Kế toán tiêu thụ hàng hóa và xác định kết quả tiêu thụ ở công ty cổ phần ô tô vận tải hà tây
- 106 trang
- file .pdf
lêi më ®Çu
Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc, cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa
hiÖn ®¹i hãa c¸c doanh nghiÖp ®ang tõng b-íc më réng quan hÖ hµng hãa,
tiÒn tÖ nh»m t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng tèt nhu cÇu tiªu dïng cña x·
héi.Môc tiªu cuèi cïng cña mäi doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn. §Ó ®¹t ®-îc lîi
nhuËn ngµy cµng cao, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc s¶n xuÊt tiªu thô ®-îc
s¶n phÈm, hµng hãa mét c¸ch tèt nhÊt. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò lín hÕt søc quan
träng vµ cÊp b¸ch ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh doanh. NhËn thøc
râ ®-îc vai trß quan träng cña ho¹t ®éng tiªu thô c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn t¹i
C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ T©y.
XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña viÖc tiªu thô trong c¸c doanh nghiÖp nãi
chung vµ C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ T©y nãi riªng, trong qu¸ tr×nh thùc
tËp vµ t×m hiÓu t¹i C«ng ty em ®· hoµn thµnh luËn v¨n víi ®Ò tµi: “ KÕ to¸n
tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô ë C«ng ty Cæ phÇn ¤ t«
VËn t¶i Hµ T©y” .
Ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 Ch-¬ng:
Ch-¬ng I:
C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i
c¸c doanh nghiÖp kinh doanh.
Ch-¬ng II:
T×nh h×nh thùc tÕ kÕ to¸n tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qña tiªu thô
ë C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ T©y.
Ch-¬ng III:
Mét sè ý kiÕn nhËn xÐt vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n tiªu thô
hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ
T©y.
Ch-¬ng I
c¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ tiªu thô t¹i c¸c doanh nghiÖp kinh doanh
1.1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô
trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh
1.1.1 §Æc ®iÓm, vai trß cña tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong c¸c
doanh nghiÖp kinh doanh
1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô
- Kh¸i niÖm vÒ tiªu thô
Tiªu thô lµ qu¸ tr×nh ®¬n vÞ cung cÊp thµnh phÈm, hµng hãa vµ c«ng t¸c
lao vô, dÞch vô cho ®¬n vÞ mua, qua ®ã ®¬n vÞ mua thanh to¸n tiÒn hµng hoÆc
chÊp nhËn thanh to¸n tiÒn hµng theo gi¸ ®· tháa thuËn gi÷a ®¬n vÞ mua vµ ®¬n
vÞ b¸n. Thµnh phÈm, hµng hãa ®-îc coi lµ tiªu thô khi ng-êi mua thanh to¸n
hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n cho ng-êi b¸n.
- Kh¸i niÖm kÕt qu¶ tiªu thô hµng hãa
KÕt qu¶ tiªu thô lµ kÕt qu¶ cuèi cïng vÒ mÆt tµi chÝnh cña ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh. Nãi c¸ch kh¸c, kÕt qu¶ tiªu thô lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a
doanh thu b¸n hµng,c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu víi trÞ gi¸ vèn hµng b¸n,
chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng
hîp quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.1.1.2 Vai trß, ý nghÜa cña ho¹t ®éng tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ tiªu thô trong kinh doanh
Môc tiªu cña doanh nghiÖp lµ tèi ®a hãa lîi nhuËn. Trong khi ®ã, thµnh
phÈm, hµng hãa tiªu thô ®-îc th× doanh nghiÖp míi cã lîi nhuËn. V× thÕ cã
thÓ nãi tiªu thô cã quan hÖ mËt thiÕt víi kÕt qu¶ kinh doanh. Tiªu thô tèt thÓ
hiÖn uy tÝn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng, thÓ hiÖn søc c¹nh tranh
còng nh- kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng cña doanh nghiÖp.
KÕt thóc qu¸ tr×nh tiªu thô lµ khÐp kÝn mét vßng chu chuyÓn vèn. NÕu
qu¸ tr×nh tiªu thô thùc hiÖn tèt, doanh nghiÖp sÏ t¨ng nhanh vßng quay cña
vèn, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Ó tháa m·n nhu cÇu ngµy cµng lín cña
x· héi. Còng qua ®ã, doanh nghiÖp thùc hiÖn ®-îc gi¸ trÞ lao ®éng thÆng d-
ngoµi viÖc bï ®¾p nh÷ng chi phÝ bá ra ®Ó tiªu thô s¶n phÈm hµng hãa. §©y
chÝnh lµ nguån ®Ó doanh nghiÖp nép ng©n hµng Nhµ N-íc, lËp c¸c qòy cÇn
thiÕt vµ n©ng cao ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng.
Tiªu thô chØ ®-îc thùc hiÖn khi s¶n phÈm hµng hãa ®¸p øng nhu cÇu tiªu
thô cña kh¸ch hµng. §èi t-îng phôc vô cã thÓ lµ c¸ nh©n hay ®¬n vÞ cã nhu
cÇu. C¸ nh©n ng-êi tiªu thô chÊp nhËn mua s¶n phÈm hµng hãa v× nã tháa m·n
nhu cÇu tÊt yÕu.Khi s¶n phÈm ®-îc chuyÓn giao quyÒn së h÷u cho ng-êi tiªu
dïng th× s¶n phÈm sÏ h÷u Ých, sù tháa m·n cña kh¸ch hµng víi s¶n phÈm cµng
cao. §èi víi ®¬n vÞ tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp th× s¶n phÈm ®ã trùc
tiÕp phôc vô qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. ViÖc tiªu thô kÞp thêi,
nhanh chãng gãp phÇn lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ ®-îc liªn tôc.
Nh- vËy, tiªu thô lµ ho¹t ®éng hÕt søc quan träng ®èi víi mçi doanh
nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nãi riªng. Trong c¬ chÕ thÞ
trõ¬ng b¸n hµng lµ mét nghÖ thuËt, khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Nã thÓ hiÖn søc c¹nh tranh trªn thÞ
tr-êng vµ lµ c¬ së quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Nh÷ng th«ng tin tõ kÕt qu¶ h¹ch to¸n tiªu thô lµ th«ng tin rÊt cÇn thiÕt
®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ trong viÖc t×m h-íng ®i cho doanh nghiÖp. Mçi doanh
nghiÖp tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh vµ t×nh h×nh
tiªu thô trªn thÞ tr-êng mµ ®Ò ra kÕ ho¹ch s¶n xuÊt tiªu thô cho phï hîp. ViÖc
thèng kª c¸c kháan doanh thu, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh x¸c, tØ mØ
vµ khoa häc sÏ gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cã ®-îc c¸c th«ng tin chi
tiÕt vÒ t×nh h×nh tiªu thô còng nh- hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña tõng mÆt hµng tiªu
dïng trªn thÞ tr-êng kh¸c nhau. Tõ ®ã, nhµ qu¶n trÞ cã thÓ tÝnh ®-îc møc ®é
hoµn thµnh kÕ ho¹ch, xu h-íng tiªu dïng, hiÖu qu¶ qu¶n lý chÊt l-îng còng
nh- nh-îc ®iÓm trong c«ng t¸c tiªu thô cña tõng lo¹i s¶n phÈm hµng hãa.
Trªn c¬ së ®ã, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®-îc kÕt qu¶ kinh doanh, thùc tÕ l·i
còng nh- sè thuÕ nép ng©n s¸ch Nhµ N-íc. Vµ cuèi cïng nhµ qu¶n trÞ sÏ ®Ò ra
®-îc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña tõng lo¹i s¶n phÈm trong kú h¹ch to¸n tíi, t×m ra
biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng yÕu ®iÓm ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c tiªu thô s¶n
phÈm trong doanh nghiÖp.
1.1.1.3 Thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu
Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (chuÈn mùc 14), doanh thu b¸n hµng
®ù¬c ghi nhËn khi ®ång thêi tháa m·n n¨m ®iÒu kiÖn sau:
-Ng-êi b¸n ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së
h÷u s¶n phÈm , hµng hãa cho ng-êi mua
-Ng-êi b¸n kh«ng cßn n¾m d÷ quyÒn qu¶n lý hµng hãa nh- ng-êi së h÷u hµng
hãa hoÆc kiÓm so¸t hµng hãa.
-Doanh thu ®uîc x¸c ®Þnh t-¬ng ®èi ch¾c ch¾n.
-Ng-êi b¸n ®· thu ®-îc hoÆc sÏ thu ®-îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch bµn hµng.
-X¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng.
Nh- vËy, thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu (tiªu thô) lµ thêi ®iÓm chuyÓn
giao quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa, lao vô tõ ng-êi b¸n sang ng-êi mua. Nãi c¸ch
kh¸c,thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu lµ thêi ®iÓm ng-êi mua tr¶ tתn hay chÊp
nhËn nî vÒ l-îng hµng hãa, dÞch vô mµ ng-êi b¸n chuyÓn giao.
1.1.2.NhiÖm vô cña kÕ to¸n tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu
thô
1.1.2.1.NhiÖm vô cña kÕ to¸n b¸n hµng
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c ®¬n vÞ mua b¸n hµng
ho¸ trong n-íc ph¶i b¸m s¸t thÞ tr-êng, tiÕn hµnh ho¹t ®éng mua b¸n hµng
ho¸ theo c¬ chÕ tù h¹ch to¸n kinh doanh. Trong ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c
®¬n vÞ ph¶i th-êng xuyªn t×m hiÓu thÞ tr-êng, n¾m b¾t nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña
d©n c- ®Ó cã t¸c ®éng tíi ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l-îng hµng ho¸.
Hµng ho¸ cña doanh nghiÖp gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø phÈm cÊp nhiÒu
thø hµng cho nªn yªu cÇu qu¶n lý chóng vÒ mÆt kÕ to¸n kh«ng gièng nhau.
VËy nhiÖm vô chñ yÕu cña kÕ to¸n hµng ho¸ lµ:
- Ph¶n ¸nh gi¸m ®èc t×nh h×nh thu mua, vËn chuyÓn b¶o qu¶n vµ dù tr÷
hµng ho¸, t×nh h×nh nhËp xuÊt vËt t- hµng ho¸. TÝnh gi¸ thùc tÕ mua vµo cña
hµng ho¸ ®· thu mua vµ nhËp kho, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu
mua, dù tr÷ vµ b¸n hµng nh»m thóc ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn hµng ho¸.
- Tæ chøc tèt kÕ to¸n chi tiÕt vËt t- hµng ho¸ theo tõng lo¹i tõng thø theo
®óng sè l-îng vµ chÊt l-îng hµng ho¸. KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a kÕ to¸n chi tiÕt
víi h¹ch to¸n nghiÖp vô ë kho, ë quÇy hµng, thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kiÓm kª
hµng ho¸ ë kho, ë quÇy hµng ®¶m b¶o sù phï hîp sè hiÖn cã thùc tÕ víi sè ghi
trong sæ kÕ to¸n.
