiện đại.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện
đại trên địa bàn thành phố Hà Nội.
- Phạm vi về thời gian: Từ năm 2008 đến 2014, đề xuất giải pháp đến năm
2020, tầm nhìn 2030.
- Phạm vi nội dung:
+ Tập trung vào thương mại bán lẻ hàng hóa ở Hà Nội.
+ Tập trung nghiên cứu làm rõ thực trạng phát triển của một số cơ sở bán lẻ
văn minh, hiện đại tiêu biểu như: siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng chuyên
doanh, cửa hàng bách hóa, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng bán giá rẻ, chuỗi cửa hàng
bán lẻ, thương mại điện tử...
4. Phương pháp nghiên cứu
- Xuất phát từ câu hỏi đặt ra là: Quan niệm, nội hàm về thương mại văn
minh, hiện đại?; Các tiêu chí đánh giá, những nhân tố nào ảnh hưởng đến phát triển
thương mại văn minh, hiện đại?; Hà Nội đã có thuận lợi và khó khăn, thành công và
bất cập nào trong phát triển ngành thương mại theo hướng văn minh, hiện đại?;
Phương hướng và các giải pháp nào là chủ yếu và cần có để đẩy nhanh phát triển
thương mại trên địa bàn Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại?
- Phương pháp nghiên cứu: lịch sử và biện chứng, hệ thống, đồng bộ, từ khái
quát đến cụ thể, kết hợp lôgíc và lịch sử, đặc biệt được tiếp cận từ góc độ cho rằng
thương mại văn minh, hiện đại là kết quả cộng hưởng và tác động đến nhiều mặt
của đời sống kinh tế - xã hội, cũng như quản lý nhà nước, có liên quan đến vị thế và
yêu cầu phát triển Thủ đô với các địa phương và ngành trong từng giai đoạn, bối
cảnh cụ thể...;
4
- Trong quá trình nghiên cứu, áp dụng hài hòa và linh hoạt các phương pháp
nghiên cứu cụ thể, gồm:
+ Các phương pháp điều tra, khảo sát và phỏng vấn các đơn vị, cá nhân có
liên quan và thu thập tài liệu thông qua các nguồn: Thư viện Quốc gia; Thư viện của
Viện Nghiên cứu Thương mại - Bộ Công Thương; Thư viện Trường Đại học Kinh
tế Quốc dân; các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội (UBND Thành phố, Sở Công
Thương, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Cục Thống kê Hà Nội, Viện Nghiên
cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội...) và thông qua mạng internet, các cơ quan
thông tin đại chúng,...
+ Phương pháp phân tích thống kê (phân tích chỉ số, phương pháp phân tích
động thái…) sử dụng trong việc phân tích hiện trạng, thực trạng làm cơ sở dự báo
xu hướng phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại.
+ Phương pháp chuyên gia, phương pháp so sánh, dự báo, lựa chọn... được
sử dụng trong đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, xây dựng các quan điểm, định hướng
chính sách, giải pháp thiết thực, có tính khoa học và khả thi để phát triển thương
mại văn minh, hiện đại.
+ Ngoài ra, luận án sử dụng phương pháp thống kê toán học thông qua kỹ
thuật lọc dữ liệu (AutoFilter) trong chương trình Excel để xử lý số liệu báo cáo thu
thập được làm cơ sở cho việc tổng hợp, đánh giá định lượng và định tính về đặc
điểm một số ngành hàng thương mại trên địa bàn Hà Nội.
5. Kết cấu luận án
Ngoài Mở đầu, Tổng quan, Kết luận và Kiến nghị, Danh mục các công trình
công bố của tác giả và Tài liệu tham khảo, Phụ lục; luận án có 3 chương:
Chương 1: Một số lý luận và thực tiễn về phát triển thương mại theo hướng
văn minh, hiện đại.
Chương 2: Thực trạng phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh,
hiện đại giai đoạn 2008-2013.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp phát triển thương mại Hà Nội theo
hướng văn minh, hiện đại đến 2020, tầm nhìn 2030.
VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI
NGUYỄN MINH TÂM
PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI HÀ NỘI THEO HƯỚNG
VĂN MINH, HIỆN ĐẠI ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2015
2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG
VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI
NGUYỄN MINH TÂM
PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI HÀ NỘI THEO HƯỚNG
VĂN MINH, HIỆN ĐẠI ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030
Chuyên ngành: THƯƠNG MẠI
Mã số: 62.34.10.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
3
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận án "Phát triển thương mại Hà Nội theo
hướng văn minh, hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn 2030" là công trình
nghiên cứu của bản thân. Những phần sử dụng tài liệu tham khảo trong
luận án đã được nêu rõ trong phần tài liệu tham khảo. Các số liệu, kết
quả trình bày trong luận án là hoàn toàn trung thực, nếu sai tôi xin chịu
hoàn toàn trách nhiệm và chịu mọi kỷ luật của Viện Nghiên cứu Thương
mại đề ra.
Xin trân trọng cảm ơn./.
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Minh Tâm
ii
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan i
Mục lục ii
Danh mục các chữ viết tắt v
Danh mục các bảng vi
Danh mục các hình vẽ, đồ thị viii
MỞ ĐẦU 1
TỔNG QUAN 5
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN 18
THƯƠNG MẠI THEO HƯỚNG VĂN MINH, HIỆN ĐẠI
1.1. Khái niệm phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại 18
1.1.1. Thương mại và phát triển thương mại 18
1.1.2. Văn minh và hiện đại 21
1.1.3. Phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại 22
1.1.4. Phát triển thương mại theo hướng văn minh hiện đại 23
trên địa bàn thành phố Hà Nội
1.2. Phân biệt giữa cơ sở kinh doanh thương mại truyền thống và 24
hiện đại
1.3. Một số loại hình cơ sở kinh doanh thương mại hiện đại 26
1.3.1. Siêu thị 26
1.3.2. Trung tâm thương mại 29
1.3.3. Cửa hàng bách hóa 33
1.3.4. Cửa hàng chuyên doanh 33
1.3.5. Cửa hàng tiện lợi 34
1.3.6. Cửa hàng bán giá rẻ 35
iii
1.3.7. Chuỗi cửa hàng bán lẻ 36
1.3.8. Trung tâm kho hàng phân phối 39
1.3.9. Thương mại điện tử 40
1.4. Tiêu chí đánh giá phát triển thương mại theo hướng văn minh, 41
hiện đại
1.4.1. Tiêu chí định lượng 41
1.4.2. Tiêu chí định tính 43
1.5. Nội dung và sự cần thiết phát triển thương mại theo hướng văn 44
minh, hiện đại
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thương mại văn minh, hiện 45
đại
1.6.1. Yếu tố kinh tế 45
1.6.2. Yếu tố chính sách, pháp luật quản lý nhà nước về thương 45
mại
1.6.3. Yếu tố môi trường tự nhiên và xã hội 46
1.6.4. Các yếu tố khác 47
1.7. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển thương mại theo hướng văn 48
minh, hiện đại
1.7.1. Kinh nghiệm của một số Thủ đô quốc tế về phát triển 48
thương mại theo hướng văn minh, hiện đại
1.7.2. Một số bài học chung trong phát triển thương mại văn 53
minh, hiện đại
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 57
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI HÀ NỘI 59
THEO HƯỚNG VĂN MINH, HIỆN ĐẠI GIAI ĐOẠN 2008 - 2013
2.1. Khái quát thực trạng phát triển kinh tế - thương mại Hà Nội 59
2.2. Thực trạng phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, 64
hiện đại giai đoạn 2008 - 2013
2.2.1. Tổ chức mạng lưới, trình độ công nghệ thương mại bán 64
lẻ thành phố Hà Nội
iv
2.2.2. Thực trạng cơ cấu các tổ chức, nhân lực cho quản trị hệ 86
thống thương mại bán lẻ
2.2.3. Thực trạng quản lý nhà nước với phát triển thương mại 90
Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
