Kiểm tra chất lượng mối hàn
- 253 trang
- file .pdf
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
KIӆM TRA CHҨT LѬӦNG HÀN
CHѬѪNG I - KHÁI NIӊM CHUNG
1. Khái niӋm chung vӅ chҩt lѭӧng hàn
1.1. Các chӍ tiêu chҩt lѭӧng:
Trong nӅn sҧn xuҩt mang tính cҥnh tranh khӕc liӋt nhѭ hiӋn nay, nâng cao chҩt
lѭӧng sҧn phҭm là mӝt trong nhӳng nhiӋm vө kinh tӃ và xã hӝi quan trӑng nhҩt.
Chҩt lѭӧng cӫa sҧn phҭm là toàn bӝ các ÿһc tính quy ÿӏnh chӭc năng phù hӧp vӟi
nhӳng yêu cҫu xác ÿӏnh tѭѫng ӭng vӟi công dөng cӫa nó.
Chҩt lѭӧng không thӇ ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ mӝt tӯ ÿѫn lҿ ÿӇ diӉn ÿҥt mӭc ÿӝ tuyӋt vӡi
vӟi ý nghƭa so sánh khi ÿánh giá kӻ thuұt, mà phҧi thêm các tӯ khác. Ví dө: chҩt
lѭӧng tѭѫng ÿӕi, cҩp chҩt lѭӧng, ÿo chҩt lѭӧng.
Tuәi thӑ cӫa sҧn phҭm phө thuӝc vào thӡi gian làm viӋc, mӭc ÿӝ chӏu tҧi cNJng
nhѭ các ÿiӅu kiӋn sӱ dөng khác kӇ cҧ khҧ năng bҧo quҧn và sӱa chӳa sҧn phҭm. Do
ÿó không nên quan niӋm sҧn phҭm có chҩt lѭӧng càng cao là càng tӕt. Ngѭӡi ta ÿánh
giá chҩt lѭӧng theo yêu cҫu thӵc tӃ sӱ dөng. ĈiӅu kiӋn sӱ dөng chӭa ÿӵng hai yӃu tӕ
cѫ bҧn là ÿӝ tin cұy và tính làm viӋc liên tөc
Ĉ͡ tin c̵y: khҧ năng cӫa sҧn phҭm làm viӋc trong khoҧng thӡi gian dài ÿã ÿӏnh, chӏu
tҧi trӑng có thӇ liên tөc hoһc gián ÿoҥn mà không bӏ phá hӫy.
Tính làm vi͏c liên tͭc: tính chҩt cӫa sҧn phҭm giӳ ÿѭӧc khҧ năng làm viӋc trong thӡi
hҥn ÿã ÿӏnh mà không phҧi dӯng lҥi bҳt buӝc.
ChӍ tiêu chҩt lѭӧng hàn bao gӗm:
x Cѫ tính, không khuyӃt tұt
x Hóa lý tính
x Ĉӝ tin cұy
x Tính mӻ thuұt
x Tính kinh tӃ
1.2. Ĉҧm bҧo chҩt lѭӧng trong sҧn xuҩt hàn
Ĉҧm bҧo chҩt lѭѫng là thӵc hiӋn các công viӋc ÿã ÿѭӧc lұp kӃ hoҥch cà tác ÿӝng có
hӋ thӕng cҫn thiӃt nhҵm ÿҧm bҧo rҵng sҧn phҭm ÿҥt tӟi mӭc chҩt lѭӧng tӕi ѭu và nó
sӁ hoҥt ÿӝng tӕt vӟi ÿӝ tin cұy vӯa ÿӫ.
Chҩt lѭӧng nhұn ÿѭӧc sau khi hàn chӏu ҧnh hѭӣng cӫa nhiӅu yӃu tӕ và ÿѭӧc thӇ hiӋn
qua các giai ÿoҥn sau
ThiӃt kӃ
ThiӃt bӏ và nhân lӵc CHҨT LѬӦNG Sҧn xuҩt
KiӇm tra
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
1.2.1. Xem xét các tài liӋu thiӃt kӃ - lӵa chӑn các kӃt cҩu và công nghӋ gá lҳp - hàn;
chӑn vұt liӋu, tiêu chuҭn cѫ bҧn các khuyӃt tұt cho phép cNJng nhѭ kӃ hoҥch kiӇm
tra; chӑn phѭѫng pháp kiӇm tra ÿӇ dò khuyӃt tұt thích hӧp v.v...
1.2.2. KiӇm tra trang thiӃt bӏ; kiӇm tra và phê chuҭn thӧ hàn, ÿiӅu phӕi viên hàn v.v...
1.2.3. Chuҭn bӏ công nghӋ sҧn xuҩt, chӃ ÿӝ hàn – tiӃn hành kiӇm tra các ÿiӅu kiӋn và
chҩt lѭӧng gá ÿһt; sӵ chuҭn bӏ và bҧo quҧn vұt liӋu ban ÿҫu; tiӃn hành hàn thӱ.
1.2.4. KiӇm tra chҩt lѭӧng liên kӃt và chҩt lѭӧng sҧn phҭm bҵng phá hӫy – quan sát và
ÿo ÿҥc; nghiên cӭu kim tѭѫng; nghiên cӭu các tính chҩt lý hóa cӫa vұt liӋu liên
kӃt; thӱ cѫ tính. Các phѭѫng pháp kiӇm tra không phá hӫy – ngoҥi dҥng; thҩm
mao dүn; bӝt tӯ, dòng xoáy; rò rӍ; siêu âm; chөp ҧnh phóng xҥ.
Trong quá trình ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng hàn, phѭѫng pháp luұn “Plan- Do- Check-
Act” cNJng có thӇ ÿѭӧc ӭng dөng. Nó ÿѭӧc mô tҧ:
Plan: thiӃt lұp mөc tiêu và xӱ lý cҫn thiӃt ÿӇ chuyӇn giao kӃt quҧ phù hӧp vӟi yêu
cҫu cӫa khách hàng và chính sách cӫa ÿѫn vӏ sҧn xuҩt.
Do: thӵc hiӋn ÿҫy ÿӫ các quá trình ÿã ÿӅ ra.
Check: giám sát, ÿánh giá các quá trình và sҧn phҭm dӵa vào các chính sách, mөc
tiêu và yêu cҫu ÿӕi vӟi sҧn phҭm, sau ÿó báo cáo kӃt quҧ.
Act: nҳm vӳng các hoҥt ÿӝng ÿӇ tiӃp tөc nâng cao viӋc thӵc hiӋn quá trình.
Tuy nhiên cNJng phҧi nhҩn mҥnh mӝt câu quan trӑng theo ISO 3834-1 là: Ch̭t l˱ͫng
không th͋ ÿ˱ͫc ki͋m tra bên trong s̫n pẖm, nó ÿã ÿ˱ͫc hình thành trong s̫n pẖm.
Ngay c̫ ph˱˯ng pháp ki͋m tra không phá hͯy ÿ̯y ÿͯ và tinh vi nh̭t cNJng không c̫i
thi͏n ÿ˱ͫc ch̭t l˱ͫng hàn. Ngѭӡi Ĉӭc ÿã nói: Ch̭t l˱ͫng không th͋ ÿ̩t ÿ˱ͫc b̹ng
ki͋m tra, t nó ÿã ÿ˱ͫc hình thành!
2. KhuyӃt tұt hàn
2.1. Các kiӇu và dҥng khuyӃt tұt
2.1.1. Ĉӏnh nghƭa - KhuyӃt tұt cӫa sҧn phҭm là sӵ không ÿáp ӭng ÿѭӧc yêu cҫu cө thӇ
nào ÿó, mà ÿã ÿѭӧc tiêu chuҭn quy ÿӏnh.
Trong sҧn xuҩt hàn, thѭӡng chia khuyӃt tұt ra thành khuyӃt tұt khi chuҭn bӏ và gá
lҳp vұt trѭӟc khi hàn vӟi khuyӃt tұt xҧy ra trong khi hàn. KhuyӃt tұt hàn có thӇ là bên
ngoài hoһc trên bӅ mһt và bên trong.
KhuyӃt tұt bên trong có thӇ là nhӳng bҩt liên tөc hoһc là khuyӃt tұt vӅ tә chӭc tӃ
vi. Ӣ ÿây chӫ yӃu xét ÿӃn viӋc kiӇm tra các bҩt liên tөc cӫa liên kӃt hàn.Tuy nhiên
cҫn phҧi nói rҵng các sai lӋch khi chuҭn bӏ và gá lҳp thѭӡng dүn ÿӃn sӵ xuҩt hiӋn cӫa
nhӳng khuyӃt tұt hàn, vì thӃ cҫn phҧi kiӇm tra viӋc chuҭn bӏ trѭӟc khi hàn cҭn thұn.
Bҩt liên tөc không nhҩt thiӃt là khuyӃt tұt. ChӍ thӏ ÿѭӧc phát hiӋn bҵng các thiӃt bӏ
ÿѭӧc gӑi là chӍ thӏ cӫa bҩt liên tөc. Tùy theo tiêu chuҭn nӃu bҩt liên tөc ҧnh hѭӣng
ÿӃn quá trình sӱ dөng cӫa sҧn phҭm hoһc các yêu cҫu kӻ thuұt thì ÿѭӧc gӑi là khuyӃt
tұt.
2.1.2. Các khuyӃt tұt khi chuҭn bӏ và gá lҳp – KhuyӃt tұt ÿһc trѭng nhҩt khi hàn nóng chҧy
cӫa dҥng này: góc vát mép chӳ V, chӳ X, chӳ U bӏ lӋch; làm cùn cҥnh sҳc theo chiӅu
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
dài giáp mӕi quá nhiӅu hoһc quá ít; khe hӣ không ÿӅu; các mép nӕi không trùng nhau;
tách lӟp hoһc bӏ bҭn mép v.v... Các máy, ÿӗ gá chuҭn bӏ phôi không chuҭn, vұt liӋu
không ÿӗng nhҩt, bҧn vӁ không chính xác, tay nghӅ cӫa thӧ hàn thҩp cNJng có thӇ là
các nguyên nhân tѭѫng tӵ.
2.1.3. Phân loҥi các khuyӃt tұt theo kiӇu và dҥng – KhuyӃt tұt hàn thѭӡng ÿѭӧc phân ra
các kiӇu theo dҩu hiӋu hình hӑc và mұt ÿӝ cӫa chúng. Sѫ ÿӗ 1.4KKS
ViӋc phân loҥi này theo bҧn chҩt khuyӃt tұt mà liên quan ÿӃn các phѭѫng pháp hàn.
HiӋn nay ngѭӡi ta dùng các chӳ sӕ ÿӇ ký hiӋu khuyӃt tұt
2.2. Các khuyӃt tұt bên ngoài – hình dáng và kích thѭӟc mӕi hàn thѭӡng phө thuӝc vào
chiӅu dày vұt hàn. Khi hàn nóng chҧy, trên bҧn vӁ (H1.2 KKS) thѭӡng cho các giá
trӏ: chiӅu
rӝng mӕi
hàn;
chiӅu cao
chӏu lӵc;
phҫn nhô
ÿӕi vӟi
hàn giáp
mӕi. Ĉӕi
vӟi liên
kӃt góc
hoһc
chӗng
thѭӡng cho cҥnh mӕi hàn và chiӅu cao làm viӋc cӫa tiӃt diӋn.
Các mӕi hàn có thӇ có chiӅu rӝng và cao không ÿӅu trên suӕt ÿѭӡng hàn, mҩp mô,
chҧy loang (h.1.3a-b), cҥnh góc vuông không bҵng nhau...
Hình dáng mӕi hàn không ÿúng làm mӕi hàn tách khӓi vұt liӋu cѫ bҧn, gӗ ghӅ
bӅ mһt dүn ÿӃn viӋc giҧm khҧ năng làm viӋc cӫa kӃt cҩu, ÿһc biӋt khi chӏu tҧi trӑng
dao ÿӝng hay va ÿұp. Các khuyӃt tұt ngoài thѭӡng ÿѭӧc xem nhѭ là các bҩt liên tөc
bӅ mһt mӕi hàn, chúng bao gӗm:
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
2.2.1. Rãnh cҳt là chӛ kim loҥi cѫ bҧn bӏ lõm xuӕng nҵm dӑc theo mép hàn do kim loҥi
nóng chҧy không ÿѭӧc ÿѭa vào ÿӫ. (h.1.3 g-e). Rãnh cҳt xҧy ra khi:
x Hàn hӗ quang tay vӟi cѭӡng ÿӝ và ÿiӋn áp cao làm nhiӋt năng lӟn.
x Hàn tӵ ÿӝng dѭӟi lӟp thuӕc vӟi ÿiӋn áp thҩp hoһc vӏ trí ÿiӋn cӵc không ÿúng.
x Hàn ÿiӋn xӍ vӟi thuӕc hàn khó chҧy nên bӏ ép trѭӧt
Rãnh cҳt làm giҧm tiӃt diӋn làm viӋc, gây tұp trung ӭng suҩt và có thӇ trӣ thành
nguyên nhân phá hӫy mӕi hàn do xuҩt hiӋn vӃt nӭt.
2.2.2. Lõm xҧy ra khi hӗ quang bӏ tҳt ÿӝt ngӝt tҥo nên “miӋng núi lӱa”, thѭӡng gһp khi
hàn gián ÿoҥn. Nguyên nhân chӫ yӃu do trình ÿӝ thӧ hàn. Lõm làm giҧm tiӃt diӋn
làm viӋc cӫa mӕi hàn, sӁ xuҩt hiӋn vӃt nӭt, giҧm ÿӝ bӅn và khҧ năng chӕng ăn mòn.
Còn lõm tҥi chân mӕi hàn thѭӡng ÿѭӧc tҥo ra bҵng quá trình hàn ÿiӋn cӵc lõi thuӕc,
giáp mӕi dҥng chӳ V. Kim loҥi ӣ dѭӟi vӏ trí vát mép bӏ ÿҭy lên do sӭc căng bӅ mһt
kéo nó vào khe hӣ (hI.29SA)
2.2.3. Cháy thӫng là các phҫn tӱ cӫa kӃt cҩu bӏ nóng chҧy xuyên thӫng mӝt ÿoҥn hàn do
sӵ quá nhiӋt cөc bӝ trên mӝt diӋn tích nhӓ. KhuyӃt tұt này thѭӡng ÿi kèm vӟi sӵ lӗi
ÿáy hàn. Nguyên nhân tҥo nên cháy thӫng:
x Năng lѭӧng ÿѭӡng quá cao, cѭӡng ÿӝ dòng hàn lӟn
x Tӕc ÿӝ hàn chұm và không ÿӅu
x Khe hӣ giáp mӕi giӳa các mép hàn lӟn.
x Khi hàn dѭӟi lӟp thuӕc bҧo vӋ ÿӋm lót dѭӟi không sát hoһc thuӕc hàn ít.
Trong thӵc tӃ cháy thӫng thѭӡng gһp khi hàn kӃt cҩu thành mӓng, hàn giáp mӕi
sâu cNJng nhѭ khi hàn leo góc.
2.2.4. Rò rӛ kim thѭӡng ÿѭӧc phát triӇn tӯ nѫi rӛ xuyên lên bӅ mһt kim loҥi mӕi hàn. Rӛ
có dҥng hình trө kéo dài lên bӅ mһt. XӍ sӋt có tính thông khí kém ngăn không cho
khí thoát lên bӅ mһt kim loҥi nóng chҧy tҥo ra rӛ. Rò rӛ kim thông lên bӅ mһt hàn
gây nên tұp trung ӭng suҩt nên nguy hiӇm hѫn rӛ khí bên trong.
2.2.5. Chҧy loang và lҳng ÿӑng là phҫn kim loҥi nóng chҧy thӯa ra quanh mép hàn, tràn
ra và kӃt tinh lên phҫn kim loҥi không nóng chҧy trong quá trình hàn (h5.NM).
Nguyên nhân cӫa chҧy loang và lҳng ÿӑng:
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Vӏ trí không gian cӫa mӕi hàn.
x Hѭӟng dӏch chuyӇn dây hàn theo trөc mӕi hàn không chính xác.
x ChӃ ÿӝ hàn (dòng hàn, chiӅu dài hӗ quang...) không hӧp lý.
x Dây hàn chҧy ra nhanh hѫn tӕc ÿӝ hàn.
x Trình ÿӝ thӧ hàn yӃu.
Chҧy loang và lҳng ÿӑng thѭӡng ÿi kèm vӟi khuyӃt tұt nghiêm trӑng là hàn không
ngҩu, không thҩu. Do ÿó cҫn phҧi kiӇm tra cҭn thұn tҥi nhӳng nѫi có chҧy loang và
lҳng ÿӑng.
Tҩt cҧ các bҩt liên tөc bӅ mһt nói trên ÿӅu ÿѭӧc thӇ hiӋn rõ trên bӅ mһt ngoài và có
thӇ ÿѭӧc sӱa lҥi phҫn nào bҵng hàn ÿҳp. Nѫi nào có nhiӅu khuyӃt tұt bӅ mһt thѭӡng
là dҩu hiӋu cho thҩy bên trong mӕi hàn cNJng có khuyӃt tұt.
2.3. Các khuyӃt tұt bên trong: khuyӃt tұt bên trong là nhӳng loҥi khuyӃt tұt mà không
ÿѭӧc phát hiӋn khi quan sát bӅ ngoài các chi tiêt, vұt hàn. Dҥng, ÿһc trѭng, ÿӏnh
hѭӟng và kích thѭӟc các khuyӃt tұt trong phө thuӝc vào phѭѫng pháp hàn
2.3.1. Nӭt và các biӃn thӇ cӫa chúng.
Nӭt là sӵ phá hӫy cөc bӝ liên kӃt
hàn dѭӟi dҥng ÿѭӡng (h7NK),
ÿѭӧc xem là nguy hiӇm nhҩt.
Chúng xuҩt hiӋn trong kim loҥi
mӕi hàn và kim loҥi cѫ bҧn do sӵ
phát triӇn cӫa ӭng suҩt riêng vì:
x Co ngót và sӵ biӃn ÿәi tә chӭc hay thay ÿәi thӇ tích khi kim loҥi chuyӇn tӯ
trҥng thái lӓng sang trҥng thái ÿһc.
x NhiӋt ÿӝ phân bӕ không ÿӅu khi nung nóng và làm nguӝi vұt hàn.
x Hàn chi tiӃt tӯ thép hӧp kim kӃt cҩu có biên dҥng phӭc tҥp.
x Tӕc ÿӝ nguӝi nhanh khi hàn các lӑai thép ÿѭӧc tôi ngoài không khí.
x TiӃn hành hàn ӣ nhiӋt ÿӝ thҩp, giҧm tính dҿo cӫa kim loҥi.
x Kim loҥi cѫ bҧn và kim loҥi bә sung chӭa nhiӅu phôtpho, lѭu huǤnh.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Trong liên kӃt hàn có mһt các khuyӃt tұt khác gây tұp trung ӭng suҩt.
Theo nhiӋt ÿӝ xuҩt hiӋn nӭt khi hàn thép có thӇ chia ra:
x Nӭt nóng ÿѭӧc tҥo nên trong quá trình ÿông ÿһc kim loҥi ӣ nhiӋt ÿӝ 1100 oC -
1300 oC, vì tính dҿo cӫa kim loҥi giҧm mҥnh và phát triӇn biӃn dҥng kéo.
x Nӭt nguӝi ÿѭӧc tҥo nên do chuyӇn biӃn pha, dүn ÿӃn giҧm ÿӝ bӅn cӫa kim loҥi;
mһt khác do ҧnh hѭӣng cӫa ӭng suҩt hàn. Nӭt nguӝi xuҩt hiӋn cҧ trong giai
ÿoҥn nguӝi hoàn toàn cNJng nhѭ trong trong thӡi gian ӫ nhiӋt sau hàn.
Tùy thuӝc vào sӵ phân bӕ tѭѫng ÿӕi theo tâm ÿѭӡng hàn có nӭt dӑc, nӭt ngang, nӭt
sao; theo phân bӕ ӣ liên kӃt hàn có nӭt tҥi kim loҥi mӕi hàn, nӭt tҥi kim loҥi cѫ bҧn,
nӭt dѭӟi ÿѭӡng hàn hoһc nӭt tҥi vùng ҧnh hѭӣng nhiӋt.