- X¸c ®Þnh ®óng ®¾n doanh thu b¸n hµng, thu ®Çy ®ñ thu kÞp thêi tiÒn b¸n
hµng, ph¶n ¸nh kÞp thêi kÕt qu¶ mua b¸n hµng ho¸. Tham gia kiÓm kª vµ ®¸nh
gi¸ l¹i vËt t-, hµng ho¸.
1.1.2.2.NhiÖm vô c«ng t¸c tiªu thô hµng hãa
Ghi chÐp, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi ®µy ®ñ khèi l-îng hµng hãa b¸n
ra, sè hµng ®· giao cho c¸c cöa hµng tiªu thô, sè hµng göi b¸n, chi phÝ b¸n
hµng, c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu, tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n chi tiÕt b¸n
hµng vÒ sè l-îng, chñng lo¹i, gi¸ trÞ.
Cung cÊp th«ng tin kÞp thêi t×nh h×nh tiªu thô phôc vô cho viÖc ®iÒu hµnh
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. B¸o c¸o th-êng xuyªn kÞp
thêi t×nh h×nh thanh to¸n víi kh¸ch hµng, theo lo¹i hµng, theo hîp ®ång.
Ph¶n ¸nh kiÓm tra ph©n tÝch tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch tiªu thô hµng hãa
, kÕ ho¹ch lîi nhuËn, vµ lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh.
1.1.3. C¸c ph-¬ng thøc tiªu thô hµng hãa trong doanh nghiÖp kinh doanh
Ph-¬ng thøc tiªu thô còng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong kh©u
b¸n hµng, ®Ó ®Èy nhanh ®-îc tèc ®é tiªu thô, ngoµi viÖc n©ng cao chÊt l-îng,
c¶i tiÕn mÉu m·... lùa chän cho m×nh nh÷ng ph-¬ng ph¸p tiªu thô hµng hãa
sao cho cã hiÖu qu¶ lµ ®iÒu tèi quan träng trong kh©u l-u th«ng, hµng hãa ®Õn
®ù¬c ng-êi tiªu dïng mét c¸ch nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt. ViÖc ¸p dông linh
ho¹t c¸c ph-¬ng thøc tiªu thô gãp phÇn thùc hiÖn ®-îc kÕ ho¹ch tiªu thô cña
doanh nghiÖp. Sau ®©y lµ mét sè ph-¬ng thøc tiªu thô chñ yÕu mµ doanh
nghiÖp hay sö dông.
* Tiªu thô hµng hãa theo ph-¬ng thøc xuÊt kho göi hµng ®i b¸n :
Theo ph-¬ng thøc nµy, doanh nghiÖp xuÊt hµng ( hµng hãa ) göi ®i b¸n
cho kh¸ch hµng theo hîp ®ång ®· ký kÕt gi÷a hai bªn.
Khi xuÊt hµng göi ®i b¸n th× hµng ch-a ®-îc x¸c ®Þnh tiªu thô, tøc lµ
ch-a ®-îc h¹ch to¸n vµo doanh thu. Hµng göi ®i b¸n chØ ®-îc h¹ch to¸n khi
kh¸ch hµng chÊp nhËn thanh to¸n.
* Tiªu thô hµng hãa theo ph-¬ng thøc bªn mua ®Õn nhËn hµng trùc tiÕp
C¨n cø vµo hîp ®ång mua b¸n ®· ®-îc ký kÕt, bªn mua cö c¸n bé ®Õn
nhËn hµng t¹i kho cña doanh nghiÖp. Khi nhËn hµng xong, ng-êi nhËn hµng
ký x¸c nhËn vµo hãa ®¬n b¸n hµng vµ hµng ®ã ®-îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô vµ
®-îc h¹ch to¸n vµo doanh thu.
Chøng tõ b¸n hµng trong ph-¬ng thøc nµy còng lµ phiÕu xuÊt kho kiªm
hãa ®¬n b¸n hµng, trªn chøng tõ b¸n hµng ®ã cã ch÷ ký cña kh¸ch hµng nhËn
hµng.
* Tiªu thô hµng hãa theo ph-¬ng thøc b¸n hµng giao th¼ng ( kh«ng qua kho):
Ph-¬ng thøc nµy chñ yÕu ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i .Theo
ph-¬ng thøc nµy , doanh nghiÖp mua hµng cña ng-êi cung cÊp b¸n th¼ng cho
kh¸ch hµng kh«ng qua kho cña doang nghiÖp .Nh- vËy, nghiÖp vô mua vµ b¸n
x¶y ra ®ång thêi .Trong ph-¬ng thøc nµy cã thÓ chia thµnh hai tr-êng hîp :
-Tr-êng hîp b¸n th¼ng cho ng-êi mua : tøc lµ khi göi hµng ®i b¸n th×
hµng ®ã ch-a ®-îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô (gièng nh- ph-¬ng thøc xuÊt kho göi
hµng ®i b¸n ).
-Tr-êng hîp b¸n hµng giao tay ba :tøc lµ c¶ bªn cung cÊp (bªn b¸n ),
doanh nghiÖp vµ ng-êi mua cµng giao nhËn hµng mua, b¸n víi nhau .Khi bªn
mua hµng nhËn hµng vµ ký x¸c nhËn vµo hãa ®¬n b¸n hµng th× hµng ®ã ®-îc
x¸c ®Þnh lµ tiªu thô .Chøng tõ b¸n hµng trong ph-¬ng thøc nµy lµ Hãa ®¬n b¸n
hµng giao th¼ng .
*Ph-¬ng thøc b¸n lÎ:
Lµ h×nh thøc b¸n hµng trùc tiÕp cho ng-êi tiªu dïng, hµng hãa sÏ kh«ng
tham gia vµo qu¸ tr×nh l-u th«ng ,thùc hiÖn hoµn toµn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông
cña hµng hãa .
Tïy tõng tr-êng hîp b¸n hµng theo ph-¬ng thøc nµy mµ doanh nghiÖp
lËp hãa ®¬n b¸n hµng hoÆc kh«ng lËp hãa ®¬n b¸n hµng .NÕu doanh nghiÖp
lËp hãa ®¬n b¸n hµng th× cuèi ca hoÆc cuèi ngµy ng-êi b¸n hµng sÏ lËp B¶ng
kª hãa ®¬n b¸n hµng vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng .NÕu kh«ng lËp hãa ®¬n b¸n
hµng th× ng-êi b¸n hµng c¨n cø vµo sè tiÒn b¸n hµng thu ®-îc vµ kiÓm kª
hµng tån kho, tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh l-îng hµng ®· b¸n trong ca ,trong ngµy ®Ó
lËp b¸o c¸o b¸n hµng .B¸o c¸o b¸n hµng vµ giÊy nép tiÒn b¸n hµng lµ chøng tõ
®Ó h¹ch to¸n sau nµy cña kÒ to¸n .
*Ph-¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp:
B¸n hµng tr¶ gãp lµ viÕc b¸n hµng thu tiÒn nhiÒu lÇn .S¶n phÈm hµng hãa
khi giao cho ng-êi mua th× ®-îc coi lµ tiªu thô, ng-êi mua sÏ thanh to¸n lÇn
®Çu ngay t¹i thêi ®iÓm mua mét phÇn, sè tiÒn thanh to¸n chËm ph¶i chÞu mét
tû lÖ l·i nhÊt ®Þnh .
Tãm l¹i, khi mµ nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× cµng xuÊt hiÖn nhiÒu
ph-¬ng thøc tiªu thô kh¸c nhau mçi ph-¬ng thóc ®Òu cã -u vµ nh-îc ®iÓm
cña nã .Do ®ã, mçi doanh nghiÖp c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm hµng hãa, quy m«, vÞ
trÝ cña doanh nghiÖp mµ lùa chän cho m×nh nh÷ng ph-¬ng thøc tiªu thô hîp
lý, sao cho chi phÝ thÊp nhÊt mµ vÉn ®¹t hiÖu qu¶ tèi -u .
1.1.4. KÕt qu¶ tiªu thô
KÕt qu¶ tiªu thô cung cÊp cho kh¸ch hµng vµ c¸c bªn quan t©m nh- ng©n
hµng, cæ ®«ng, c¸c nhµ ®Çu t- ...nh÷ng th«ng tin vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh cña
doanh nghiÖp .Tõ ®ã thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng
vµ c¸c ®èi t-îng liªn quan, lµ c¬ së cho sù hîp t¸c l©u dµi vµ bÒn chÆt .
KÕt qu¶ ho¹t ®éng tiªu thô lµ chi tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng vÒ tiªu
thô s¶n phÈm hµng hãa, lao vô, dÞch vô cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
chÝnh vµ kinh doanh phô ®-îc thÓ hiÖn qua chØ tiªu l·i vµ lç .Nãi c¸ch kh¸c,
®©y lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a mét bªn lµ doanh thu thuÇn cña tÊt c¶ c¸c ho¹t
®éng víi mét bªn lµ toµn bé chi phÝ ®· bá ra Sè chªch lÖch sÏ lµ chi tiªu cuèi
cïng .
KÕt qu¶ ho¹t ®éng tiªu thô ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau :
L·i (lç) = Tæng doanh thu b¸n hµng – Tæng chi phÝ liªn quan
Tæng chi phÝ = Tæng sè thuÕ - Gi¶m gi¸ - Doanh thu hµng
TT§B hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
= Tæng gi¸ vèn - Chi phÝ b¸n - Chi phÝ qu¶n lý
hµng b¸n hµng doanh nghiÖp
= Tæng doanh - Tæng gi¸ vèn - Chi phÝ b¸n - Chi phÝ qu¶n lý
thu thuÇn hµng b¸n hµng doanh nghiÖp
= Tæng lîi - Chi phÝ b¸n - Chi phÝ qu¶n lý
nhuËn gép hµng doanh nghiÖp
H¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh x¸c t¹o ®iÒu
kiÖn ®Ó ®¸nh gi¸, thèng kª t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ,t×nh
h×nh thÞ tr-êng vµ tiªu dïng .Th«ng qua kÕt qu¶ tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp, c¸c nhµ l·nh ®¹o cã thÓ t×m ra h-íng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, cã
chÝnh s¸ch -u ®·i hay h¹n chÕ sù ph¸t triÓn ®èi víi tõng ho¹t ®éng kinh doanh
trªn tõng lÜnh vùc cô thÓ .MÆt kh¸c, th«ng qua kÕt qua kinh doanh, Nhµ n-íc
t¹o ra sù c«ng b»ng trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc cña
tõng doanh nghiÖp .