2.3. Đánh giá chung thực trạng phát triển thương mại Hà Nội theo 106
hướng văn minh, hiện đại giai đoạn 2008 - 2013
2.3.1. Những kết quả đạt được trong quá trình phát triển 106
thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
2.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong quá trình 109
phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 117
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN 120
THƯƠNG MẠI HÀ NỘI THEO HƯỚNG VĂN MINH, HIỆN ĐẠI ĐẾN
NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030
3.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước tác động đến phát triển thương 120
mại của Việt Nam và Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
3.2. Quan điểm và mục tiêu, phương hướng phát triển thương mại 124
Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
3.2.1. Quan điểm 124
3.2.2. Mục tiêu 126
3.2.3. Phương hướng 126
3.3. Giải pháp phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh,
hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn 2030
133
3.3.1. Nâng cao và thống nhất nhận thức, chỉ đạo phát triển 133
thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại
3.3.2. Xây dựng, ban hành Bộ tiêu chí thương mại văn minh, 134
hiện đại trên địa bàn thành phố Hà Nội
3.3.3. Hoàn thiện quy hoạch và tạo quỹ đất phát triển thương 144
mại theo hướng văn minh, hiện đại
3.3.4. Khuyến khích đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật phục vụ 145
thương mại theo hướng văn minh, hiện đại
v
3.3.5. Kiên quyết giải tỏa chợ cóc, chợ tạm và tăng cường quản 148
lý thị trường
3.3.6. Đồng bộ hóa điều kiện và năng lực thương mại điện tử 149
3.3.7. Phát triển nguồn nhân lực cho thương mại văn minh, 150
hiện đại
3.3.8. Khuyến khích các tổ chức thương mại chủ động tự tái 151
cấu trúc và phát triển theo hướng văn minh, hiện đại
3.3.9. Các giải pháp khác 155
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 157
KIẾN NGHỊ 159
KẾT LUẬN 162
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 163
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 164
PHỤ LỤC 170
vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ATVSTP An toàn vệ sinh thực phẩm
CCHC Cải cách hành chính
CNH,HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
DN Doanh nghiệp
DNTN Doanh nghiệp tư nhân
GCNQSD Đ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
HTX Hợp tác xã
NHTM Ngân hàng thương mại
NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần
PCCC Phòng cháy chữa cháy
ST Siêu thị
STCD Siêu thị chuyên doanh
STTH Siêu thị tổng hợp
TCTD Tổ chức tín dụng
TNHH Trách nhiệm hữu hạn
TMĐT Thương mại điện tử
TSBĐ Tài sản bảo đảm
TTTM Trung tâm thương mại
UBND Ủy ban nhân dân
VMHĐ Văn minh, hiện đại
AFTA Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN
ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
WTO Tổ chức Thương mại thế giới
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT Nội dung Trang
Bảng 1.1. So sánh thương mại bán lẻ truyền thống và hiện đại 24
1 Bảng 2.1. Tổng sản phẩm trên địa bàn Hà Nội theo giá hiện 60
hành, phân theo khu vực kinh tế.
2 Bảng 2.2. Tổng mức bán lẻ hàng hoá theo giá hiện hành phân 62
theo loại hình kinh tế và phân theo nhóm hàng giai
đoạn 2008 - 2013 trên địa bàn thành phố Hà Nội
3 Bảng 2.3. Doanh thu thương nghiệp, dịch vụ phân theo loại 63
hình kinh tế và phân theo ngành kinh tế
4 Bảng 2.4. Số lượng một số loại hình tổ chức thương mại trên 65
địa bàn Hà Nội giai đoạn 2008-2013
5 Bảng 2.5. Phân loại siêu thị trên địa bàn Hà Nội năm 2013 72
6 Bảng 2.6. Phân loại trung tâm thương mại trên địa bàn Hà Nội 75
năm 2013.