Tùy thuӝc vào ÿһc trѭng cӫa ӭng suҩt (kéo hay nén) xuҩt hiӋn trong các phҫn tӱ cӫa
kӃt cҩu hàn, nӭt có thӇ là kín- khó quan sát (trong các phҫn tӱ chӏu nén) hoһc là hӣ-
dӉ thҩy (trong các phҫn tӱ chӏu kéo)
2.3.2. Rӛ trong mӕi hàn là nhӳng bӑt khí có hình dáng khác nhau (thѭӡng là hình cҫu)
Các bӑt khí xuҩt hiӋn do các phҧn ӭng sinh khí trong khӕi kim loҥi và khi kim loҥi
ÿông ÿһc nhanh nó “giam” các bӑt khí lҥi. Khi hàn thép nguӗn sinh khí chӫ yӃu là
do phҧn ӭng cháy giӳa cacbon vӟi oxy trong vNJng hàn tҥo ra khí CO không hòa tan
trong kim loҥi. Rӛ làm giҧm ÿӝ bӅn và ÿӝ mӏn chһt cӫa mӕi hàn.
Các bӑt khí xuҩt hiӋn nhanh chóng phát triӇn nhӡ khuӃch tán, hòa tan trong kim
loҥi lӓng trѭӟc tiên phҧi kӇ ÿӃn hydro. Ngoài ra các chҩt gây ra rӛ khi hàn là nitѫ,
hѫi nѭӟc, cacbonic và metan. Khi nguӝi nӗng ÿӝ khí trong kim loҥi giҧm và mӝt
phҫn có xu hѭӟng thoát ra ngoài khí quyӇn.
Trong mӕi hàn sӵ phân bӕ rӛ có thӇ ÿӅu theo toàn bӝ thӇ tích (h.10aNM), theo
dҥng chuӛi dӑc mӕi hàn (h.10v), theo nhóm tích tө lҥi (h.10b), hoһc riêng biӋt.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Theo tiӃt diӋn rӛ có thӇ nҵm ӣ phҫn cѫ bҧn, theo ÿѭӡng hӧp kim hóa cӫa kim loҥi
nóng chҧy vӟi kim loҥi cѫ bҧn; có khi nҵm ӣ toàn bӝ tiӃt diӋn hàn.
Rӛ ÿӅu thѭӡng xuҩt hiӋn khi các yӃu tӕ tác ÿӝng әn ÿӏnh: các bӅ mһt vұt hàn bӏ
bҭn (gӍ, dҫu mӥ...), chҩt lѭӧng ÿiӋn cӵc thҩp, thuӕc hàn ҭm...
Rӛ theo nhóm tích tө khi bӏ bҭn cөc bӝ hoһc sai vӟi chӃ ÿӝ hàn ÿã cho (hӗ quang
tҳt, chiӅu dài hӗ quang tăng, khi bҳt ÿҫu hàn, gһp miӋng hàn, bong lӟp thuӕc bӑc).
Rӛ nҵm dӑc thành chuӛi ÿѭӧc tҥo thành trong ÿiӅu kiӋn khi các chҩt khí thâm
nhұp theo toàn bӝ ÿѭӡng hàn (khi hàn ÿҳp, ÿiӋn cӵc hàn kém chҩt lѭӧng, có gӍ, khi
hút không khí qua khe hӣ giӳa các mép hàn).
Rӛ ÿѫn ÿѭӧc tҥo thành trong trѭӡng hӧp sai lӋch vӟi chӃ ÿӝ hàn trong nhҩt thӡi.
Rӛ khí xuҩt hiӋn nhiӅu nhҩt khi hàn nhôm, hӧp kim titan, trong thép thì ít hѫn. Rӛ
khí có dҥng hình cҫu (có ÿѭӡng kính tӯ vài chөc micromet ÿӃn 2-3 mm) nӃu chúng
không kèm theo màng oxide và không ngҩu. Rӛ mà cùng vӟi màng oxide không có
hình dҥng hình hӑc cӕ ÿӏnh. Các màng oxide thѭӡng hӧp lҥi vӟi rӛ thoát lên bӅ mһt
nóng chҧy. Trong mӕi hàn thép cacbon ÿa sӕ rӛ có dҥng ӕng.
Các nguyên nhân chính tҥo thành rӛ khí trong mӕi hàn:
x Hàm lѭӧng cacbon trong kim loҥi cѫ bҧn và kim loҥi bә sung cao.
x Ĉӝ ҭm cao ӣ ÿiӋn cӵc, thuӕc hàn hoһc khí hұu.
x Có các chҩt hӗ hoһc các thành phҫn hӳu cѫ khác mà khi phân hӫy có thӇ làm
bão hòa CO hoһc H2 vào kim loҥi mӕi hàn.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Làm sҥch gӍ, sѫn, dҫu mӥ chѭa tӕt.
x Tӕc ÿӝ hàn lӟn, vNJng hàn nguӝi nhanh.
Rӛ cNJng có thӇ ÿѭӧc hình thành trong quá trình co ngót khi ÿông ÿһc (ÿѭӧc gӑi là
rӛ co).
2.3.3. Lүn (ngұm) xӍ và màng oxide thѭӡng xuҩt hiӋn do làm sҥch vҧy và gӍ không tӕt trên
mép hàn, chӫ yӃu khi hàn nhiӅu lӟp. XӍ là các tҥp chҩt phi kim loҥi không kӏp nәi lên
bӅ mһt mӕi hàn khi ÿông ÿһc (h1.4.KKS).
Khi hàn bҵng que hàn có lӟp
thuӕc bӑc ÿӫ dày sinh ra nhiӅu xӍ, nhѭng
kim loҥi nóng chҧy ӣ trҥng thái lӓng lâu hѫn
và xӍ phi kim loҥi nhҽ có ÿӫ thӡi gian nәi
lên.
Kích thѭӟc xӍ khác nhau tӯ tӃ vi ÿӃn giӑt vài
milimet. Theo hình dáng có xӍ hình cҫu, hình kim, phҷng, trҧi ra theo dҥng màng, hình
khӕi tiӃp giáp vӟi kim loҥi nóng chҧy. Khi kích thѭӟc xӍ lӟn hoһc có dҥng nhӑn dӉ gây
nên tұp trung ӭng suҩt làm giҧm ÿӝ bӅn cӫa kӃt cҩu. NӃu lүn xӍ tӃ vi dѭӟi dҥng phôtphid,
nitride, sulphide, cùng tinh hӧp kim nhҽ, oxide sҳt sӁ làm giҧm ÿӝ dҿo mӕi hàn. Lүn xӍ
dҥng cҫu nhӓ thѭӡng ít nguy hiӇm hѫn.
Trong nhӳng ÿiӅu kiӋn nhҩt ÿӏnh lүn xӍ sӁ gây ra nӭt. ĈiӅu này ÿѭӧc giҧi thích là trong
quá trình nung nóng và làm nguӝi, hӋ sӕ giãn nӣ nhiӋt cӫa xӍ và kim loҥi khác nhau
nhiӅu gây nên ӭng suҩt nhiӋt khá lӟn dӉ phát sinh ra nӭt trong kim loҥi mӕi hàn.
Lүn oxide có thӇ xuҩt hiӋn ӣ tҩt cҧ các dҥng hàn. Khi hàn hӧp kim nhôm chúng có dҥng
lӟp mӓng hình thù tùy ý. Ҧnh hѭӣng cӫa màng oxide ÿӃn cѫ tính mӕi hàn có khi còn
mҥnh hӟn so vӟi rӛ, lүn xӍ hoһc lүn kim loҥi.
Nguyên nhân gây ra lүn (ngұm) xӍ và màng oxide:
x BӅ mһt mӕi hàn bҭn có gӍ, dҫu mӥ, sѫn.
x Làm sҥch xӍ sau mӛi lѭӧt hàn không tӕt.
x VNJng hàn nguӝi nhanh.
x XӍ chҳc khó nóng chҧy.
x Thuӕc bӑc que hàn không tӕt
x Tay nghӅ thӧ hàn không cao...
2.3.4. Lүn kim loҥi xuҩt hiӋn khi hàn hӗ quang bҵng ÿiӋn cӵc không nóng chҧy trong môi
trѭӡng khí bҧo vӋ và thѭӡng lүn các phҫn tӱ volfram. Trong khi hàn hӗ quang mҩt
әn ÿӏnh tӭc thӡi và xuҩt hiӋn cҧ lүn volfram cùng màng oxide. Lүn volfram có thӇ
nҵm trong mӕi hàn hoһc trên bӅ mһt có dҥng giӑt bҳn tóe. Khi volfram vào vNJng hàn
do nһng nên nó thѭӡng chìm xuӕng ÿáy. Lүn volfram ÿѭӧc tҥo nên ӣ chӛ hӗ quang
tҳt, khi ÿó volfram lҳng xuӕng ÿáy chӛ lõm, nѫi ÿó thѭӡng hình thành nӭt.
Lүn volfram ÿѭӧc chia ra làm lүn riêng lҿ và lүn theo nhóm. Kích thѭӟc ÿѭӡng kính
lүn ÿѫn lҿ 0,4 – 3,2 mm. Lүn volfram tұp trung ÿѭӧc tính theo kích thѭӟc nhóm là
tұp hӧp các lүn lүn riêng lҿ.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
2.3.5. Không ngҩu là nhӳng bҩt
liên tөc ÿáng kӇ (mӣ ra)
không có sӵ liên kӃt cҩu trúc
tҥi giao diӋn giӳa kim loҥi cѫ
bҧn và kim loҥi mӕi hàn hoһc
giӳa các lѭӧt hàn (h.1.5a)(h.8
NM).
Không ngҩu xuҩt hiӋn trong các trѭӡng hӧp, khi kim loҥi nóng chҧy gһp phҧi chӛ
kim loҥi cѫ bҧn không nóng chҧy. Tҥi giao diӋn cӫa kim loҥi nóng chҧy và kim loҥi
cѫ bҧn hình thành lӟp màng oxide ngăn, giҧm ÿӝ bӅn liên kӃt giӳa chúng.
Nét ÿһc trѭng cӫa không ngҩu ӣ chӛ nó kӃt thúc trong mӕi hàn bҵng các nhánh sӧi
nhӓ nhѭ là nӭt.
Trong các mӕi hàn hӧp kim nhôm, không ngҩu rҩt hay kèm theo màng oxide và rӛ.
Khi hàn thép bҵng tay hoһc tӵ ÿӝng dѭӟi lӟp thuӕc, không ngҩu ÿѭӧc ÿiӅn ÿҫy bҵng
xӍ. So sánh các nhánh sӧi vӟi nӭt vӅ sӵ phân bӕ và hình dáng trong tiӃt diӋn mӕi hàn
không phát hiӋn ÿѭӧc sӵ khác nhau ÿáng kӇ.
Nguyên nhân tҥo ra không ngҩu:
x NhiӋt lѭӧng cӫa hӗ quang không ÿӫ (cѭӡng ÿӝ dòng nhӓ, hӗ quang quá dài
hoһc quá ngҳn).
x ĈiӋn cӵc làm tӯ vұt liӋu dӉ chҧy hѫn so vӟi kim loҥi cѫ bҧn.
x Tӕc ÿӝ hàn nhanh quá khiӃn mép hàn không kӏp nóng chҧy.
x ĈiӋn cӵc lӋch nhiӅu vӅ mӝt mép, khi ÿó kim loҥi chҧy vӅ phía kia không ÿӫ
nhiӋt
x Khe hӣ và góc vát nhӓ khiӃn cho kim loҥi cѫ bҧn khó nóng chҧy.
x Làm sҥch gӍ, sѫn, dҫu mӥ và các chҩt bҭn khác không ÿѭӧc tӕt.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Phân tán hoһc thәi lӋch hӗ quang dѭӟi ҧnh hѭӣng cӫa tӯ trѭӡng, nhҩt là khi
hàn bҵng dòng ÿiӋn mӝt chiӅu, cӝt hӗ quang hѭӟng vào mӝt chӛ nhѭng kim
loҥi lӓng lҥi chҧy ӣ chӛ khác.
x Thuӕc hàn bӏ kҽt vào khe hӣ giӳa các mép có vát hoһc không vát.
x XӍ không bong hӃt khi hàn nhiӅu lӟp, lӟp sau chӗng lên lӟp trѭӟc.
x Vұt liӋu cѫ bҧn không phù hӧp vӟi vұt liӋu hàn (dây hàn, que hàn, thuӕc...)
x ThiӃt bӏ hàn không thӓa mãn – cѭӡng ÿӝ và ÿiӋn áp hӗ quang dao ÿӝng trong
khi hàn.
x Bұc thӧ hàn thҩp.
Không ngҩu là mӝt trong nhӳng khuyӃt tұt nguy hiӇm nhҩt, nó làm giҧm khҧ năng
chӏu tҧi cӫa liên kӃt ÿһc biӋt khi chӏu tҧi trӑng rung ÿӝng hay va ÿұp.
2.3.6. Không thҩu là nhӳng bҩt liên tөc do kim loҥi không ÿѭӧc ÿiӅn ÿҫy vào nhӳng
khoang, ngách trong tiӃt diӋn hoһc chân mӕi hàn, hoһc khi chiӅu sâu chҧy không ÿӫ.
Tҥi chӛ ÿó sӁ có khoҧng trӕng. Nguyên nhân là do khe hӣ ÿáy nhӓ, ÿiӋn cӵc quá lӟn,
cѭӡng ÿӝ dòng ÿiӋn nhӓ, tӕc ÿӝ hàn nhanh, vát mép không thích hӧp. Không thҩu
làm yӃu tiӃt diӋn làm viӋc, gây tұp trung ӭng suҩt trong mӕi hàn. Không thҩu có thӇ
ÿѭӧc khҳc phөc bҵng:
x Tăng nguӗn nhiӋt.
x Giҧm tӕc ÿӝ hàn
x Thay ÿәi liên kӃt.
x Chҳc chҳn rҵng gá lҳp chính xác.
M̿c dù hàn h͛ quang nóng ch̫y bao g͛m các quá trình hàn ÿ˱ͫc s͵ dͭng r͡ng rãi
nh̭t, nh˱ng các quá trình hàn khác cNJng ph̫i ÿ̫m b̫o ch̭t l˱ͫng hàn. Vì th͇ c̯n
ph̫i tìm hi͋u v͉ các lo̩i khuy͇t t̵t trong các quá trình khác.
2.4. KhuyӃt tұt khi hàn ÿiӇm:
2.4.1. KhuyӃt tұt ngoài cѫ bҧn khi hàn ÿiӇm: nӭt ngoài
(h.13NM); cháy thӫng; tóe ra ngoài; không dính;
trên bӅ mһt hình thành tә chӭc ÿúc; ÿӭt gãy kim loҥi
ӣ mép liên kӃt; phá hӫy tính liên tөc tҥi vӃt lõm cӫa
ÿiӋn cӵc; bӅ mһt ÿiӇm hàn trӣ nên sүm màu. Nguyên
nhân tҥo nên các khuyӃt tұt:
x Giá trӏ hoһc chiӅu dài xung cӫa dòng hàn lӟn
x Lӵc ép cӫa ÿiӋn cӵc nhӓ, ÿһt lӵc chұm.
x Chuҭn bӏ bӅ mһt vұt hàn không tӕt, bҭn.
x ĈiӋn cӵc bӏ bҭn, bӅ mһt tiӃp xúc cӫa ÿiӋn
cӵc mòn không ÿӅu, mài lҥi không ÿúng
hình dáng.
x Vұt hàn và ÿiӋn cӵc bӏ nghiêng.
x Các ÿiӋn cӵc chѭa kӏp nguӝi.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
2.4.2. KhuyӃt tұt bên trong:
Không ngҩu (h.14NM)– không có vùng ÿúc chҧy hòa lүn liên kӃt các phҫn tӱ kӃt cҩu hàn;
rӛ, nӭt bên trong; tóe ra bên trong kim loҥi (h.15NM); phân bӕ không ÿӕi xӭng nhân hàn;
chҧy ra quá nhiӅu- hѫn 80% chiӅu dày tҩm hàn. Nguyên nhân tҥo nên khuyӃt tұt trong:
x Giá trӏ cӫa cѭӡng ÿӝ dòng hàn
hoһc xung chѭa ÿӫ.
x Dòng mҥch rӁ
x DiӋn tích bӅ mһt làm viӋc cӫa
ÿiӋn cӵc tăng.
x ĈiӋn trӣ tiӃp xúc không әn ÿӏnh
do bӅ mһt vұt hàn chuҭn bӏ chѭa
tӕt.
x Lӵc ép cӫa ÿiӋn cӵc nhӓ, ÿһt lӵc ép sӟm.
x ĈiӇm hàn dӏch ÿӃn ngoài rìa.
x Hàn vұt liӋu có thành phҫn hóa hӑc khác nhau.
x Vұt hàn có chiӅu dày khác nhau.
2.5. KhuyӃt tұt khi hàn vҧy
Các khuyӃt tұt khi hàn vҧy có thӇ ÿѭӧc chia thành ba nhóm: khuyӃt tұt phôi và gá
lҳp; khuyӃt tұt mӕi hàn vҧy; khuyӃt tұt cӫa sҧn phҭm hàn.
ĈӇ ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng kӃt cҩu hàn vҧy ÿҫu tiên phҧi ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng chӃ tҥo
và gá lҳp phôi. Khi gá lҳp chú ý xác ÿӏnh khe hӣ cҫn thiӃt và kҽp các phҫn tӱ hàn
chính xác. Sau khi ÿҳp và kҽp chһt vҧy hàn, vұt hàn ÿѭӧc ÿһt vào trong ÿӗ gá ÿӇ ÿҧm
bҧo vҧy hàn chҧy hoàn toàn xâm nhұp vào khe hӣ và làm kӃt cҩu ít bӏ cong vênh
nhҩt.
KhuyӃt tұt ÿһc trѭng cӫa gá lҳp là khe hӣ giӳa các bӅ mһt liên kӃt không ÿӅu; các
phҫn tӱ hàn bӏ xê dӏch. Nhӳng khuyӃt tұt này xuҩt hiӋn do phôi không ÿѭӧc gia công
chính xác; kҽp chһt phôi sau khi ÿӏnh vӏ làm phôi bӏ dӏch chuyӇn; không có ÿӗ gá
ÿҧm bҧo cӕ ÿӏnh phôi ÿáng tin cұy.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Các khuyӃt tұt ÿiӇn hình cӫa liên kӃt hàn vҧy
(h.16,17NM): không ngҩu – vҧy hàn nóng
chҧy ÿiӅn ÿҫy vào khe hӣ không lên tөc và
cNJng không có sӵ liên kӃt giӳa vҧy hàn vӟi
kim loҥi cѫ bҧn; nӭt; rӛ; lүn xӍ và thuӕc hàn.
Không ngҩu xuҩt hiӋn do vҧy hàn chҧy
không thҩm ѭӟt vӟi kim loҥi ÿѭӧc hàn. ĈӇ
tránh nhӳng chӛ không ngҩu cҫn phҧi tҭy
sҥch màng oxide và ÿҧm bҧo khe hӣ. Sӵ có
mһt cӫa tҥp chҩt có hҥi trong vҧy hàn ҧnh
hѭӣng xҩu ÿӃn chҩt lѭӧng ÿiӅn ÿҫy khe hӣ.
Tính chҧy loãng cӫa vҧy hàn giҧm
mҥnh khi lүn các oxide.
Nӭt trong mӕi hàn vҧy có thӇ xuҩt
hiӋn dѭӟi tác ÿӝng cӫa ӭng suҩt
riêng trong kim loҥi cѫ bҧn hoһc do
rung ÿӝng cӫa kӃt cҩu trong quá
trình hàn, khi vҧy hàn ÿѭӧc kӃt tinh
mà không ÿӫ bӅn. Sӵ tҥo thành nӭt
chӫ yӃu ӣ các mӕi hàn dùng vҧy hàn
có khoҧng kӃt tinh rӝng.
Nӭt ÿѭӧc chia ra làm nӭt nóng và
nguӝi. Nӭt nóng ÿѭӧc tҥo thành
trong quá trình kӃt tinh và vҧy hàn
co ngót ӣ nhiӋt ÿӝ cao. Nӭt nguӝi
ÿѭӧc tҥo thành khi nhiӋt ÿӝ ÿӃn
200oC.