1.1.5.C¸c chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n trong tiªu thô vµ x¸c ®Þnh tiªu thô :
* Doanh thu b¸n hµng:
Lµ tæng gi¸ trÞ ®-îc thùc hiÖn qqua viÖc b¸n hµng hãa, s¶n phÈm, cung
cÊp lao vô, dÞch vô cho kh¸ch hµng .Nãi c¸ch kh¸c doanh thu chØ gåm tæng
gi¸ trÞ cña c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp ®· thu hoÆc sÏ thu trong kú kÕ
to¸n, ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng th-êng cña c¸c
doanh nghiÖp, gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u. Doang thu b¸n hµng trong
c¸c doang nghiÖp th-¬ng m¹i chØ gåm doang thu vÒ tiªu thô hµng hãa, dÞch
vô.
* Doanh thu thuÇn :
Lµ sè chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu víi c¸c kho¶n ghi gi¶m doanh thu
(chiÕt khÊu th-¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng hãa, doanh thu cña sè hµng b¸n bÞ tr¶
l¹i, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thÕu xuÊt khÈu ph¶i nép vÒ l-îng hµng ®· tiªu thô
vµ thÕu GTGT cña hµng ®· tiªu thô – nÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo
ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp ).
Doanh thu thuÇn = Tæng doanh thu – C¸c kho¶n gi¶m trõ
* ChiÕt khÊu thanh to¸n :
Lµ sè tiÒn mµ ng-êi b¸n th-ëng cho ng-êi mua do ng-êi mua thanh to¸n
tiÒn hµng tr-íc thêi h¹n thanh to¸n theo hîp ®ång tÝnh trªn tæng sè tiÒn hµng
mµ hä ®· thanh to¸n .
* Gi¶m gi¸ hµng hãa :
Lµ sè tiÒn gi¶m trõ cho kh¸ch hµng ngaßi hãa ®¬n hay hîp ®ång cung
cÊp dÞch vô cho c¸c nguyªn nh©n ®Æc biÖt nh- : hµng kÐm phÈm chÊ , kh«ng
®óng quy c¸ch , giao hµng kh«ng ®óng thêi gian, ®Þa ®iÓm trong hîp ®ån,
hµng l¹c hËu ...(do chñ quan cña ng-êi b¸n ).
* ChiÕt khÊu th-¬ng m¹i :
Lµ kho¶n mµ ng-êi b¸n th-ëng cho ng-êi mua do trong mét kho¶n thêi
gian ®· tiÕn hµnh mua mét khèi l-îng lín hµng hãa (h«× khÊu) vµ kho¶n gi¶m
trõ trªn gi¸ b¸n niªm yÕt v× mua khèi l-îng lín hµng hãa trongmét ®ît (bít
gi¸). ChiÕt khÊu th-¬nh m¹i ®-îc ghi trong c¸c hîp ®ång mua b¸n vµ cam kÕt
vÒ mua b¸n hµng .
* GÝa vèn hµng b¸n :
Lµ trÞ gi¸ vèn cña s¶n phÈm , vËt t-, hµng hãa, lao vô, dÞch vô ®· tiªu
dïng .§èi víi s¶n phÈm , lao vô, dÞch vô tiªu thô, gi¸ vèn hµng b¸n lµ gi¸
thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x-ëng) hay chi phÝ s¶n xuÊt .Víi hµng hãa tiªu
thô, gi¸ vèn hµng b¸n bao gåm trÞ gi¸ mua cña hµng ®· tiªu thô céng víi chi
phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô .
* Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i:
Lµ sè hµng ®· ®-îc coi lµ tiªu thô (®· chuyÓn giao quyÒn së h÷u, ®· thu
tiÒn hay ®-îc ng-êi mua chÊp nhËn) nh-ng bÞ ng-êi mua tr¶ l¹i va tõ chèi
thanh to¸n,T-¬ng øng víi hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i lµ gi¸ vèn cña hµng bÞ tr¶ l¹i
(tÝnh theo gi¸ vèn khi b¸n) vµ doanh thu cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i cïng víi thuÕ
gi¸ trÞ t¨ng ®Çu ra ph¶i nép cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i(nÕu cã).
* Lîi nhuËn gép (cßn gäi lµ l·i th-¬ng m¹i hay lîi tøc gép):
Lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ vèn hµng b¸n.
* KÕt qu¶ tiªu thô hµng hãa dÞch vô (lîi nhuËn hay lç vÒ tiªu thô hµng hãa,
dÞch vô).
Lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ trÞ vèn cña hµng b¸n, chi
phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
1.1.6.Ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hµng hãa
Theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§ - BTC ra ngµy 31/12/2001 vÒ viÖc ban
hµnh vµ c«ng bè 4 chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp (c¨n cø
vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ hµng tån kho vµ yªu cÇu cña qu¸ tr×nh h¹ch to¸n) cã thÓ
¸p dông mét trong ph-¬ng ph¸p sau ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµnh xuÊt b¸n:
* §¸nh gi¸ theo gi¸ mua thùc tÕ
- Ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc, xuÊt tr-íc (FIFO)
Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng hãa nµo nhËp tr-íc
th× ®-îc xuÊt tr-íc vµ hµng tån cuèi kú lµ hµng ®-îc nhËp gÇn thêi ®iÓm cuèi
kú. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®-îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ
cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú vµ do vËy gi¸ trÞ cña
hµng tån kho sÏ lµ gi¸ cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm cuèi kú hoÆc gÇn cuèi
kú cßn tån kho.
- Ph-¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr-íc(LIFO)
Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng hãa nhËp sau
th× xuÊt tr-íc vµ hµng tån kho cuèi kú lµ hµng tån kho ®-îc xuÊt tr-íc ®ã.
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®-îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp
sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®-îc tÝnh theo gi¸ cña hµng
nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho.
- Ph-¬ng ph¸p thùc tÕ ®Ých danh
Theo ph-¬ng ph¸p thùc tÕ ®Ých danh (cßn gäi ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trùc
tiÕp), gi¸ trÞ cña hµng hãa ®-îc x¸c ®Þnh theo ®¬n chiÕc hay tõng l« hµng vµ
gi÷ nguyªn tõ lóc nhËp vµo cho ®Õn lóc xuÊt dïng ( trõ tr-êng hîp cã ®iÒu
chØnh).
- Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ cña hµng hãa xuÊt ®-îc tÝnh nh- sau:
Gi¸ thùc tÕ = Sè l-îng hµng * Gi¸ ®¬n vÞ
hµng hãa xuÊt hãa xuÊt b×nh qu©n
Trong ®ã, gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n cã thÓ tÝnh theo mét trong ba c¸ch sau:
+ Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷
Gi¸ ®¬n TrÞ gi¸ mua thùc tÕ + TrÞ gi¸ mua thùc tÕ cña
vÞ b×nh = cña hµng cßn ®Çu kú hµng nhËp trong kú
qu©n Sè l-îng hµng cßn + Sè l-îng hµng nhËp
®Çu kú trong kú
+Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n cuèi kú tr-íc
Gi¸ ®¬n vÞ = Gi¸ thùc tÕ hµng hãa tån ®Çu kú (hoÆc cuèi kú tr-íc)
b×nh qu©n L-îng hµng hãa thùc tÕ tån ®Çu kú (hoÆc cuèi kú tr-íc)
+ Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp
Gi¸ ®¬n vÞ = Gi¸ thùc tÕ hµng hãa tån kho sau mçi lÇn nhËp
b×nh qu©n L-îng hµng hãa thùc tÕ tån kho sau mçi lÇn nhËp
* §¸nh gi¸ hµng hãa theo gi¸ h¹ch to¸n
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, toµn bé hµng hãa biÕn ®éng trong kú ®-îc tÝnh
theo gi¸ h¹ch to¸n (gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc mét gi¸ æn ®Þnh trong kú). Cuèi kú, kÕ
to¸n tiÕn hµnh ®iÒu chØnh tõ gi¸ h¹ch to¸n sang gi¸ thùc tÕ theo c«ng thøc:
Gi¸ thùc tÕ = Gi¸ h¹ch to¸n * HÖ sè gi¸
hµng hãa xuÊt hµng hãa xuÊt hµng hãa
HÖ sè gi¸ cã thÓ tÝnh cho tõng lo¹i, tõng nhãm hoÆc tõng mÆt hµng chñ
yÐu tïy theo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n t¹i doanh nghiÖp.
1.1.7.H¹ch to¸n hµng ho¸:
1.1.7.1 KÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸:
* Chøng tõ sö dông:
Mäi nghiÖp vô biÕn ®éng cña hµng ho¸ ®Òu ph¶i ®-îc ph¶n ¸nh, ghi chÐp
vµo chøng tõ ban ®Çu phï hîp theo ®óng néi dung quy ®Þnh.
C¸c chøng tõ chñ yÕu: Ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho, ho¸ ®¬n b¸n hµng,
phiÕu nhËp kho, biªn b¶n kiÓm kª...
Trªn c¬ së chøng tõ kÕ to¸n vÒ sù biÕn ®éng cña hµng ho¸ ®Ó ph©n lo¹i
tæng hîp vµ ghi sæ kÕ to¸n cho thÝch hîp.
*Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt hµng ho¸: lµ c«ng viÖc kh¸ phøc t¹p, ®ái hái
ph¶i tiÕn hµnh ghi chÐp hµng ngµy c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ theo tõng thø hµng
ho¸ ë tõng kho trªn c¶ hai lo¹i chØ tiªu: HiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
Tæ chøc h¹ch to¸n chi tiÕt hµng ho¸ ®-îc thùc hiÖn ë kho vµ ë phßng kÕ
to¸n, doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ, tr×nh
®é nghiÖp vô kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ®Ó lùa chän, vËn dông ph-¬ng ph¸p
h¹ch to¸n chi tiÕt sao cho phï hîp. HiÖn nay cã 3 ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi
tiÕt hµng ho¸:
- Ph-¬ng ph¸p ghi sæ song song.
- Ph-¬ng ph¸p ghi sæ sè d-.
- Ph-¬ng ph¸p ghi sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
§Æc ®iÓm chung cña ba ph-¬ng ph¸p nµy lµ c«ng viÖc ghi chÐp cña thñ
kho lµ gièng nhau, ®-îc thùc hiÖn trªn thÎ kho (theo chØ tiªu sè l-îng).
