Hoạt động tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội huyện văn lâm tỉnh hưng yên
- 121 trang
- file .pdf
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
TRẦN THỊ THANH VÂN
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH
SÁCH XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
Hà Nội – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
TRẦN THỊ THANH VÂN
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH
XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN
Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: Ts. NGUYỄN THỊ THƢ
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN
TS. NGUYỄN THỊ THƢ PGS.TS. PHÍ MẠNH HỒNG
Hà Nội – 2016
LỜI CAM KẾT
Tác giả xin cam đoan trong luận văn này:
- Các số liệu, thông tin được trích dẫn theo quy định.
- Dữ liệu khảo sát là trung thực và có bằng chứng.
- Lập luận, phân tích, kiến nghị được đưa ra trên quan điểm cá nhân của tác
giả, không có sự sao chép.
- Đây là công trình nghiên cứu độc lập và hoàn toàn chịu trách nhiệm với
những nhận xét đã đưa ra trong luận văn.
Học viên
Trần Thị Thanh Vân
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài luận văn “Hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách
xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên”, tác giả xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành
đến TS. Nguyễn Thị Thƣ đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt
quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Đồng thời, xin đƣợc gửi lời cảm ơn sâu
sắc đến các thầy cô giảng viên Trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội,
đã tận tâm giảng dạy, cung cấp những kiến thức bổ ích và thực tế về ngành Tài
chính – Ngân hàng cũng nhƣ đƣa ra những góp ý rất thiết thực đối với kết quả
nghiên cứu sơ bộ của đề tài để giúp tác giả có thể hoàn thiện đề tài một cách tốt
nhất. Bên cạnh đó, tác giả xin cảm ơn Phòng đào tạo Sau đại học, Trƣờng Đại học
Kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội và Văn phòng Khoa Tài chính - Ngân hàng đã
tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để học viên hoàn thành thành công khóa học. Tác
giả cũng xin đƣợc gửi lời cảm ơn tới tập thể các cán bộ Ngân hàng Chính sách Xã
hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên, Ủy ban Nhân dân huyện Văn Lâm đã nhiệt tình
hỗ trợ tác giả về mặt tài liệu, số liệu và những nghiệp vụ liên quan để có thể
hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Cuối cùng, tác giả xin đƣợc cảm ơn sự giúp đỡ,
động viên, khích lệ, cổ vũ về mặt tinh thần của gia đình, bạn bè trong suốt quá trình
thực hiện luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng nghiên cứu để hoàn thiện một cách tốt
nhất nhƣng luận văn khó có thể tránh khỏi thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự
đóng góp ý kiến của quý thầy, cô để hoàn thiện đề tài hơn nữa.
Học viên
Trần Thị Thanh Vân
TÓM TẮT
Hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội đã và đang ngày càng
phát huy vai trò to lớn trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội
của Chính phủ. Cùng với ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam, phòng giao dịch
ngân hàng Chính sách huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên cũng đang nỗ lực thực hiện
tốt các chƣơng trình tín dụng ƣu đãi đƣợc giao.
Để đánh giá về chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện
Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên tác giả đã xem xét trên ba khía cạnh đó là đối với ngân
hàng, đối với khách hàng và đối với việc thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội của
chính phủ. Luận văn trên cơ sở tiếp cận hệ thống và tiếp cận thực tiễn đối với đề tài,
kết hợp các phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau đã thực hiện đƣợc một số nội dung:
Đánh giá chất lượng tín dụng trên khía cạnh ngân hàng: Ngân hàng Chính
sách xã hội huyện Văn Lâm đã tranh thủ đƣợc nguồn vốn tín dụng từ ngân sách
trung ƣơng chuyển về để thực hiện việc cho vay một cách khá hiệu quả, dƣ nợ tín
dụng tăng đều hàng năm và tƣơng đối ổn định. Nợ xấu ở mức rất thấp, Công tác ủy
thác cho vay qua các tổ chức Chính trị- xã hội tƣơng đối tốt.
Đánh giá chất lượng tín dụng trên khía cạnh khách hàng: Việc tiếp cận với
nguồn vốn vay từ ngân hàng ngày càng trở nên đơn giản hơn đối với các hộ nghèo
và hộ chính sách. Thông tin về các chƣơng trình cho vay, luôn đƣợc cập nhật thông
qua các điểm giao dịch tại xã giúp hộ vay vốn chủ động trong việc sử dụng vốn vay
và trả nợ.
Đánh giá chất lượng tín dụng trên khía cạnh hiệu quả kinh tế xã hội: Nhờ
nguồn vốn tín dụng ƣu đãi của ngân hàng mà ngƣời nghèo và đối tƣợng chính sách
trên địa bàn huyện Văn Lâm đã đƣợc vay vốn thực hiện việc sản xuất kinh doanh
hiệu quả hơn, thu nhập của các hộ gia đình vay vốn tăng, đời sống đƣợc cải thiện.
Tuy nhiên hoạt động tín dụng của ngân hàng cũng còn tiềm ẩn nhiều rủi ro từ
việc cho vay sai đối tƣợng, nợ đƣợc gia hạn nợ lớn, việc sử dụng vốn vay của khách
hàng còn chƣa hiệu quả do các nguyên nhân khách quan và chủ quan. Vì thế để cải
thiện những tồn tại này ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm cần phải có
giải pháp, chiến lƣợc cụ thể, để nâng cao chất lƣợng tín dụng trên khía cạnh ngân
hàng và có các biện pháp hỗ trợ ngƣời vay vốn đê họ có thể sử dụng đồng vốn một
cách hiệu quả nhất.