7 Bảng 2.7. Số lượng doanh nghiệp thương nghiệp, lưu trú và ăn 87
uống, dịch vụ 2008 - 2013
8 Bảng 2.8. Cơ sở kinh doanh thương nghiệp và dịch vụ cá thể 89
phân theo ngành nghề giai đoạn 2008 - 2013
9 Phụ lục 1. Phiếu điều tra, khảo sát 170
10 Phụ lục 2. Tổng hợp kết quả phiếu điều tra, khảo sát 177
11 Phụ lục 3. Dân số trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2008-2013 182
12 Phụ lục 4. Một số chỉ tiêu chủ yếu thương mại nội địa trên địa 182
bàn Hà Nội giai đoạn 2008-2013
13 Phụ lục 5. Cơ cấu tổng mức bán lẻ hàng hoá theo giá hiện hành 183
phân theo loại hình kinh tế giai đoạn 2008 - 2013
trên địa bàn thành phố Hà Nội
14 Phụ lục 6. Cơ cấu doanh thu thương nghiệp, dịch vụ phân theo 183
loại hình kinh tế và phân theo ngành kinh tế
viii
15 Phụ lục 7. Kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn thành phố Hà Nội 184
giai đoạn 2008 – 2013
16 Phụ lục 8. Cơ cấu xuất khẩu trên địa bàn thành phố Hà Nội giai 185
đoạn 2008-2013
17 Phụ lục 9. Kim ngạch nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội 186
giai đoạn 2008 - 2013
18 Phụ lục 10. Cơ cấu nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 187
2008 - 2013
19 Phụ lục 11. Cơ cấu doanh nghiệp thương nghiệp, lưu trú và ăn 187
uống, dịch vụ 2008 - 2013
20 Phụ lục 12. Cơ cấu cơ sở kinh doanh thương nghiệp và dịch vụ 188
cá thể phân theo ngành nghề giai đoạn 2008 - 2013
21 Phụ lục 13. Lao động các doanh nghiệp thương nghiệp, lưu trú 188
và ăn uống, dịch vụ trên địa bàn giai đoạn 2008-
2013
22 Phụ lục 14. Cơ cấu lao động các doanh nghiệp thương nghiệp, 189
lưu trú và ăn uống, dịch vụ trên địa bàn giai đoạn
2008-2013
23 Phụ lục 15. Lao động thương nghiệp và dịch vụ cá thể phân 189
theo ngành nghề giai đoạn 2008-2013
24 Phụ lục 16. Cơ cấu lao động thương nghiệp và dịch vụ cá thể 190
phân theo ngành nghề giai đoạn 2008-2013
25 Phụ lục 17. Số thuê bao điện thoại và internet trên địa bàn Hà Nội 190
26 Phụ lục 18. Số cơ sở kinh tế, hành chính sự nghiệp, tôn giáo 191
ứng dụng CNTT có đến 01/7/2012
27 Phụ lục 19. Số cơ sở kinh tế, hành chính sự nghiệp, tôn giáo 191
ứng dụng CNTT trên địa bàn Hà Nội có đến
01/7/2012
28 Phụ lục 20. Số cơ sở SXKD cá thể có địa điểm cố định ứng 192
dụng CNTT trên địa bàn Hà Nội
29 Phụ lục 21. Số lượng các đơn vị có giao dịch thương mại điện 192
tử trên địa bàn thành phố Hà Nội phân theo lĩnh
vực hoạt động thời điểm 31/12/2013
30 Phụ lục 22. Khối lượng hàng hóa vận chuyển trên địa bàn Hà 193
Nội giai đoạn 2008-2013.
31 Phụ lục 23. Khối lượng hàng hóa luân chuyển trên địa bàn Hà 194
Nội giai đoạn 2008-2013
ix
32 Phụ lục 24. Tuyến phố đi bộ - chợ đêm Đồng Xuân, quận Hoàn 195
Kiếm
33 Phụ lục 25. Thống kê siêu thị trên địa bàn thành phố Hà Nội tại 196
thời điểm 31/12/2013
32 Phụ lục 26. Thống kê trung tâm thương mại trên địa bàn thành 201
phố Hà Nội tại thời điểm 31/12/2013
33 Phụ lục 27. Tổng hợp phân loại siêu thị, trung tâm thương mại 204
trên địa bàn thành phố Hà Nội tại thời điểm
31/12/2013
x
DANH MỤC CÁC HÌNH
TT Nội dung Trang
1 Hình 1.2. Sơ đồ hệ thống phân phối hàng tiêu dùng hiện đại. 26
2 Hình 2.1. Biểu đồ Tổng sản phẩm trên địa bàn Hà Nội theo giá
61
hiện hành phân theo khu vực kinh tế.