- Ph-¬ng ph¸p sæ sè d-
S¬ ®å 1
ThÎ kho
Chøng tõ xuÊt
Chøng tõ nhËp
Sæ sè d- B¶ng kª xuÊt
B¶ng kª nhËp
B¶ng lòy kÕ
B¶ng lòy kÕ
B¶ng kª tæng hîp
nhËp xuÊt, tån
Sæ kÕ to¸n tæng
hîp
Ghi chó: Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu
Ph-¬ng ph¸p nµy tr¸nh ®-îc sù ghi chÐp trïng lÆp gi÷a kho vµ phßng kÕ
to¸n, c«ng viÖc ®-îc tiÕn hµnh ®Òu trong th¸ng
Thñ kho dïng thÎ kho ®Ó theo dâi sù biÕn ®éng cña hµng hãa, mçi hµng
hãa ®-îc ghi vµo mét the kho. Khi nhËn ®-îc phiÕu xuÊt kho hµng hãa, thñ
kho kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p hîp lÖ cña chøng tõ ®ã sau ®ã tiÕn hµnh nhËp xuÊt
kho vµ c¨n cø vµo phiÕu nhËp xuÊt kho ghi vµo thÎ kho t-¬ng øng, mçi chøng
tõ ghi vµo mét dßng theo chØ tiªu sè l-îng. Sau mçi nghiÖp vô thñ kho ph¶i
tÝnh ra sè l-îng tån kho, cuèi th¸ng tÝnh ra sè tån kho ®Ó ghi vµo sæ sè d- ë
cét sè l-îng. Sæ sè d- ®-îc kÕ to¸n më theo tõng kho chung cho c¶ n¨m ®Ó
ghi chÐp sù biÕn ®éng hµng hãa c¶ sè l-îng vµ gi¸ trÞ vµo cuèi th¸ng. Khi
nhËn sæ sè d- thñ kho göi lªn kÕ to¸n c¨n cø vµo sè tån cuèi th¸ng vµ ®¬n gi¸
cña tõng hµng hãa ®Ó tÝnh ra gi¸ tån kho vµ ghi vµo cét thµnh tiÒn trªn sæ sè
d- ë phßng kÕ to¸n cuèi th¸ng ghi nhËn sè d- do thñ kho göi lªn, kÕ to¸n c¨n
cø vµo sè tån cuèi th¸ng do thñ kho tÝnh trªn sæ sè d- vµ ®¬n gi¸ thùc tÕ tÝnh
ra gi¸ trÞ tån kho ®Ó ghi vµo cét sè tiÒn trªn sæ sè d- vµ b¶ng kª tæng hîp nhËp
xuÊt tån vµ sæ kÕ to¸n tæng hîp.
* Ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song
- ë kho : thñ kho sö dông thÎ kho ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh nhËp xuÊt tån
kho tõng hµng hãa theo tõng kho vµ chØ ghi chØ tiªu sè l-îng. Hµng ngµy khi
cã nghiÖp vô xuÊt kho hµng hãa, thñ kho kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p cña tõng
chøng tõ nhËp xuÊt råi tiÕn hµnh nhËp xuÊt sau ®ã ghi vµo thÎ kho. Mçi
nghiÖp vô ghi vµo mét dßng theo chØ tiªu sè l-îng. Khi ph¶n ¸nh xong ghi vµo
chøng tõ nhËp xuÊt råi giao cho kÕ to¸n.
-Phßng kÕ to¸n: khi nhËn ®-îc chøng tõ nhËp xuÊt, kÕ to¸n kiÓm tra tÝnh
hîp ph¸p hîp lÖ vµ ghi vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt theo gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt. Cuèi
th¸ng céng sæ chi tiÕt vµ ®èi chiÕu víi thÎ kho.
S¬ ®å 2
ThÎ kho
PhiÕu xuÊt kho
PhiÕu nhËp kho
Sæ chi tiÕt vËt t-
hµng hãa
B¶ng kª nhËp
xuÊt, tån
Sæ kÕ to¸n tæng
hîp
Ghi chó: Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
* Ph-¬ng ph¸p ghi sæ ®èi chiÐu lu©n chuyÓn
ViÖc ghi chÐp sæ thÎ t-¬ng øng nh- ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song, kÕ
tãan sö dông sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh nhËp xuÊt tån
kho c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ. KÕ to¸n chØ ghi sæ mét lÇn vµo cuèi th¸ng trªn c¬
së c¸c b¶ng kª nhËp xuÊt, b¶ng nµy ®-îc c¨n cø vµo chøng tõ nhËp xuÊt ®Þnh
kú göi lªn cho phßng kÕ tãan. Cuèi th¸ng tiÕn hµnh ®èi chiÕu víi thÎ kho vµ sè
liÖu kÕ to¸n tæng hîp. sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn më cho tõng kho theo c¶ n¨m
vµ mçi th¸ng mét tê sæ.
S¬ ®å 3
ThÎ kho
PhiÕu xuÊt
PhiÕu nhËp
B¶ng kª xuÊt
B¶ng kª nhËp nhËp
Sæ ®èi chiÕu lu©n
chuyÓn
Sæ kÕ to¸n tæng
hîp
Ghi chó: Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
1.1.7.2. KÕ to¸n tæng hîp hµng ho¸:
Hµng ho¸ lµ tµi s¶n l-u ®éng thuéc nhãm hµng tån kho cña doanh
nghiÖp.ViÖc më tµi kho¶n tæng hîp ghi chÐp sæ kÕ to¸n hµng tån kho, x¸c
®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt kho,tån kho tuú thuéc vµo doanh nghiÖp ¸p dông
ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tæng hîp hµng ho¸ theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng
xuyªn hay ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.
- Ph-¬ng ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn lµ ph-¬ng ph¸p ph¶n ¸nh
ghi chÐp th-êng xuyªn liªn tôc c¸c tµi kho¶n vµ sæ kÕ to¸n tæng hîp. Ph-¬ng
ph¸p nµy ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸.
- Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n kh«ng ph¶i theo
dâi th-êng xuyªn liªn tôc t×nh h×nh nhËp xuÊt, tån kho trªn c¸c tµi kho¶n hµng
tån kho, mµ chØ theo dâi ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho ®Çu kú vµ cuèi kú.
Cuèi th¸ng kÕ to¸n tiÕn hµnh kiÓm kª vµ x¸c ®Þnh sè thùc tÕ cña hµng ho¸ ®Ó
ghi vµo tµi kho¶n hµng tån kho.
Hai ph-¬ng ph¸p tæng hîp hµng ho¸ nªu trªn ®Òu cã nh÷ng -u ®iÓm vµ
h¹n chÕ, cho nªn tuú vµo ®Æc ®iÓm SXKD cña doanh nghiÖp mµ kÕ to¸n lùa
chän mét trong hai ph-¬ng ph¸p ®Ó ®¶m b¶o viÖc theo dâi, ghi chÐp trªn sæ kÕ
to¸n.
1.2. H¹ch to¸n tiªu thô hµng hãa
1.2.1. Tµi kho¶n sö dông
§Ó h¹ch to¸n giai ®o¹n tiªu thô hµng hãa t¹i c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:
* TK 156 – Hµng hãa :
TK 156 – Hµng hãa : gåm 2 tµi kho¶n cÊp 2
+ TK 1561 - TrÞ gi¸ mua hµng hãa
+ TK 1562 – Chi phÝ mua hµng hãa
* TK 157 – Hµng göi ®i b¸n
* TK 511- Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô:
TK 511: TK nµy gåm 4 TK cÊp 2
+ TK 5111 – Doanh thu b¸n hµng hãa
+ TK 5112 - Doanh thu b¸n c¸c s¶n phÈm
+ TK 5113 – Doanh thu cung cÊp dÞch vô
+ TK 5114 – Doanh thu trî cÊp, trî gi¸
* TK 512 – Doanh thu b¸n hµng néi bé
TK 512 : Gåm 3 TK cÊp 2
+ TK5121 – Doanh thu b¸n hµng hãa
+ TK 5122 – Doanh thu b¸n c¸c s¶n phÈm
+ TK 4123 – Doanh thu cung cÊp dÞch vô
* TK 521 - ChiÕt khÊu th-¬ng m¹i
TK 521 : Gåm 3 TK cÊp 2
+ TK 5211 – ChiÕt khÊu hµng hãa
+ TK 5212 – ChiÕt khÊu thµnh phÈm
+ TK 5213 – ChiÕt khÊu dÞch vô
* TK 531 – Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
* TK 532 – Gi¶m gi¸ hµng b¸n
* TK 632 – Gi¸ vèn hµng b¸n
1.2.2. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n
HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp th-êng ¸p dông hai ph-¬ng ph¸p b¸n hµng:
B¸n hµng theo ph-¬ng thøc göi hµng vµ b¸n hµng theo ph-¬ng thøc giao hµng
trùc tiÕp.
1.2.2.1 B¸n hµng theo ph-¬ng thøc göi hµng:
Theo ph-¬ng thøc nµy, ®Þnh kú doanh nghiÖp göi hµng cho kh¸ch hµng
trªn c¬ së cña tho¶ thuËn trong hîp ®ång mua b¸n hµng gi÷a hai bªn vµ giao
hµng t¹i ®Þa ®iÓm ®· quy -íc trong hîp ®ång. Khi xuÊt kho göi ®i, hµng vÉn
thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp, chØ khi nµo kh¸ch hµng ®· tr¶ tiÒn hoÆc
chÊp nhËn thanh to¸n th× khi Êy hµng míi chuyÒn quyÒn së h÷u vµ ®-îc ghi
nhËn doanh thu b¸n hµng.
*. §èi víi doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kª khai
th-êng xuyªn (KKTX)
Tr×nh tù h¹ch to¸n theo ph-¬ng thøc göi hµng theo s¬ ®å:
TK155,156 TK 157 TK 632
XuÊt kho thµnh phÈm, KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn
hµng hãa göi ®i b¸n sè hµng ®· b¸n
TK 331 TK155,156
Hµng hãa mua göi b¸n th¼ng Hµng göi ®i kh«ng
kh«ng qua kho ®-îc chÊp nhËn
*. §èi víi c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh
kú.
§Çu kú, kÕt chuyÓn trÞ gi¸ thµnh phÈm göi ®i b¸n cuèi kú tr-íc nh-ng
ch-a ®-îc chÊp nhËn thanh to¸n, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 632: Gi¸ vèn hµng b¸n
Cã TK 157: Hµng göi ®i b¸n
Cuèi kú, c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thµnh phÈm göi ®i b¸n nh-ng ch-a
®-îc x¸c ®Þnh lµ b¸n, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 157: Hµng göi ®i b¸n
Cã TK 632: Gi¸ vèn hµng b¸n
1.2.2.2. B¸n hµng vµ kÕ to¸n b¸n hµng theo ph-¬ng ph¸p giao hµng trùc
tiÕp:
Theo ph-¬ng thøc nµy bªn kh¸ch hµng uû quyÒn cho c¸n bé nghiÖp vô
®Õn nhËn hµng t¹i kho cña doanh nghiÖp b¸n hoÆc giao nhËn hµng tay ba.