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .................................................................. i
DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... ii
DANH MỤC HÌNH VẼ ............................................................................................ iii
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
CHÍNH SÁCH XÃ HỘI..............................................................................................4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài .............................................................4
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách
xã hội ..........................................................................................................................6
1.2.1. Khái niệm và đặc trƣng của tín dụng ngân hàng Chính sách xã hội ................6
1.2.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng Chính sách xã hội ........................................10
1.3. Chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội .................11
1.3.1. Quan niệm về chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã
hội ..................................................................................................................11
1.3.2. Sự cần thiết phải nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng ngân hàng Chính sách
xã hội...............................................................................................................13
1.3.3. Các tiêu chí đánh giá chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã
hội ..................................................................................................................15
1.3.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng
Chính sách xã hội ...........................................................................................19
1.4. Kinh nghiệm nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính
sách xã hội khác ........................................................................................................21
1.4.1. Kinh nghiệm của ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Hải Dƣơng ...................21
1.4.2. Kinh nghiệm của ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Bắc Giang ....................22
1.4.3. Kinh nghiệm của ngân hàng Chính sách xã hội thành phố Hà Nội ...............24
1.4.4. Bài học đối với ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ..25
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ ĐỀ TÀI ..............27
2.1. Phƣơng pháp nghiên cƣ́u đề tài ......................................................................27
2.1.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu ........................................................................30
2.1.2. Phƣơng pháp xử lý số liệu ..............................................................................31
2.2. Thiết kế đề tài nghiên cứu ..............................................................................27
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN ........................36
3.1. Khái quát về ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ......36
3.1.1. Lịch sử hình thành phát triển .......................................................................36
3.1.2. Cơ cấu tổ chức và tình hình nhân sự ...........................................................37
3.2. Khái quát kết quả hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội huyện Văn
Lâm.................................................................................................................38
3.2.1. Hoạt động huy động vốn ................................................................................38
3.2.2. Hoạt động cho vay..........................................................................................43
3.3. Phân tích thực trạng chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách
xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ..........................................................54
3.3.1. Quy mô cung cấp vốn tín dụng ......................................................................54
3.3.2. Khả năng tiết kiệm chi phí .............................................................................61
3.3.3. Nhóm chỉ tiêu về mức độ an toàn vốn ...........................................................63
3.3.4. Khả năng quản lý vốn tín dụng ......................................................................68
3.3.5. Hiệu quả kinh tế xã hội ..................................................................................73
3.4. Đánh giá chung về thực trạng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
huyện Văn Lâm .........................................................................................................78
3.4.1. Những thành tựu đạt đƣợc ..............................................................................78
3.4.2. Tồn tại và nguyên nhân ..................................................................................80
CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG TÍN
DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH
HƢNG YÊN ..............................................................................................................85
4.1. Mục tiêu hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội huyên Văn
Lâm tỉnh Hƣng Yên đến năm 2020 ...........................................................................85
4.1.1. Mục tiêu tổng quát .......................................................................................85
4.1.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................86
4.2. Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã
hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ..........................................................................86
4.2.1. Hoàn thiện cơ chế huy động vốn tín dụng ƣu đãi:.......................................86
4.2.2. Hoàn thiện quy trình tín dụng để phát huy tối đa vai trò của các tổ chức
chính trị xã hội nhận ủy thác. ....................................................................................88
4.2.3. Tăng cƣờng công tác quản lý tín dụng, kiểm tra, giám sát, dự báo nợ xấu và
thu hồi nợ ..................................................................................................................89
4.2.4. Nghiên cứu đề xuất nâng mức cho vay và áp dụng lãi suất cho vay linh hoạt
trong hạn mức cho phép ............................................................................................91
4.2.5. Tăng cƣờng công tác tham mƣu ban đại diện Hội Đồng quản trị ...............92
4.2.6. Một số giải pháp khác. .................................................................................93
KẾT LUẬN ...............................................................................................................99
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................101
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
STT Viết tắt Nguyên nghĩa
1 BLĐTBXH Bộ Lao động thƣơng binh xã hội
2 HĐQT Hội Đồng quản trị
3 HSSV Học sinh sinh viên
4 NHCSXH Ngân hàng Chính sách xã hội
5 NHNN&PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
6 NSĐP Ngân sách địa phƣơng
7 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc
8 NSTW Ngân sách trung ƣơng
9 PGD Phòng giao dịch
10 TK&VV Tiết kiệm và vay vốn
11 TCKT Tổ chức kinh tế
12 SXKD Sản xuất kinh doanh
13 UBND Ủy ban nhân dân
14 XĐGN Xóa đói giảm nghèo
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT Bảng Nội dung Trang
Cơ cấu nguồn vốn huy động của ngân hàng
1 Bảng 3.1 39
Chính sách xã hội huyện Văn Lâm từ 2012-2015
Cơ cấu nguồn vốn huy động tại địa phƣơng của
2 Bảng 3.2 ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm 42
phân theo thời hạn
Mức cho vay, lãi suất cho vay và thời hạn cho
3 Bảng 3.3 51
vay các chƣơng trình tín dụng
Doanh số cho vay, thu nợ, thu lãi ngân hàng
4 Bảng 3.4 Chính sách xã hội huyện Văn Lâm giai đoạn 52
2012-2015
Dƣ nợ cho vay các chƣơng trình của ngân hàng
5 Bảng 3.5 Chính sách xã hội huyện Văn Lâm giai đoạn 56
2012-2015
Vòng quay vốn tín dụng tại ngân hàng Chính
6 Bảng 3.6 62
sách xã hội huyện Văn Lâm
7 Bảng 3.7 Tỷ lệ cấp bù lãi suất từ 2012-2015 63
Nợ Xấu của ngân hàng Chính sách xã hội huyện
8 Bảng 3.8 64
Văn Lâm từ 2012-2015
Nợ quá hạn của ngân hàng Chính sách xã hội
9 Bảng 3.9 66
huyện Văn Lâm từ 2012-2015
Nhu cầu vay vốn của các hộ trên địa bàn huyện
10 Bảng 3.10 74
Văn Lâm
Tỷ lệ hộ nghèo vay vốn thoát nghèo trên địa bàn
11 Bảng 3.11 76
huyện Văn Lâm
Kết quả khảo sát về việc làm và thu nhập của các
12 Bảng 3.12 77
hộ gia đình vay vốn trên địa bàn huyện Văn Lâm
ii
DANH MỤC HÌNH VẼ
STT Hình Nội dung Trang
1 Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu 29
Sơ đồ cơ cấu tổ chức ngân hàng Chính sách xã hội
2 Hình 3.1 35
huyện Văn Lâm
Cơ cấu nguồn vốn tín dụng của ngân hàng Chính
3 Hình 3.2 38
sách xã hội huyện Văn Lâm từ 2012-2015
Cơ cấu nguồn vốn huy động của ngân hàng Chính
4 Hình 3.3: 41
sách xã hội huyện Văn Lâm từ năm 2012- 2015
Quy trình cho vay của ngân hàng Chính sách xã hội
5 Hình 3.4 42
huyện Văn Lâm
iii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ thực tiễn hoạt động xoá đói giảm nghèo (XĐGN) của nƣớc ta trong thời
gian qua cho thấy tín dụng chính sách có mối liên hệ mật thiết với việc giảm tỷ lệ
nghèo đói, hỗ trợ phát triển kinh tế vùng nông thôn. Việc cung cấp nguồn vốn cho
các đối tƣợng chính sách thông qua hình thức tín dụng sẽ mang lại hiệu quả cao hơn
nhiều so với hình thức cấp phát, tài trợ cho không. Thông qua quá trình tập trung
các nguồn vốn và chu chuyển qua hình thức tín dụng đã tạo đƣợc một khối lƣợng
vốn gấp nhiều lần để hỗ trợ các đối tƣợng này. Đồng thời qua việc cung cấp vốn tín
dụng, giám sát quá trình sử dụng vốn sẽ giúp ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính
sách khác biết cách làm ăn, quan tâm đến hiệu quả đồng vốn, làm quen với dịch vụ
tài chính - ngân hàng và cơ chế thị trƣờng, tránh tình trạng ỷ lại thụ động. Chính vì
vậy hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) đối với ngƣời
nghèo và các đối tƣợng chính sách khác là công cụ quan trọng để thực hiện chƣơng
trình mục tiêu Quốc gia xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội.
