Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận ngũ hành sơn, thành phố đà nẵng

  • 132 trang
  • file .pdf
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
----------o0o---------
HUỲNH THỊ KIM PHƢỢNG
KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN
NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - Năm 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
----------o0o---------
HUỲNH THỊ KIM PHƢỢNG
KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN
NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ SỐ: 60340102
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN ĐỨC VUI
Hà Nội - Năm 2015
LỜI CẢM ƠN
Trƣớc tiên cho phép tôi đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến thầy giáo
hƣớng dẫn TS.Trần Đức Vui, ngƣời đã hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình
học tập, nghiên cứu khoa học và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi có thể hoàn
thành luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn đến tất cả các Thầy, Cô giáo khoa Sau
Đại học trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy,
hƣớng dẫn và truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập.
Chân thành gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè cùng các anh chị em học viên
lớp cao học và các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ, khuyến khích tôi trong quá trình
học tập và thực hiện luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Huỳnh Thị Kim Phƣợng, sinh viên lớp QH-2012-E, khoa Quản trị
kinh doanh, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội, niên học 2012 -
2014.
Tôi xin cam đoan luận văn cao học “Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận
Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng” là công trình nghiên cứu của riêng tôi với sự
hƣớng dẫn của Tiến sĩ Trần Đức Vui. Các số liệu, thông tin đƣợc sử dụng trong luận
văn là trung thực.
Tác giả luận văn
Huỳnh Thị Kim Phƣợng
TÓM TẮT
Kiểm soát là một chức năng quan trọng trong quản lý, nó diễn ra ở tất cả các
giai đoạn của quá trình hoạt động thu chi, chấp hành và quyết toán của ngân sách
nhà nƣớc.
Việc kiểm soát tốt, chặt chẽ và khoa học sẽ là công cụ hữu hiệu, cung cấp
những thông tin hữu ích cho nhà quản lý, giúp cho nhà quản lý định hƣớng đắn
mang lại hiệu quả công việc cao. Thực tiễn hiện nay về vấn đề quản lý và sử dụng
ngân sách quận, huyện còn nhiều sai sót, yếu kém cần phải đƣợc chấn chỉnh, khắc
phục, trong khi đó chức năng kiểm soát còn nhiều tồn tại, thiếu sót nhƣ chƣa có quy
trình cụ thể áp dụng cho kiểm soát quá trình thu, chi ngân sách quận, huyện; ...Điều
đó cần phải có phƣơng hƣớng và những giải pháp để hoàn thiện.
Nghiên cứu công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận, huyện có ý nghĩa
quan trọng trong hệ thống quy trình kiểm soát, góp phần hoàn thiện hệ thống kiểm
soát thu, chi ngân sách ở địa phƣơng làm giảm thiểu những thất thoát ngân sách.
Tƣ̀ thƣ̣c tiễn công tác kiểm soát ngân sách quận , huyện và kiế n thƣ́c đã ho ̣c ,
với đề tài : “Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng” luâ ̣n văn đã hê ̣ thố ng hóa các lý l uâ ̣n chung về tổ chức công tác kiể m soát
thu, chi ngân sách và quản lý NSNN; phân tích và làm rõ thực trạng về công tác
kiểm soát thu, chi NSNN quận Ngũ Hành Sơn, rút ra đƣợc những ƣu điểm và hạn
chế của công tác kiểm soát ngân sách. Từ những tồn tại đó, đƣa ra các giải pháp cơ
bản nhằm góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát thu, chi NSNN quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng.
Với quan điểm đổi mới công tác quản lý, kiểm soát thu, chi NSNN nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả, tăng thu, tiết kiệm các khoản chi tiêu ngân sách, tác giả đã
đề xuất một số giải pháp hoàn thiện kiểm soát thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành
Sơn dựa trên các căn cứ khoa học, lý luận kết hợp với thực tiễn, phân tích, đánh giá
và tổng hợp nhằm góp phần làm cho giải pháp có tính khả thi hơn.
MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... i
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................ii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .................................................................................. iii
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KIỂM
SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN .......................................... 4
1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................ 4
1.2. NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC CẤP QUẬN, HUYỆN .................................................................................... 6
1.2.1. Khái quát chung về ngân sách nhà nƣớc và hệ thống ngân sách nhà
nƣớc Việt Nam ............................................................................................................ 6
1.2.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc ...................................................... 9
1.2.3. Ngân sách cấp quận, huyện trong hệ thống ngân sách ............................. 9
1.2.4. Tổ chức quản lý ngân sách cấp quận, huyện .......................................... 11
1.3. KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN:............... 13
1.3.1. Khái niệm về kiểm soát và các loại hình về kiểm soát .......................... 13
1.3.2. Nội dung kiểm soát thu, chi ngân sách quận, huyện .............................. 17
1.3.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác kiểm soát thu, chi NSNN ............ 29
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................... 32
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU LUẬN
VĂN .......................................................................................................................... 32
2.1. PHƢƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN .............................................. 32
2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU, PHÂN TÍCH XỬ LÝ THÔNG TIN ............. 33
2.2.1. Xác định vấn đề, hình thành mục tiêu nghiên cứu ................................. 33
2.2.2. Phân tích xử lý thông tin ....................................................................... 33
2.2.3. Đề xuất một số giải pháp: ....................................................................... 34
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN
SÁCH QUẬN NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ................................ 35
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ NGÂN SÁCH QUẬN NGŨ HÀNH SƠN ............ 35
3.1.1. Khái quát đặc điểm kinh tế- xã hội của quận Ngũ Hành Sơn giai đoạn
2011-2013 tác động đến ngân sách quận...................................................................... 35
3.1.2. Tổ chức quản lý ngân sách quận Ngũ Hành Sơn ........................................ 36
3.1.3. Kết quả thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn......................................... 40
3.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH
QUẬN NGŨ HÀNH SƠN TỪ NĂM 2011 ĐẾN NĂM 2013 ..................................... 43
3.2.1. Kiểm soát thu ngân sách quận ................................................................ 43
3.2.2. Kiểm soát chi ngân sách quận ................................................................ 50
3.2.3. Kiểm soát kế toán và quyết toán thu, chi ngân sách quận ...................... 63
3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU, CHI
NGÂN SÁCH TẠI QUẬN NGŨ HÀNH SƠN ........................................................ 68
3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc trong những năm qua ...................................... 68
3.3.2. Những yếu kém, hạn chế cần phải có giải pháp khắc phục ................... 70
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................................... 76
CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM
SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI QUẬN NGŨ HÀNH SƠN .... 77
4.1. PHƢƠNG HƢỚNG CHUNG NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN .............................................. 77
4.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU,
CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN NGŨ HÀNH SƠN ................................................ 79