Tùy thuӝc vào sӵ phân bӕ, nӭt ÿѭӧc chia ra ba nhóm: trong mӕi hàn vҧy; trong kim
loҥi cѫ bҧn; ӣ chӛ tiӃp xúc cӫa vҧy hàn vӟi kim loҥi cѫ bҧn.
Nӭt trong mӕi hàn vҧy có thӇ xuҩt hiӋn vì co khi kӃt tinh và tҥo nên các rãnh trong
liên kӃt ÿѭӧc hàn chӗng. Nӭt ӣ chӛ tiӃp xúc vҧy hàn vӟi kim loҥi cѫ bҧn có thӇ ÿѭӧc
tҥo nên khi hàn các kim loҥi có tính chҩt lý- hóa khác nhau. KhuyӃt tұt này thѭӡng
gһp nhҩt khi hàn vҧy mҧnh cҳt hӧp kim cӭng (nhѭ T15K6) vӟi thân dao làm tӯ thép
cacbon két cҩu (nhѭ thépC45). Nӭt cNJng có thӇ xuҩt hiӋn khi hàn thép không gӍ
trong trҥng thái ӭng suҩt bҵng vҧy ÿӗng- bҥc.
Trong kim loҥi cѫ bҧn, nӭt nóng và nguӝi xuҩt hiӋn dѭӟi tác ÿӝng cӫa ӭng suҩt
riêng ÿѭӧc hình thành khi gá lҳp, gia nhiӋt, kӃt tinh kim loҥi mӕi hàn và làm nguӝi
liên kӃt hàn vҧy, cNJng nhѭ dѭӟi tác dөng cӫa vҧy hàn nóng chҧy. Sӵ xuҩt hiӋn nӭt
cNJng có thӇ do vҧy hàn thâm nhұp theo biên giӟi hҥt cӫa kim loҥi cѫ bҧn, làm yӃu ÿi
sӵ liên kӃt giӳa chúng. Khi có ӭng suҩt riêng hoһc tҧi trӑng ngoài dӉ dүn ÿӃn nӭt.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Sӵ tҥo thành các rӛ nhӓ, kӇ cҧ không ngҩu có thӇ làm thoát khí có trong vҧy hàn và
thuӕc hàn. Khi vҧy hàn nóng chҧy thâm nhұp không ÿӫ hoһc khe hӣ lӟn quá cNJng
thúc ÿҭy xuҩt hiӋn rӛ co và không ngҩu. Lӟp hút ҭm trong thuӕc và vҧy hàn cNJng tҥo
nên rӛ, không ngҩu.
Lүn xӍ trong mӕi hàn là do chuҭn bӏ bӅ mһt các phҫn tӱ liên kӃt trѭӟc khi hàn chѭa
tӕt hoһc bӏ bҭn, cNJng nhѭ giӳ nhiӋt lâu khi hàn làm thuӕc hàn tác dөng vӟi kim loҥi
cѫ bҧn chuyӇn thành xӍ khó chҧy. Ngӑn lӱa thӯa oxy cNJng gây nên lүn xӍ.
KhuyӃt tұt cӫa sҧn phҭm sau khi hàn vҧy là biӃn dҥng, cong vênh do gia nhiӋt và
làm nguӝi không ÿӅu trong quá trình hàn, cNJng nhѭ gá ÿһt không ÿúng.
Phân tích các khuy͇t t̵t và nguyên nhân phát sinh trong quá trình hàn, có th͋ kh̻ng
ÿ͓nh ÿ˱ͫc r̹ng ÿ͋ ngăn vi͏c t̩o thành khuy͇t t̵t ÿ̯u tiên ph̫i tuân thͯ nghiêm ng̿t
quá trình công ngh͏ hàn và ph̫i ki͋m tra ch̭t l˱ͫng trong quá trình s̫n xṷt.
3. Ҧnh hѭӣng cӫa khuyӃt tұt ÿӃn cѫ tính cӫa liên kӃt hàn
3.1. Ҧnh hѭӣng chung
Các khuyӃt tұt trong kӃt cҩu hàn tӵ nó không xác ÿӏnh ÿѭӧc viӋc mҩt khҧ năng làm
viӋc cӫa kӃt cҩu. Mӭc ÿӝ nguy hiӇm cӫa khuyӃt tұt cùng vӟi ҧnh hѭӣng các ÿһc tính
(kiӇu, dҥng, kích thѭӟc...) phө thuӝc chӫ yӃu vào các yӃu tӕ kӃt cҩu và sӱ dөng.
Tính chҩt cӫa Dҿo hay giòn. Có khuynh hѭӟng tҥo thành nӭt. Khҧ năng
vұt liӋu khӱ ӭng suҩt. Làm chұm vӃt nӭt...
Cҩu tҥo liên kӃt Hàn góc hay giáp mӕi. YӃu tӕ tӍ lӋ
Sѫ ÿӗ chӏu tҧi Mӕi hàn chӏu tҧi hay không. Trҥng thái ӭng suҩt ÿѭӡng, mһt,
khӕi. Ӭng suҩt dѭ
Mӭc ÿӝ tұp KӃt cҩu (rãnh xҿ, chiӅu dày khác nhau...)
trung ӭng suҩt Công nghӋ (cong vênh, lӋch mép, vҧy...)
Dҥng tҧi trӑng Tƭnh, ÿӝng, rung, chu kǤ nhӓ...
Ăn mòn cӫa môi Trung tính, ăn mòn yӃu, mҥnh
trѭӡng
Tác ÿӝng nhiӋt NhiӋt ÿӝ cao hoһc thҩp, tác ÿӝng chu kǤ
Xác suҩt và Ĉһc trѭng quá tҧi. Nguy cѫ tai nҥn
nguy cѫ hӓng
Do ÿiӅu kiӋn làm viӋc cӫa liên kӃt hàn, vҩn ÿӅ vӅ ҧnh hѭӣng cӫa khuyӃt tұt ÿӃn cѫ
tính cӫa mӕi hàn rҩt ÿѭӧc quan tâm. ĈӇ ÿánh giá ҧnh hѭӣng này cҫn phҧi biӃt ÿӝ
nhҥy cҧm cӫa kim loҥi mӕi hàn ÿӕi vӟi khuyӃt tұt, nhӳng bҩt liên tөc có hình dҥng
khác nhau – mӭc ÿӝ tұp trung ӭng suҩt.
Ĉӝ nhҥy cӫa liên kӃt hàn ÿӕi vӟi các khuyӃt tұt - mӭc ÿӝ giҧm ÿһc trѭng cѫ hӑc
cӫa mӕi hàn tҥi vùng khuyӃt tұt so vӟi vӟi mӕi hàn không khuyӃt tұt – phө thuӝc vào
nhiӅu yӃu tӕ: kiӇu, sӵ phân bӕ và kích thѭӟc khuyӃt tұt, tính chҩt kim loҥi, dҥng tҧi
trӑng, ÿiӅu kiӋn sӱ dөng. TiӃp theo ɫҫn phân biӋt ÿӝ nhҥy ÿӕi vӟi khuyӃt tұt khi chӏu
tҧi trӑng tƭnh và ÿӝng.
Vӟi tҧi trӑng tƭnh tiêu chí ÿӝ nhҥy ÿӕi vӟi khuyӃt tұt thѭӡng ÿѭӧc hiӇu nhѭ là ÿӝ bӅn
cӫa liên kӃt hàn có khuyӃt tұt ÿӕi vӟi liên kӃt không khuyӃt tұt. Tiêu chí cӫa ÿӝ nhҥy
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
ÿӕi vӟi khuyӃt tұt khi tҧi trӑng ÿӝng là hӋ sӕ tұp trung hiӋu quҧ - tӍ sӕ giӟi hҥn mӓi
cӫa liên kӃt hàn khi không có khuyӃt tұt vӟi có khuyӃt tұt.
3.2. Ҧnh hѭӣng cӫa nӭt
Tҩt cҧ các liên kӃt hàn cӫa kim loҥi và hӧp kim ÿӅu rҩt nhҥy cҧm vӟi nӭt. Thӵc tӃ
làm viӋc cho thҩy rҵng nӭt (dù rҩt nhӓ) là khuyӃt tұt nguy hiӇm nhҩt cӫa liên kӃt hàn.
Nӭt làm giҧm mҥnh ÿӝ bӅn mӓi hoһc khҧ năng chӏu tҧi trӑng ÿӝng. Do ÿó nӃu ÿã
xuҩt hiӋn nӭt thì bҳt buӝc phҧi sӱa (mài phá, hàn ÿҳp). Các mӕi hàn sӱa nӭt ӣ các chi
tiӃt, sҧn phҭm phҧi theo công nghӋ ÿһc biӋt ÿҧm bҧo ÿӝ tin cұy.
3.3. Ҧnh hѭӣng cӫa không ngҩu
3.3.1. Ĉӝ bӅn tƭnh: Các thӱ nghiӋm so sánh các liên kӃt hàn cho phép rút ra kӃt luұn sau:
x Liên kӃt hàn thép cacbon thҩp và thép không gӍ austenite không bӏ ҧnh hѭӣng
nhiӅu do không ngҩu. Quan hӋ giӳa chiӅu sâu không ngҩu vӟi ÿӝ giҧm khҧ năng
tҧi theo bұc nhҩt.
x Các loҥi thép bӅn nóng 30CrMnSiNiA, hӧp kim nhôm biӃn dҥng Ⱦ16T (2024-
T4) và AMɝ-6 có ÿӝ bӅn cӫa mӕi hàn nhӓ hѫn ÿӝ bӅn kim loҥi cѫ bҧn. Khi tăng
chiӅu sâu không ngҩu thì khҧ năng tҧi giҧm nhѭng không tuyӃn tính.
x Hàn gia cӕ chӛ không ngҩu ÿӇ tăng khҧ năng chӏu tҧi tƭnh chӍ có tác dөng ӣ
nhiӋt ÿӝ thѭӡng, khi nhiӋt ÿӝ thҩp (to | -40oC) ÿӝ bӅn tƭnh cNJng nhѭ ÿӝ dҿo cӫa
liên kӃt giҧm mҥnh.
x Không ngҩu ӣ giӳa mӕi hàn không chӍ làm yӃu tiӃt diӋn chӏu lӵc mà còn là nѫi
tұp trung ӭng suҩt.
x ChiӅu dày vұt hàn càng lӟn thì ÿӝ nhҥy ÿӕi vӟi không ngҩu tăng nhanh hѫn.
x Khi hàn giáp mӕi chӳ V không ngҩu dѭӟi chân làm giҧm ÿӝ bӅn tƭnh nhiӅu
hѫn so vӟi không ngҩu ӣ giӳa mӕi hàn.
x Không ngҩu ӣ tâm mӕi hàn vát mép chӳ X ít nguy hiӇm hѫn không ngҩu ӣ
tâm mӕi hàn chӳ V.
x Trong miӅn không ngҩu tính dҿo giҧm mҥnh. Không ngҩu kìm hãm sӵ phát
triӇn biӃn dҥng dҿo kim loҥi và làm tăng khuynh hѭӟng phá hӫy giòn liên kӃt.
x Khi chӏu kéo toàn bӝ biӃn dҥng dҿo tұp trung cách chӛ không ngҩu 1- 1,5 mm
ÿӕi vӟi hàn giáp mӕi không vát mép. BiӃn dҥng dҿo không lan truyӅn trên toàn
chiӅu dài mүu, khi vùng không ngҩu sâu quá 15% chiӅu dày mүu.
x Sӵ tұp trung biӃn dҥng lӟn và giҧm tính dҿo cөc bӝ tҥi vùng không ngҩu ӣ
giӳa mӕi hàn dùng làm chӍ sӕ giҧm khҧ năng biӃn dҥng cӫa liên kӃt hàn giáp mӕi
so vӟi mүu ngҩu hoàn toàn, vì không phҧi tҩt cҧ kim loҥi nóng chҧy tham gia biӃn
dҥng mà chӍ có vùng nhӓ không ngҩu.
3.3.2. Ĉӝ bӅn khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi
Tiêu chí ÿҫu tiên ÿӇ ÿánh giá sӭc bӅn liên kӃt hàn khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi là
giӟi hҥn mӓi cӫa kim loҥi cѫ bҧn. Khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi liên kӃt hàn có ÿӝ nhҥy
ÿӕi vӟi không ngҩu khác nhau phө thuӝc vào tính chҩt cӫa kim loҥi cѫ bҧn, kim loҥi
bә sung và công nghӋ hàn.
x Không ngҩu làm giҧm giӟi hҥn mӓi cNJng nhѭ rãnh khía.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Không ngҩu nhӓ gҫn bӅ mһt kim loҥi cѫ bҧn làm giҧm mҥnh giӟi hҥn mӓi.
x ViӋc tăng tiӃp theo kích thѭӟc không ngҩu sӁ làm giҧm giӟi hҥn mӓi tӍ lӋ vӟi
sӵ giҧm diӋn tích tiӃt diӋn mӕi hàn.
x Khi chӏu tҧi trӑng uӕn rung ÿӝng chӛ không ngҩu gҫn bӅ mһt chӏu kéo nén sӁ
giҧm mҥnh giӟi hҥn mӓi cӫa liên kӃt hàn.
x Khi thӱ uӕn thép cacbon thҩp ÿӇ hàn lò hѫi ÿã sӱ dөng 10 năm, thҩy rҵng các
khuyӃt tұt ngoài dҥng rãnh cҳt, lӋch mép, chҧy loang sӁ làm giӟi hҥn mӓi giҧm
mҥnh hѫn nhiӅu so vӟi khuyӃt tұt bên trong. NӃu không bӏ ăn mòn thì không
ngҩu sӁ làm giҧm giӟi hҥn mӓi mҥnh hѫn so vӟi rӛ hoһc lүn xӍ.
3.3.3. Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng tƭnh lһp lҥi
Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng thay ÿәi cNJng phө thuӝc vào tҫn sӕ ÿһt tҧi; tҫn sӕ thҩp
(vài lҫn ÿһt tҧi trong mӝt phút), ÿӝ bӅn lӟn hѫn tҫn sӕ cao (khoҧng 1000 lҫn chҩt tҧi
trong mӝt phút). ĈiӅu này ÿѭӧc giҧi thích rҵng biӃn dҥng dҿo sau giai ÿoҥn chӏu tҧi
vӟi tҫn sӕ cao không kӏp ÿҥt ÿѭӧc giá trӏ bҵng biӃn dҥng dҿo cөc bӝ vӟi tҫn sӕ thҩp,
tӭc là sau mӛi chu kǤ chӏu tҧi tҫn sӕ thҩp biӃn dҥng dҿo ÿѭӧc tích lNJy nhiӅu hѫn mӛi
chu kǤ tҫn sӕ cao. Do ÿó sӕ chu kǤ tҧi trӑng cҫn thiӃt ÿӇ sӱ dөng toàn bӝ khҧ năng
cӫa vұt liӋu chӏu biӃn dҥng vӟi tҫn sӕ thҩp lҥi nhӓ hѫn vӟi tҫn sӕ cao.
Phân tích kӃt quҧ thӱ nghiӋm thҩy rҵng mӕi hàn thép không gӍ có ÿӝ nhҥy ÿӕi
vӟi khuyӃt tұt lӟn không chӍ khi mӓi mà còn cҧ khi tҧi trӑng tƭnh lһp lҥi. Có thӇ thҩy
rҵng giӟi hҥn mӓi tƭnh không giҧm tuyӃn tính khi tăng chiӅu sâu không ngҩu.
3.3.4. Ĉӝ dai va ÿұp
Khi thӱ ӣ mӕi hàn không ngҩu chӍ ra rҵng ÿӝ dai va ÿұp giҧm nhanh hѫn viӋc tăng
chiӅu sâu không ngҩu. Các mүu hàn có hình dáng không ngҩu dҥng rãnh khía có ÿӝ
dai va ÿұp thҩp hѫn nhiӅu so vӟi các rãnh tiӃt diӋn vuông hay tam giác. Ĉӝ nhҥy cӫa
mӕi hàn ÿӕi vӟi không ngҩu phө thuӝc vào chiӅu sâu không ngҩu, nhiӋt ÿӝ, nhiӋt
luyӋn, biӃn cӭng.
Ĉӝ nhҥy cӫa liên kӃt hàn ÿӕi vӟi không ngҩu nhѭ là yӃu tӕ tұp trung ӭng suҩt ÿѭӧc
xác ÿӏnh không chӍ bӣi tính dҿo cӫa vұt liӋu mà cҧ ÿһc tính chӏu tҧi.
ĈӇ giҧi quyӃt vҩn ÿӅ vӅ chҩt lѭӧng liên kӃt hàn tiӃp theo cҫn phҧi sӱ dөng các
phѭѫng pháp kiӇm tra không phá hӫy. Vӟi ÿiӅu kiӋn chӏu tҧi ÿã cho, kim loҥi mӕi
hàn có ÿӝ nhҥy cao ÿӕi vӟi không ngҩu hoһc các khuyӃt tұt khác, thì viӋc xác ÿӏnh
chiӅu sâu cӫa nó vô ích, vì thӵc tӃ dù chiӅu sâu không ngҩu lӟn hay nhӓ thì nguy
hiӇm nhѭ nhau. Khi dùng các phѭѫng pháp kiӇm tra không phá hӫy mà phát hiӋn ra
không ngҩu dù nhӓ thì cNJng coi nhѭ là dҩu hiӋu phӃ phҭm, (nhѭng vүn có thӇ sӱ
dөng ÿѭӧc).
3.4. Ҧnh hѭӣng cӫa rӛ
3.4.1. Ĉӝ bӅn tƭnh
Ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn cѫ tính liên kӃt hàn ÿѭӧc ÿánh giá theo ÿӝ nhҥy ÿã cho cӫa
kim loҥi mӕi hàn ÿӕi vӟi khuyӃt tұt này, cNJng phө thuӝc vào h͏ s͙ t̵p trung ͱng sṷt.
Ĉӝ nhҥy cӫa kim loҥi mӕi hàn vӟi rӛ phө thuӝc vào kiӇu rӛ, kích thѭӟc hình hӑc và
ÿһc trѭng phân bӕ trong mӕi hàn. Các rӛ ÿѭӧc chia tѭѫng ӭng thành rӛ ÿѫn (khoҧng
cách giӳa các rӛ lӟn hѫn ba lҫn ÿѭӡng kính lӟn nhҩt), rӛ dҥng chuӛi (các rӛ không lүn
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
nhau vӟi khoҧng cách nhӓ hѫn ÿѭӡng kính), rӛ tұp trung (xӕp co) thѭӡng kèm vӟi
màng oxide. Rӛ ÿѫn hình cҫu thѭӡng có hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt nhӓ nhҩt
Qua phân tích (H.38.NM), thҩy rҵng khi chӏu tҧi trӑng tƭnh ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn
ÿӝ bӅn thӇ hiӋn mӭc ÿӝ giҧm ÿáng kӇ so vӟi khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi.
3.4.2. Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng thay ÿәi
Khi ÿánh giá ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn ÿӝ bӅn liên kӃt hàn làm viӋc vӟi tҧi trӑng thay
ÿәi, hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt gây ra bӣi dҥng cӫa mӕi hàn là các yӃu tӕ xác ÿӏnh. NӃu
hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt do dҥng mӕi hàn lӟn hѫn hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt do rӛ, thì
rӛ không làm giҧm khҧ năng tҧi cӫa liên kӃt hàn
Các kӃt quҧ nghiên cӭu ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn ÿӝ bӅn tƭnh, ÿӝ dai va ÿұp, góc uӕn và
ÿӝ giãn dài tѭѫng ÿӕi khi hàn giáp mӕi thép cacbon thҩp (Vb =850 MPa) sau khi tôi
và ram ÿѭӧc trình bày trên (h.39.NM)
3.5. Ҧnh hѭӣng cӫa màng oxide, lүn xӍ và lүn volfram
Lӟp màng oxide ҧnh hѭӣng ÿӃn cѫ tính nhiӅu nhҩt. Trong mӕi hàn hӧp kim nhôm
lӟp màng oxide mӓng hình dáng tùy ý ÿѭӧc xem nhѭ là không ngҩu. Mӭc ÿӝ tұp
trung ӭng suҩt cӫa màng oxide cNJng nhѭ không ngҩu.