Ng-êi nhËn hµng sau khi ký vµo chøng tõ b¸n hµng cña doanh nghiÖp th× hµng
ho¸ ®-îc x¸c ®Þnh lµ b¸n (hµng ®· chuyÓn quyÒn së h÷u)
Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc, cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa
hiÖn ®¹i hãa c¸c doanh nghiÖp ®ang tõng b-íc më réng quan hÖ hµng hãa,
tiÒn tÖ nh»m t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng tèt nhu cÇu tiªu dïng cña x·
héi.Môc tiªu cuèi cïng cña mäi doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn. §Ó ®¹t ®-îc lîi
nhuËn ngµy cµng cao, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc s¶n xuÊt tiªu thô ®-îc
s¶n phÈm, hµng hãa mét c¸ch tèt nhÊt. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò lín hÕt søc quan
träng vµ cÊp b¸ch ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh doanh. NhËn thøc
râ ®-îc vai trß quan träng cña ho¹t ®éng tiªu thô c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn t¹i
C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ T©y.
XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña viÖc tiªu thô trong c¸c doanh nghiÖp nãi
chung vµ C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ T©y nãi riªng, trong qu¸ tr×nh thùc
tËp vµ t×m hiÓu t¹i C«ng ty em ®· hoµn thµnh luËn v¨n víi ®Ò tµi: “ KÕ to¸n
tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô ë C«ng ty Cæ phÇn ¤ t«
VËn t¶i Hµ T©y” .
Ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 Ch-¬ng:
Ch-¬ng I:
C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i
c¸c doanh nghiÖp kinh doanh.
Ch-¬ng II:
T×nh h×nh thùc tÕ kÕ to¸n tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qña tiªu thô
ë C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ T©y.
Ch-¬ng III:
Mét sè ý kiÕn nhËn xÐt vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n tiªu thô
hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i C«ng ty Cæ phÇn ¤ t« VËn t¶i Hµ
T©y.
Ch-¬ng I
c¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ tiªu thô t¹i c¸c doanh nghiÖp kinh doanh
1.1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô
trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh
1.1.1 §Æc ®iÓm, vai trß cña tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong c¸c
doanh nghiÖp kinh doanh
1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô
- Kh¸i niÖm vÒ tiªu thô
Tiªu thô lµ qu¸ tr×nh ®¬n vÞ cung cÊp thµnh phÈm, hµng hãa vµ c«ng t¸c
lao vô, dÞch vô cho ®¬n vÞ mua, qua ®ã ®¬n vÞ mua thanh to¸n tiÒn hµng hoÆc
chÊp nhËn thanh to¸n tiÒn hµng theo gi¸ ®· tháa thuËn gi÷a ®¬n vÞ mua vµ ®¬n
vÞ b¸n. Thµnh phÈm, hµng hãa ®-îc coi lµ tiªu thô khi ng-êi mua thanh to¸n
hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n cho ng-êi b¸n.
- Kh¸i niÖm kÕt qu¶ tiªu thô hµng hãa
KÕt qu¶ tiªu thô lµ kÕt qu¶ cuèi cïng vÒ mÆt tµi chÝnh cña ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh. Nãi c¸ch kh¸c, kÕt qu¶ tiªu thô lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a
doanh thu b¸n hµng,c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu víi trÞ gi¸ vèn hµng b¸n,
chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng
hîp quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.1.1.2 Vai trß, ý nghÜa cña ho¹t ®éng tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ tiªu thô trong kinh doanh
Môc tiªu cña doanh nghiÖp lµ tèi ®a hãa lîi nhuËn. Trong khi ®ã, thµnh
phÈm, hµng hãa tiªu thô ®-îc th× doanh nghiÖp míi cã lîi nhuËn. V× thÕ cã
thÓ nãi tiªu thô cã quan hÖ mËt thiÕt víi kÕt qu¶ kinh doanh. Tiªu thô tèt thÓ
hiÖn uy tÝn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng, thÓ hiÖn søc c¹nh tranh
còng nh- kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng cña doanh nghiÖp.
KÕt thóc qu¸ tr×nh tiªu thô lµ khÐp kÝn mét vßng chu chuyÓn vèn. NÕu
qu¸ tr×nh tiªu thô thùc hiÖn tèt, doanh nghiÖp sÏ t¨ng nhanh vßng quay cña
vèn, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Ó tháa m·n nhu cÇu ngµy cµng lín cña
x· héi. Còng qua ®ã, doanh nghiÖp thùc hiÖn ®-îc gi¸ trÞ lao ®éng thÆng d-
ngoµi viÖc bï ®¾p nh÷ng chi phÝ bá ra ®Ó tiªu thô s¶n phÈm hµng hãa. §©y
chÝnh lµ nguån ®Ó doanh nghiÖp nép ng©n hµng Nhµ N-íc, lËp c¸c qòy cÇn
thiÕt vµ n©ng cao ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng.
Tiªu thô chØ ®-îc thùc hiÖn khi s¶n phÈm hµng hãa ®¸p øng nhu cÇu tiªu
thô cña kh¸ch hµng. §èi t-îng phôc vô cã thÓ lµ c¸ nh©n hay ®¬n vÞ cã nhu
cÇu. C¸ nh©n ng-êi tiªu thô chÊp nhËn mua s¶n phÈm hµng hãa v× nã tháa m·n
nhu cÇu tÊt yÕu.Khi s¶n phÈm ®-îc chuyÓn giao quyÒn së h÷u cho ng-êi tiªu
dïng th× s¶n phÈm sÏ h÷u Ých, sù tháa m·n cña kh¸ch hµng víi s¶n phÈm cµng
cao. §èi víi ®¬n vÞ tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp th× s¶n phÈm ®ã trùc
tiÕp phôc vô qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. ViÖc tiªu thô kÞp thêi,
nhanh chãng gãp phÇn lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ ®-îc liªn tôc.
Nh- vËy, tiªu thô lµ ho¹t ®éng hÕt søc quan träng ®èi víi mçi doanh
nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nãi riªng. Trong c¬ chÕ thÞ
trõ¬ng b¸n hµng lµ mét nghÖ thuËt, khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Nã thÓ hiÖn søc c¹nh tranh trªn thÞ
tr-êng vµ lµ c¬ së quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Nh÷ng th«ng tin tõ kÕt qu¶ h¹ch to¸n tiªu thô lµ th«ng tin rÊt cÇn thiÕt
®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ trong viÖc t×m h-íng ®i cho doanh nghiÖp. Mçi doanh
nghiÖp tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh vµ t×nh h×nh
tiªu thô trªn thÞ tr-êng mµ ®Ò ra kÕ ho¹ch s¶n xuÊt tiªu thô cho phï hîp. ViÖc
thèng kª c¸c kháan doanh thu, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh x¸c, tØ mØ
vµ khoa häc sÏ gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cã ®-îc c¸c th«ng tin chi
tiÕt vÒ t×nh h×nh tiªu thô còng nh- hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña tõng mÆt hµng tiªu
dïng trªn thÞ tr-êng kh¸c nhau. Tõ ®ã, nhµ qu¶n trÞ cã thÓ tÝnh ®-îc møc ®é
hoµn thµnh kÕ ho¹ch, xu h-íng tiªu dïng, hiÖu qu¶ qu¶n lý chÊt l-îng còng
nh- nh-îc ®iÓm trong c«ng t¸c tiªu thô cña tõng lo¹i s¶n phÈm hµng hãa.
Trªn c¬ së ®ã, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®-îc kÕt qu¶ kinh doanh, thùc tÕ l·i
còng nh- sè thuÕ nép ng©n s¸ch Nhµ N-íc. Vµ cuèi cïng nhµ qu¶n trÞ sÏ ®Ò ra
®-îc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña tõng lo¹i s¶n phÈm trong kú h¹ch to¸n tíi, t×m ra
biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng yÕu ®iÓm ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c tiªu thô s¶n
phÈm trong doanh nghiÖp.
1.1.1.3 Thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu
Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (chuÈn mùc 14), doanh thu b¸n hµng
®ù¬c ghi nhËn khi ®ång thêi tháa m·n n¨m ®iÒu kiÖn sau:
-Ng-êi b¸n ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së
h÷u s¶n phÈm , hµng hãa cho ng-êi mua
-Ng-êi b¸n kh«ng cßn n¾m d÷ quyÒn qu¶n lý hµng hãa nh- ng-êi së h÷u hµng
hãa hoÆc kiÓm so¸t hµng hãa.
-Doanh thu ®uîc x¸c ®Þnh t-¬ng ®èi ch¾c ch¾n.
-Ng-êi b¸n ®· thu ®-îc hoÆc sÏ thu ®-îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch bµn hµng.
-X¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng.
Nh- vËy, thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu (tiªu thô) lµ thêi ®iÓm chuyÓn
giao quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa, lao vô tõ ng-êi b¸n sang ng-êi mua. Nãi c¸ch
kh¸c,thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu lµ thêi ®iÓm ng-êi mua tr¶ tתn hay chÊp
nhËn nî vÒ l-îng hµng hãa, dÞch vô mµ ng-êi b¸n chuyÓn giao.
1.1.2.NhiÖm vô cña kÕ to¸n tiªu thô hµng hãa vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu
thô
1.1.2.1.NhiÖm vô cña kÕ to¸n b¸n hµng
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c ®¬n vÞ mua b¸n hµng
ho¸ trong n-íc ph¶i b¸m s¸t thÞ tr-êng, tiÕn hµnh ho¹t ®éng mua b¸n hµng
ho¸ theo c¬ chÕ tù h¹ch to¸n kinh doanh. Trong ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c
®¬n vÞ ph¶i th-êng xuyªn t×m hiÓu thÞ tr-êng, n¾m b¾t nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña
d©n c- ®Ó cã t¸c ®éng tíi ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l-îng hµng ho¸.
Hµng ho¸ cña doanh nghiÖp gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø phÈm cÊp nhiÒu
thø hµng cho nªn yªu cÇu qu¶n lý chóng vÒ mÆt kÕ to¸n kh«ng gièng nhau.
VËy nhiÖm vô chñ yÕu cña kÕ to¸n hµng ho¸ lµ:
- Ph¶n ¸nh gi¸m ®èc t×nh h×nh thu mua, vËn chuyÓn b¶o qu¶n vµ dù tr÷
hµng ho¸, t×nh h×nh nhËp xuÊt vËt t- hµng ho¸. TÝnh gi¸ thùc tÕ mua vµo cña
hµng ho¸ ®· thu mua vµ nhËp kho, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu
mua, dù tr÷ vµ b¸n hµng nh»m thóc ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn hµng ho¸.
- Tæ chøc tèt kÕ to¸n chi tiÕt vËt t- hµng ho¸ theo tõng lo¹i tõng thø theo
®óng sè l-îng vµ chÊt l-îng hµng ho¸. KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a kÕ to¸n chi tiÕt
víi h¹ch to¸n nghiÖp vô ë kho, ë quÇy hµng, thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kiÓm kª
hµng ho¸ ë kho, ë quÇy hµng ®¶m b¶o sù phï hîp sè hiÖn cã thùc tÕ víi sè ghi
trong sæ kÕ to¸n.