4.2.1. Hoàn thiện kiểm soát thu ........................................................................ 79
4.2.2. Hoàn thiện Kiểm soát chi ....................................................................... 83
4.2.3. Hoàn thiện Kiểm soát kế toán và quyết toán thu, chi ............................. 89
4.2.4. Xây dựng quy chế và bộ phận kiểm soát thu, chi trong đơn vị dự
toán .......................................................................................................................... 90
4.2.5. Tăng cƣờng thanh tra, kiểm tra quyết toán thu, chi NSNN của các
đơn vị thuộc quận ...................................................................................................... 95
4.2.6. Quy hoạch và bồi dƣỡng nhằm nâng cao năng lực, trình độ đội ngũ
cán bộ, công chức và ứng dụng tin học ..................................................................... 96
4.2.7. Xây dựng quy định phân chia trách nhiệm kiểm soát của các chủ thể
nhằm phối hợp nhịp nhàng trong kiểm soát thu, chi NSNN quận .......................... 100
4.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT ..................................................... 104
4.3.1. Bộ Tài chính ......................................................................................... 104
4.3.2. Kho bạc nhà nƣớc ................................................................................. 106
4.3.3. Sở Tài chính thành phố Đà Nẵng ......................................................... 108
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ................................................................................. 108
KẾT LUẬN ...................................................................................................... 110
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 111
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT Từ viết tắt Nguyên nghĩa
1 CBCC : Cán bộ công chức
2 ĐTNT : Đối tƣợng nộp thuế
3 ĐTPT : Đầu tƣ phát triển
4 HCSN : Hành chính sự nghiệp
5 KBNN : Kho bạc nhà nƣớc
6 KT-XH : Kinh tế - xã hội
7 NN : Nhà nƣớc
8 NS : Ngân sách
9 NSĐP : Ngân sách địa phƣơng
10 NSNN : Ngân sách Nhà nƣớc
11 NSTW : Ngân sách trung ƣơng
12 QP-AN : Quốc phòng an ninh
13 TSCĐ : Tài sản cố định
14 UBND : Ủy ban nhân dân
15 XDCB : Xây dựng cơ bản
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
Tên bảng Trang
bảng
Một số chỉ tiêu kinh tế-xã hội quận Ngũ Hành Sơn giai đoạn
Bảng 3.1 35
2011-2013
Bảng 3.2 Cơ cấu kinh tế quận Ngũ Hành Sơn giai đoạn 2011-2013 36
Tổng hợp thu ngân sách nhà nƣớc quận Ngũ Hành Sơn từ
Bảng 3.3 40
năm 2011 đến 2013
Tổng hợp chi ngân sách nhà nƣớc quận Ngũ Hành Sơn từ
Bảng 3.4 42
năm 2011 đến 2013
Tỷ lệ chấp hành dự toán thu ngân sách quận Ngũ Hành Sơn
Bảng 3.5 46
2011 - 2013
Tỷ lệ chấp hành dự toán chi NSNN quận Ngũ Hành Sơn
Bảng 3.6 54
2011 đến 2013
Tổng hợp KP đƣợc bổ sung ngoài dự toán chi thƣờng xuyên
Bảng 3.7 55
2011-2013
Tình hình kiểm soát chi NSNN qua KBNN quận từ 2011-
Bảng 3.8 62
2013
ii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu
Tên sơ đồ Trang
sơ đồ
Sơ đồ 3.1 Mô hình tổ chức ngân sách quận Ngũ Hành Sơn 36
Sơ đồ 3.2 Quy trình phân bổ (dự toán) chi ngân sách 38
Sơ đồ 3.3 Trình tự kiểm soát lập dự toán thu NSNN 43
Sơ đồ 3.4 Kiểm soát chấp hành dự toán thu NSNN quận 49
Sơ đồ 3.5 Trình tự kiểm soát lập dự toán chi NSNN 50
Sơ đồ 3.6 Kiểm soát dự toán chi NSNN 53
Sơ đồ 3.7 Kiểm soát kế toán quyết toán chi ngân sách 63
Sơ đồ 4.1 Quy trình kiểm soát lập dự toán thu NSNN quận 80
Sơ đồ 4.2 Mô hình bộ phận kiểm soát nội bộ trong các đơn vị 91
iii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lịch sử của các nhà nƣớc trên toàn thế giới ở mọi chế độ đã khẳng định rằng
ngân sách là phƣơng tiện không thể thiếu đƣợc của mọi chính quyền nhà nƣớc. Ở
Việt Nam, Luật NSNN từ khi đƣợc ban hành và qua các lần sửa đổi, bổ sung đều
thừa nhận ngân sách quận, huyện là ngân sách của chính quyền nhà nƣớc cấp quận,
huyện và là một bộ phận cấu thành NSNN Việt Nam.
Thực tiễn hiện nay về vấn đề quản lý và sử dụng ngân sách quận, huyện còn
nhiều sai sót, yếu kém cần phải đƣợc chấn chỉnh, khắc phục, trong khi đó chức năng
kiểm soát còn nhiều tồn tại, thiếu sót nhƣ chƣa có quy trình cụ thể áp dụng cho
kiểm soát quá trình thu, chi ngân sách quận, huyện; ...Điều đó cần phải có phƣơng
hƣớng và những giải pháp để hoàn thiện.