TiӃp theo lүn xӍ ҧnh hѭӣng mӝt ít ÿӃn cѫ tính. Lүn volfram nӃu không ÿi kèm vӟi
màng oxide thì không gây ҧnh hѭӣng ÿӃn ÿӝ bӅn.
Khi xӍ gây áp lӵc lên thành mӕi hàn sӁ làm tăng ÿӝ bӅn mӓi. ĈiӅu này ÿѭӧc giҧi
thích rҵng xӍ ÿóng vai trò nhѭ vұt thӇ ÿàn hӗi, làm giҧm tұp trung ӭng suҩt.
Ҧnh hѭӣng cӫa lүn volfram ÿӃn giӟi hҥn mӓi tùy thuӝc vào diӋn tích mһt ngoài
mҧnh volfram.
Khi tҧi trӑng thay ÿәi ҧnh hѭӣng cӫa lүn xӍ ÿӃn giӟi hҥn mӓi thӵc chҩt phө thuӝc
vào mӭc ÿӝ tұp trung ӭng suҩt do hình dáng mӕi hàn.
3.6. Ҧnh hѭӣng cӫa hình dáng mӕi hàn
3.6.1. Ĉӝ bӅn tƭnh
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Trong trѭӡng hӧp chӏu tҧi trӑng tƭnh, khi ÿӝ bӅn cӫa mӕi hàn thҩp hѫn ÿӝ bӅn kim
loҥi cѫ bҧn thì gia cӕ mӕi hàn có thӇ là yӃu tӕ tích cӵc. Trong ÿa sӕ các trѭӡng hӧp
không cҫn thiӃt quy ÿӏnh giá trӏ gia cӕ.
Trong liên kӃt hàn ngҩu hoàn toàn thép cacbon thҩp có ÿӝ bӅn mӕi hàn bҵng ÿӝ bӅn
kim loҥi cѫ bҧn, viӋc hàn gia cӕ không làm tӕt hѫn khҧ năng chӏu tҧi cӫa kӃt cҩu. ChӍ
trong liên kӃt có khҧ năng xҧy ra không ngҩu thì hàn gia cӕ các chӛ yӃu khi chӏu tҧi
tƭnh là cҫn thiӃt.
3.6.2. Ĉӝ bӅn khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi
Các kӃt cҩu hàn làm viӋc vӟi tҧi trӑng thay ÿәi, ÿӝ bӅn mӓi giҧm không chӍ do các
khuyӃt tұt công nghӋ (không ngҩu), mà còn do yӃu tӕ hình hӑc nhѭ là hàn gia cӕ. Khi
tҧi trӑng thay ÿәi viӋc gia cӕ không làm tăng mà ngѭӧc lҥi còn làm giҧm giӟi hҥn
mӓi cӫa kӃt cҩu hàn.
Gia cӕ mӕi hàn vӟi kích thѭӟc bҩt kǤ rõ ràng không làm giҧm ÿӝ bӅn tƭnh, tuy
nhiên nó ҧnh hѭӣng mҥnh ÿӃn giӟi hҥn mӓi cӫa liên kӃt. Gia cӕ càng lӟn, tiӃp tөc
làm giҧm góc chuyӇn tiӃp tӯ kim loҥi cѫ bҧn ÿӃn kim loҥi nóng chҧy, càng làm giҧm
giӟi hҥn mӓi.
Nhѭ vұy, hàn gia cӕ có thӇ làm mҩt hӃt các ѭu ÿiӇm nhұn ÿѭӧc tӯ quá trình công
nghӋ làm tăng chҩt lѭӧng kim loҥi nóng chҧy ÿӇ cҧi thiӋn ÿӝ bӅn mӓi.
3.7. Ҧnh hѭӣng cӫa lӋch mép
Khi kéo, liên kӃt hàn giáp mӕi có lӋch mép sӁ gây ra momen uӕn do phѭѫng cӫa lӵc
bӏ lӋch tâm. Tҥi giao diӋn kim loҥi mӕi hàn vӟi kim loҥi cѫ bҧn xuҩt hiӋn ӭng suҩt
vѭӧt quá giá trӏ danh nghƭa.
Mӭc ÿӝ ҧnh hѭӣng cӫa lӋch mép ÿӃn ÿӝ bӅn cӫa liên kӃt giáp mӕi phө thuӝc chӫ
yӃu vào ÿӝ nhҥy cӫa khuyӃt tұt ÿӕi vӟi tұp trung ӭng suҩt, ÿһc trѭng ÿһt lӵc.
Khi hàn thép cacbon thҩp chiӅu dày mӓng (<10 mm), lӋch mép không gây ҧnh
hѭӣng nhiӅu ÿӃn ÿӝ bӅn tƭnh vì kim loҥi mӕi hàn kém nhҥy ÿӕi vӟi tұp trung ӭng
suҩt. NӃu kim loҥi mӕi hàn nhҥy ÿӕi vӟi tұp trung ӭng suҩt nhѭ hӧp kim AMɝ6 thì
ÿӝ bӅn tƭnh khi lӋch mép giҧm ÿi hѫn 25%. Ngoài ra mӭc ÿӝ giҧm ÿӝ bӅn còn phө
thuӝc vào chiӅu dày kim loҥi và công nghӋ hàn.
LӋch mép khi tҧi trӑng thay ÿәi ҧnh hѭӣng ÿáng kӇ ÿӃn giӟi hҥn mӓi cӫa liên kӃt.
Mӭc ÿӝ giҧm giӟi hҥn mӓi phө thuӝc chӫ yӃu vào ÿӝ lӟn lӋch mép và công nghӋ hàn.
3.8. Ҧnh hѭӣng cӫa khuyӃt tұt hàn ÿiӇm
3.8.1. Ĉӝ bӅn tƭnh
Nӭt tҥi nhân mӕi hàn thӵc tӃ không ҧnh hѭӣng ÿӃn ÿӝ bӅn cҳt và xé. Ӭng lӵc cѫ
bҧn tҥi ÿiӇm hàn ÿѭӧc hiӇu là vùng bӅn vӳng bên ngoài cӫa các tinh thӇ hình trө và
vùng ÿӅu trөc bên trong mà các vӃt nӭt trong chӏu tҧi nhӓ thѭӡng không ra khӓi ranh
giӟi ÿó. Ҧnh hѭӣng cӫa rӛ, nӭt và tóe trong ÿӃn ÿӝ bӅn tƭnh liên kӃt hàn ÿiӇm tѭѫng
tӵ nhau.
TiӃn hành nghiên cӭu ÿӝ bӅn tƭnh chӏu cҳt cӫa ÿiӇm hàn thông qua ÿѭӡng kính
nhân chҧy cӫa ÿiӇm ÿó. Các kӃt quҧ thӱ tƭnh ÿiӇm hàn ÿѭӧc trình bày trên
(H.40,41.NM), trong ÿó trөc hoành là diӋn tích làm viӋc cӫa nhân chҧy, còn trөc
tung – tҧi trӑng phá hӫy. Do rҩt khó xác ÿӏnh chính xác diӋn tích làm viӋc cӫa nhân
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
hàn nên viӋc ÿѭa ra kӃt luұn vӅ ÿӝ bӅn tƭnh cӫa ÿiӇm hàn khi chӏu cҳt không ÿáng tin
lҳm.
Không ngҩu nhân hàn là khuyӃt tұt nguy hiӇm nhҩt cӫa liên kӃt hàn. Nó làm giҧm
ÿáng kӇ ÿӝ bӅn cӫa sҧn phҭm hàn. ViӋc giҧm tính bӅn cӫa liên kӃt tùy thuӝc vào ÿһc
trѭng và ÿӝ lӟn không ngҩu, dҥng cӫa sҧn phҭm và ÿiӅu kiӋn làm viӋc.
3.8.2. Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng thay ÿәi.
Nghiên cӭu ÿánh giá mӭc ÿӝ ҧnh
hѭӣng cӫa nӭt ngoài và trong cNJng nhѭ
không ngҩu và tóe ÿӃn giӟi hҥn mӓi và
tuәi thӑ cӫa mүu hàn bҵng hӧp kim Ⱦ16,
kӃt quҧ chӍ ra trên (h.42NM).
VӃt nӭt trong kéo dài hѫn 1/3 ÿѭӡng
kính nhân hàn làm giҧm giӟi hҥn mӓi ÿi
22-27% so vӟi mүu không khuyӃt tұt.
Nӭt ngoài còn làm giӟi hҥn mӓi giҧm ÿi
37-80%.
Giӟi hҥn mӓi cӫa mүu tóe trong tҥi
ÿiӇm hàn lҥi lӟn hѫn giӟi hҥn mӓi cӫa
mүu không khuyӃt tұt! ĈiӅu này liên
quan ÿӃn sӵ giҧm tұp trung ӭng suҩt do
ÿiӅn ÿҫy khe hӣ giӳa các phҫn tӱ hàn bҵng kim loҥi chҧy tóe ra.
Phân tích các mүu bӏ phá hӫy bҵng tia Rѫngen và phѭѫng pháp kim tѭѫng chӍ ra
rҵng trung tâm bӏ phá hӫy do mӓi xuҩt hiӋn quanh nhân hàn, chӛ tiӃp giáp các tҩm
hàn. Sӵ có mһt khuyӃt tұt trong nhân hàn không ҧnh hѭӣng tӟi vӏ trí sinh ra và phát
triӇn vӃt nӭt mӓi. Quá trình phá hӫy mӓi ban ÿҫu xuҩt hiӋn ӣ nѫi tұp trung ӭng suҩt
cao nhҩt – quanh chu vi nhân hàn - sau ÿó lan ra theo chiӅu dày tҩm, rӗi ÿi lên bӅ
mһt gҫn chӛ ÿiӋn cӵc ép.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Trong ÿa sӕ mүu thӱ có kim loҥi tóe trong, nӭt mӓi phát triӇn tҥi nѫi nhân hàn
không bӏ tóe và vӏ trí sinh ra rӗi phát triӇn nӭt không liên quan ÿӃn khuyӃt tұt có sҹn.
Khi nhân hàn không ngҩu (ÿѭӡng kính hoһc chiӅu cao nhân chҧy nhӓ) thì ÿһc trѭng
phá hӫy thay ÿәi. Sӵ phá hӫy xҧy ra bҵng cách “dӭt” nhân hàn, hoһc các vӃt nӭt mӓi
lan theo nhân chҧy.
CHѬѪNG II – KIӆM TRA QUÁ TRÌNH CÔNG NGHӊ
1. KiӇm tra các yӃu tӕ công nghӋ
Nhѭ ÿã trình bày ӣ trên, ÿӇ ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng trong sҧn xuҩt hàn phҧi qua nhiӅu
công ÿoҥn. ViӋc kiӇm tra quá trình công nghӋ ÿѭӧc ví nhѭ giai ÿoҥn “phòng bӋnh”,
mӝt trong nhӳng nhiӋm vө quan trӑng ÿҫu tiên.
1.1. KiӇm tra vұt liӋu ban ÿҫu
Chҩt lѭӧng hàn có thӇ ÿѭӧc ÿҧm bҧo nӃu chҩt lѭӧng vұt liӋu ban ÿҫu thӓa mãn yêu
cҫu ÿӅ ra. Trѭӟc tiên cҫn kiӇm tra giҩy chӭng nhұn các vұt liӋu ban ÿҫu có tính năng
phù hӧp vӟi quá trình công nghӋ hàn kӃt cҩu. Sau ÿó xem kӻ lҥi vұt liӋu và kiӇm tra
bә sung chҩt lѭӧng ӭng vӟi tài liӋu chuҭn.
1.1.1. Kim loҥi cѫ bҧn
Phôi ÿúc ÿѭӧc kiӇm tra xem có rӛ, co và nӭt không, ÿһc biӋt chú ý ÿӃn chӛ cҫn
hàn. Phôi cán xem có bӏ tách lӟp, các tҥp chҩt - ÿһc biӋt là lѭu huǤnh - phân bӕ
không ÿӅu theo tiӃt diӋn. KiӇm tra thành phҫn hóa hӑc theo mác kim loҥi, thӱ cѫ tính.
1.1.2. Que hàn
Vӟi que hàn hӗ quang cҫn kiӇm tra ÿӝ dày ÿӅu lӟp thuӕc bӑc, xem thuӕc bӑc có bӏ
hѭ hҥi gì không. TiӃn hành hàn thӱ ÿӇ thiӃt lұp ÿһc trѭng nóng chҧy cӫa lõi và thuӕc
bӑc, khҧ năng dӉ bong xӍ và chҩt lѭӧng tҥo hình mӕi hàn (tính chҧy loãng cӫa kim
loҥi, bҳn toé, khuyӃt tұt ngoài). Que hàn thép ÿӝ bӅn cao ÿѭӧc kiӇm tra bҵng phép
thӱ ÿһc biӋt vӅ hàm lѭӧng hydro trong kim loҥi nóng chҧy.
Ĉӕi vӟi que hàn khí thì chӍ kiӇm tra hình dáng và thành phҫn hóa hӑc.
1.1.3. Dây hàn
Ĉѭӧc kiӇm tra xem bӅ mһt có sҥch không, lӟp phӫ có phù hӧp vӟi quá trình công
nghӋ hàn không, tách lӟp và nhăn bӅ mһt. TiӃn hành hàn thӱ vӟi thuӕc hoһc khí bҧo
vӋ tѭѫng ӭng ÿӇ xác ÿӏnh chҩt lѭӧng vұt liӋu theo các chӍ tiêu tѭѫng tӵ nhѭ que hàn.
1.1.4. Thuӕc hàn
Ĉѭӧc kiӇm tra theo kích thѭӟc hҥt, ÿӝ ÿӗng ÿӅu và ÿӝ tròn, có chҩt bҭn hoһc lүn
tҥp chҩt không. CNJng cҫn kiӇm tra ÿӝ ҭm, các tính chҩt әn ÿӏnh thuӕc hàn.
1.1.5. Khí bҧo vӋ
Ĉѭӧc kiӇm tra xem có tҥp chҩt có hҥi và hѫi nѭӟc. Hѫi nѭӟc ÿѭӧc xác ÿӏnh theo
nhiӋt ÿӝ ÿiӇm sѭѫng.
1.1.6. KiӇm tra tính hàn
Tính hàn ҧnh hѭӣng chӫ yӃu ÿӃn chҩt lѭӧng sҧn phҭm. KiӇm tra tính hàn cӫa vұt
liӋu ban ÿҫu cҫn phҧi có trѭӟc khi quyӃt ÿӏnh sӱ dөng nhӳng vұt liӋu nào cho kӃt cҩu
hàn. Có hai trѭӡng hӧp kiӇm tra tính hàn:
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Khi lӵa chӑn vұt liӋu và bҳt ÿҫu công nghӋ hàn, tӭc là chuҭn bӏ sҧn xuҩt trong
giai ÿoҥn thiӃt kӃ.
x Khi ÿѭa vұt liӋu vào chu trình sҧn xuҩt, tӭc là khi chuҭn bӏ công nghӋ sҧn xuҩt.
ViӋc kiӇm tra này có thӇ làm các thông sӕ sai lӋch ÿi so vӟi giá trӏ trên giҩy tӡ
và làm tính hàn kém ÿi.
1.2. KiӇm tra trang thiӃt bӏ
1.2.1. KiӇm tra máy
Chҩt lѭӧng liên kӃt hàn phө thuӝc nhiӅu vào thiӃt bӏ có tӕt hay không. Mөc ÿích
cӫa kiӇm tra là duy trì trҥng thái làm viӋc cӫa thiӃt bӏ hàn theo ÿúng các ÿһc tính kӻ
thuұt ÿã cho. Theo dõi thiӃt bӏ làm viӋc có ÿúng vӟi biӇu ÿӗ bҧo dѭӥng công nghӋ
nhѭ trong lí lӏch máy.
Máy hàn hӗ quang cҫn phҧi ÿҧm bҧo hӗ quang cháy әn ÿӏnh, ÿӝ chính xác cҫn thiӃt,
ÿiӅu chӍnh chӃ ÿӝ ÿiӋn chuҭn, tӕc ÿӝ hàn v.v... Các thông sӕ này cҫn kiӇm tra cҭn
thұn trѭӟc mӛi lҫn kiӇm tra thiӃt bӏ và trong quá trình sҧn xuҩt.
Vӟi máy hàn ÿiӋn tiӃp xúc, kiӇm tra các cѫ cҩu, hӋ thӕng làm nguӝi, gá kҽp bӅ mһt
tiӃp xúc, biên dҥng và ÿӝ mòn bӅ mһt làm viӋc cӫa ÿiӋn cӵc. Khi hàn ÿiӇm và hàn
ÿѭӡng quan trӑng nhҩt là ÿӏnh lѭӧng ÿѭӧc thӡi gian hàn và nghӍ nhӡ các cѫ cҩu và
bӝ cҳt. Cҩu tҥo bӝ cҳt cҫn ÿѭӧc ÿiӅu chӍnh chính xác, tin cұy và kiӇm tra hàn liên tөc.
Khi hàn khí ÿҫu tiên là kiӇm tra nguӗn cҩp khí. Ĉҧm bҧo lѭu lѭӧng khí sҥch và khô,
áp suҩt әn ÿӏnh
1.2.2. KiӇm tra ÿӗ gá
Ĉӗ gá hàn chuyên dùng cҫn ÿҧm bҧo ÿӝ bӅn và cӭng vӳng cҫn thiӃt; kҽp chһt các
phҫn tӱ hàn nhanh, chính xác và tin cұy; ÿһt vұt hàn ӣ vӏ trí thuұn lӧi ÿӇ thao tác...
Nhӳng yêu cҫu này phҧi ÿѭa vào ÿiӅu kiӋn kӻ thuұt khi thiӃt kӃ và chӃ tҥo ÿӗ gá.
Cҫn chú ý ÿӃn kích thѭӟc cѫ bҧn, ÿӏnh vӏ, kҽp chһt. KӃt luұn cuӕi cùng vӅ tác dөng
cӫa ÿӗ gá sӁ ÿѭa ra sau khi chӃ tҥo và kiӇm tra kích thѭӟc cӫa sҧn phҭm thӱ.
Trong quá trình chӃ tҥo, tình trҥng cӫa ÿӗ gá ÿѭӧc kiӇm tra có hӋ thӕng, thӡi hҥn
kiӇm tra phө thuӝc vào quy mô sҧn xuҩt. Khi cҫn thiӃt phҧi sӱa chӳa hoһc thay mӟi
ÿӗ gá.
1.2.3. KiӇm tra dөng cө và ÿӗng hӗ ÿo
Các ÿӗng hӗ ÿo và dөng cө phҧi ÿѭӧc sӵ giám sát thѭӡng xuyên trong sҧn xuҩt và
cҧ khi sӱa chӳa. Các ÿӗng hӗ ÿo phҧi luôn so vӟi các mүu chuҭn có thӇ cӫa cѫ sӣ sҧn
xuҩt hoһc Cѫ quan Ĉo lѭӡng Quӕc gia.
Khi hàn tӵ ÿӝng phҧi kiӇm tra có hӋ thӕng ÿӝ chuҭn cӫa bӝ phұn ÿiӋn, ÿҫu hàn,
xe...
Khi hàn khí kiӇm tra ÿӝ chһt khít chӛ nӕi mӓ hàn vӟi van và ӕng dây. TӍ sӕ giӳa
oxy và khí cháy rҩt quan trӑng nên phҧi kiӇm tra chһt chӁ. Không ÿѭӧc phép ÿӇ thӯa
oxy và khí cháy. Khi kiӇm tra van giҧm áp cҫn chú ý ÿӃn áp suҩt làm viӋc không ÿәi,
ÿô nhҥy ÿiӅu chӍnh, ÿӝ әn ÿӏnh chӕng ÿóng băng.
1.2.4. KiӇm tra nguӗn năng lѭӧng
Nguӗn năng lѭӧng khi hàn hӗ quang hay ÿiӋn tiӃp xúc là ÿiӋn năng; khi hàn khí,
nhiӋt nhôm – năng lѭӧng cӫa phҧn ӭng hóa hӑc; khi hàn ma sát, hàn nguӝi, hàn nә...