- X¸c ®Þnh ®óng ®¾n doanh thu b¸n hµng, thu ®Çy ®ñ thu kÞp thêi tiÒn b¸n
hµng, ph¶n ¸nh kÞp thêi kÕt qu¶ mua b¸n hµng ho¸. Tham gia kiÓm kª vµ ®¸nh
gi¸ l¹i vËt t-, hµng ho¸.
1.1.2.2.NhiÖm vô c«ng t¸c tiªu thô hµng hãa
Ghi chÐp, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi ®µy ®ñ khèi l-îng hµng hãa b¸n
ra, sè hµng ®· giao cho c¸c cöa hµng tiªu thô, sè hµng göi b¸n, chi phÝ b¸n
hµng, c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu, tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n chi tiÕt b¸n
hµng vÒ sè l-îng, chñng lo¹i, gi¸ trÞ.
Cung cÊp th«ng tin kÞp thêi t×nh h×nh tiªu thô phôc vô cho viÖc ®iÒu hµnh
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. B¸o c¸o th-êng xuyªn kÞp
thêi t×nh h×nh thanh to¸n víi kh¸ch hµng, theo lo¹i hµng, theo hîp ®ång.
Ph¶n ¸nh kiÓm tra ph©n tÝch tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch tiªu thô hµng hãa
, kÕ ho¹ch lîi nhuËn, vµ lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh.
1.1.3. C¸c ph-¬ng thøc tiªu thô hµng hãa trong doanh nghiÖp kinh doanh
Ph-¬ng thøc tiªu thô còng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong kh©u
b¸n hµng, ®Ó ®Èy nhanh ®-îc tèc ®é tiªu thô, ngoµi viÖc n©ng cao chÊt l-îng,
c¶i tiÕn mÉu m·... lùa chän cho m×nh nh÷ng ph-¬ng ph¸p tiªu thô hµng hãa
sao cho cã hiÖu qu¶ lµ ®iÒu tèi quan träng trong kh©u l-u th«ng, hµng hãa ®Õn
®ù¬c ng-êi tiªu dïng mét c¸ch nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt. ViÖc ¸p dông linh
ho¹t c¸c ph-¬ng thøc tiªu thô gãp phÇn thùc hiÖn ®-îc kÕ ho¹ch tiªu thô cña
doanh nghiÖp. Sau ®©y lµ mét sè ph-¬ng thøc tiªu thô chñ yÕu mµ doanh
nghiÖp hay sö dông.
* Tiªu thô hµng hãa theo ph-¬ng thøc xuÊt kho göi hµng ®i b¸n :
Theo ph-¬ng thøc nµy, doanh nghiÖp xuÊt hµng ( hµng hãa ) göi ®i b¸n
cho kh¸ch hµng theo hîp ®ång ®· ký kÕt gi÷a hai bªn.
Khi xuÊt hµng göi ®i b¸n th× hµng ch-a ®-îc x¸c ®Þnh tiªu thô, tøc lµ
ch-a ®-îc h¹ch to¸n vµo doanh thu. Hµng göi ®i b¸n chØ ®-îc h¹ch to¸n khi
kh¸ch hµng chÊp nhËn thanh to¸n.
* Tiªu thô hµng hãa theo ph-¬ng thøc bªn mua ®Õn nhËn hµng trùc tiÕp
C¨n cø vµo hîp ®ång mua b¸n ®· ®-îc ký kÕt, bªn mua cö c¸n bé ®Õn
nhËn hµng t¹i kho cña doanh nghiÖp. Khi nhËn hµng xong, ng-êi nhËn hµng
ký x¸c nhËn vµo hãa ®¬n b¸n hµng vµ hµng ®ã ®-îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô vµ
®-îc h¹ch to¸n vµo doanh thu.
Chøng tõ b¸n hµng trong ph-¬ng thøc nµy còng lµ phiÕu xuÊt kho kiªm
hãa ®¬n b¸n hµng, trªn chøng tõ b¸n hµng ®ã cã ch÷ ký cña kh¸ch hµng nhËn
hµng.
* Tiªu thô hµng hãa theo ph-¬ng thøc b¸n hµng giao th¼ng ( kh«ng qua kho):
Ph-¬ng thøc nµy chñ yÕu ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i .Theo
ph-¬ng thøc nµy , doanh nghiÖp mua hµng cña ng-êi cung cÊp b¸n th¼ng cho
kh¸ch hµng kh«ng qua kho cña doang nghiÖp .Nh- vËy, nghiÖp vô mua vµ b¸n
x¶y ra ®ång thêi .Trong ph-¬ng thøc nµy cã thÓ chia thµnh hai tr-êng hîp :
-Tr-êng hîp b¸n th¼ng cho ng-êi mua : tøc lµ khi göi hµng ®i b¸n th×
hµng ®ã ch-a ®-îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô (gièng nh- ph-¬ng thøc xuÊt kho göi
hµng ®i b¸n ).
-Tr-êng hîp b¸n hµng giao tay ba :tøc lµ c¶ bªn cung cÊp (bªn b¸n ),
doanh nghiÖp vµ ng-êi mua cµng giao nhËn hµng mua, b¸n víi nhau .Khi bªn
mua hµng nhËn hµng vµ ký x¸c nhËn vµo hãa ®¬n b¸n hµng th× hµng ®ã ®-îc
x¸c ®Þnh lµ tiªu thô .Chøng tõ b¸n hµng trong ph-¬ng thøc nµy lµ Hãa ®¬n b¸n
hµng giao th¼ng .
*Ph-¬ng thøc b¸n lÎ:
Lµ h×nh thøc b¸n hµng trùc tiÕp cho ng-êi tiªu dïng, hµng hãa sÏ kh«ng
tham gia vµo qu¸ tr×nh l-u th«ng ,thùc hiÖn hoµn toµn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông
cña hµng hãa .
Tïy tõng tr-êng hîp b¸n hµng theo ph-¬ng thøc nµy mµ doanh nghiÖp
lËp hãa ®¬n b¸n hµng hoÆc kh«ng lËp hãa ®¬n b¸n hµng .NÕu doanh nghiÖp
lËp hãa ®¬n b¸n hµng th× cuèi ca hoÆc cuèi ngµy ng-êi b¸n hµng sÏ lËp B¶ng
kª hãa ®¬n b¸n hµng vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng .NÕu kh«ng lËp hãa ®¬n b¸n
hµng th× ng-êi b¸n hµng c¨n cø vµo sè tiÒn b¸n hµng thu ®-îc vµ kiÓm kª
hµng tån kho, tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh l-îng hµng ®· b¸n trong ca ,trong ngµy ®Ó
lËp b¸o c¸o b¸n hµng .B¸o c¸o b¸n hµng vµ giÊy nép tiÒn b¸n hµng lµ chøng tõ
®Ó h¹ch to¸n sau nµy cña kÒ to¸n .
*Ph-¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp:
B¸n hµng tr¶ gãp lµ viÕc b¸n hµng thu tiÒn nhiÒu lÇn .S¶n phÈm hµng hãa
khi giao cho ng-êi mua th× ®-îc coi lµ tiªu thô, ng-êi mua sÏ thanh to¸n lÇn
®Çu ngay t¹i thêi ®iÓm mua mét phÇn, sè tiÒn thanh to¸n chËm ph¶i chÞu mét
tû lÖ l·i nhÊt ®Þnh .
Tãm l¹i, khi mµ nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× cµng xuÊt hiÖn nhiÒu
ph-¬ng thøc tiªu thô kh¸c nhau mçi ph-¬ng thóc ®Òu cã -u vµ nh-îc ®iÓm
cña nã .Do ®ã, mçi doanh nghiÖp c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm hµng hãa, quy m«, vÞ
trÝ cña doanh nghiÖp mµ lùa chän cho m×nh nh÷ng ph-¬ng thøc tiªu thô hîp
lý, sao cho chi phÝ thÊp nhÊt mµ vÉn ®¹t hiÖu qu¶ tèi -u .
1.1.4. KÕt qu¶ tiªu thô
KÕt qu¶ tiªu thô cung cÊp cho kh¸ch hµng vµ c¸c bªn quan t©m nh- ng©n
hµng, cæ ®«ng, c¸c nhµ ®Çu t- ...nh÷ng th«ng tin vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh cña
doanh nghiÖp .Tõ ®ã thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng
vµ c¸c ®èi t-îng liªn quan, lµ c¬ së cho sù hîp t¸c l©u dµi vµ bÒn chÆt .
KÕt qu¶ ho¹t ®éng tiªu thô lµ chi tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng vÒ tiªu
thô s¶n phÈm hµng hãa, lao vô, dÞch vô cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
chÝnh vµ kinh doanh phô ®-îc thÓ hiÖn qua chØ tiªu l·i vµ lç .Nãi c¸ch kh¸c,
®©y lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a mét bªn lµ doanh thu thuÇn cña tÊt c¶ c¸c ho¹t
®éng víi mét bªn lµ toµn bé chi phÝ ®· bá ra Sè chªch lÖch sÏ lµ chi tiªu cuèi
cïng .
KÕt qu¶ ho¹t ®éng tiªu thô ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau :
L·i (lç) = Tæng doanh thu b¸n hµng – Tæng chi phÝ liªn quan
Tæng chi phÝ = Tæng sè thuÕ - Gi¶m gi¸ - Doanh thu hµng
TT§B hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
= Tæng gi¸ vèn - Chi phÝ b¸n - Chi phÝ qu¶n lý
hµng b¸n hµng doanh nghiÖp
= Tæng doanh - Tæng gi¸ vèn - Chi phÝ b¸n - Chi phÝ qu¶n lý
thu thuÇn hµng b¸n hµng doanh nghiÖp
= Tæng lîi - Chi phÝ b¸n - Chi phÝ qu¶n lý
nhuËn gép hµng doanh nghiÖp
H¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh x¸c t¹o ®iÒu
kiÖn ®Ó ®¸nh gi¸, thèng kª t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ,t×nh
h×nh thÞ tr-êng vµ tiªu dïng .Th«ng qua kÕt qu¶ tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp, c¸c nhµ l·nh ®¹o cã thÓ t×m ra h-íng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, cã
chÝnh s¸ch -u ®·i hay h¹n chÕ sù ph¸t triÓn ®èi víi tõng ho¹t ®éng kinh doanh
trªn tõng lÜnh vùc cô thÓ .MÆt kh¸c, th«ng qua kÕt qua kinh doanh, Nhµ n-íc
t¹o ra sù c«ng b»ng trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc cña
tõng doanh nghiÖp .