Nghiên cứu công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận, huyện có ý nghĩa rất
quan trọng trong hệ thống quy trình kiểm soát, góp phần hoàn thiện hệ thống kiểm
soát thu, chi ngân sách ở địa phƣơng làm giảm thiểu những thất thoát ngân sách.
Đồng thời, đề tài sẽ đóng góp một cách thực tiễn vào công tác kiểm soát ngân sách
quận, huyện ở Việt Nam hiện nay.
Đề tài nghiên cứu thực trạng công tác kiểm soát ngân sách quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng, nhằm tìm ra những tồn tại trong công tác quản lý thu, chi
ngân sách của quận để từ đó đƣa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện nó, đáp ứng
kịp thời cho quá trình quản lý ngân sách quận trong giai đoạn kinh tế phát triển hiện
nay. Trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nƣớc hiện nay vẫn còn thất thoát, lãng
phí, vì vậy mà hoàn thiện công tác kiểm soát NSNN đóng vai trò thực sự quan
trọng.
Đề tài: “Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố
Đà Nẵng” có ý nghĩa quan trọng mang tính thực tiễn cao đối với công tác quản lý
ngân sách cấp quận của lãnh đạo địa phƣơng.
Với ý nghĩa thực tiễn trên, đề tài đƣợc mở rộng ra áp dụng vào trong thực
tiễn hoàn thiện công tác kiểm soát ngân sách cấp quận, huyện trên các tỉnh, thành
phố của cả nƣớc.
1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài là đƣa ra các giải pháp nhằm
hoàn thiện công tác kiểm soát thu , chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn. Với 3 nhiệm
vụ nghiên cứu:
+ Nghiên cứu vấn đề lý luận cơ bản về NSNN, công tác kiểm soát thu, chi
ngân sách cấp quận, huyện
+ Nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác kiểm soát thu, chi ngân sách tại
quận Ngũ Hành Sơn.
+ Nghiên cứu đề xuất phƣơng hƣớng chung và các giải pháp cụ thể nhằm
hoàn thiện công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn cũng nhƣ cấp
quận, huyện nói chung.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Đối với đề tài nghiên cứu, các câu hỏi cần nghiên cứu nhƣ sau:
- Công tác kiể m soát thu , chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố
Đà Nẵng đạt đƣợc kết quả gì qua các năm và có những hạn chế nào cần phải có giải
pháp để hoàn thiện?
- Làm thế nào để hoàn thiện công tác kiể m soát thu , chi ngân sách tại quận
Ngũ Hành Sơn ?
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu công tác kiểm soát thu, chi
ngân sách quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
* Phạm vi nghiên cứu: Tập trung phân tích thực trạng công tác kiểm soát thu,
chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn.
Về không gian: tại UBND quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng
Về thời gian: Nô ̣i dung nghiên cƣ́u của đề tài căn cƣ́ vào số liê ̣u tƣ̀ năm 2011
đến 2013.
5. Những đóng góp chính của luận văn
Luận văn góp phần làm rõ hơn lý luận chung về tổ chức công tác kiểm soát
thu, chi ngân sách cấp quận, huyện. Hệ thống hóa đƣợc các đặc trƣng và nguyên tắc
của thu, chi ngân sách Nhà nƣớc.
2
Luận văn đã nêu thực trạng về công tác kiểm soát từ khâu lập dự toán đến
khi quyết toán thu, chi ngân sách nhà nƣớc tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng từ năm 2011 đến năm 2013.
Một số nhóm giải pháp và đề xuất nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát thu
NSNN của từng đơn vị có nguồn thu ngân sách, dự toán chi theo hƣớng tiết kiệm
chi tiêu tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
6. Kết cấu của luận văn:
Ngoài Phần mở đầu và Kết luận, danh mục tài liệu tham khảo luận văn gồm
có 4 chƣơng :
Chương 1: Lý luận chung về tổ chức công tác kiểm soát thu, chi ngân sách
cấp quận, huyện
Chương 2: Phương pháp và thiết kế nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng
Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát thu, chi ngân
sách quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
3
CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KIỂM SOÁT
THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN
1.1 . TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Kiểm soát là một chức năng quan trọng trong quản lý, nó diễn ra ở tất cả các
giai đoạn của quá trình hoạt động thu chi, chấp hành và quyết toán của ngân sách
nhà nƣớc.