3 Hình 2.2: Sơ đồ mô hình tổ chức thương mại trên địa bàn Hà
66
Nội.
4 Hình 2.3. Biểu đồ phân hạng chợ trên địa bàn thành phố Hà
66
Nội năm 2013.
5 Hình 2.4: Biểu đồ phân loại siêu thị trên địa bàn thành phố Hà
70
Nội 2013.
6 Hình 2.5. Biểu đồ phân bố hệ thống siêu thị trên địa bàn thành
73
phố Hà Nội.
7 Hình 2.6. Biểu đồ phân loại trung tâm thương mại trên địa bàn
74
Hà Nội theo vốn đầu tư.
8 Hình 2.7. Biểu đồ phân bố trung tâm thương mại trên địa bàn
76
thành phố Hà Nội.
9 Hình 2.8. Biểu đồ cơ cấu các đơn vị thương mại có giao dịch
TMĐT trong tổng số các đơn vị giao dịch TMĐT 82
trên toàn thành phố Hà Nội năm 2013.
10 Hình 2.9. Biểu đồ tỷ trọng thương mại của các kênh phân phối 108
hiện đại.
11 Hình 3.1. Định hướng phân bố mạng lưới các loại hình tổ chức
129
thương mại chủ yếu ở thành phố Hà Nội.
xi
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết, ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Thương mại là hoạt động trao đổi, mua bán sản phẩm hàng hoá và dịch vụ, là
cầu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, thương mại tạo điều kiện để phát triển kinh tế -
xã hội của một đất nước. Kinh tế càng phát triển thì hình thức hoạt động thương mại
càng phong phú, sự phát triển của thương mại là một trong những yếu tố phản ánh
trình độ phát triển kinh tế của mỗi quốc gia.
Quá trình phát triển thương mại của một nước được thể hiện trên cả khía
cạnh nội dung và hình thức. Về khía cạnh nội dung, sự phát triển của thương mại
được phản ánh qua khối lượng hay giá trị của hàng hóa và dịch vụ được mua bán
trao đổi, tạo ra sự thông suốt nối liền sản xuất và tiêu dùng. Về khía cạnh hình thức,
sự phát triển thương mại phản ánh việc mua bán trao đổi được tiến hành theo
phương thức hay hình thức nào. Tính văn minh và hiện đại của hoạt động thương
mại không chỉ góp phần làm tăng khối lượng hàng hóa và dịch vụ được lưu chuyển
trong nền kinh tế mà còn là hình thức biểu hiện sự phát triển của một quốc gia. Văn
minh hóa và hiện đại hóa thương mại là hai xu thế có tính quy luật của phát triển
thương mại nói chung, thương mại bán lẻ đương đại nói riêng trong bối cảnh toàn
cầu hóa, hội nhập quốc tế và gia tăng cạnh tranh ngày càng khốc liệt trên tất cả các
hoạt động kinh tế.
Xuất phát từ vai trò của các hình thức hoạt động thương mại, bên cạnh việc
nhấn mạnh vai trò lưu thông của thương mại đối với phát triển kinh tế, Đảng ta còn
nhấn mạnh vai trò của các hình thức hoạt động thương mại, một trong những định
hướng quan trọng là phát triển thương mại theo hướng văn minh và hiện đại.
Là thủ đô của cả nước, Hà Nội là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia,
trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế. Thương
mại Hà Nội là một bộ phận quan trọng không thể tách rời của thương mại cả nước,
nên đương nhiên được định hướng phát triển văn minh, hiện đại. Đồng thời, phát
triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại còn là điều kiện và công
cụ cấp thiết để thực hiện mục tiêu xây dựng Thủ đô giàu đẹp, văn minh, hiện đại.
Việc phát triển thương mại theo hướng văn minh hiện đại có ý nghĩa quan trọng
không chỉ đối với Hà Nội mà còn đối với cả nước.