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
KIӆM TRA CHҨT LѬӦNG HÀN
CHѬѪNG I - KHÁI NIӊM CHUNG
1. Khái niӋm chung vӅ chҩt lѭӧng hàn
1.1. Các chӍ tiêu chҩt lѭӧng:
Trong nӅn sҧn xuҩt mang tính cҥnh tranh khӕc liӋt nhѭ hiӋn nay, nâng cao chҩt
lѭӧng sҧn phҭm là mӝt trong nhӳng nhiӋm vө kinh tӃ và xã hӝi quan trӑng nhҩt.
Chҩt lѭӧng cӫa sҧn phҭm là toàn bӝ các ÿһc tính quy ÿӏnh chӭc năng phù hӧp vӟi
nhӳng yêu cҫu xác ÿӏnh tѭѫng ӭng vӟi công dөng cӫa nó.
Chҩt lѭӧng không thӇ ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ mӝt tӯ ÿѫn lҿ ÿӇ diӉn ÿҥt mӭc ÿӝ tuyӋt vӡi
vӟi ý nghƭa so sánh khi ÿánh giá kӻ thuұt, mà phҧi thêm các tӯ khác. Ví dө: chҩt
lѭӧng tѭѫng ÿӕi, cҩp chҩt lѭӧng, ÿo chҩt lѭӧng.
Tuәi thӑ cӫa sҧn phҭm phө thuӝc vào thӡi gian làm viӋc, mӭc ÿӝ chӏu tҧi cNJng
nhѭ các ÿiӅu kiӋn sӱ dөng khác kӇ cҧ khҧ năng bҧo quҧn và sӱa chӳa sҧn phҭm. Do
ÿó không nên quan niӋm sҧn phҭm có chҩt lѭӧng càng cao là càng tӕt. Ngѭӡi ta ÿánh
giá chҩt lѭӧng theo yêu cҫu thӵc tӃ sӱ dөng. ĈiӅu kiӋn sӱ dөng chӭa ÿӵng hai yӃu tӕ
cѫ bҧn là ÿӝ tin cұy và tính làm viӋc liên tөc
Ĉ͡ tin c̵y: khҧ năng cӫa sҧn phҭm làm viӋc trong khoҧng thӡi gian dài ÿã ÿӏnh, chӏu
tҧi trӑng có thӇ liên tөc hoһc gián ÿoҥn mà không bӏ phá hӫy.
Tính làm vi͏c liên tͭc: tính chҩt cӫa sҧn phҭm giӳ ÿѭӧc khҧ năng làm viӋc trong thӡi
hҥn ÿã ÿӏnh mà không phҧi dӯng lҥi bҳt buӝc.
ChӍ tiêu chҩt lѭӧng hàn bao gӗm:
x Cѫ tính, không khuyӃt tұt
x Hóa lý tính
x Ĉӝ tin cұy
x Tính mӻ thuұt
x Tính kinh tӃ
1.2. Ĉҧm bҧo chҩt lѭӧng trong sҧn xuҩt hàn
Ĉҧm bҧo chҩt lѭѫng là thӵc hiӋn các công viӋc ÿã ÿѭӧc lұp kӃ hoҥch cà tác ÿӝng có
hӋ thӕng cҫn thiӃt nhҵm ÿҧm bҧo rҵng sҧn phҭm ÿҥt tӟi mӭc chҩt lѭӧng tӕi ѭu và nó
sӁ hoҥt ÿӝng tӕt vӟi ÿӝ tin cұy vӯa ÿӫ.
Chҩt lѭӧng nhұn ÿѭӧc sau khi hàn chӏu ҧnh hѭӣng cӫa nhiӅu yӃu tӕ và ÿѭӧc thӇ hiӋn
qua các giai ÿoҥn sau
ThiӃt kӃ
ThiӃt bӏ và nhân lӵc CHҨT LѬӦNG Sҧn xuҩt
KiӇm tra
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
1.2.1. Xem xét các tài liӋu thiӃt kӃ - lӵa chӑn các kӃt cҩu và công nghӋ gá lҳp - hàn;
chӑn vұt liӋu, tiêu chuҭn cѫ bҧn các khuyӃt tұt cho phép cNJng nhѭ kӃ hoҥch kiӇm
tra; chӑn phѭѫng pháp kiӇm tra ÿӇ dò khuyӃt tұt thích hӧp v.v...
1.2.2. KiӇm tra trang thiӃt bӏ; kiӇm tra và phê chuҭn thӧ hàn, ÿiӅu phӕi viên hàn v.v...
1.2.3. Chuҭn bӏ công nghӋ sҧn xuҩt, chӃ ÿӝ hàn – tiӃn hành kiӇm tra các ÿiӅu kiӋn và
chҩt lѭӧng gá ÿһt; sӵ chuҭn bӏ và bҧo quҧn vұt liӋu ban ÿҫu; tiӃn hành hàn thӱ.
1.2.4. KiӇm tra chҩt lѭӧng liên kӃt và chҩt lѭӧng sҧn phҭm bҵng phá hӫy – quan sát và
ÿo ÿҥc; nghiên cӭu kim tѭѫng; nghiên cӭu các tính chҩt lý hóa cӫa vұt liӋu liên
kӃt; thӱ cѫ tính. Các phѭѫng pháp kiӇm tra không phá hӫy – ngoҥi dҥng; thҩm
mao dүn; bӝt tӯ, dòng xoáy; rò rӍ; siêu âm; chөp ҧnh phóng xҥ.
Trong quá trình ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng hàn, phѭѫng pháp luұn “Plan- Do- Check-
Act” cNJng có thӇ ÿѭӧc ӭng dөng. Nó ÿѭӧc mô tҧ:
Plan: thiӃt lұp mөc tiêu và xӱ lý cҫn thiӃt ÿӇ chuyӇn giao kӃt quҧ phù hӧp vӟi yêu
cҫu cӫa khách hàng và chính sách cӫa ÿѫn vӏ sҧn xuҩt.
Do: thӵc hiӋn ÿҫy ÿӫ các quá trình ÿã ÿӅ ra.
Check: giám sát, ÿánh giá các quá trình và sҧn phҭm dӵa vào các chính sách, mөc
tiêu và yêu cҫu ÿӕi vӟi sҧn phҭm, sau ÿó báo cáo kӃt quҧ.
Act: nҳm vӳng các hoҥt ÿӝng ÿӇ tiӃp tөc nâng cao viӋc thӵc hiӋn quá trình.
Tuy nhiên cNJng phҧi nhҩn mҥnh mӝt câu quan trӑng theo ISO 3834-1 là: Ch̭t l˱ͫng
không th͋ ÿ˱ͫc ki͋m tra bên trong s̫n pẖm, nó ÿã ÿ˱ͫc hình thành trong s̫n pẖm.
Ngay c̫ ph˱˯ng pháp ki͋m tra không phá hͯy ÿ̯y ÿͯ và tinh vi nh̭t cNJng không c̫i
thi͏n ÿ˱ͫc ch̭t l˱ͫng hàn. Ngѭӡi Ĉӭc ÿã nói: Ch̭t l˱ͫng không th͋ ÿ̩t ÿ˱ͫc b̹ng
ki͋m tra, t nó ÿã ÿ˱ͫc hình thành!
2. KhuyӃt tұt hàn
2.1. Các kiӇu và dҥng khuyӃt tұt
2.1.1. Ĉӏnh nghƭa - KhuyӃt tұt cӫa sҧn phҭm là sӵ không ÿáp ӭng ÿѭӧc yêu cҫu cө thӇ
nào ÿó, mà ÿã ÿѭӧc tiêu chuҭn quy ÿӏnh.
Trong sҧn xuҩt hàn, thѭӡng chia khuyӃt tұt ra thành khuyӃt tұt khi chuҭn bӏ và gá
lҳp vұt trѭӟc khi hàn vӟi khuyӃt tұt xҧy ra trong khi hàn. KhuyӃt tұt hàn có thӇ là bên
ngoài hoһc trên bӅ mһt và bên trong.
KhuyӃt tұt bên trong có thӇ là nhӳng bҩt liên tөc hoһc là khuyӃt tұt vӅ tә chӭc tӃ
vi. Ӣ ÿây chӫ yӃu xét ÿӃn viӋc kiӇm tra các bҩt liên tөc cӫa liên kӃt hàn.Tuy nhiên
cҫn phҧi nói rҵng các sai lӋch khi chuҭn bӏ và gá lҳp thѭӡng dүn ÿӃn sӵ xuҩt hiӋn cӫa
nhӳng khuyӃt tұt hàn, vì thӃ cҫn phҧi kiӇm tra viӋc chuҭn bӏ trѭӟc khi hàn cҭn thұn.
Bҩt liên tөc không nhҩt thiӃt là khuyӃt tұt. ChӍ thӏ ÿѭӧc phát hiӋn bҵng các thiӃt bӏ
ÿѭӧc gӑi là chӍ thӏ cӫa bҩt liên tөc. Tùy theo tiêu chuҭn nӃu bҩt liên tөc ҧnh hѭӣng
ÿӃn quá trình sӱ dөng cӫa sҧn phҭm hoһc các yêu cҫu kӻ thuұt thì ÿѭӧc gӑi là khuyӃt
tұt.
2.1.2. Các khuyӃt tұt khi chuҭn bӏ và gá lҳp – KhuyӃt tұt ÿһc trѭng nhҩt khi hàn nóng chҧy
cӫa dҥng này: góc vát mép chӳ V, chӳ X, chӳ U bӏ lӋch; làm cùn cҥnh sҳc theo chiӅu
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
dài giáp mӕi quá nhiӅu hoһc quá ít; khe hӣ không ÿӅu; các mép nӕi không trùng nhau;
tách lӟp hoһc bӏ bҭn mép v.v... Các máy, ÿӗ gá chuҭn bӏ phôi không chuҭn, vұt liӋu
không ÿӗng nhҩt, bҧn vӁ không chính xác, tay nghӅ cӫa thӧ hàn thҩp cNJng có thӇ là
các nguyên nhân tѭѫng tӵ.
2.1.3. Phân loҥi các khuyӃt tұt theo kiӇu và dҥng – KhuyӃt tұt hàn thѭӡng ÿѭӧc phân ra
các kiӇu theo dҩu hiӋu hình hӑc và mұt ÿӝ cӫa chúng. Sѫ ÿӗ 1.4KKS
ViӋc phân loҥi này theo bҧn chҩt khuyӃt tұt mà liên quan ÿӃn các phѭѫng pháp hàn.
HiӋn nay ngѭӡi ta dùng các chӳ sӕ ÿӇ ký hiӋu khuyӃt tұt
2.2. Các khuyӃt tұt bên ngoài – hình dáng và kích thѭӟc mӕi hàn thѭӡng phө thuӝc vào
chiӅu dày vұt hàn. Khi hàn nóng chҧy, trên bҧn vӁ (H1.2 KKS) thѭӡng cho các giá
trӏ: chiӅu
rӝng mӕi
hàn;
chiӅu cao
chӏu lӵc;
phҫn nhô
ÿӕi vӟi
hàn giáp
mӕi. Ĉӕi
vӟi liên
kӃt góc
hoһc
chӗng
thѭӡng cho cҥnh mӕi hàn và chiӅu cao làm viӋc cӫa tiӃt diӋn.
Các mӕi hàn có thӇ có chiӅu rӝng và cao không ÿӅu trên suӕt ÿѭӡng hàn, mҩp mô,
chҧy loang (h.1.3a-b), cҥnh góc vuông không bҵng nhau...
Hình dáng mӕi hàn không ÿúng làm mӕi hàn tách khӓi vұt liӋu cѫ bҧn, gӗ ghӅ
bӅ mһt dүn ÿӃn viӋc giҧm khҧ năng làm viӋc cӫa kӃt cҩu, ÿһc biӋt khi chӏu tҧi trӑng
dao ÿӝng hay va ÿұp. Các khuyӃt tұt ngoài thѭӡng ÿѭӧc xem nhѭ là các bҩt liên tөc
bӅ mһt mӕi hàn, chúng bao gӗm:
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
2.2.1. Rãnh cҳt là chӛ kim loҥi cѫ bҧn bӏ lõm xuӕng nҵm dӑc theo mép hàn do kim loҥi
nóng chҧy không ÿѭӧc ÿѭa vào ÿӫ. (h.1.3 g-e). Rãnh cҳt xҧy ra khi:
x Hàn hӗ quang tay vӟi cѭӡng ÿӝ và ÿiӋn áp cao làm nhiӋt năng lӟn.
x Hàn tӵ ÿӝng dѭӟi lӟp thuӕc vӟi ÿiӋn áp thҩp hoһc vӏ trí ÿiӋn cӵc không ÿúng.
x Hàn ÿiӋn xӍ vӟi thuӕc hàn khó chҧy nên bӏ ép trѭӧt
Rãnh cҳt làm giҧm tiӃt diӋn làm viӋc, gây tұp trung ӭng suҩt và có thӇ trӣ thành
nguyên nhân phá hӫy mӕi hàn do xuҩt hiӋn vӃt nӭt.
2.2.2. Lõm xҧy ra khi hӗ quang bӏ tҳt ÿӝt ngӝt tҥo nên “miӋng núi lӱa”, thѭӡng gһp khi
hàn gián ÿoҥn. Nguyên nhân chӫ yӃu do trình ÿӝ thӧ hàn. Lõm làm giҧm tiӃt diӋn
làm viӋc cӫa mӕi hàn, sӁ xuҩt hiӋn vӃt nӭt, giҧm ÿӝ bӅn và khҧ năng chӕng ăn mòn.
Còn lõm tҥi chân mӕi hàn thѭӡng ÿѭӧc tҥo ra bҵng quá trình hàn ÿiӋn cӵc lõi thuӕc,
giáp mӕi dҥng chӳ V. Kim loҥi ӣ dѭӟi vӏ trí vát mép bӏ ÿҭy lên do sӭc căng bӅ mһt
kéo nó vào khe hӣ (hI.29SA)
2.2.3. Cháy thӫng là các phҫn tӱ cӫa kӃt cҩu bӏ nóng chҧy xuyên thӫng mӝt ÿoҥn hàn do
sӵ quá nhiӋt cөc bӝ trên mӝt diӋn tích nhӓ. KhuyӃt tұt này thѭӡng ÿi kèm vӟi sӵ lӗi
ÿáy hàn. Nguyên nhân tҥo nên cháy thӫng:
x Năng lѭӧng ÿѭӡng quá cao, cѭӡng ÿӝ dòng hàn lӟn
x Tӕc ÿӝ hàn chұm và không ÿӅu
x Khe hӣ giáp mӕi giӳa các mép hàn lӟn.
x Khi hàn dѭӟi lӟp thuӕc bҧo vӋ ÿӋm lót dѭӟi không sát hoһc thuӕc hàn ít.
Trong thӵc tӃ cháy thӫng thѭӡng gһp khi hàn kӃt cҩu thành mӓng, hàn giáp mӕi
sâu cNJng nhѭ khi hàn leo góc.
2.2.4. Rò rӛ kim thѭӡng ÿѭӧc phát triӇn tӯ nѫi rӛ xuyên lên bӅ mһt kim loҥi mӕi hàn. Rӛ
có dҥng hình trө kéo dài lên bӅ mһt. XӍ sӋt có tính thông khí kém ngăn không cho
khí thoát lên bӅ mһt kim loҥi nóng chҧy tҥo ra rӛ. Rò rӛ kim thông lên bӅ mһt hàn
gây nên tұp trung ӭng suҩt nên nguy hiӇm hѫn rӛ khí bên trong.
2.2.5. Chҧy loang và lҳng ÿӑng là phҫn kim loҥi nóng chҧy thӯa ra quanh mép hàn, tràn
ra và kӃt tinh lên phҫn kim loҥi không nóng chҧy trong quá trình hàn (h5.NM).
Nguyên nhân cӫa chҧy loang và lҳng ÿӑng:
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Vӏ trí không gian cӫa mӕi hàn.
x Hѭӟng dӏch chuyӇn dây hàn theo trөc mӕi hàn không chính xác.
x ChӃ ÿӝ hàn (dòng hàn, chiӅu dài hӗ quang...) không hӧp lý.
x Dây hàn chҧy ra nhanh hѫn tӕc ÿӝ hàn.
x Trình ÿӝ thӧ hàn yӃu.
Chҧy loang và lҳng ÿӑng thѭӡng ÿi kèm vӟi khuyӃt tұt nghiêm trӑng là hàn không
ngҩu, không thҩu. Do ÿó cҫn phҧi kiӇm tra cҭn thұn tҥi nhӳng nѫi có chҧy loang và
lҳng ÿӑng.
Tҩt cҧ các bҩt liên tөc bӅ mһt nói trên ÿӅu ÿѭӧc thӇ hiӋn rõ trên bӅ mһt ngoài và có
thӇ ÿѭӧc sӱa lҥi phҫn nào bҵng hàn ÿҳp. Nѫi nào có nhiӅu khuyӃt tұt bӅ mһt thѭӡng
là dҩu hiӋu cho thҩy bên trong mӕi hàn cNJng có khuyӃt tұt.
2.3. Các khuyӃt tұt bên trong: khuyӃt tұt bên trong là nhӳng loҥi khuyӃt tұt mà không
ÿѭӧc phát hiӋn khi quan sát bӅ ngoài các chi tiêt, vұt hàn. Dҥng, ÿһc trѭng, ÿӏnh
hѭӟng và kích thѭӟc các khuyӃt tұt trong phө thuӝc vào phѭѫng pháp hàn
2.3.1. Nӭt và các biӃn thӇ cӫa chúng.
Nӭt là sӵ phá hӫy cөc bӝ liên kӃt
hàn dѭӟi dҥng ÿѭӡng (h7NK),
ÿѭӧc xem là nguy hiӇm nhҩt.
Chúng xuҩt hiӋn trong kim loҥi
mӕi hàn và kim loҥi cѫ bҧn do sӵ
phát triӇn cӫa ӭng suҩt riêng vì:
x Co ngót và sӵ biӃn ÿәi tә chӭc hay thay ÿәi thӇ tích khi kim loҥi chuyӇn tӯ
trҥng thái lӓng sang trҥng thái ÿһc.
x NhiӋt ÿӝ phân bӕ không ÿӅu khi nung nóng và làm nguӝi vұt hàn.
x Hàn chi tiӃt tӯ thép hӧp kim kӃt cҩu có biên dҥng phӭc tҥp.
x Tӕc ÿӝ nguӝi nhanh khi hàn các lӑai thép ÿѭӧc tôi ngoài không khí.
x TiӃn hành hàn ӣ nhiӋt ÿӝ thҩp, giҧm tính dҿo cӫa kim loҥi.
x Kim loҥi cѫ bҧn và kim loҥi bә sung chӭa nhiӅu phôtpho, lѭu huǤnh.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Trong liên kӃt hàn có mһt các khuyӃt tұt khác gây tұp trung ӭng suҩt.
Theo nhiӋt ÿӝ xuҩt hiӋn nӭt khi hàn thép có thӇ chia ra:
x Nӭt nóng ÿѭӧc tҥo nên trong quá trình ÿông ÿһc kim loҥi ӣ nhiӋt ÿӝ 1100 oC -
1300 oC, vì tính dҿo cӫa kim loҥi giҧm mҥnh và phát triӇn biӃn dҥng kéo.
x Nӭt nguӝi ÿѭӧc tҥo nên do chuyӇn biӃn pha, dүn ÿӃn giҧm ÿӝ bӅn cӫa kim loҥi;
mһt khác do ҧnh hѭӣng cӫa ӭng suҩt hàn. Nӭt nguӝi xuҩt hiӋn cҧ trong giai
ÿoҥn nguӝi hoàn toàn cNJng nhѭ trong trong thӡi gian ӫ nhiӋt sau hàn.
Tùy thuӝc vào sӵ phân bӕ tѭѫng ÿӕi theo tâm ÿѭӡng hàn có nӭt dӑc, nӭt ngang, nӭt
sao; theo phân bӕ ӣ liên kӃt hàn có nӭt tҥi kim loҥi mӕi hàn, nӭt tҥi kim loҥi cѫ bҧn,
nӭt dѭӟi ÿѭӡng hàn hoһc nӭt tҥi vùng ҧnh hѭӣng nhiӋt.