Tại huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên việc xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ học
sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn và hỗ trợ các đối tƣợng chính sách vƣơn lên
làm giàu rất đƣợc ngân hàng Chính sách xã hội và chính quyền địa phƣơng quan
tâm, chính vì vậy mà kinh tế của các hộ gia đình chính sách ngày càng phát triển,
đóng góp chung vào công cuộc làm giàu cho quê hƣơng, đất nƣớc. Tuy nhiên, hoạt
động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm vẫn còn nhiều tồn
đọng cần đƣợc khắc phục nhƣ : hạn chế về nguồn vốn huy động, nguồn vốn dùng để
cấp tín dụng vẫn chủ yếu đƣợc bổ sung từ nguồn ngân sách nhà nƣớc (NSNN), bao
gồm cả ngân sách trung ƣơng (NSTW) và ngân sách địa phƣơng (NSĐP). Điều này
làm gia tăng gánh nặng cho NSNN trong khi NSNN thì hạn hẹp, nợ công ngày càng
cao. Việc xã hội hóa nguồn vốn, tìm kiếm nguồn vốn lãi suất thấp cho vay là một
thách thức đặt ra đối với ngân hàng. Ngoài ra, NHCSXH còn gặp các vấn để rủi ro
trong hoạt động cho vay, quy mô cho vay còn nhỏ, điều kiện và thủ tục cho vay còn
1
rƣờm rà, việc kiểm soát nguồn vốn cho vay còn thiếu chặt chẽ khiến các đối tƣợng
vay vốn sử dụng nguồn vốn vay chƣa hiệu quả, làm phát sinh nợ xấu cho ngân
hàng. Xuất phát từ nhận thức về tầm quan trọng hoạt động tín dụng chính sách cũng
nhƣ từ hoạt động tín dụng thực tiễn của NHCSXH huyện Văn Lâm, với mong muốn
tìm ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng tại NHCSXH huyện tôi
chọn đề tài “Hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn
Lâm tỉnh Hưng Yên” làm luận văn thạc sĩ kinh tế.
2. Câu hỏi nghiên cƣ́u
Việc nghiên cứu luận văn nhằm trả lời các câu hỏi sau:
- Chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng đƣợc thể hiện qua hoạt động
tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm nhƣ thế nào?
- Cần những giải pháp nào để nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân
hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu: luận văn làm rõ thực trạng và phân tích hoạt động tín
dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên để đánh giá
chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng, từ đó đề ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng
hoạt động tín dụng.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động tín dụng và chất lƣợng hoạt động tín dụng
của ngân hàng Chính sách xã hội.
- Phân tích và đánh giá hoạt động tín dụng và chất lƣợng tín dụng tại ngân
hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên.
- Đƣa ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng
Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: luận văn nghiên cứu hoạt động tín dụng và chất lƣợng
hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên
Phạm vi nghiên cứu: hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội
2
bao gồm hoạt động huy động vốn và 18 chƣơng trình cho vay và 4 dự án của các tổ
chức tài chính quốc tế, tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ xem
xét hoạt động tín dụng chủ yếu dƣới góc độ hoạt động cho vay. Cụ thể cho vay đối
với các chƣơng trình: cho vay hộ nghèo, cho vay hộ cận nghèo, cho vay học sinh,
sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, cho vay giải quyết việc làm, trong phạm vi từ năm
2012- 2015. Vì đây là những hoạt động cho vay có tỉ trọng dƣ nợ lớn nhất trong
tổng dƣ nợ tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục thì luận văn đƣợc
kết cấu thành 4 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài và những vấn đề lý luận cơ
bản về hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế đề tài
Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên
Chƣơng 4: Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại ngân hàng
Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên
3
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Ở Việt Nam ngân hàng Chính sách xã hội đƣợc nhà nƣớc thành lập với mục
đích hoạt động hƣớng đến các đối tƣợng là những ngƣời nghèo, có điều kiện khó
khăn không đủ điều kiện vay vốn của các ngân hàng thƣơng mại (NHTM) để đáp
ứng cho các nhu cầu phục vụ cho đời sống, cho sản xuất kinh doanh của mình.