Sau khi sáp nhập địa giới hành chính, mặc dù có nhiều khó khăn song kinh tế
Hà Nội vẫn tiếp tục phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế luôn cao hơn mức bình
quân của cả nước. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được cải
thiện. Một trong những nguyên nhân góp phần cho sự phát triển kinh tế - xã hội của
Thủ đô thời gian qua là sự phát triển các hình thức hoạt động thương mại.
2
Bên cạnh các phương thức thương mại truyền thống, nhiều hình thức thương
mại mới theo hướng văn minh hiện đại được hình thành và phát triển như hệ thống
các siêu thị, trung tâm thương mại, các cửa hàng tiện lợi, thương mại điện tử… Sự
phát triển của các hình thức thương mại này không chỉ có vai trò quan trọng đối với
tăng trưởng kinh tế mà còn góp phần quan trọng đối với việc phát triển thủ đô theo
hướng xanh - sạch - đẹp, từng bước đáp ứng nhu cầu mong mỏi của người dân trong
nước cũng như khách quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, sự phát triển của thương
mại Hà Nội còn nhiều hạn chế và không ít bất cập, chưa tương xứng với tiềm năng
và lợi thế của Thủ đô. Số lượng các cơ sở thương mại bán lẻ đã được tăng lên, song
tỷ trọng còn nhỏ. Bên cạnh các cơ sở bán lẻ được gọi là “văn minh, hiện đại” vẫn
còn những điểm kinh doanh thương mại lấn chiếm vỉa hè lòng đường, làm cản trở
giao thông, mất mỹ quan thành phố và gây phản cảm với khách du lịch quốc tế. Về
hàng hóa, bên cạnh các cơ sở kinh doanh thương mại văn minh, hiện đại, các mặt
hàng được bày bán với giá cả được niêm yết rõ ràng, chất lượng bảo đảm; vẫn còn
các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ, giá cả mập mờ chất lượng không bảo đảm, tạo điều
kiện cho các cơ sở sản xuất, nhập khẩu và tiêu thụ các mặt hàng kém chất lượng…
Để phát huy vai trò của thương mại đối với phát triển kinh tế- xã hội của Thủ
đô, đáp ứng những yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và hội nhập quốc tế,
đòi hỏi phải phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại. Thực hiện mục
tiêu đó, cần tiến hành nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về phát triển thương mại theo
hướng văn minh, hiện đại; phân tích, đánh giá thực trạng phát triển của thương mại
Hà Nội thời gian qua, chỉ ra các nguyên nhân hạn chế; trên cơ sở đó đề xuất định
hướng và các giải pháp nhằm phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh,
hiện đại trong thời gian tới là hết sức cần thiết.
Xuất phát từ những vấn đề trên đây, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài: "Phát
triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn
2030" làm đề tài luận án tiến sỹ của mình, với hy vọng kết quả của luận án sẽ góp
phần phát triển Thủ đô trong thời gian tới.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích:
Trên cơ sở nhận diện nội hàm lý luận chung và thực tế, yêu cầu phát triển
thương mại văn minh hiện đại trên địa bàn Hà Nội, luận án đề xuất những định
hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đẩy nhanh sự phát triển thương mại trên địa bàn
Thủ đô theo hướng văn minh, hiên đại, phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện
đại hóa và phát triển kinh tế Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn mới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
3
- Nghiên cứu lý thuyết nhằm góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận chung về
phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại.
- Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển thương mại văn minh, hiện đại ở một số
Thủ đô các nước trong khu vực và rút ra bài học cho phát triển thương mại theo
hướng văn minh, hiện đại ở thành phố Hà Nội.
- Phân tích, đánh giá, làm rõ thực trạng phát triển thương mại theo hướng văn
minh, hiện đại trên địa bàn Hà Nội trong thời gian qua.
- Đề xuất quan điểm, định hướng và các giải pháp chủ yếu phát triển thương
mại theo hướng văn minh, hiện đại trên địa bàn Hà Nội trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án:
Đối tượng nghiên cứu của luận án là sự phát triển thương mại Hà Nội,
theo hướng văn minh, hiện đại.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện
đại trên địa bàn thành phố Hà Nội.