1.1.5.C¸c chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n trong tiªu thô vµ x¸c ®Þnh tiªu thô :
* Doanh thu b¸n hµng:
Lµ tæng gi¸ trÞ ®-îc thùc hiÖn qqua viÖc b¸n hµng hãa, s¶n phÈm, cung
cÊp lao vô, dÞch vô cho kh¸ch hµng .Nãi c¸ch kh¸c doanh thu chØ gåm tæng
gi¸ trÞ cña c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp ®· thu hoÆc sÏ thu trong kú kÕ
to¸n, ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng th-êng cña c¸c
doanh nghiÖp, gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u. Doang thu b¸n hµng trong
c¸c doang nghiÖp th-¬ng m¹i chØ gåm doang thu vÒ tiªu thô hµng hãa, dÞch
vô.
* Doanh thu thuÇn :
Lµ sè chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu víi c¸c kho¶n ghi gi¶m doanh thu
(chiÕt khÊu th-¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng hãa, doanh thu cña sè hµng b¸n bÞ tr¶
l¹i, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thÕu xuÊt khÈu ph¶i nép vÒ l-îng hµng ®· tiªu thô
vµ thÕu GTGT cña hµng ®· tiªu thô – nÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo
ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp ).
Doanh thu thuÇn = Tæng doanh thu – C¸c kho¶n gi¶m trõ
* ChiÕt khÊu thanh to¸n :
Lµ sè tiÒn mµ ng-êi b¸n th-ëng cho ng-êi mua do ng-êi mua thanh to¸n
tiÒn hµng tr-íc thêi h¹n thanh to¸n theo hîp ®ång tÝnh trªn tæng sè tiÒn hµng
mµ hä ®· thanh to¸n .
* Gi¶m gi¸ hµng hãa :
Lµ sè tiÒn gi¶m trõ cho kh¸ch hµng ngaßi hãa ®¬n hay hîp ®ång cung
cÊp dÞch vô cho c¸c nguyªn nh©n ®Æc biÖt nh- : hµng kÐm phÈm chÊ , kh«ng
®óng quy c¸ch , giao hµng kh«ng ®óng thêi gian, ®Þa ®iÓm trong hîp ®ån,
hµng l¹c hËu ...(do chñ quan cña ng-êi b¸n ).
* ChiÕt khÊu th-¬ng m¹i :
Lµ kho¶n mµ ng-êi b¸n th-ëng cho ng-êi mua do trong mét kho¶n thêi
gian ®· tiÕn hµnh mua mét khèi l-îng lín hµng hãa (h«× khÊu) vµ kho¶n gi¶m
trõ trªn gi¸ b¸n niªm yÕt v× mua khèi l-îng lín hµng hãa trongmét ®ît (bít
gi¸). ChiÕt khÊu th-¬nh m¹i ®-îc ghi trong c¸c hîp ®ång mua b¸n vµ cam kÕt
vÒ mua b¸n hµng .
* GÝa vèn hµng b¸n :
Lµ trÞ gi¸ vèn cña s¶n phÈm , vËt t-, hµng hãa, lao vô, dÞch vô ®· tiªu
dïng .§èi víi s¶n phÈm , lao vô, dÞch vô tiªu thô, gi¸ vèn hµng b¸n lµ gi¸
thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x-ëng) hay chi phÝ s¶n xuÊt .Víi hµng hãa tiªu
thô, gi¸ vèn hµng b¸n bao gåm trÞ gi¸ mua cña hµng ®· tiªu thô céng víi chi
phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô .
* Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i:
Lµ sè hµng ®· ®-îc coi lµ tiªu thô (®· chuyÓn giao quyÒn së h÷u, ®· thu
tiÒn hay ®-îc ng-êi mua chÊp nhËn) nh-ng bÞ ng-êi mua tr¶ l¹i va tõ chèi
thanh to¸n,T-¬ng øng víi hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i lµ gi¸ vèn cña hµng bÞ tr¶ l¹i
(tÝnh theo gi¸ vèn khi b¸n) vµ doanh thu cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i cïng víi thuÕ
gi¸ trÞ t¨ng ®Çu ra ph¶i nép cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i(nÕu cã).
* Lîi nhuËn gép (cßn gäi lµ l·i th-¬ng m¹i hay lîi tøc gép):
Lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ vèn hµng b¸n.
* KÕt qu¶ tiªu thô hµng hãa dÞch vô (lîi nhuËn hay lç vÒ tiªu thô hµng hãa,
dÞch vô).
Lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ trÞ vèn cña hµng b¸n, chi
phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
1.1.6.Ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hµng hãa
Theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§ - BTC ra ngµy 31/12/2001 vÒ viÖc ban
hµnh vµ c«ng bè 4 chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp (c¨n cø
vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ hµng tån kho vµ yªu cÇu cña qu¸ tr×nh h¹ch to¸n) cã thÓ
¸p dông mét trong ph-¬ng ph¸p sau ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµnh xuÊt b¸n:
* §¸nh gi¸ theo gi¸ mua thùc tÕ
- Ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc, xuÊt tr-íc (FIFO)
Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng hãa nµo nhËp tr-íc
th× ®-îc xuÊt tr-íc vµ hµng tån cuèi kú lµ hµng ®-îc nhËp gÇn thêi ®iÓm cuèi
kú. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®-îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ
cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú vµ do vËy gi¸ trÞ cña
hµng tån kho sÏ lµ gi¸ cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm cuèi kú hoÆc gÇn cuèi
kú cßn tån kho.
- Ph-¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr-íc(LIFO)
Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng hãa nhËp sau
th× xuÊt tr-íc vµ hµng tån kho cuèi kú lµ hµng tån kho ®-îc xuÊt tr-íc ®ã.
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®-îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp
sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®-îc tÝnh theo gi¸ cña hµng
nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho.
- Ph-¬ng ph¸p thùc tÕ ®Ých danh
Theo ph-¬ng ph¸p thùc tÕ ®Ých danh (cßn gäi ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trùc
tiÕp), gi¸ trÞ cña hµng hãa ®-îc x¸c ®Þnh theo ®¬n chiÕc hay tõng l« hµng vµ
gi÷ nguyªn tõ lóc nhËp vµo cho ®Õn lóc xuÊt dïng ( trõ tr-êng hîp cã ®iÒu
chØnh).
- Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ cña hµng hãa xuÊt ®-îc tÝnh nh- sau:
Gi¸ thùc tÕ = Sè l-îng hµng * Gi¸ ®¬n vÞ
hµng hãa xuÊt hãa xuÊt b×nh qu©n
Trong ®ã, gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n cã thÓ tÝnh theo mét trong ba c¸ch sau:
+ Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷
Gi¸ ®¬n TrÞ gi¸ mua thùc tÕ + TrÞ gi¸ mua thùc tÕ cña
vÞ b×nh = cña hµng cßn ®Çu kú hµng nhËp trong kú
qu©n Sè l-îng hµng cßn + Sè l-îng hµng nhËp
®Çu kú trong kú
+Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n cuèi kú tr-íc
Gi¸ ®¬n vÞ = Gi¸ thùc tÕ hµng hãa tån ®Çu kú (hoÆc cuèi kú tr-íc)
b×nh qu©n L-îng hµng hãa thùc tÕ tån ®Çu kú (hoÆc cuèi kú tr-íc)
+ Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp
Gi¸ ®¬n vÞ = Gi¸ thùc tÕ hµng hãa tån kho sau mçi lÇn nhËp
b×nh qu©n L-îng hµng hãa thùc tÕ tån kho sau mçi lÇn nhËp
* §¸nh gi¸ hµng hãa theo gi¸ h¹ch to¸n
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, toµn bé hµng hãa biÕn ®éng trong kú ®-îc tÝnh
theo gi¸ h¹ch to¸n (gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc mét gi¸ æn ®Þnh trong kú). Cuèi kú, kÕ
to¸n tiÕn hµnh ®iÒu chØnh tõ gi¸ h¹ch to¸n sang gi¸ thùc tÕ theo c«ng thøc:
Gi¸ thùc tÕ = Gi¸ h¹ch to¸n * HÖ sè gi¸
hµng hãa xuÊt hµng hãa xuÊt hµng hãa
HÖ sè gi¸ cã thÓ tÝnh cho tõng lo¹i, tõng nhãm hoÆc tõng mÆt hµng chñ
yÐu tïy theo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n t¹i doanh nghiÖp.
1.1.7.H¹ch to¸n hµng ho¸:
1.1.7.1 KÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸:
* Chøng tõ sö dông:
Mäi nghiÖp vô biÕn ®éng cña hµng ho¸ ®Òu ph¶i ®-îc ph¶n ¸nh, ghi chÐp
vµo chøng tõ ban ®Çu phï hîp theo ®óng néi dung quy ®Þnh.
C¸c chøng tõ chñ yÕu: Ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho, ho¸ ®¬n b¸n hµng,
phiÕu nhËp kho, biªn b¶n kiÓm kª...
Trªn c¬ së chøng tõ kÕ to¸n vÒ sù biÕn ®éng cña hµng ho¸ ®Ó ph©n lo¹i
tæng hîp vµ ghi sæ kÕ to¸n cho thÝch hîp.
*Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt hµng ho¸: lµ c«ng viÖc kh¸ phøc t¹p, ®ái hái
ph¶i tiÕn hµnh ghi chÐp hµng ngµy c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ theo tõng thø hµng
ho¸ ë tõng kho trªn c¶ hai lo¹i chØ tiªu: HiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
Tæ chøc h¹ch to¸n chi tiÕt hµng ho¸ ®-îc thùc hiÖn ë kho vµ ë phßng kÕ
to¸n, doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ, tr×nh
®é nghiÖp vô kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ®Ó lùa chän, vËn dông ph-¬ng ph¸p
h¹ch to¸n chi tiÕt sao cho phï hîp. HiÖn nay cã 3 ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi
tiÕt hµng ho¸:
- Ph-¬ng ph¸p ghi sæ song song.
- Ph-¬ng ph¸p ghi sæ sè d-.
- Ph-¬ng ph¸p ghi sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
§Æc ®iÓm chung cña ba ph-¬ng ph¸p nµy lµ c«ng viÖc ghi chÐp cña thñ
kho lµ gièng nhau, ®-îc thùc hiÖn trªn thÎ kho (theo chØ tiªu sè l-îng).