Nguồn vốn hoạt động của NHCSXH chủ yếu đƣợc cấp từ NSTW và NSĐP. Về hoạt
động của NHCSXH đã đƣợc nghiên cứu bởi nhiều tác giả và trên nhiều khía cạnh
khác nhau nhƣ: Hà Thị Hạnh (2003) với đề tài “Giải pháp hoàn thiện mô hình tổ
chức và cơ chế hoạt động của NHCSXH” tập trung vào giải quyết các vấn đề tổ
chức hoàn thiện hoạt động của NHCSXH. Trƣơng Thị Hoài Linh (2004) trong luận
văn “Mở rộng cho vay đối với hộ nghèo của NHCSXH Việt Nam” tập trung vào
hoạt động tín dụng của cả hệ thống NHCSXH, luận văn “Giải pháp đẩy mạnh công
tác huy động vốn của NHCSXH” của Th.s. Lê Huy Du (2004) tập trung vào hoạt
động huy động vốn, chủ yếu là tiết kiệm đối với ngân hàng.
Khi nghiên cứu về chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng thì đã có rất
nhiều tác giả nhƣ: Nguyễn Thị Thu Đông (2012) trong luận án tiến sĩ “Nâng cao
chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại thƣơng
Việt Nam trong quá trình hội nhập”, Nguyễn Văn Tuấn (2015) với luận án tiến sĩ “
Giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Nông nghiệp và phát triển
nông thôn Việt Nam”. Hà Thị Mai Anh (2015) với nghiên cứu “ Giải pháp nâng cao
chất lƣợng tín dụng xuất khẩu tại ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn
Việt Nam” đã đi sâu nghiên cứu về chất lƣợng tín dụng và các yếu tố ảnh hƣởng
đến chất lƣợng tín dụng của ngân hàng thƣơng mại, đƣa ra các mô hình nghiên cứu
định lƣợng để đánh giá chất lƣợng tín dụng của ngân hàng thƣơng mại, tuy nhiên
4
khi đánh giá chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại thì có nhiều
điểm khác biệt so với đánh giá chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
vì hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại thông thƣờng mang mục đích lợi
nhuận, khi xem xét chất lƣợng tín dụng thì thƣờng đứng trên quan điểm của ngân
hàng. Còn hoạt động tín dụng của NHCSXH thì không mang tính lợi nhuận mà mục
tiêu chủ yếu đó là thực hiện các mục tiêu xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã
hội của Chính Phủ. Vì vậy khi đánh giá chất lƣợng tín dụng của NHCSXH cũng cần
có các bộ tiêu chí đánh giá phù hợp. Chính vì thế khi nghiên cứu về chất lƣợng tín
dụng của NHCSXH cũng đã có nhiều tác giả tiêu biểu nhƣ : Tống Thị Mai Loan
(2006) trong nghiên cứu “Rủi ro tín dụng trong cho vay ở ngân hàng Chính sách xã
hội. Thực trạng và giải pháp quản lý” đã đi sâu nghiên cứu các vấn đề rủi ro trong
cho vay, nguy cơ nợ quá hạn, nợ xấu, qua đó đƣa ra các giải pháp mang tính quản
trị nhằm hạn chế các rủi ro tín dụng đối với nguồn vốn ƣu đãi. Đỗ Thanh Hiền
(2007) với đề tài “Giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với hộ nghèo tại
Ngân hàng Chính sách xã hội thành phố Hà Nội” tập trung phân tích chất lƣợng tín
dụng cho hộ nghèo ở thành phố Hà Nội chƣa đánh giá đƣợc đẩy đủ, tổng thể công
tác cấp tín dụng cho hộ nghèo. Luận văn “Hiệu quả sử dụng nguồn vốn tín dụng ƣu
đãi tại ngân hàng Chính sách xã hội- chi nhánh Hà Nội” tập trung phân tích và đánh
giá hiệu quả của việc sử dụng nguồn vốn tín dụng ƣu đãi của NHCSXH Hà Nội trên
phƣơng diện kinh tế và xã hội nhƣng chủ yếu là dựa trên khía cạnh ngân hàng mà
chƣa đánh giá hiệu quả xã hội tổng thể. Một số tác giả khác lại nghiên cứu về hiệu
quả hoạt động tín dụng đối với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn tại
NHCSXH nhƣ Nguyễn Thanh Tuấn (2015), Cẩm Hà Tú (2015). Nghiên cứu về tín
dụng đối với hộ nghèo thì có các công trình của tác giả Lâm Quân (2015) với đề tài
“Hoạt động tín dụng đối với hộ nghèo tại ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Nghệ
An”, Vũ Văn Đức (2015) với đề tài “ Nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với hộ
nghèo tại ngân hàng Chính sách xã hội chi nhánh huyện Tân Lạc, Hòa Bình”.
Những đề tài này đã tập trung làm rõ các yếu tố về chất lƣợng tín dụng chính sách
và vai trò của tín dụng đối với ngƣời nghèo tại các địa phƣơng cụ thể và đƣa ra các
5
giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng phù hợp với điều kiện của từng địa phƣơng
cụ thể. Có thể nhận thấy rằng mỗi địa phƣơng khác nhau với vị trí địa lý và tình
hình kinh tế xã hội khác nhau sẽ ảnh hƣởng đến hoạt động tín dụng của ngân hàng
chính sách xã hội của địa phƣơng đó, trên địa bàn huyện Văn Lâm với đặc thù là
một huyện phát triển mạnh về kinh tế đặc biệt là về phát triển công nghiệp, vì vậy
hoạt động tín dụng của NHCSXH có những điểm khác biệt. Mặt khác chƣa có đề tài
nào đánh giá một cách tổng thể về chất lƣợng tín dụng tại NHCSXH huyện Văn
Lâm. Kế thừa những kết quả đạt đƣợc trong các nghiên cứu trƣớc đó, trong đề tài
nghiên cứu này tác giả sẽ đi sâu phân tích chất lƣợng tín dụng chính sách của
NHCSXH huyện Văn Lâm dựa trên quan điểm của tác giả là chất lƣợng tín dụng
trong mối quan hệ với ngân hàng, trong mối quan hệ với khách hàng và trong việc
thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội của chính phủ.
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính
sách xã hội
1.2.1. Khái niệm và đặc trưng của tín dụng ngân hàng Chính sách xã hội
Tín dụng ngân hàng là mối quan hệ vay mƣợn giữa một bên là ngân hàng với
tất cả các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp trong nền kinh tế trên nguyên tắc có
hoàn trả vốn và lãi sau một thời gian nhất định.