Kiểm soát đƣợc hiểu là những biện pháp kỹ thuật dùng vào những công việc
nhằm đạt yêu cầu đề ra, đồng thời cũng là quá trình áp dụng những cơ chế và
phƣơng pháp để đảm bảo các hoạt động và hiệu quả đạt đƣợc phù hợp với mục tiêu,
kế hoạch và chuẩn mực của đơn vị.
Kiểm soát đang đóng một vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động của các
ban ngành, tổ chức, doanh nghiệp...Kiểm soát giúp các nhà quản trị quản lý hữu
hiệu và hiệu quả hơn các nguồn lực kinh tế của tổ chức mình nhƣ: con ngƣời, tài
sản, tài chính ngân sách, vốn... góp phần hạn chế tối đa những rủi ro phát sinh trong
quá trình quản lý.
Việc kiểm soát tốt, chặt chẽ và khoa học sẽ là công cụ hữu hiệu, cung cấp
những thông tin hữu ích cho nhà quản lý, giúp cho nhà quản lý định hƣớng đắn
mang lại hiệu quả công việc cao.
Trong quá trình tìm hiểu nghiên cứu, tôi đã tham khảo các công trình nghiên
cứu trƣớc đây trong các đề tài về kiểm soát thu , chi ngân sách nhà nƣớc, nâng cao
hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nƣớc tại một số đơn vị, tổ chức, cụ thể:
- Đề tài nghiên cƣ́u của tác giả Tô Thiện Hiền (2012), “Nâng cao hiệu quả
quản lý ngân sách Nhà nƣớc tỉnh An Giang giai đoạn 2011- 2015 và tầm nhìn đến
2020”, Luận án tiến sỹ kinh tế, Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh. Luận
án đã nêu tổng quan về ngân sách Nhà nƣớc và kinh nghiệm quản lý ngân sách NN
của một số tỉnh ở đồng bằng sông Cửu Long; tìm hiểu phân tích thực trạng về hiệu
quả quản lý ngân sách Nhà nƣớc: thu chi và cân đối thu chi ngân sách nhà nƣớc tỉnh
4
An Giang, đánh giá những thành tích đã đạt đƣợc và nêu những hạn chế trong công
tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc. Từ đó, tác giả đƣa ra đề xuất các giải pháp hoàn
thiện quản lý ngân sách địa phƣơng, nâng cao vai trò của chính quyền địa phƣơng
trong tự chủ ngân sách, tổ chức và giám sát có hiệu quả hoạt động thu chi ngân sách
tại tỉnh An Giang.
Nhìn chung, Luận án đã đi sâu nghiên cứu vào vấn đề nâng cao hiệu quả
quản lý ngân sách Nhà nƣớc và đƣa ra các giải pháp cơ bản hoàn thiện cơ chế phân
cấp quản lý NSNN các cấp, cải tiến kiểm tra, thanh tra việc chấp hành thu chi ngân
sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nƣớc.
- Hồ Thị Phi Yến (2008), “Tăng cƣờng kiểm soát quá trình lập, chấp hành và
quyết toán dự toán ngân sách tại quận Thanh khê, thành phố Đà Nẵng”, Luận văn
thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã hệ thống cơ sở lý luận và nêu thực
trạng công tác kiểm soát lập, chấp hành và quyết toán ngân sách tại Quận Thanh
khê, thành phố Đà Nẵng; đề xuất các biện pháp tăng cƣờng kiểm soát việc chấp
hành và quyết toán ngân sách đối với các đơn vị đƣợc khoán chi, tự chủ tài chính…
góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách tại quận Thanh khê, thành phố Đà
Nẵng. Luận văn đã nghiên cứu và đƣa ra các giải pháp tăng cƣờng kiểm soát, xây
dựng định mức chi tiêu, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị sự
nghiệp, kiểm soát chi hoạt động chuyên môn ngành quản lý.