Tùy thuӝc vào ÿһc trѭng cӫa ӭng suҩt (kéo hay nén) xuҩt hiӋn trong các phҫn tӱ cӫa
kӃt cҩu hàn, nӭt có thӇ là kín- khó quan sát (trong các phҫn tӱ chӏu nén) hoһc là hӣ-
dӉ thҩy (trong các phҫn tӱ chӏu kéo)
2.3.2. Rӛ trong mӕi hàn là nhӳng bӑt khí có hình dáng khác nhau (thѭӡng là hình cҫu)
Các bӑt khí xuҩt hiӋn do các phҧn ӭng sinh khí trong khӕi kim loҥi và khi kim loҥi
ÿông ÿһc nhanh nó “giam” các bӑt khí lҥi. Khi hàn thép nguӗn sinh khí chӫ yӃu là
do phҧn ӭng cháy giӳa cacbon vӟi oxy trong vNJng hàn tҥo ra khí CO không hòa tan
trong kim loҥi. Rӛ làm giҧm ÿӝ bӅn và ÿӝ mӏn chһt cӫa mӕi hàn.
Các bӑt khí xuҩt hiӋn nhanh chóng phát triӇn nhӡ khuӃch tán, hòa tan trong kim
loҥi lӓng trѭӟc tiên phҧi kӇ ÿӃn hydro. Ngoài ra các chҩt gây ra rӛ khi hàn là nitѫ,
hѫi nѭӟc, cacbonic và metan. Khi nguӝi nӗng ÿӝ khí trong kim loҥi giҧm và mӝt
phҫn có xu hѭӟng thoát ra ngoài khí quyӇn.
Trong mӕi hàn sӵ phân bӕ rӛ có thӇ ÿӅu theo toàn bӝ thӇ tích (h.10aNM), theo
dҥng chuӛi dӑc mӕi hàn (h.10v), theo nhóm tích tө lҥi (h.10b), hoһc riêng biӋt.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Theo tiӃt diӋn rӛ có thӇ nҵm ӣ phҫn cѫ bҧn, theo ÿѭӡng hӧp kim hóa cӫa kim loҥi
nóng chҧy vӟi kim loҥi cѫ bҧn; có khi nҵm ӣ toàn bӝ tiӃt diӋn hàn.
Rӛ ÿӅu thѭӡng xuҩt hiӋn khi các yӃu tӕ tác ÿӝng әn ÿӏnh: các bӅ mһt vұt hàn bӏ
bҭn (gӍ, dҫu mӥ...), chҩt lѭӧng ÿiӋn cӵc thҩp, thuӕc hàn ҭm...
Rӛ theo nhóm tích tө khi bӏ bҭn cөc bӝ hoһc sai vӟi chӃ ÿӝ hàn ÿã cho (hӗ quang
tҳt, chiӅu dài hӗ quang tăng, khi bҳt ÿҫu hàn, gһp miӋng hàn, bong lӟp thuӕc bӑc).
Rӛ nҵm dӑc thành chuӛi ÿѭӧc tҥo thành trong ÿiӅu kiӋn khi các chҩt khí thâm
nhұp theo toàn bӝ ÿѭӡng hàn (khi hàn ÿҳp, ÿiӋn cӵc hàn kém chҩt lѭӧng, có gӍ, khi
hút không khí qua khe hӣ giӳa các mép hàn).
Rӛ ÿѫn ÿѭӧc tҥo thành trong trѭӡng hӧp sai lӋch vӟi chӃ ÿӝ hàn trong nhҩt thӡi.
Rӛ khí xuҩt hiӋn nhiӅu nhҩt khi hàn nhôm, hӧp kim titan, trong thép thì ít hѫn. Rӛ
khí có dҥng hình cҫu (có ÿѭӡng kính tӯ vài chөc micromet ÿӃn 2-3 mm) nӃu chúng
không kèm theo màng oxide và không ngҩu. Rӛ mà cùng vӟi màng oxide không có
hình dҥng hình hӑc cӕ ÿӏnh. Các màng oxide thѭӡng hӧp lҥi vӟi rӛ thoát lên bӅ mһt
nóng chҧy. Trong mӕi hàn thép cacbon ÿa sӕ rӛ có dҥng ӕng.
Các nguyên nhân chính tҥo thành rӛ khí trong mӕi hàn:
x Hàm lѭӧng cacbon trong kim loҥi cѫ bҧn và kim loҥi bә sung cao.
x Ĉӝ ҭm cao ӣ ÿiӋn cӵc, thuӕc hàn hoһc khí hұu.
x Có các chҩt hӗ hoһc các thành phҫn hӳu cѫ khác mà khi phân hӫy có thӇ làm
bão hòa CO hoһc H2 vào kim loҥi mӕi hàn.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Làm sҥch gӍ, sѫn, dҫu mӥ chѭa tӕt.
x Tӕc ÿӝ hàn lӟn, vNJng hàn nguӝi nhanh.
Rӛ cNJng có thӇ ÿѭӧc hình thành trong quá trình co ngót khi ÿông ÿһc (ÿѭӧc gӑi là
rӛ co).
2.3.3. Lүn (ngұm) xӍ và màng oxide thѭӡng xuҩt hiӋn do làm sҥch vҧy và gӍ không tӕt trên
mép hàn, chӫ yӃu khi hàn nhiӅu lӟp. XӍ là các tҥp chҩt phi kim loҥi không kӏp nәi lên
bӅ mһt mӕi hàn khi ÿông ÿһc (h1.4.KKS).
Khi hàn bҵng que hàn có lӟp
thuӕc bӑc ÿӫ dày sinh ra nhiӅu xӍ, nhѭng
kim loҥi nóng chҧy ӣ trҥng thái lӓng lâu hѫn
và xӍ phi kim loҥi nhҽ có ÿӫ thӡi gian nәi
lên.
Kích thѭӟc xӍ khác nhau tӯ tӃ vi ÿӃn giӑt vài
milimet. Theo hình dáng có xӍ hình cҫu, hình kim, phҷng, trҧi ra theo dҥng màng, hình
khӕi tiӃp giáp vӟi kim loҥi nóng chҧy. Khi kích thѭӟc xӍ lӟn hoһc có dҥng nhӑn dӉ gây
nên tұp trung ӭng suҩt làm giҧm ÿӝ bӅn cӫa kӃt cҩu. NӃu lүn xӍ tӃ vi dѭӟi dҥng phôtphid,
nitride, sulphide, cùng tinh hӧp kim nhҽ, oxide sҳt sӁ làm giҧm ÿӝ dҿo mӕi hàn. Lүn xӍ
dҥng cҫu nhӓ thѭӡng ít nguy hiӇm hѫn.
Trong nhӳng ÿiӅu kiӋn nhҩt ÿӏnh lүn xӍ sӁ gây ra nӭt. ĈiӅu này ÿѭӧc giҧi thích là trong
quá trình nung nóng và làm nguӝi, hӋ sӕ giãn nӣ nhiӋt cӫa xӍ và kim loҥi khác nhau
nhiӅu gây nên ӭng suҩt nhiӋt khá lӟn dӉ phát sinh ra nӭt trong kim loҥi mӕi hàn.
Lүn oxide có thӇ xuҩt hiӋn ӣ tҩt cҧ các dҥng hàn. Khi hàn hӧp kim nhôm chúng có dҥng
lӟp mӓng hình thù tùy ý. Ҧnh hѭӣng cӫa màng oxide ÿӃn cѫ tính mӕi hàn có khi còn
mҥnh hӟn so vӟi rӛ, lүn xӍ hoһc lүn kim loҥi.
Nguyên nhân gây ra lүn (ngұm) xӍ và màng oxide:
x BӅ mһt mӕi hàn bҭn có gӍ, dҫu mӥ, sѫn.
x Làm sҥch xӍ sau mӛi lѭӧt hàn không tӕt.
x VNJng hàn nguӝi nhanh.
x XӍ chҳc khó nóng chҧy.
x Thuӕc bӑc que hàn không tӕt
x Tay nghӅ thӧ hàn không cao...
2.3.4. Lүn kim loҥi xuҩt hiӋn khi hàn hӗ quang bҵng ÿiӋn cӵc không nóng chҧy trong môi
trѭӡng khí bҧo vӋ và thѭӡng lүn các phҫn tӱ volfram. Trong khi hàn hӗ quang mҩt
әn ÿӏnh tӭc thӡi và xuҩt hiӋn cҧ lүn volfram cùng màng oxide. Lүn volfram có thӇ
nҵm trong mӕi hàn hoһc trên bӅ mһt có dҥng giӑt bҳn tóe. Khi volfram vào vNJng hàn
do nһng nên nó thѭӡng chìm xuӕng ÿáy. Lүn volfram ÿѭӧc tҥo nên ӣ chӛ hӗ quang
tҳt, khi ÿó volfram lҳng xuӕng ÿáy chӛ lõm, nѫi ÿó thѭӡng hình thành nӭt.
Lүn volfram ÿѭӧc chia ra làm lүn riêng lҿ và lүn theo nhóm. Kích thѭӟc ÿѭӡng kính
lүn ÿѫn lҿ 0,4 – 3,2 mm. Lүn volfram tұp trung ÿѭӧc tính theo kích thѭӟc nhóm là
tұp hӧp các lүn lүn riêng lҿ.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
2.3.5. Không ngҩu là nhӳng bҩt
liên tөc ÿáng kӇ (mӣ ra)
không có sӵ liên kӃt cҩu trúc
tҥi giao diӋn giӳa kim loҥi cѫ
bҧn và kim loҥi mӕi hàn hoһc
giӳa các lѭӧt hàn (h.1.5a)(h.8
NM).
Không ngҩu xuҩt hiӋn trong các trѭӡng hӧp, khi kim loҥi nóng chҧy gһp phҧi chӛ
kim loҥi cѫ bҧn không nóng chҧy. Tҥi giao diӋn cӫa kim loҥi nóng chҧy và kim loҥi
cѫ bҧn hình thành lӟp màng oxide ngăn, giҧm ÿӝ bӅn liên kӃt giӳa chúng.
Nét ÿһc trѭng cӫa không ngҩu ӣ chӛ nó kӃt thúc trong mӕi hàn bҵng các nhánh sӧi
nhӓ nhѭ là nӭt.
Trong các mӕi hàn hӧp kim nhôm, không ngҩu rҩt hay kèm theo màng oxide và rӛ.
Khi hàn thép bҵng tay hoһc tӵ ÿӝng dѭӟi lӟp thuӕc, không ngҩu ÿѭӧc ÿiӅn ÿҫy bҵng
xӍ. So sánh các nhánh sӧi vӟi nӭt vӅ sӵ phân bӕ và hình dáng trong tiӃt diӋn mӕi hàn
không phát hiӋn ÿѭӧc sӵ khác nhau ÿáng kӇ.
Nguyên nhân tҥo ra không ngҩu:
x NhiӋt lѭӧng cӫa hӗ quang không ÿӫ (cѭӡng ÿӝ dòng nhӓ, hӗ quang quá dài
hoһc quá ngҳn).
x ĈiӋn cӵc làm tӯ vұt liӋu dӉ chҧy hѫn so vӟi kim loҥi cѫ bҧn.
x Tӕc ÿӝ hàn nhanh quá khiӃn mép hàn không kӏp nóng chҧy.
x ĈiӋn cӵc lӋch nhiӅu vӅ mӝt mép, khi ÿó kim loҥi chҧy vӅ phía kia không ÿӫ
nhiӋt
x Khe hӣ và góc vát nhӓ khiӃn cho kim loҥi cѫ bҧn khó nóng chҧy.
x Làm sҥch gӍ, sѫn, dҫu mӥ và các chҩt bҭn khác không ÿѭӧc tӕt.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Phân tán hoһc thәi lӋch hӗ quang dѭӟi ҧnh hѭӣng cӫa tӯ trѭӡng, nhҩt là khi
hàn bҵng dòng ÿiӋn mӝt chiӅu, cӝt hӗ quang hѭӟng vào mӝt chӛ nhѭng kim
loҥi lӓng lҥi chҧy ӣ chӛ khác.
x Thuӕc hàn bӏ kҽt vào khe hӣ giӳa các mép có vát hoһc không vát.
x XӍ không bong hӃt khi hàn nhiӅu lӟp, lӟp sau chӗng lên lӟp trѭӟc.
x Vұt liӋu cѫ bҧn không phù hӧp vӟi vұt liӋu hàn (dây hàn, que hàn, thuӕc...)
x ThiӃt bӏ hàn không thӓa mãn – cѭӡng ÿӝ và ÿiӋn áp hӗ quang dao ÿӝng trong
khi hàn.
x Bұc thӧ hàn thҩp.
Không ngҩu là mӝt trong nhӳng khuyӃt tұt nguy hiӇm nhҩt, nó làm giҧm khҧ năng
chӏu tҧi cӫa liên kӃt ÿһc biӋt khi chӏu tҧi trӑng rung ÿӝng hay va ÿұp.
2.3.6. Không thҩu là nhӳng bҩt liên tөc do kim loҥi không ÿѭӧc ÿiӅn ÿҫy vào nhӳng
khoang, ngách trong tiӃt diӋn hoһc chân mӕi hàn, hoһc khi chiӅu sâu chҧy không ÿӫ.
Tҥi chӛ ÿó sӁ có khoҧng trӕng. Nguyên nhân là do khe hӣ ÿáy nhӓ, ÿiӋn cӵc quá lӟn,
cѭӡng ÿӝ dòng ÿiӋn nhӓ, tӕc ÿӝ hàn nhanh, vát mép không thích hӧp. Không thҩu
làm yӃu tiӃt diӋn làm viӋc, gây tұp trung ӭng suҩt trong mӕi hàn. Không thҩu có thӇ
ÿѭӧc khҳc phөc bҵng:
x Tăng nguӗn nhiӋt.
x Giҧm tӕc ÿӝ hàn
x Thay ÿәi liên kӃt.
x Chҳc chҳn rҵng gá lҳp chính xác.
M̿c dù hàn h͛ quang nóng ch̫y bao g͛m các quá trình hàn ÿ˱ͫc s͵ dͭng r͡ng rãi
nh̭t, nh˱ng các quá trình hàn khác cNJng ph̫i ÿ̫m b̫o ch̭t l˱ͫng hàn. Vì th͇ c̯n
ph̫i tìm hi͋u v͉ các lo̩i khuy͇t t̵t trong các quá trình khác.
2.4. KhuyӃt tұt khi hàn ÿiӇm:
2.4.1. KhuyӃt tұt ngoài cѫ bҧn khi hàn ÿiӇm: nӭt ngoài
(h.13NM); cháy thӫng; tóe ra ngoài; không dính;
trên bӅ mһt hình thành tә chӭc ÿúc; ÿӭt gãy kim loҥi
ӣ mép liên kӃt; phá hӫy tính liên tөc tҥi vӃt lõm cӫa
ÿiӋn cӵc; bӅ mһt ÿiӇm hàn trӣ nên sүm màu. Nguyên
nhân tҥo nên các khuyӃt tұt:
x Giá trӏ hoһc chiӅu dài xung cӫa dòng hàn lӟn
x Lӵc ép cӫa ÿiӋn cӵc nhӓ, ÿһt lӵc chұm.
x Chuҭn bӏ bӅ mһt vұt hàn không tӕt, bҭn.
x ĈiӋn cӵc bӏ bҭn, bӅ mһt tiӃp xúc cӫa ÿiӋn
cӵc mòn không ÿӅu, mài lҥi không ÿúng
hình dáng.
x Vұt hàn và ÿiӋn cӵc bӏ nghiêng.
x Các ÿiӋn cӵc chѭa kӏp nguӝi.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
2.4.2. KhuyӃt tұt bên trong:
Không ngҩu (h.14NM)– không có vùng ÿúc chҧy hòa lүn liên kӃt các phҫn tӱ kӃt cҩu hàn;
rӛ, nӭt bên trong; tóe ra bên trong kim loҥi (h.15NM); phân bӕ không ÿӕi xӭng nhân hàn;
chҧy ra quá nhiӅu- hѫn 80% chiӅu dày tҩm hàn. Nguyên nhân tҥo nên khuyӃt tұt trong:
x Giá trӏ cӫa cѭӡng ÿӝ dòng hàn
hoһc xung chѭa ÿӫ.
x Dòng mҥch rӁ
x DiӋn tích bӅ mһt làm viӋc cӫa
ÿiӋn cӵc tăng.
x ĈiӋn trӣ tiӃp xúc không әn ÿӏnh
do bӅ mһt vұt hàn chuҭn bӏ chѭa
tӕt.
x Lӵc ép cӫa ÿiӋn cӵc nhӓ, ÿһt lӵc ép sӟm.
x ĈiӇm hàn dӏch ÿӃn ngoài rìa.
x Hàn vұt liӋu có thành phҫn hóa hӑc khác nhau.
x Vұt hàn có chiӅu dày khác nhau.
2.5. KhuyӃt tұt khi hàn vҧy
Các khuyӃt tұt khi hàn vҧy có thӇ ÿѭӧc chia thành ba nhóm: khuyӃt tұt phôi và gá
lҳp; khuyӃt tұt mӕi hàn vҧy; khuyӃt tұt cӫa sҧn phҭm hàn.
ĈӇ ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng kӃt cҩu hàn vҧy ÿҫu tiên phҧi ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng chӃ tҥo
và gá lҳp phôi. Khi gá lҳp chú ý xác ÿӏnh khe hӣ cҫn thiӃt và kҽp các phҫn tӱ hàn
chính xác. Sau khi ÿҳp và kҽp chһt vҧy hàn, vұt hàn ÿѭӧc ÿһt vào trong ÿӗ gá ÿӇ ÿҧm
bҧo vҧy hàn chҧy hoàn toàn xâm nhұp vào khe hӣ và làm kӃt cҩu ít bӏ cong vênh
nhҩt.
KhuyӃt tұt ÿһc trѭng cӫa gá lҳp là khe hӣ giӳa các bӅ mһt liên kӃt không ÿӅu; các
phҫn tӱ hàn bӏ xê dӏch. Nhӳng khuyӃt tұt này xuҩt hiӋn do phôi không ÿѭӧc gia công
chính xác; kҽp chһt phôi sau khi ÿӏnh vӏ làm phôi bӏ dӏch chuyӇn; không có ÿӗ gá
ÿҧm bҧo cӕ ÿӏnh phôi ÿáng tin cұy.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Các khuyӃt tұt ÿiӇn hình cӫa liên kӃt hàn vҧy
(h.16,17NM): không ngҩu – vҧy hàn nóng
chҧy ÿiӅn ÿҫy vào khe hӣ không lên tөc và
cNJng không có sӵ liên kӃt giӳa vҧy hàn vӟi
kim loҥi cѫ bҧn; nӭt; rӛ; lүn xӍ và thuӕc hàn.
Không ngҩu xuҩt hiӋn do vҧy hàn chҧy
không thҩm ѭӟt vӟi kim loҥi ÿѭӧc hàn. ĈӇ
tránh nhӳng chӛ không ngҩu cҫn phҧi tҭy
sҥch màng oxide và ÿҧm bҧo khe hӣ. Sӵ có
mһt cӫa tҥp chҩt có hҥi trong vҧy hàn ҧnh
hѭӣng xҩu ÿӃn chҩt lѭӧng ÿiӅn ÿҫy khe hӣ.
Tính chҧy loãng cӫa vҧy hàn giҧm
mҥnh khi lүn các oxide.
Nӭt trong mӕi hàn vҧy có thӇ xuҩt
hiӋn dѭӟi tác ÿӝng cӫa ӭng suҩt
riêng trong kim loҥi cѫ bҧn hoһc do
rung ÿӝng cӫa kӃt cҩu trong quá
trình hàn, khi vҧy hàn ÿѭӧc kӃt tinh
mà không ÿӫ bӅn. Sӵ tҥo thành nӭt
chӫ yӃu ӣ các mӕi hàn dùng vҧy hàn
có khoҧng kӃt tinh rӝng.
Nӭt ÿѭӧc chia ra làm nӭt nóng và
nguӝi. Nӭt nóng ÿѭӧc tҥo thành
trong quá trình kӃt tinh và vҧy hàn
co ngót ӣ nhiӋt ÿӝ cao. Nӭt nguӝi
ÿѭӧc tҥo thành khi nhiӋt ÿӝ ÿӃn
200oC.
Tùy thuӝc vào sӵ phân bӕ, nӭt ÿѭӧc chia ra ba nhóm: trong mӕi hàn vҧy; trong kim
loҥi cѫ bҧn; ӣ chӛ tiӃp xúc cӫa vҧy hàn vӟi kim loҥi cѫ bҧn.