Nó không phải là quan hệ dịch chuyển vốn trực tiếp từ nơi thừa vốn tạm thời
đến nơi thiếu vốn tạm thời mà là quan hệ dịch chuyển vốn gián tiếp thông qua một
tổ chức tài chính trung gian đó là ngân hàng. Tín dụng ngân hàng có thể mở rộng
cho mọi đối tƣợng trong xã hội, nó có thể xâm nhập vào các ngành, với nhiều
loại hình và quy mô hoạt động lớn, vừa và nhỏ, không những xâm nhập vào
lĩnh vực sản xuất kinh doanh mà còn xâm nhập vào nhiều lĩnh vực nhƣ dịch vụ, đời
sống. Tín dụng ngân hàng có tác dụng rất lớn trong việc thúc đẩy sự phát triển của
nền kinh tế xã hội.
Tại Nghị quyết số 05-NQ/HNTW, ngày 10/6/1993 Hội nghị lần thứ năm Ban
chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa VII, về việc tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế
- xã hội nông thôn, Đảng ta chủ trƣơng có chế độ tín dụng ƣu đãi đối với hộ nghèo,
6
hộ chính sách, vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số, vùng cao, vùng căn cứ cách
mạng; mở rộng hình thức cho vay thông qua tín chấp đối với các hộ nghèo… Để
thực hiện có hiệu quả Nghị quyết của Đảng và Chiến lƣợc quốc gia về xóa đói giảm
nghèo, Thủ tƣớng Chính phủ ban hành Quyết định số 525/QĐ-TTg về việc thành
lập ngân hàng Phục vụ ngƣời nghèo, đặt trong ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn Việt Nam (NHNN&PTNT Việt Nam), hoạt động không vì mục tiêu lợi
nhuận, để cung cấp nguồn vốn ƣu đãi cho hộ nghèo thiếu vốn sản xuất. Sau đó để
triển khai luật các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện chính sách tín dụng đối với
ngƣời nghèo và tách tín dụng ƣu đãi ra khỏi tín dụng thƣơng mại ngân hàng nhà
nƣớc đã tách ngân hàng Phục vụ ngƣời nghèo ra khỏi NH NN &PTNT thành lập
NHCSXH. Nhƣ vậy có thể thấy rằng bản chất hoạt động tín dụng tại NHCSXH là
tín dụng ƣu đãi hay tín dụng chính sách.
Nghị định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng đối với ngƣời nghèo và các đối
tƣợng chính sách khác có đƣa ra khái niệm về Tín dụng đối với ngƣời nghèo và các
đối tƣợng chính sách khác “là việc sử dụng các nguồn lực tài chính do Nhà nƣớc
huy động để cho ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính sách khác vay ƣu đãi phục vụ
sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, cải thiện đời sống; góp phần thực hiện Chƣơng
trình mục tiêu quốc gia xoá đói, giảm nghèo, ổn định xã hội”.
Căn cứ vào nghị định số 78/2002/NĐ-CP, NHCSXH đã đƣa ra rất nhiều văn
bản liên quan đến hoạt động tín dụng cho nhiều đối tƣợng khác nhau nhằm đáp ứng
các mục tiêu kinh tế- xã hội trong từng thời kỳ nhƣ : quyết định số 157/2007 về tín
dụng học sinh sinh viên (HSSV), quyết định số 31/2007 về tín dụng đối với hộ gia
đình sản xuất, kinh doanh ở vùng khó khăn, quyết định số 15/2013 về tín dụng đối
với hộ cận nghèo, quyết định số 28/2015 về tín dụng cho hộ mới thoát nghèo….
Hiện nay NHCSXH đang thực hiện cho vay đối với 8 đối tƣợng khác nhau.
Đó là:
1. Hộ nghèo
2. Hộ cận nghèo
3. Hộ mới thoát nghèo
7
4. Học sinh sinh viên (HSSV) có hoàn cảnh khó khăn
5. Các đối tƣợng cần vay vốn để giải quyết việc làm
6. Các đối tƣợng chính sách đi lao động có thời hạn ở nƣớc ngoài
7. Các tổ chức kinh tế và hộ sản xuất kinh doanh tại các xã đặc biệt khó khăn
thuộc chƣơng trình 135
8. Các đối tƣợng khác khi có Quyết định của Thủ tƣớng Chính phủ
Các chƣơng trình tín dụng tại NHCSXH đang thực hiện gồm có 18 chƣơng
trình tín dụng và 4 dự án của các tổ chức quốc tế, đó là:
1. Cho vay hộ nghèo
2. Cho vay hộ cận nghèo
3. Cho vay hộ mới thoát nghèo
4. Cho vay HSSV có hoàn cảnh khó khăn
5. Cho vay giải quyết việc làm
6. Cho vay các đối tƣợng chính sách đi lao động có thời hạn ở nƣớc ngoài
7. Cho vay ngƣời lao động bị thu hồi đất nông nghiệp theo Quyết định số
52/2012/QĐ-TTg ngày 16/11/2012.
8. Cho vay hỗ trợ các huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động góp phần
giảm nghèo bền vững giai đoạn 2009 – 2020 theo Quyết định số 71/QĐ-TTg
ngày 29/4/2009
9. Cho vay nƣớc sạch và vệ sinh môi trƣờng nông thôn
10. Cho vay hộ sản xuất kinh doanh tại vùng khó khăn
11. Cho vay Thƣơng nhân hoạt động thƣơng mại tại vùng khó khăn
12. Cho vay hộ nghèo xây dựng chòi phòng tránh lũ, lụt theo Quyết định
716/QĐ-TTg ngày 14/6/2012 của TTCP
13. Cho vay hộ Đồng bào dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn
14. Cho vay hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định 167/2008/QĐ-TTg
15. Cho vay hộ Đồng bào dân tộc thiểu số nghèo Đồng bằng sông Cửu Long
theo Quyết định 74/QĐ-TTg
16. Cho vay vốn đối với hộ Đồng bào thiểu số nghèo theo Quyết định 1592/QĐ-
8
TTg
17. Cho vay chƣơng trình nhà ở vùng thƣờng xuyên ngập lũ Đồng bằng sông
Cửu Long
18. Cho vay đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và doanh nghiệp sử
dụng ngƣời lao động là ngƣời sau cai nghiện ma túy
19. Cho vay dự án doanh nghiệp vừa và nhỏ
20. Cho vay dự án phát triển ngành lâm nghiệp
21. Cho vay dự án IFAD và dự án RIDP tại Tuyên Quang
22. Cho vay dự án Rừng ngập mặn miền Nam Việt Nam
Từ thực tế hoạt động tín dụng của NHCSXH có thể thấy đƣợc các đặc trƣng:
Một là, đây là kênh tín dụng không vì mục tiêu lợi nhuận: mục tiêu của tín
dụng ngân hàng chính sách là nhằm phục vụ sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, cải
thiện đời sống, góp phần thực hiện chƣơng trình mục tiêu XĐGN, ổn định kinh tế -
chính trị và bảo đảm an sinh xã hội.