- Nguyễn Thị Hàn Giang (2008), “Tăng cƣờng công tác kiểm soát thu chi
ngân sách ở Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại thành phố Đà Nẵng”. Luận văn đã
hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác kiểm soát nội bộ tại các đơn vị làm cơ sở cho
việc phân tích công tác kiểm soát thu chi ngân sách ở Trung tâm Truyền hình Việt
Nam tại thành phố Đà Nẵng. Luận văn đã nêu đƣợc thực tế về công tác kiểm soát
các khoản thu sự nghiệp và các khoản chi thƣờng xuyên, những mặt đã đạt đƣợc và
các vấn đề đặt ra của công tác kiểm soát thu chi ngân sách tại đơn vị. Tác giả đƣa ra
những giải pháp tăng cƣờng công tác kiểm soát hoạt động thu chi ngân sách tại đơn
vị nhằm giảm thiểu những sai sót, gian lận góp phần vào sự phát triển của Trung
tâm Truyền hình Việt Nam tại thành phố Đà Nẵng.
5
- Nguyễn Văn Thành (2008), “Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi ngân sách
nhà nƣớc qua Kho bạc NN Liên Chiểu, thành phố Đà nẵng”, Luận văn thạc sỹ kinh
tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình kiểm soát
chi ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc nhà nƣớc; tìm hiểu thực tế công tác kiểm soát
chi ngân sách nhà nƣớc tại Kho bạc nhà nƣớc quận Liên Chiểu, đánh giá những kết
quả đạt đƣợc và nêu nguyên nhân tồn tại, hạn chế và tác giả đã đƣa ra mục tiêu và
định hƣớng đổi mới công tác quản lý NSNN và các giải pháp hoàn thiện quy trình
kiểm soát chi NSNN qua KBNN nói chung và Kho bạc quận Liên Chiểu nói riêng.
Nhìn chung, luận văn đã nghiên cứu vấn đề kiểm soát trong quản lý nhƣ: kiểm soát
chi NSNN bao gồm cả chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ, kiểm tra quy trình luân
chuyển hồ sơ, kiểm soát chi đối với các đơn vị có cơ chế tài chính riêng.
Ngoài ra, đề tài còn nghiên cứu Luật NSNN, tham khảo một số văn bản pháp
luật nhƣ Thông tƣ, Nghị định, giáo trình về kiểm soát nội bộ …
Các công trình nghiên cứu trên đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình
kiểm soát thu, chi ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc nhà nƣớc; tìm hiểu thực tế công
tác kiểm soát thu chi ngân sách nhà nƣớc và đã đƣa ra mục tiêu, giải pháp và định
hƣớng trong công tác quản lý NSNN . Trên cơ sở kế thƣ̀a các nghiên cƣ́u trƣớc đây
về kiể m soát thu chi ngân sách, đề tài nghiên cứu của tôi là đi theo hƣớng hê ̣ thố ng
hóa các lý luận chung về tổ chức công tác kiểm soát thu chi ngân sách, nghiên cứu
tổ chức công tác kiểm soát thu NSNN, kiểm soát chi của một số đơn vị cơ sở của
cấp mình quản lý. Trên cơ sở đó , đƣa ra các nhóm giải pháp thích hợp nhằm hoàn
thiê ̣n công tác kiểm soát thu , chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng.