Nӭt trong mӕi hàn vҧy có thӇ xuҩt hiӋn vì co khi kӃt tinh và tҥo nên các rãnh trong
liên kӃt ÿѭӧc hàn chӗng. Nӭt ӣ chӛ tiӃp xúc vҧy hàn vӟi kim loҥi cѫ bҧn có thӇ ÿѭӧc
tҥo nên khi hàn các kim loҥi có tính chҩt lý- hóa khác nhau. KhuyӃt tұt này thѭӡng
gһp nhҩt khi hàn vҧy mҧnh cҳt hӧp kim cӭng (nhѭ T15K6) vӟi thân dao làm tӯ thép
cacbon két cҩu (nhѭ thépC45). Nӭt cNJng có thӇ xuҩt hiӋn khi hàn thép không gӍ
trong trҥng thái ӭng suҩt bҵng vҧy ÿӗng- bҥc.
Trong kim loҥi cѫ bҧn, nӭt nóng và nguӝi xuҩt hiӋn dѭӟi tác ÿӝng cӫa ӭng suҩt
riêng ÿѭӧc hình thành khi gá lҳp, gia nhiӋt, kӃt tinh kim loҥi mӕi hàn và làm nguӝi
liên kӃt hàn vҧy, cNJng nhѭ dѭӟi tác dөng cӫa vҧy hàn nóng chҧy. Sӵ xuҩt hiӋn nӭt
cNJng có thӇ do vҧy hàn thâm nhұp theo biên giӟi hҥt cӫa kim loҥi cѫ bҧn, làm yӃu ÿi
sӵ liên kӃt giӳa chúng. Khi có ӭng suҩt riêng hoһc tҧi trӑng ngoài dӉ dүn ÿӃn nӭt.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Sӵ tҥo thành các rӛ nhӓ, kӇ cҧ không ngҩu có thӇ làm thoát khí có trong vҧy hàn và
thuӕc hàn. Khi vҧy hàn nóng chҧy thâm nhұp không ÿӫ hoһc khe hӣ lӟn quá cNJng
thúc ÿҭy xuҩt hiӋn rӛ co và không ngҩu. Lӟp hút ҭm trong thuӕc và vҧy hàn cNJng tҥo
nên rӛ, không ngҩu.
Lүn xӍ trong mӕi hàn là do chuҭn bӏ bӅ mһt các phҫn tӱ liên kӃt trѭӟc khi hàn chѭa
tӕt hoһc bӏ bҭn, cNJng nhѭ giӳ nhiӋt lâu khi hàn làm thuӕc hàn tác dөng vӟi kim loҥi
cѫ bҧn chuyӇn thành xӍ khó chҧy. Ngӑn lӱa thӯa oxy cNJng gây nên lүn xӍ.
KhuyӃt tұt cӫa sҧn phҭm sau khi hàn vҧy là biӃn dҥng, cong vênh do gia nhiӋt và
làm nguӝi không ÿӅu trong quá trình hàn, cNJng nhѭ gá ÿһt không ÿúng.
Phân tích các khuy͇t t̵t và nguyên nhân phát sinh trong quá trình hàn, có th͋ kh̻ng
ÿ͓nh ÿ˱ͫc r̹ng ÿ͋ ngăn vi͏c t̩o thành khuy͇t t̵t ÿ̯u tiên ph̫i tuân thͯ nghiêm ng̿t
quá trình công ngh͏ hàn và ph̫i ki͋m tra ch̭t l˱ͫng trong quá trình s̫n xṷt.
3. Ҧnh hѭӣng cӫa khuyӃt tұt ÿӃn cѫ tính cӫa liên kӃt hàn
3.1. Ҧnh hѭӣng chung
Các khuyӃt tұt trong kӃt cҩu hàn tӵ nó không xác ÿӏnh ÿѭӧc viӋc mҩt khҧ năng làm
viӋc cӫa kӃt cҩu. Mӭc ÿӝ nguy hiӇm cӫa khuyӃt tұt cùng vӟi ҧnh hѭӣng các ÿһc tính
(kiӇu, dҥng, kích thѭӟc...) phө thuӝc chӫ yӃu vào các yӃu tӕ kӃt cҩu và sӱ dөng.
Tính chҩt cӫa Dҿo hay giòn. Có khuynh hѭӟng tҥo thành nӭt. Khҧ năng
vұt liӋu khӱ ӭng suҩt. Làm chұm vӃt nӭt...
Cҩu tҥo liên kӃt Hàn góc hay giáp mӕi. YӃu tӕ tӍ lӋ
Sѫ ÿӗ chӏu tҧi Mӕi hàn chӏu tҧi hay không. Trҥng thái ӭng suҩt ÿѭӡng, mһt,
khӕi. Ӭng suҩt dѭ
Mӭc ÿӝ tұp KӃt cҩu (rãnh xҿ, chiӅu dày khác nhau...)
trung ӭng suҩt Công nghӋ (cong vênh, lӋch mép, vҧy...)
Dҥng tҧi trӑng Tƭnh, ÿӝng, rung, chu kǤ nhӓ...
Ăn mòn cӫa môi Trung tính, ăn mòn yӃu, mҥnh
trѭӡng
Tác ÿӝng nhiӋt NhiӋt ÿӝ cao hoһc thҩp, tác ÿӝng chu kǤ
Xác suҩt và Ĉһc trѭng quá tҧi. Nguy cѫ tai nҥn
nguy cѫ hӓng
Do ÿiӅu kiӋn làm viӋc cӫa liên kӃt hàn, vҩn ÿӅ vӅ ҧnh hѭӣng cӫa khuyӃt tұt ÿӃn cѫ
tính cӫa mӕi hàn rҩt ÿѭӧc quan tâm. ĈӇ ÿánh giá ҧnh hѭӣng này cҫn phҧi biӃt ÿӝ
nhҥy cҧm cӫa kim loҥi mӕi hàn ÿӕi vӟi khuyӃt tұt, nhӳng bҩt liên tөc có hình dҥng
khác nhau – mӭc ÿӝ tұp trung ӭng suҩt.
Ĉӝ nhҥy cӫa liên kӃt hàn ÿӕi vӟi các khuyӃt tұt - mӭc ÿӝ giҧm ÿһc trѭng cѫ hӑc
cӫa mӕi hàn tҥi vùng khuyӃt tұt so vӟi vӟi mӕi hàn không khuyӃt tұt – phө thuӝc vào
nhiӅu yӃu tӕ: kiӇu, sӵ phân bӕ và kích thѭӟc khuyӃt tұt, tính chҩt kim loҥi, dҥng tҧi
trӑng, ÿiӅu kiӋn sӱ dөng. TiӃp theo ɫҫn phân biӋt ÿӝ nhҥy ÿӕi vӟi khuyӃt tұt khi chӏu
tҧi trӑng tƭnh và ÿӝng.
Vӟi tҧi trӑng tƭnh tiêu chí ÿӝ nhҥy ÿӕi vӟi khuyӃt tұt thѭӡng ÿѭӧc hiӇu nhѭ là ÿӝ bӅn
cӫa liên kӃt hàn có khuyӃt tұt ÿӕi vӟi liên kӃt không khuyӃt tұt. Tiêu chí cӫa ÿӝ nhҥy
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
ÿӕi vӟi khuyӃt tұt khi tҧi trӑng ÿӝng là hӋ sӕ tұp trung hiӋu quҧ - tӍ sӕ giӟi hҥn mӓi
cӫa liên kӃt hàn khi không có khuyӃt tұt vӟi có khuyӃt tұt.
3.2. Ҧnh hѭӣng cӫa nӭt
Tҩt cҧ các liên kӃt hàn cӫa kim loҥi và hӧp kim ÿӅu rҩt nhҥy cҧm vӟi nӭt. Thӵc tӃ
làm viӋc cho thҩy rҵng nӭt (dù rҩt nhӓ) là khuyӃt tұt nguy hiӇm nhҩt cӫa liên kӃt hàn.
Nӭt làm giҧm mҥnh ÿӝ bӅn mӓi hoһc khҧ năng chӏu tҧi trӑng ÿӝng. Do ÿó nӃu ÿã
xuҩt hiӋn nӭt thì bҳt buӝc phҧi sӱa (mài phá, hàn ÿҳp). Các mӕi hàn sӱa nӭt ӣ các chi
tiӃt, sҧn phҭm phҧi theo công nghӋ ÿһc biӋt ÿҧm bҧo ÿӝ tin cұy.
3.3. Ҧnh hѭӣng cӫa không ngҩu
3.3.1. Ĉӝ bӅn tƭnh: Các thӱ nghiӋm so sánh các liên kӃt hàn cho phép rút ra kӃt luұn sau:
x Liên kӃt hàn thép cacbon thҩp và thép không gӍ austenite không bӏ ҧnh hѭӣng
nhiӅu do không ngҩu. Quan hӋ giӳa chiӅu sâu không ngҩu vӟi ÿӝ giҧm khҧ năng
tҧi theo bұc nhҩt.
x Các loҥi thép bӅn nóng 30CrMnSiNiA, hӧp kim nhôm biӃn dҥng Ⱦ16T (2024-
T4) và AMɝ-6 có ÿӝ bӅn cӫa mӕi hàn nhӓ hѫn ÿӝ bӅn kim loҥi cѫ bҧn. Khi tăng
chiӅu sâu không ngҩu thì khҧ năng tҧi giҧm nhѭng không tuyӃn tính.
x Hàn gia cӕ chӛ không ngҩu ÿӇ tăng khҧ năng chӏu tҧi tƭnh chӍ có tác dөng ӣ
nhiӋt ÿӝ thѭӡng, khi nhiӋt ÿӝ thҩp (to | -40oC) ÿӝ bӅn tƭnh cNJng nhѭ ÿӝ dҿo cӫa
liên kӃt giҧm mҥnh.
x Không ngҩu ӣ giӳa mӕi hàn không chӍ làm yӃu tiӃt diӋn chӏu lӵc mà còn là nѫi
tұp trung ӭng suҩt.
x ChiӅu dày vұt hàn càng lӟn thì ÿӝ nhҥy ÿӕi vӟi không ngҩu tăng nhanh hѫn.
x Khi hàn giáp mӕi chӳ V không ngҩu dѭӟi chân làm giҧm ÿӝ bӅn tƭnh nhiӅu
hѫn so vӟi không ngҩu ӣ giӳa mӕi hàn.
x Không ngҩu ӣ tâm mӕi hàn vát mép chӳ X ít nguy hiӇm hѫn không ngҩu ӣ
tâm mӕi hàn chӳ V.
x Trong miӅn không ngҩu tính dҿo giҧm mҥnh. Không ngҩu kìm hãm sӵ phát
triӇn biӃn dҥng dҿo kim loҥi và làm tăng khuynh hѭӟng phá hӫy giòn liên kӃt.
x Khi chӏu kéo toàn bӝ biӃn dҥng dҿo tұp trung cách chӛ không ngҩu 1- 1,5 mm
ÿӕi vӟi hàn giáp mӕi không vát mép. BiӃn dҥng dҿo không lan truyӅn trên toàn
chiӅu dài mүu, khi vùng không ngҩu sâu quá 15% chiӅu dày mүu.
x Sӵ tұp trung biӃn dҥng lӟn và giҧm tính dҿo cөc bӝ tҥi vùng không ngҩu ӣ
giӳa mӕi hàn dùng làm chӍ sӕ giҧm khҧ năng biӃn dҥng cӫa liên kӃt hàn giáp mӕi
so vӟi mүu ngҩu hoàn toàn, vì không phҧi tҩt cҧ kim loҥi nóng chҧy tham gia biӃn
dҥng mà chӍ có vùng nhӓ không ngҩu.
3.3.2. Ĉӝ bӅn khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi
Tiêu chí ÿҫu tiên ÿӇ ÿánh giá sӭc bӅn liên kӃt hàn khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi là
giӟi hҥn mӓi cӫa kim loҥi cѫ bҧn. Khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi liên kӃt hàn có ÿӝ nhҥy
ÿӕi vӟi không ngҩu khác nhau phө thuӝc vào tính chҩt cӫa kim loҥi cѫ bҧn, kim loҥi
bә sung và công nghӋ hàn.
x Không ngҩu làm giҧm giӟi hҥn mӓi cNJng nhѭ rãnh khía.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Không ngҩu nhӓ gҫn bӅ mһt kim loҥi cѫ bҧn làm giҧm mҥnh giӟi hҥn mӓi.
x ViӋc tăng tiӃp theo kích thѭӟc không ngҩu sӁ làm giҧm giӟi hҥn mӓi tӍ lӋ vӟi
sӵ giҧm diӋn tích tiӃt diӋn mӕi hàn.
x Khi chӏu tҧi trӑng uӕn rung ÿӝng chӛ không ngҩu gҫn bӅ mһt chӏu kéo nén sӁ
giҧm mҥnh giӟi hҥn mӓi cӫa liên kӃt hàn.
x Khi thӱ uӕn thép cacbon thҩp ÿӇ hàn lò hѫi ÿã sӱ dөng 10 năm, thҩy rҵng các
khuyӃt tұt ngoài dҥng rãnh cҳt, lӋch mép, chҧy loang sӁ làm giӟi hҥn mӓi giҧm
mҥnh hѫn nhiӅu so vӟi khuyӃt tұt bên trong. NӃu không bӏ ăn mòn thì không
ngҩu sӁ làm giҧm giӟi hҥn mӓi mҥnh hѫn so vӟi rӛ hoһc lүn xӍ.
3.3.3. Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng tƭnh lһp lҥi
Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng thay ÿәi cNJng phө thuӝc vào tҫn sӕ ÿһt tҧi; tҫn sӕ thҩp
(vài lҫn ÿһt tҧi trong mӝt phút), ÿӝ bӅn lӟn hѫn tҫn sӕ cao (khoҧng 1000 lҫn chҩt tҧi
trong mӝt phút). ĈiӅu này ÿѭӧc giҧi thích rҵng biӃn dҥng dҿo sau giai ÿoҥn chӏu tҧi
vӟi tҫn sӕ cao không kӏp ÿҥt ÿѭӧc giá trӏ bҵng biӃn dҥng dҿo cөc bӝ vӟi tҫn sӕ thҩp,
tӭc là sau mӛi chu kǤ chӏu tҧi tҫn sӕ thҩp biӃn dҥng dҿo ÿѭӧc tích lNJy nhiӅu hѫn mӛi
chu kǤ tҫn sӕ cao. Do ÿó sӕ chu kǤ tҧi trӑng cҫn thiӃt ÿӇ sӱ dөng toàn bӝ khҧ năng
cӫa vұt liӋu chӏu biӃn dҥng vӟi tҫn sӕ thҩp lҥi nhӓ hѫn vӟi tҫn sӕ cao.
Phân tích kӃt quҧ thӱ nghiӋm thҩy rҵng mӕi hàn thép không gӍ có ÿӝ nhҥy ÿӕi
vӟi khuyӃt tұt lӟn không chӍ khi mӓi mà còn cҧ khi tҧi trӑng tƭnh lһp lҥi. Có thӇ thҩy
rҵng giӟi hҥn mӓi tƭnh không giҧm tuyӃn tính khi tăng chiӅu sâu không ngҩu.
3.3.4. Ĉӝ dai va ÿұp
Khi thӱ ӣ mӕi hàn không ngҩu chӍ ra rҵng ÿӝ dai va ÿұp giҧm nhanh hѫn viӋc tăng
chiӅu sâu không ngҩu. Các mүu hàn có hình dáng không ngҩu dҥng rãnh khía có ÿӝ
dai va ÿұp thҩp hѫn nhiӅu so vӟi các rãnh tiӃt diӋn vuông hay tam giác. Ĉӝ nhҥy cӫa
mӕi hàn ÿӕi vӟi không ngҩu phө thuӝc vào chiӅu sâu không ngҩu, nhiӋt ÿӝ, nhiӋt
luyӋn, biӃn cӭng.
Ĉӝ nhҥy cӫa liên kӃt hàn ÿӕi vӟi không ngҩu nhѭ là yӃu tӕ tұp trung ӭng suҩt ÿѭӧc
xác ÿӏnh không chӍ bӣi tính dҿo cӫa vұt liӋu mà cҧ ÿһc tính chӏu tҧi.
ĈӇ giҧi quyӃt vҩn ÿӅ vӅ chҩt lѭӧng liên kӃt hàn tiӃp theo cҫn phҧi sӱ dөng các
phѭѫng pháp kiӇm tra không phá hӫy. Vӟi ÿiӅu kiӋn chӏu tҧi ÿã cho, kim loҥi mӕi
hàn có ÿӝ nhҥy cao ÿӕi vӟi không ngҩu hoһc các khuyӃt tұt khác, thì viӋc xác ÿӏnh
chiӅu sâu cӫa nó vô ích, vì thӵc tӃ dù chiӅu sâu không ngҩu lӟn hay nhӓ thì nguy
hiӇm nhѭ nhau. Khi dùng các phѭѫng pháp kiӇm tra không phá hӫy mà phát hiӋn ra
không ngҩu dù nhӓ thì cNJng coi nhѭ là dҩu hiӋu phӃ phҭm, (nhѭng vүn có thӇ sӱ
dөng ÿѭӧc).
3.4. Ҧnh hѭӣng cӫa rӛ
3.4.1. Ĉӝ bӅn tƭnh
Ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn cѫ tính liên kӃt hàn ÿѭӧc ÿánh giá theo ÿӝ nhҥy ÿã cho cӫa
kim loҥi mӕi hàn ÿӕi vӟi khuyӃt tұt này, cNJng phө thuӝc vào h͏ s͙ t̵p trung ͱng sṷt.
Ĉӝ nhҥy cӫa kim loҥi mӕi hàn vӟi rӛ phө thuӝc vào kiӇu rӛ, kích thѭӟc hình hӑc và
ÿһc trѭng phân bӕ trong mӕi hàn. Các rӛ ÿѭӧc chia tѭѫng ӭng thành rӛ ÿѫn (khoҧng
cách giӳa các rӛ lӟn hѫn ba lҫn ÿѭӡng kính lӟn nhҩt), rӛ dҥng chuӛi (các rӛ không lүn
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
nhau vӟi khoҧng cách nhӓ hѫn ÿѭӡng kính), rӛ tұp trung (xӕp co) thѭӡng kèm vӟi
màng oxide. Rӛ ÿѫn hình cҫu thѭӡng có hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt nhӓ nhҩt
Qua phân tích (H.38.NM), thҩy rҵng khi chӏu tҧi trӑng tƭnh ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn
ÿӝ bӅn thӇ hiӋn mӭc ÿӝ giҧm ÿáng kӇ so vӟi khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi.
3.4.2. Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng thay ÿәi
Khi ÿánh giá ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn ÿӝ bӅn liên kӃt hàn làm viӋc vӟi tҧi trӑng thay
ÿәi, hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt gây ra bӣi dҥng cӫa mӕi hàn là các yӃu tӕ xác ÿӏnh. NӃu
hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt do dҥng mӕi hàn lӟn hѫn hӋ sӕ tұp trung ӭng suҩt do rӛ, thì
rӛ không làm giҧm khҧ năng tҧi cӫa liên kӃt hàn
Các kӃt quҧ nghiên cӭu ҧnh hѭӣng cӫa rӛ ÿӃn ÿӝ bӅn tƭnh, ÿӝ dai va ÿұp, góc uӕn và
ÿӝ giãn dài tѭѫng ÿӕi khi hàn giáp mӕi thép cacbon thҩp (Vb =850 MPa) sau khi tôi
và ram ÿѭӧc trình bày trên (h.39.NM)
3.5. Ҧnh hѭӣng cӫa màng oxide, lүn xӍ và lүn volfram
Lӟp màng oxide ҧnh hѭӣng ÿӃn cѫ tính nhiӅu nhҩt. Trong mӕi hàn hӧp kim nhôm
lӟp màng oxide mӓng hình dáng tùy ý ÿѭӧc xem nhѭ là không ngҩu. Mӭc ÿӝ tұp
trung ӭng suҩt cӫa màng oxide cNJng nhѭ không ngҩu.
TiӃp theo lүn xӍ ҧnh hѭӣng mӝt ít ÿӃn cѫ tính. Lүn volfram nӃu không ÿi kèm vӟi
màng oxide thì không gây ҧnh hѭӣng ÿӃn ÿӝ bӅn.