Hai là, đối tƣợng vay vốn tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội chủ yếu
là ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính sách khác theo chỉ định của Chính phủ.
Ngoại trừ một số dự án quốc tế để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ và dự án nƣớc
sạch và vệ sinh môi trƣờng nông thôn có đối cả đối tƣợng vay vốn không phải là đối
tƣợng chính sách.
Ba là, nguồn vốn để cho vay tại NHCSXH chủ yếu là vốn của Nhà nƣớc, tức
là nguồn vốn từ Ngân sách và có nguồn gốc từ Ngân sách Nhà nƣớc. Nguồn vốn
huy động từ bên ngoài thông qua các hình thức gửi tiết kiệm theo lãi suất thị trƣờng
của dân cƣ, tổ chức kinh tế chỉ chiếm một phần rất nhỏ.
Bốn là, ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính sách khác khi vay vốn đƣợc ƣu
đãi về lãi suất cho vay, điều kiện vay vốn (hầu hết các chƣơng trình cho vay không
phải thế chấp tài sản), thủ tục cho vay và cách tiếp cận với nguồn vốn tín dụng
chính sách xã hội.
Năm là, mức cho vay của tín dụng NHCSXH thƣờng nhỏ dƣới 50 triệu và
không yêu cầu ngƣời vay có tài sản thế chấp
9
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
TRẦN THỊ THANH VÂN
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH
SÁCH XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
Hà Nội – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
TRẦN THỊ THANH VÂN
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH
XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN
Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: Ts. NGUYỄN THỊ THƢ
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN
TS. NGUYỄN THỊ THƢ PGS.TS. PHÍ MẠNH HỒNG
Hà Nội – 2016
LỜI CAM KẾT
Tác giả xin cam đoan trong luận văn này:
- Các số liệu, thông tin được trích dẫn theo quy định.
- Dữ liệu khảo sát là trung thực và có bằng chứng.
- Lập luận, phân tích, kiến nghị được đưa ra trên quan điểm cá nhân của tác
giả, không có sự sao chép.
- Đây là công trình nghiên cứu độc lập và hoàn toàn chịu trách nhiệm với
những nhận xét đã đưa ra trong luận văn.
Học viên
Trần Thị Thanh Vân
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài luận văn “Hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách
xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên”, tác giả xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành
đến TS. Nguyễn Thị Thƣ đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt
quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Đồng thời, xin đƣợc gửi lời cảm ơn sâu
sắc đến các thầy cô giảng viên Trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội,
đã tận tâm giảng dạy, cung cấp những kiến thức bổ ích và thực tế về ngành Tài
chính – Ngân hàng cũng nhƣ đƣa ra những góp ý rất thiết thực đối với kết quả
nghiên cứu sơ bộ của đề tài để giúp tác giả có thể hoàn thiện đề tài một cách tốt
nhất. Bên cạnh đó, tác giả xin cảm ơn Phòng đào tạo Sau đại học, Trƣờng Đại học
Kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội và Văn phòng Khoa Tài chính - Ngân hàng đã
tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để học viên hoàn thành thành công khóa học. Tác
giả cũng xin đƣợc gửi lời cảm ơn tới tập thể các cán bộ Ngân hàng Chính sách Xã
hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên, Ủy ban Nhân dân huyện Văn Lâm đã nhiệt tình
hỗ trợ tác giả về mặt tài liệu, số liệu và những nghiệp vụ liên quan để có thể
hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Cuối cùng, tác giả xin đƣợc cảm ơn sự giúp đỡ,
động viên, khích lệ, cổ vũ về mặt tinh thần của gia đình, bạn bè trong suốt quá trình
thực hiện luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng nghiên cứu để hoàn thiện một cách tốt
nhất nhƣng luận văn khó có thể tránh khỏi thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự
đóng góp ý kiến của quý thầy, cô để hoàn thiện đề tài hơn nữa.
Học viên
Trần Thị Thanh Vân
TÓM TẮT
Hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội đã và đang ngày càng
phát huy vai trò to lớn trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội
của Chính phủ. Cùng với ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam, phòng giao dịch
ngân hàng Chính sách huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên cũng đang nỗ lực thực hiện
tốt các chƣơng trình tín dụng ƣu đãi đƣợc giao.
Để đánh giá về chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện
Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên tác giả đã xem xét trên ba khía cạnh đó là đối với ngân
hàng, đối với khách hàng và đối với việc thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội của
chính phủ. Luận văn trên cơ sở tiếp cận hệ thống và tiếp cận thực tiễn đối với đề tài,
kết hợp các phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau đã thực hiện đƣợc một số nội dung:
Đánh giá chất lượng tín dụng trên khía cạnh ngân hàng: Ngân hàng Chính
sách xã hội huyện Văn Lâm đã tranh thủ đƣợc nguồn vốn tín dụng từ ngân sách
trung ƣơng chuyển về để thực hiện việc cho vay một cách khá hiệu quả, dƣ nợ tín
dụng tăng đều hàng năm và tƣơng đối ổn định. Nợ xấu ở mức rất thấp, Công tác ủy
thác cho vay qua các tổ chức Chính trị- xã hội tƣơng đối tốt.
Đánh giá chất lượng tín dụng trên khía cạnh khách hàng: Việc tiếp cận với
nguồn vốn vay từ ngân hàng ngày càng trở nên đơn giản hơn đối với các hộ nghèo
và hộ chính sách. Thông tin về các chƣơng trình cho vay, luôn đƣợc cập nhật thông
qua các điểm giao dịch tại xã giúp hộ vay vốn chủ động trong việc sử dụng vốn vay
và trả nợ.