1.2. NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
CẤP QUẬN, HUYỆN
1.2.1. Khái quát chung về ngân sách nhà nƣớc và hệ thống ngân sách
nhà nƣớc Việt Nam
Trong tiến trình lịch sử, NSNN với tƣ cách là một phạm trù kinh tế đã ra đời
và tồn tại từ lâu. Là một công cụ tài chính quan trọng của NN, NSNN xuất hiện dựa
6
trên cơ sở hai tiền đề khách quan là tiền đề Nhà nƣớc và tiền đề kinh tế hàng hoá-
tiền tệ
Trong hệ thống tài chính, NSNN là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức quan
trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nƣớc. Ở nƣớc ta, định
nghĩa Ngân sách nhà nƣớc đƣợc nêu rõ trong Luật NSNN năm 2002:
“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước đã được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước”. Luật ngân sách nhà nƣớc
Nhƣ vậy, về bản chất NSNN là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa nhà nƣớc
với các chủ thể trong xã hội, phát sinh trong quá trình phân phối và phân phối lại
của cải xã hội, nhằm tập trung một phần nguồn lực tài chính vào trong tay nhà nƣớc
để đáp ứng các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các chức năng quản lý của
nhà nƣớc. Về hình thức biểu hiện, đó là các dự toán và quyết toán các khoản thu,
chi của Nhà nƣớc đƣợc thực hiện trong một thời gian nhất định, thƣờng là 1 năm.
Hệ thống NSNN đƣợc hiểu là tổng thể các cấp ngân sách có mối quan hệ hữu
cơ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi của mỗi cấp ngân sách. Tại
nƣớc ta, tổ chức hệ thống NSNN gắn bó chặt chẽ với việc tổ chức bộ máy Nhà nƣớc
và vai trò, vị trí của bộ máy đó trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất
nƣớc theo Hiến pháp. Mỗi cấp chính quyền có một cấp nhân sách riêng cung cấp
phƣơng tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
mình trên vùng lãnh thổ. Việc hình thành hệ thống chính quyền nhà nƣớc các cấp là
một tất yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc trên
mọi vùng lãnh thổ của đất nƣớc. Chính sự ra đời của hệ thống chính quyền Nhà
nƣớc nhiều cấp đó là tiền đề cần thiết để tổ chức hệ thống NSNN nhiều cấp.
Cấp ngân sách đƣợc hình thành trên cơ sở cấp chính quyền Nhà nƣớc, phù
hợp với mô hình tổ chức hệ thống chính quyền Nhà nƣớc ta hiện nay, hệ thống
NSNN bao gồm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng:
Trong hệ thống NSNN Việt Nam, ngân sách trung ƣơng chịu trách nhiệm
quản lý thu, chi theo các ngành kinh tế. Nó luôn giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống
NSNN. Ngân sách trung ƣơng cấp phát kinh phí cho yêu cầu thực hiện các chức
7
năng, nhiệm vụ của nhà nƣớc trung ƣơng (sự nghiệp văn-xã; sự nghiệp kinh tế; an
ninh-quốc phòng; trật tự an toàn xã hội; đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ
tầng...). Trên thực tế NSTW là NS của cả nƣớc, tập trung đại bộ phận nguồn thu và
đảm bảo các nhu cầu chi mang tính quốc gia. NSTW bao gồm các đơn vị dự toán
của cấp này: mỗi bộ, cơ quan trung ƣơng là một đơn vị dự toán của NSTW.
Ngân sách địa phƣơng chịu trách nhiệm quản lý thu NSNN trên địa bàn và
chi NSNN địa phƣơng. HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là
cấp tỉnh) quyết định việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp chính
quyền địa phƣơng phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an
ninh và trình độ quản lý của mỗi cấp trên địa bàn. Chính quyền cấp tỉnh cần chủ
động, sáng tạo trong việc động viên khai thác thế mạnh trên địa bàn địa phƣơng để
tăng nguồn thu, đảm bảo chi và thực hiện cân đối ngân sách của cấp mình.
Ngân sách cấp quận, huyện do chính quyền cấp quận, huyện tổ chức thực
hiện quản lý thu, chi theo quy định phân cấp của tỉnh nhằm khai thác tốt nguồn thu
để đảm bảo nhiệm vụ chi ngân sách cấp mình.
Ngân sách cấp xã, phƣờng do chính quyền cấp xã, phƣờng tổ chức thực hiện
theo quy định của cấp quận, huyện nhằm đảm bảo các nhiệm vụ phát sinh trên địa
bàn địa phƣơng mình quản lý.