Khi xӍ gây áp lӵc lên thành mӕi hàn sӁ làm tăng ÿӝ bӅn mӓi. ĈiӅu này ÿѭӧc giҧi
thích rҵng xӍ ÿóng vai trò nhѭ vұt thӇ ÿàn hӗi, làm giҧm tұp trung ӭng suҩt.
Ҧnh hѭӣng cӫa lүn volfram ÿӃn giӟi hҥn mӓi tùy thuӝc vào diӋn tích mһt ngoài
mҧnh volfram.
Khi tҧi trӑng thay ÿәi ҧnh hѭӣng cӫa lүn xӍ ÿӃn giӟi hҥn mӓi thӵc chҩt phө thuӝc
vào mӭc ÿӝ tұp trung ӭng suҩt do hình dáng mӕi hàn.
3.6. Ҧnh hѭӣng cӫa hình dáng mӕi hàn
3.6.1. Ĉӝ bӅn tƭnh
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Trong trѭӡng hӧp chӏu tҧi trӑng tƭnh, khi ÿӝ bӅn cӫa mӕi hàn thҩp hѫn ÿӝ bӅn kim
loҥi cѫ bҧn thì gia cӕ mӕi hàn có thӇ là yӃu tӕ tích cӵc. Trong ÿa sӕ các trѭӡng hӧp
không cҫn thiӃt quy ÿӏnh giá trӏ gia cӕ.
Trong liên kӃt hàn ngҩu hoàn toàn thép cacbon thҩp có ÿӝ bӅn mӕi hàn bҵng ÿӝ bӅn
kim loҥi cѫ bҧn, viӋc hàn gia cӕ không làm tӕt hѫn khҧ năng chӏu tҧi cӫa kӃt cҩu. ChӍ
trong liên kӃt có khҧ năng xҧy ra không ngҩu thì hàn gia cӕ các chӛ yӃu khi chӏu tҧi
tƭnh là cҫn thiӃt.
3.6.2. Ĉӝ bӅn khi chӏu tҧi trӑng thay ÿәi
Các kӃt cҩu hàn làm viӋc vӟi tҧi trӑng thay ÿәi, ÿӝ bӅn mӓi giҧm không chӍ do các
khuyӃt tұt công nghӋ (không ngҩu), mà còn do yӃu tӕ hình hӑc nhѭ là hàn gia cӕ. Khi
tҧi trӑng thay ÿәi viӋc gia cӕ không làm tăng mà ngѭӧc lҥi còn làm giҧm giӟi hҥn
mӓi cӫa kӃt cҩu hàn.
Gia cӕ mӕi hàn vӟi kích thѭӟc bҩt kǤ rõ ràng không làm giҧm ÿӝ bӅn tƭnh, tuy
nhiên nó ҧnh hѭӣng mҥnh ÿӃn giӟi hҥn mӓi cӫa liên kӃt. Gia cӕ càng lӟn, tiӃp tөc
làm giҧm góc chuyӇn tiӃp tӯ kim loҥi cѫ bҧn ÿӃn kim loҥi nóng chҧy, càng làm giҧm
giӟi hҥn mӓi.
Nhѭ vұy, hàn gia cӕ có thӇ làm mҩt hӃt các ѭu ÿiӇm nhұn ÿѭӧc tӯ quá trình công
nghӋ làm tăng chҩt lѭӧng kim loҥi nóng chҧy ÿӇ cҧi thiӋn ÿӝ bӅn mӓi.
3.7. Ҧnh hѭӣng cӫa lӋch mép
Khi kéo, liên kӃt hàn giáp mӕi có lӋch mép sӁ gây ra momen uӕn do phѭѫng cӫa lӵc
bӏ lӋch tâm. Tҥi giao diӋn kim loҥi mӕi hàn vӟi kim loҥi cѫ bҧn xuҩt hiӋn ӭng suҩt
vѭӧt quá giá trӏ danh nghƭa.
Mӭc ÿӝ ҧnh hѭӣng cӫa lӋch mép ÿӃn ÿӝ bӅn cӫa liên kӃt giáp mӕi phө thuӝc chӫ
yӃu vào ÿӝ nhҥy cӫa khuyӃt tұt ÿӕi vӟi tұp trung ӭng suҩt, ÿһc trѭng ÿһt lӵc.
Khi hàn thép cacbon thҩp chiӅu dày mӓng (<10 mm), lӋch mép không gây ҧnh
hѭӣng nhiӅu ÿӃn ÿӝ bӅn tƭnh vì kim loҥi mӕi hàn kém nhҥy ÿӕi vӟi tұp trung ӭng
suҩt. NӃu kim loҥi mӕi hàn nhҥy ÿӕi vӟi tұp trung ӭng suҩt nhѭ hӧp kim AMɝ6 thì
ÿӝ bӅn tƭnh khi lӋch mép giҧm ÿi hѫn 25%. Ngoài ra mӭc ÿӝ giҧm ÿӝ bӅn còn phө
thuӝc vào chiӅu dày kim loҥi và công nghӋ hàn.
LӋch mép khi tҧi trӑng thay ÿәi ҧnh hѭӣng ÿáng kӇ ÿӃn giӟi hҥn mӓi cӫa liên kӃt.
Mӭc ÿӝ giҧm giӟi hҥn mӓi phө thuӝc chӫ yӃu vào ÿӝ lӟn lӋch mép và công nghӋ hàn.
3.8. Ҧnh hѭӣng cӫa khuyӃt tұt hàn ÿiӇm
3.8.1. Ĉӝ bӅn tƭnh
Nӭt tҥi nhân mӕi hàn thӵc tӃ không ҧnh hѭӣng ÿӃn ÿӝ bӅn cҳt và xé. Ӭng lӵc cѫ
bҧn tҥi ÿiӇm hàn ÿѭӧc hiӇu là vùng bӅn vӳng bên ngoài cӫa các tinh thӇ hình trө và
vùng ÿӅu trөc bên trong mà các vӃt nӭt trong chӏu tҧi nhӓ thѭӡng không ra khӓi ranh
giӟi ÿó. Ҧnh hѭӣng cӫa rӛ, nӭt và tóe trong ÿӃn ÿӝ bӅn tƭnh liên kӃt hàn ÿiӇm tѭѫng
tӵ nhau.
TiӃn hành nghiên cӭu ÿӝ bӅn tƭnh chӏu cҳt cӫa ÿiӇm hàn thông qua ÿѭӡng kính
nhân chҧy cӫa ÿiӇm ÿó. Các kӃt quҧ thӱ tƭnh ÿiӇm hàn ÿѭӧc trình bày trên
(H.40,41.NM), trong ÿó trөc hoành là diӋn tích làm viӋc cӫa nhân chҧy, còn trөc
tung – tҧi trӑng phá hӫy. Do rҩt khó xác ÿӏnh chính xác diӋn tích làm viӋc cӫa nhân
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
hàn nên viӋc ÿѭa ra kӃt luұn vӅ ÿӝ bӅn tƭnh cӫa ÿiӇm hàn khi chӏu cҳt không ÿáng tin
lҳm.
Không ngҩu nhân hàn là khuyӃt tұt nguy hiӇm nhҩt cӫa liên kӃt hàn. Nó làm giҧm
ÿáng kӇ ÿӝ bӅn cӫa sҧn phҭm hàn. ViӋc giҧm tính bӅn cӫa liên kӃt tùy thuӝc vào ÿһc
trѭng và ÿӝ lӟn không ngҩu, dҥng cӫa sҧn phҭm và ÿiӅu kiӋn làm viӋc.
3.8.2. Ĉӝ bӅn khi tҧi trӑng thay ÿәi.
Nghiên cӭu ÿánh giá mӭc ÿӝ ҧnh
hѭӣng cӫa nӭt ngoài và trong cNJng nhѭ
không ngҩu và tóe ÿӃn giӟi hҥn mӓi và
tuәi thӑ cӫa mүu hàn bҵng hӧp kim Ⱦ16,
kӃt quҧ chӍ ra trên (h.42NM).
VӃt nӭt trong kéo dài hѫn 1/3 ÿѭӡng
kính nhân hàn làm giҧm giӟi hҥn mӓi ÿi
22-27% so vӟi mүu không khuyӃt tұt.
Nӭt ngoài còn làm giӟi hҥn mӓi giҧm ÿi
37-80%.
Giӟi hҥn mӓi cӫa mүu tóe trong tҥi
ÿiӇm hàn lҥi lӟn hѫn giӟi hҥn mӓi cӫa
mүu không khuyӃt tұt! ĈiӅu này liên
quan ÿӃn sӵ giҧm tұp trung ӭng suҩt do
ÿiӅn ÿҫy khe hӣ giӳa các phҫn tӱ hàn bҵng kim loҥi chҧy tóe ra.
Phân tích các mүu bӏ phá hӫy bҵng tia Rѫngen và phѭѫng pháp kim tѭѫng chӍ ra
rҵng trung tâm bӏ phá hӫy do mӓi xuҩt hiӋn quanh nhân hàn, chӛ tiӃp giáp các tҩm
hàn. Sӵ có mһt khuyӃt tұt trong nhân hàn không ҧnh hѭӣng tӟi vӏ trí sinh ra và phát
triӇn vӃt nӭt mӓi. Quá trình phá hӫy mӓi ban ÿҫu xuҩt hiӋn ӣ nѫi tұp trung ӭng suҩt
cao nhҩt – quanh chu vi nhân hàn - sau ÿó lan ra theo chiӅu dày tҩm, rӗi ÿi lên bӅ
mһt gҫn chӛ ÿiӋn cӵc ép.
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
Trong ÿa sӕ mүu thӱ có kim loҥi tóe trong, nӭt mӓi phát triӇn tҥi nѫi nhân hàn
không bӏ tóe và vӏ trí sinh ra rӗi phát triӇn nӭt không liên quan ÿӃn khuyӃt tұt có sҹn.
Khi nhân hàn không ngҩu (ÿѭӡng kính hoһc chiӅu cao nhân chҧy nhӓ) thì ÿһc trѭng
phá hӫy thay ÿәi. Sӵ phá hӫy xҧy ra bҵng cách “dӭt” nhân hàn, hoһc các vӃt nӭt mӓi
lan theo nhân chҧy.
CHѬѪNG II – KIӆM TRA QUÁ TRÌNH CÔNG NGHӊ
1. KiӇm tra các yӃu tӕ công nghӋ
Nhѭ ÿã trình bày ӣ trên, ÿӇ ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng trong sҧn xuҩt hàn phҧi qua nhiӅu
công ÿoҥn. ViӋc kiӇm tra quá trình công nghӋ ÿѭӧc ví nhѭ giai ÿoҥn “phòng bӋnh”,
mӝt trong nhӳng nhiӋm vө quan trӑng ÿҫu tiên.
1.1. KiӇm tra vұt liӋu ban ÿҫu
Chҩt lѭӧng hàn có thӇ ÿѭӧc ÿҧm bҧo nӃu chҩt lѭӧng vұt liӋu ban ÿҫu thӓa mãn yêu
cҫu ÿӅ ra. Trѭӟc tiên cҫn kiӇm tra giҩy chӭng nhұn các vұt liӋu ban ÿҫu có tính năng
phù hӧp vӟi quá trình công nghӋ hàn kӃt cҩu. Sau ÿó xem kӻ lҥi vұt liӋu và kiӇm tra
bә sung chҩt lѭӧng ӭng vӟi tài liӋu chuҭn.
1.1.1. Kim loҥi cѫ bҧn
Phôi ÿúc ÿѭӧc kiӇm tra xem có rӛ, co và nӭt không, ÿһc biӋt chú ý ÿӃn chӛ cҫn
hàn. Phôi cán xem có bӏ tách lӟp, các tҥp chҩt - ÿһc biӋt là lѭu huǤnh - phân bӕ
không ÿӅu theo tiӃt diӋn. KiӇm tra thành phҫn hóa hӑc theo mác kim loҥi, thӱ cѫ tính.
1.1.2. Que hàn
Vӟi que hàn hӗ quang cҫn kiӇm tra ÿӝ dày ÿӅu lӟp thuӕc bӑc, xem thuӕc bӑc có bӏ
hѭ hҥi gì không. TiӃn hành hàn thӱ ÿӇ thiӃt lұp ÿһc trѭng nóng chҧy cӫa lõi và thuӕc
bӑc, khҧ năng dӉ bong xӍ và chҩt lѭӧng tҥo hình mӕi hàn (tính chҧy loãng cӫa kim
loҥi, bҳn toé, khuyӃt tұt ngoài). Que hàn thép ÿӝ bӅn cao ÿѭӧc kiӇm tra bҵng phép
thӱ ÿһc biӋt vӅ hàm lѭӧng hydro trong kim loҥi nóng chҧy.
Ĉӕi vӟi que hàn khí thì chӍ kiӇm tra hình dáng và thành phҫn hóa hӑc.
1.1.3. Dây hàn
Ĉѭӧc kiӇm tra xem bӅ mһt có sҥch không, lӟp phӫ có phù hӧp vӟi quá trình công
nghӋ hàn không, tách lӟp và nhăn bӅ mһt. TiӃn hành hàn thӱ vӟi thuӕc hoһc khí bҧo
vӋ tѭѫng ӭng ÿӇ xác ÿӏnh chҩt lѭӧng vұt liӋu theo các chӍ tiêu tѭѫng tӵ nhѭ que hàn.
1.1.4. Thuӕc hàn
Ĉѭӧc kiӇm tra theo kích thѭӟc hҥt, ÿӝ ÿӗng ÿӅu và ÿӝ tròn, có chҩt bҭn hoһc lүn
tҥp chҩt không. CNJng cҫn kiӇm tra ÿӝ ҭm, các tính chҩt әn ÿӏnh thuӕc hàn.
1.1.5. Khí bҧo vӋ
Ĉѭӧc kiӇm tra xem có tҥp chҩt có hҥi và hѫi nѭӟc. Hѫi nѭӟc ÿѭӧc xác ÿӏnh theo
nhiӋt ÿӝ ÿiӇm sѭѫng.
1.1.6. KiӇm tra tính hàn
Tính hàn ҧnh hѭӣng chӫ yӃu ÿӃn chҩt lѭӧng sҧn phҭm. KiӇm tra tính hàn cӫa vұt
liӋu ban ÿҫu cҫn phҧi có trѭӟc khi quyӃt ÿӏnh sӱ dөng nhӳng vұt liӋu nào cho kӃt cҩu
hàn. Có hai trѭӡng hӧp kiӇm tra tính hàn:
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà
DӴ ÁN GIÁO DӨC KӺ THUҰT – DҤY NGHӄ ADB 1655-VIE
x Khi lӵa chӑn vұt liӋu và bҳt ÿҫu công nghӋ hàn, tӭc là chuҭn bӏ sҧn xuҩt trong
giai ÿoҥn thiӃt kӃ.
x Khi ÿѭa vұt liӋu vào chu trình sҧn xuҩt, tӭc là khi chuҭn bӏ công nghӋ sҧn xuҩt.
ViӋc kiӇm tra này có thӇ làm các thông sӕ sai lӋch ÿi so vӟi giá trӏ trên giҩy tӡ
và làm tính hàn kém ÿi.
1.2. KiӇm tra trang thiӃt bӏ
1.2.1. KiӇm tra máy
Chҩt lѭӧng liên kӃt hàn phө thuӝc nhiӅu vào thiӃt bӏ có tӕt hay không. Mөc ÿích
cӫa kiӇm tra là duy trì trҥng thái làm viӋc cӫa thiӃt bӏ hàn theo ÿúng các ÿһc tính kӻ
thuұt ÿã cho. Theo dõi thiӃt bӏ làm viӋc có ÿúng vӟi biӇu ÿӗ bҧo dѭӥng công nghӋ
nhѭ trong lí lӏch máy.
Máy hàn hӗ quang cҫn phҧi ÿҧm bҧo hӗ quang cháy әn ÿӏnh, ÿӝ chính xác cҫn thiӃt,
ÿiӅu chӍnh chӃ ÿӝ ÿiӋn chuҭn, tӕc ÿӝ hàn v.v... Các thông sӕ này cҫn kiӇm tra cҭn
thұn trѭӟc mӛi lҫn kiӇm tra thiӃt bӏ và trong quá trình sҧn xuҩt.
Vӟi máy hàn ÿiӋn tiӃp xúc, kiӇm tra các cѫ cҩu, hӋ thӕng làm nguӝi, gá kҽp bӅ mһt
tiӃp xúc, biên dҥng và ÿӝ mòn bӅ mһt làm viӋc cӫa ÿiӋn cӵc. Khi hàn ÿiӇm và hàn
ÿѭӡng quan trӑng nhҩt là ÿӏnh lѭӧng ÿѭӧc thӡi gian hàn và nghӍ nhӡ các cѫ cҩu và
bӝ cҳt. Cҩu tҥo bӝ cҳt cҫn ÿѭӧc ÿiӅu chӍnh chính xác, tin cұy và kiӇm tra hàn liên tөc.
Khi hàn khí ÿҫu tiên là kiӇm tra nguӗn cҩp khí. Ĉҧm bҧo lѭu lѭӧng khí sҥch và khô,
áp suҩt әn ÿӏnh
1.2.2. KiӇm tra ÿӗ gá
Ĉӗ gá hàn chuyên dùng cҫn ÿҧm bҧo ÿӝ bӅn và cӭng vӳng cҫn thiӃt; kҽp chһt các
phҫn tӱ hàn nhanh, chính xác và tin cұy; ÿһt vұt hàn ӣ vӏ trí thuұn lӧi ÿӇ thao tác...
Nhӳng yêu cҫu này phҧi ÿѭa vào ÿiӅu kiӋn kӻ thuұt khi thiӃt kӃ và chӃ tҥo ÿӗ gá.
Cҫn chú ý ÿӃn kích thѭӟc cѫ bҧn, ÿӏnh vӏ, kҽp chһt. KӃt luұn cuӕi cùng vӅ tác dөng
cӫa ÿӗ gá sӁ ÿѭa ra sau khi chӃ tҥo và kiӇm tra kích thѭӟc cӫa sҧn phҭm thӱ.
Trong quá trình chӃ tҥo, tình trҥng cӫa ÿӗ gá ÿѭӧc kiӇm tra có hӋ thӕng, thӡi hҥn
kiӇm tra phө thuӝc vào quy mô sҧn xuҩt. Khi cҫn thiӃt phҧi sӱa chӳa hoһc thay mӟi
ÿӗ gá.
1.2.3. KiӇm tra dөng cө và ÿӗng hӗ ÿo
Các ÿӗng hӗ ÿo và dөng cө phҧi ÿѭӧc sӵ giám sát thѭӡng xuyên trong sҧn xuҩt và
cҧ khi sӱa chӳa. Các ÿӗng hӗ ÿo phҧi luôn so vӟi các mүu chuҭn có thӇ cӫa cѫ sӣ sҧn
xuҩt hoһc Cѫ quan Ĉo lѭӡng Quӕc gia.
Khi hàn tӵ ÿӝng phҧi kiӇm tra có hӋ thӕng ÿӝ chuҭn cӫa bӝ phұn ÿiӋn, ÿҫu hàn,
xe...
Khi hàn khí kiӇm tra ÿӝ chһt khít chӛ nӕi mӓ hàn vӟi van và ӕng dây. TӍ sӕ giӳa
oxy và khí cháy rҩt quan trӑng nên phҧi kiӇm tra chһt chӁ. Không ÿѭӧc phép ÿӇ thӯa
oxy và khí cháy. Khi kiӇm tra van giҧm áp cҫn chú ý ÿӃn áp suҩt làm viӋc không ÿәi,
ÿô nhҥy ÿiӅu chӍnh, ÿӝ әn ÿӏnh chӕng ÿóng băng.
1.2.4. KiӇm tra nguӗn năng lѭӧng
Nguӗn năng lѭӧng khi hàn hӗ quang hay ÿiӋn tiӃp xúc là ÿiӋn năng; khi hàn khí,
nhiӋt nhôm – năng lѭӧng cӫa phҧn ӭng hóa hӑc; khi hàn ma sát, hàn nguӝi, hàn nә...
Biên soҥn năm 2007: NguyӉn Ĉӭc Thҳng, Bӝ môn Hàn & Công nghӋ kim loҥi ĈH Bách khoa Hà