Đánh giá chất lượng tín dụng trên khía cạnh hiệu quả kinh tế xã hội: Nhờ
nguồn vốn tín dụng ƣu đãi của ngân hàng mà ngƣời nghèo và đối tƣợng chính sách
trên địa bàn huyện Văn Lâm đã đƣợc vay vốn thực hiện việc sản xuất kinh doanh
hiệu quả hơn, thu nhập của các hộ gia đình vay vốn tăng, đời sống đƣợc cải thiện.
Tuy nhiên hoạt động tín dụng của ngân hàng cũng còn tiềm ẩn nhiều rủi ro từ
việc cho vay sai đối tƣợng, nợ đƣợc gia hạn nợ lớn, việc sử dụng vốn vay của khách
hàng còn chƣa hiệu quả do các nguyên nhân khách quan và chủ quan. Vì thế để cải
thiện những tồn tại này ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm cần phải có
giải pháp, chiến lƣợc cụ thể, để nâng cao chất lƣợng tín dụng trên khía cạnh ngân
hàng và có các biện pháp hỗ trợ ngƣời vay vốn đê họ có thể sử dụng đồng vốn một
cách hiệu quả nhất.
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .................................................................. i
DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... ii
DANH MỤC HÌNH VẼ ............................................................................................ iii
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
CHÍNH SÁCH XÃ HỘI..............................................................................................4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài .............................................................4
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách
xã hội ..........................................................................................................................6
1.2.1. Khái niệm và đặc trƣng của tín dụng ngân hàng Chính sách xã hội ................6
1.2.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng Chính sách xã hội ........................................10
1.3. Chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội .................11
1.3.1. Quan niệm về chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã
hội ..................................................................................................................11
1.3.2. Sự cần thiết phải nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng ngân hàng Chính sách
xã hội...............................................................................................................13
1.3.3. Các tiêu chí đánh giá chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã
hội ..................................................................................................................15
1.3.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng
Chính sách xã hội ...........................................................................................19
1.4. Kinh nghiệm nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính
sách xã hội khác ........................................................................................................21
1.4.1. Kinh nghiệm của ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Hải Dƣơng ...................21
1.4.2. Kinh nghiệm của ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Bắc Giang ....................22
1.4.3. Kinh nghiệm của ngân hàng Chính sách xã hội thành phố Hà Nội ...............24
1.4.4. Bài học đối với ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ..25
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ ĐỀ TÀI ..............27
2.1. Phƣơng pháp nghiên cƣ́u đề tài ......................................................................27
2.1.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu ........................................................................30
2.1.2. Phƣơng pháp xử lý số liệu ..............................................................................31
2.2. Thiết kế đề tài nghiên cứu ..............................................................................27
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN ........................36
3.1. Khái quát về ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ......36
3.1.1. Lịch sử hình thành phát triển .......................................................................36
3.1.2. Cơ cấu tổ chức và tình hình nhân sự ...........................................................37
3.2. Khái quát kết quả hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội huyện Văn
Lâm.................................................................................................................38
3.2.1. Hoạt động huy động vốn ................................................................................38
3.2.2. Hoạt động cho vay..........................................................................................43
3.3. Phân tích thực trạng chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách
xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ..........................................................54
3.3.1. Quy mô cung cấp vốn tín dụng ......................................................................54
3.3.2. Khả năng tiết kiệm chi phí .............................................................................61
3.3.3. Nhóm chỉ tiêu về mức độ an toàn vốn ...........................................................63
3.3.4. Khả năng quản lý vốn tín dụng ......................................................................68
3.3.5. Hiệu quả kinh tế xã hội ..................................................................................73
3.4. Đánh giá chung về thực trạng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
huyện Văn Lâm .........................................................................................................78
3.4.1. Những thành tựu đạt đƣợc ..............................................................................78
3.4.2. Tồn tại và nguyên nhân ..................................................................................80
CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG TÍN
DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN VĂN LÂM TỈNH
HƢNG YÊN ..............................................................................................................85
4.1. Mục tiêu hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội huyên Văn
Lâm tỉnh Hƣng Yên đến năm 2020 ...........................................................................85
4.1.1. Mục tiêu tổng quát .......................................................................................85
4.1.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................86
4.2. Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã
hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên ..........................................................................86
4.2.1. Hoàn thiện cơ chế huy động vốn tín dụng ƣu đãi:.......................................86