- Ph-¬ng ph¸p sæ sè d-
S¬ ®å 1
ThÎ kho
Chøng tõ xuÊt
Chøng tõ nhËp
Sæ sè d- B¶ng kª xuÊt
B¶ng kª nhËp
B¶ng lòy kÕ
B¶ng lòy kÕ
B¶ng kª tæng hîp
nhËp xuÊt, tån
Sæ kÕ to¸n tæng
hîp
Ghi chó: Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu
Ph-¬ng ph¸p nµy tr¸nh ®-îc sù ghi chÐp trïng lÆp gi÷a kho vµ phßng kÕ
to¸n, c«ng viÖc ®-îc tiÕn hµnh ®Òu trong th¸ng
Thñ kho dïng thÎ kho ®Ó theo dâi sù biÕn ®éng cña hµng hãa, mçi hµng
hãa ®-îc ghi vµo mét the kho. Khi nhËn ®-îc phiÕu xuÊt kho hµng hãa, thñ
kho kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p hîp lÖ cña chøng tõ ®ã sau ®ã tiÕn hµnh nhËp xuÊt
kho vµ c¨n cø vµo phiÕu nhËp xuÊt kho ghi vµo thÎ kho t-¬ng øng, mçi chøng
tõ ghi vµo mét dßng theo chØ tiªu sè l-îng. Sau mçi nghiÖp vô thñ kho ph¶i
tÝnh ra sè l-îng tån kho, cuèi th¸ng tÝnh ra sè tån kho ®Ó ghi vµo sæ sè d- ë
cét sè l-îng. Sæ sè d- ®-îc kÕ to¸n më theo tõng kho chung cho c¶ n¨m ®Ó
ghi chÐp sù biÕn ®éng hµng hãa c¶ sè l-îng vµ gi¸ trÞ vµo cuèi th¸ng. Khi
nhËn sæ sè d- thñ kho göi lªn kÕ to¸n c¨n cø vµo sè tån cuèi th¸ng vµ ®¬n gi¸
cña tõng hµng hãa ®Ó tÝnh ra gi¸ tån kho vµ ghi vµo cét thµnh tiÒn trªn sæ sè
d- ë phßng kÕ to¸n cuèi th¸ng ghi nhËn sè d- do thñ kho göi lªn, kÕ to¸n c¨n
cø vµo sè tån cuèi th¸ng do thñ kho tÝnh trªn sæ sè d- vµ ®¬n gi¸ thùc tÕ tÝnh
ra gi¸ trÞ tån kho ®Ó ghi vµo cét sè tiÒn trªn sæ sè d- vµ b¶ng kª tæng hîp nhËp
xuÊt tån vµ sæ kÕ to¸n tæng hîp.
* Ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song
- ë kho : thñ kho sö dông thÎ kho ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh nhËp xuÊt tån
kho tõng hµng hãa theo tõng kho vµ chØ ghi chØ tiªu sè l-îng. Hµng ngµy khi
cã nghiÖp vô xuÊt kho hµng hãa, thñ kho kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p cña tõng
chøng tõ nhËp xuÊt råi tiÕn hµnh nhËp xuÊt sau ®ã ghi vµo thÎ kho. Mçi
nghiÖp vô ghi vµo mét dßng theo chØ tiªu sè l-îng. Khi ph¶n ¸nh xong ghi vµo
chøng tõ nhËp xuÊt råi giao cho kÕ to¸n.
-Phßng kÕ to¸n: khi nhËn ®-îc chøng tõ nhËp xuÊt, kÕ to¸n kiÓm tra tÝnh
hîp ph¸p hîp lÖ vµ ghi vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt theo gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt. Cuèi
th¸ng céng sæ chi tiÕt vµ ®èi chiÕu víi thÎ kho.
S¬ ®å 2
ThÎ kho
PhiÕu xuÊt kho
PhiÕu nhËp kho
Sæ chi tiÕt vËt t-
hµng hãa
B¶ng kª nhËp
xuÊt, tån
Sæ kÕ to¸n tæng
hîp
Ghi chó: Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
* Ph-¬ng ph¸p ghi sæ ®èi chiÐu lu©n chuyÓn
ViÖc ghi chÐp sæ thÎ t-¬ng øng nh- ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song, kÕ
tãan sö dông sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh nhËp xuÊt tån
kho c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ. KÕ to¸n chØ ghi sæ mét lÇn vµo cuèi th¸ng trªn c¬
së c¸c b¶ng kª nhËp xuÊt, b¶ng nµy ®-îc c¨n cø vµo chøng tõ nhËp xuÊt ®Þnh
kú göi lªn cho phßng kÕ tãan. Cuèi th¸ng tiÕn hµnh ®èi chiÕu víi thÎ kho vµ sè
liÖu kÕ to¸n tæng hîp. sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn më cho tõng kho theo c¶ n¨m
vµ mçi th¸ng mét tê sæ.
S¬ ®å 3
ThÎ kho
PhiÕu xuÊt
PhiÕu nhËp
B¶ng kª xuÊt
B¶ng kª nhËp nhËp
Sæ ®èi chiÕu lu©n
chuyÓn
Sæ kÕ to¸n tæng
hîp
Ghi chó: Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
1.1.7.2. KÕ to¸n tæng hîp hµng ho¸:
Hµng ho¸ lµ tµi s¶n l-u ®éng thuéc nhãm hµng tån kho cña doanh
nghiÖp.ViÖc më tµi kho¶n tæng hîp ghi chÐp sæ kÕ to¸n hµng tån kho, x¸c
®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt kho,tån kho tuú thuéc vµo doanh nghiÖp ¸p dông
ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tæng hîp hµng ho¸ theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng
xuyªn hay ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.
- Ph-¬ng ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn lµ ph-¬ng ph¸p ph¶n ¸nh
ghi chÐp th-êng xuyªn liªn tôc c¸c tµi kho¶n vµ sæ kÕ to¸n tæng hîp. Ph-¬ng
ph¸p nµy ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸.
- Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n kh«ng ph¶i theo
dâi th-êng xuyªn liªn tôc t×nh h×nh nhËp xuÊt, tån kho trªn c¸c tµi kho¶n hµng
tån kho, mµ chØ theo dâi ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho ®Çu kú vµ cuèi kú.
Cuèi th¸ng kÕ to¸n tiÕn hµnh kiÓm kª vµ x¸c ®Þnh sè thùc tÕ cña hµng ho¸ ®Ó
ghi vµo tµi kho¶n hµng tån kho.
Hai ph-¬ng ph¸p tæng hîp hµng ho¸ nªu trªn ®Òu cã nh÷ng -u ®iÓm vµ
h¹n chÕ, cho nªn tuú vµo ®Æc ®iÓm SXKD cña doanh nghiÖp mµ kÕ to¸n lùa
chän mét trong hai ph-¬ng ph¸p ®Ó ®¶m b¶o viÖc theo dâi, ghi chÐp trªn sæ kÕ
to¸n.
1.2. H¹ch to¸n tiªu thô hµng hãa
1.2.1. Tµi kho¶n sö dông
§Ó h¹ch to¸n giai ®o¹n tiªu thô hµng hãa t¹i c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:
* TK 156 – Hµng hãa :
TK 156 – Hµng hãa : gåm 2 tµi kho¶n cÊp 2
+ TK 1561 - TrÞ gi¸ mua hµng hãa
+ TK 1562 – Chi phÝ mua hµng hãa
* TK 157 – Hµng göi ®i b¸n
* TK 511- Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô:
TK 511: TK nµy gåm 4 TK cÊp 2
+ TK 5111 – Doanh thu b¸n hµng hãa
+ TK 5112 - Doanh thu b¸n c¸c s¶n phÈm
+ TK 5113 – Doanh thu cung cÊp dÞch vô
+ TK 5114 – Doanh thu trî cÊp, trî gi¸
* TK 512 – Doanh thu b¸n hµng néi bé
TK 512 : Gåm 3 TK cÊp 2
+ TK5121 – Doanh thu b¸n hµng hãa
+ TK 5122 – Doanh thu b¸n c¸c s¶n phÈm
+ TK 4123 – Doanh thu cung cÊp dÞch vô
* TK 521 - ChiÕt khÊu th-¬ng m¹i
TK 521 : Gåm 3 TK cÊp 2
+ TK 5211 – ChiÕt khÊu hµng hãa
+ TK 5212 – ChiÕt khÊu thµnh phÈm
+ TK 5213 – ChiÕt khÊu dÞch vô
* TK 531 – Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
* TK 532 – Gi¶m gi¸ hµng b¸n
* TK 632 – Gi¸ vèn hµng b¸n
1.2.2. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n
HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp th-êng ¸p dông hai ph-¬ng ph¸p b¸n hµng:
B¸n hµng theo ph-¬ng thøc göi hµng vµ b¸n hµng theo ph-¬ng thøc giao hµng
trùc tiÕp.
1.2.2.1 B¸n hµng theo ph-¬ng thøc göi hµng:
Theo ph-¬ng thøc nµy, ®Þnh kú doanh nghiÖp göi hµng cho kh¸ch hµng
trªn c¬ së cña tho¶ thuËn trong hîp ®ång mua b¸n hµng gi÷a hai bªn vµ giao
hµng t¹i ®Þa ®iÓm ®· quy -íc trong hîp ®ång. Khi xuÊt kho göi ®i, hµng vÉn
thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp, chØ khi nµo kh¸ch hµng ®· tr¶ tiÒn hoÆc
chÊp nhËn thanh to¸n th× khi Êy hµng míi chuyÒn quyÒn së h÷u vµ ®-îc ghi
nhËn doanh thu b¸n hµng.
*. §èi víi doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kª khai
th-êng xuyªn (KKTX)
Tr×nh tù h¹ch to¸n theo ph-¬ng thøc göi hµng theo s¬ ®å:
TK155,156 TK 157 TK 632
XuÊt kho thµnh phÈm, KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn
hµng hãa göi ®i b¸n sè hµng ®· b¸n
TK 331 TK155,156
Hµng hãa mua göi b¸n th¼ng Hµng göi ®i kh«ng
kh«ng qua kho ®-îc chÊp nhËn
*. §èi víi c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh
kú.
§Çu kú, kÕt chuyÓn trÞ gi¸ thµnh phÈm göi ®i b¸n cuèi kú tr-íc nh-ng
ch-a ®-îc chÊp nhËn thanh to¸n, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 632: Gi¸ vèn hµng b¸n
Cã TK 157: Hµng göi ®i b¸n
Cuèi kú, c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thµnh phÈm göi ®i b¸n nh-ng ch-a
®-îc x¸c ®Þnh lµ b¸n, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 157: Hµng göi ®i b¸n
Cã TK 632: Gi¸ vèn hµng b¸n
1.2.2.2. B¸n hµng vµ kÕ to¸n b¸n hµng theo ph-¬ng ph¸p giao hµng trùc
tiÕp:
Theo ph-¬ng thøc nµy bªn kh¸ch hµng uû quyÒn cho c¸n bé nghiÖp vô
®Õn nhËn hµng t¹i kho cña doanh nghiÖp b¸n hoÆc giao nhËn hµng tay ba.
Ng-êi nhËn hµng sau khi ký vµo chøng tõ b¸n hµng cña doanh nghiÖp th× hµng
ho¸ ®-îc x¸c ®Þnh lµ b¸n (hµng ®· chuyÓn quyÒn së h÷u)