- Phạm vi về thời gian: Từ năm 2008 đến 2014, đề xuất giải pháp đến năm
2020, tầm nhìn 2030.
- Phạm vi nội dung:
+ Tập trung vào thương mại bán lẻ hàng hóa ở Hà Nội.
+ Tập trung nghiên cứu làm rõ thực trạng phát triển của một số cơ sở bán lẻ
văn minh, hiện đại tiêu biểu như: siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng chuyên
doanh, cửa hàng bách hóa, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng bán giá rẻ, chuỗi cửa hàng
bán lẻ, thương mại điện tử...
4. Phương pháp nghiên cứu
- Xuất phát từ câu hỏi đặt ra là: Quan niệm, nội hàm về thương mại văn
minh, hiện đại?; Các tiêu chí đánh giá, những nhân tố nào ảnh hưởng đến phát triển
thương mại văn minh, hiện đại?; Hà Nội đã có thuận lợi và khó khăn, thành công và
bất cập nào trong phát triển ngành thương mại theo hướng văn minh, hiện đại?;
Phương hướng và các giải pháp nào là chủ yếu và cần có để đẩy nhanh phát triển
thương mại trên địa bàn Hà Nội theo hướng văn minh, hiện đại?
- Phương pháp nghiên cứu: lịch sử và biện chứng, hệ thống, đồng bộ, từ khái
quát đến cụ thể, kết hợp lôgíc và lịch sử, đặc biệt được tiếp cận từ góc độ cho rằng
thương mại văn minh, hiện đại là kết quả cộng hưởng và tác động đến nhiều mặt
của đời sống kinh tế - xã hội, cũng như quản lý nhà nước, có liên quan đến vị thế và
yêu cầu phát triển Thủ đô với các địa phương và ngành trong từng giai đoạn, bối
cảnh cụ thể...;
4
- Trong quá trình nghiên cứu, áp dụng hài hòa và linh hoạt các phương pháp
nghiên cứu cụ thể, gồm:
+ Các phương pháp điều tra, khảo sát và phỏng vấn các đơn vị, cá nhân có
liên quan và thu thập tài liệu thông qua các nguồn: Thư viện Quốc gia; Thư viện của
Viện Nghiên cứu Thương mại - Bộ Công Thương; Thư viện Trường Đại học Kinh
tế Quốc dân; các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội (UBND Thành phố, Sở Công
Thương, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Cục Thống kê Hà Nội, Viện Nghiên
cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội...) và thông qua mạng internet, các cơ quan
thông tin đại chúng,...
+ Phương pháp phân tích thống kê (phân tích chỉ số, phương pháp phân tích
động thái…) sử dụng trong việc phân tích hiện trạng, thực trạng làm cơ sở dự báo
xu hướng phát triển thương mại theo hướng văn minh, hiện đại.
+ Phương pháp chuyên gia, phương pháp so sánh, dự báo, lựa chọn... được
sử dụng trong đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, xây dựng các quan điểm, định hướng
chính sách, giải pháp thiết thực, có tính khoa học và khả thi để phát triển thương
mại văn minh, hiện đại.
+ Ngoài ra, luận án sử dụng phương pháp thống kê toán học thông qua kỹ
thuật lọc dữ liệu (AutoFilter) trong chương trình Excel để xử lý số liệu báo cáo thu
thập được làm cơ sở cho việc tổng hợp, đánh giá định lượng và định tính về đặc
điểm một số ngành hàng thương mại trên địa bàn Hà Nội.
5. Kết cấu luận án
Ngoài Mở đầu, Tổng quan, Kết luận và Kiến nghị, Danh mục các công trình
công bố của tác giả và Tài liệu tham khảo, Phụ lục; luận án có 3 chương:
Chương 1: Một số lý luận và thực tiễn về phát triển thương mại theo hướng
văn minh, hiện đại.
Chương 2: Thực trạng phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn minh,
hiện đại giai đoạn 2008-2013.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp phát triển thương mại Hà Nội theo
hướng văn minh, hiện đại đến 2020, tầm nhìn 2030.