Quan hệ giữa các cấp ngân sách trong hệ thống NSNN đƣợc thực hiện theo
các nguyên tắc sau:
Ngân sách trung ƣơng và ngân sách mỗi cấp chính quyền địa phƣơng đƣợc
phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể; thực hiện việc bổ sung từ ngân sách
của chính quyền nhà nƣớc cấp trên cho ngân sách của chính quyền ngân sách cấp
dƣới nhằm đảm bảo sự công bằng, phát triển cân đối giữa các vùng lãnh thổ, các địa
phƣơng. Số bổ sung này là khoản thu của ngân sách cấp dƣới. Trƣờng hợp cơ quan
quản lý nhà nƣớc cấp trên ủy quyền cho cơ quan quản lý cấp dƣới thực hiện nhiệm
vụ chi thuộc chức năng của mình thì phải chuyển kinh phí từ ngân sách cấp trên cho
ngân sách cấp dƣới để thực hiện nhiệm vụ chi đó (gọi là kinh phí uỷ quyền). Không
đƣợc dùng ngân sách của cấp này chi cho nhiệm vụ của ngân sách cấp khác, trừ
trƣờng hợp đặc biệt theo quy định của Chính phủ.
8
1.2.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc
Phân cấp quản lý NSNN là xác định phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của
chính quyền nhà nƣớc các cấp trong việc quản lý, điều hành thực hiện nhiệm vụ thu,
chi của NSNN.
Phân cấp quản lý NSNN giữa chính quyền trung ƣơng và các cấp chính
quyền địa phƣơng là một tất yếu khách quan do mỗi cấp chính quyền đều cần đảm
bảo nhu cầu chi bằng những nguồn tài chính nhất định. Nếu các nhiệm vụ đó do
mỗi cấp trực tiếp đề xuất và bố trí chỉ tiêu thì sẽ hiệu quả hơn là sự áp đặt từ trên
xuống. Đồng thời, những khoản thu nhỏ lẻ hoặc khó quản lý nếu phân giao cho
chính quyền địa phƣơng quản lý sẽ tốt hơn, hiệu quả hơn. Do vậy phân cấp quản lý
NSNN chính là việc phân chia trách nhiệm, quyền hạn trong quản lý hoạt động của
NSNN cho các cấp chính quyền Nhà nƣớc từ trung ƣơng tới các địa phƣơng trong
quá trình tổ chức tạo lập và sử dụng NSNN, nhằm làm cho hoạt động của NSNN
lành mạnh và đạt hiệu quả cao.
Khi tiến hành phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc phải bảo đảm nguyên tắc
cơ bản sau đây: Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh
của Nhà nƣớc và năng lực quản lý của mỗi cấp trên địa bàn; Ngân sách trung ƣơng
và ngân sách địa phƣơng đƣợc phân định nguồn thu, nhiệm vụ chi cụ thể; Việc phân
cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách các cấp chính quyền địa phƣơng do Hội
đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định, thời gian phân cấp phù hợp với thời kỳ ổn định
ngân sách ở địa phƣơng; Kết thúc mỗi kỳ ổn định ngân sách, căn cứ vào khả năng
nguồn thu và nhiệm vụ chi của từng cấp, cơ quan có thẩm quyền từ trung ƣơng đến
địa phƣơng quyết định điều chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa
ngân sách các cấp theo quy định của Luật NSNN.
1.2.3. Ngân sách cấp quận, huyện trong hệ thống ngân sách
Ngân sách quận, huyện là công cụ quan trọng của chính quyền cấp quận,
huyện trong việc ổn định và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Khi xem xét ngân
sách quận, huyện không đƣợc tách rời khỏi NSNN cấp trên nhƣng cũng không đƣợc
coi ngân sách quận, huyện là yếu tố thụ động trong hệ thống ngân sách. Theo đó,
ngân sách quận, huyện là toàn bộ các khoản thu - chi đƣợc quy định đƣa vào dự
9