4.2.2. Hoàn thiện quy trình tín dụng để phát huy tối đa vai trò của các tổ chức
chính trị xã hội nhận ủy thác. ....................................................................................88
4.2.3. Tăng cƣờng công tác quản lý tín dụng, kiểm tra, giám sát, dự báo nợ xấu và
thu hồi nợ ..................................................................................................................89
4.2.4. Nghiên cứu đề xuất nâng mức cho vay và áp dụng lãi suất cho vay linh hoạt
trong hạn mức cho phép ............................................................................................91
4.2.5. Tăng cƣờng công tác tham mƣu ban đại diện Hội Đồng quản trị ...............92
4.2.6. Một số giải pháp khác. .................................................................................93
KẾT LUẬN ...............................................................................................................99
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................101
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
STT Viết tắt Nguyên nghĩa
1 BLĐTBXH Bộ Lao động thƣơng binh xã hội
2 HĐQT Hội Đồng quản trị
3 HSSV Học sinh sinh viên
4 NHCSXH Ngân hàng Chính sách xã hội
5 NHNN&PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
6 NSĐP Ngân sách địa phƣơng
7 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc
8 NSTW Ngân sách trung ƣơng
9 PGD Phòng giao dịch
10 TK&VV Tiết kiệm và vay vốn
11 TCKT Tổ chức kinh tế
12 SXKD Sản xuất kinh doanh
13 UBND Ủy ban nhân dân
14 XĐGN Xóa đói giảm nghèo
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT Bảng Nội dung Trang
Cơ cấu nguồn vốn huy động của ngân hàng
1 Bảng 3.1 39
Chính sách xã hội huyện Văn Lâm từ 2012-2015
Cơ cấu nguồn vốn huy động tại địa phƣơng của
2 Bảng 3.2 ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm 42
phân theo thời hạn
Mức cho vay, lãi suất cho vay và thời hạn cho
3 Bảng 3.3 51
vay các chƣơng trình tín dụng
Doanh số cho vay, thu nợ, thu lãi ngân hàng
4 Bảng 3.4 Chính sách xã hội huyện Văn Lâm giai đoạn 52
2012-2015
Dƣ nợ cho vay các chƣơng trình của ngân hàng
5 Bảng 3.5 Chính sách xã hội huyện Văn Lâm giai đoạn 56
2012-2015
Vòng quay vốn tín dụng tại ngân hàng Chính
6 Bảng 3.6 62
sách xã hội huyện Văn Lâm
7 Bảng 3.7 Tỷ lệ cấp bù lãi suất từ 2012-2015 63
Nợ Xấu của ngân hàng Chính sách xã hội huyện
8 Bảng 3.8 64
Văn Lâm từ 2012-2015
Nợ quá hạn của ngân hàng Chính sách xã hội
9 Bảng 3.9 66
huyện Văn Lâm từ 2012-2015
Nhu cầu vay vốn của các hộ trên địa bàn huyện
10 Bảng 3.10 74
Văn Lâm
Tỷ lệ hộ nghèo vay vốn thoát nghèo trên địa bàn
11 Bảng 3.11 76
huyện Văn Lâm
Kết quả khảo sát về việc làm và thu nhập của các
12 Bảng 3.12 77
hộ gia đình vay vốn trên địa bàn huyện Văn Lâm
ii
DANH MỤC HÌNH VẼ
STT Hình Nội dung Trang
1 Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu 29
Sơ đồ cơ cấu tổ chức ngân hàng Chính sách xã hội
2 Hình 3.1 35
huyện Văn Lâm
Cơ cấu nguồn vốn tín dụng của ngân hàng Chính
3 Hình 3.2 38
sách xã hội huyện Văn Lâm từ 2012-2015
Cơ cấu nguồn vốn huy động của ngân hàng Chính
4 Hình 3.3: 41
sách xã hội huyện Văn Lâm từ năm 2012- 2015
Quy trình cho vay của ngân hàng Chính sách xã hội
5 Hình 3.4 42
huyện Văn Lâm
iii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ thực tiễn hoạt động xoá đói giảm nghèo (XĐGN) của nƣớc ta trong thời
gian qua cho thấy tín dụng chính sách có mối liên hệ mật thiết với việc giảm tỷ lệ
nghèo đói, hỗ trợ phát triển kinh tế vùng nông thôn. Việc cung cấp nguồn vốn cho
các đối tƣợng chính sách thông qua hình thức tín dụng sẽ mang lại hiệu quả cao hơn
nhiều so với hình thức cấp phát, tài trợ cho không. Thông qua quá trình tập trung
các nguồn vốn và chu chuyển qua hình thức tín dụng đã tạo đƣợc một khối lƣợng
vốn gấp nhiều lần để hỗ trợ các đối tƣợng này. Đồng thời qua việc cung cấp vốn tín
dụng, giám sát quá trình sử dụng vốn sẽ giúp ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính
sách khác biết cách làm ăn, quan tâm đến hiệu quả đồng vốn, làm quen với dịch vụ
tài chính - ngân hàng và cơ chế thị trƣờng, tránh tình trạng ỷ lại thụ động. Chính vì
vậy hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) đối với ngƣời
nghèo và các đối tƣợng chính sách khác là công cụ quan trọng để thực hiện chƣơng
trình mục tiêu Quốc gia xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội.
Tại huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên việc xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ học
sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn và hỗ trợ các đối tƣợng chính sách vƣơn lên
làm giàu rất đƣợc ngân hàng Chính sách xã hội và chính quyền địa phƣơng quan
tâm, chính vì vậy mà kinh tế của các hộ gia đình chính sách ngày càng phát triển,
đóng góp chung vào công cuộc làm giàu cho quê hƣơng, đất nƣớc. Tuy nhiên, hoạt
động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm vẫn còn nhiều tồn
đọng cần đƣợc khắc phục nhƣ : hạn chế về nguồn vốn huy động, nguồn vốn dùng để
cấp tín dụng vẫn chủ yếu đƣợc bổ sung từ nguồn ngân sách nhà nƣớc (NSNN), bao
gồm cả ngân sách trung ƣơng (NSTW) và ngân sách địa phƣơng (NSĐP). Điều này
làm gia tăng gánh nặng cho NSNN trong khi NSNN thì hạn hẹp, nợ công ngày càng
cao. Việc xã hội hóa nguồn vốn, tìm kiếm nguồn vốn lãi suất thấp cho vay là một
thách thức đặt ra đối với ngân hàng. Ngoài ra, NHCSXH còn gặp các vấn để rủi ro
trong hoạt động cho vay, quy mô cho vay còn nhỏ, điều kiện và thủ tục cho vay còn
1
rƣờm rà, việc kiểm soát nguồn vốn cho vay còn thiếu chặt chẽ khiến các đối tƣợng
vay vốn sử dụng nguồn vốn vay chƣa hiệu quả, làm phát sinh nợ xấu cho ngân
hàng. Xuất phát từ nhận thức về tầm quan trọng hoạt động tín dụng chính sách cũng
nhƣ từ hoạt động tín dụng thực tiễn của NHCSXH huyện Văn Lâm, với mong muốn
tìm ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng tại NHCSXH huyện tôi
chọn đề tài “Hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn
Lâm tỉnh Hưng Yên” làm luận văn thạc sĩ kinh tế.
2. Câu hỏi nghiên cƣ́u
Việc nghiên cứu luận văn nhằm trả lời các câu hỏi sau:
- Chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng đƣợc thể hiện qua hoạt động
tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm nhƣ thế nào?
- Cần những giải pháp nào để nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân
hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu: luận văn làm rõ thực trạng và phân tích hoạt động tín
dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên để đánh giá
chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng, từ đó đề ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng
hoạt động tín dụng.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động tín dụng và chất lƣợng hoạt động tín dụng
của ngân hàng Chính sách xã hội.
- Phân tích và đánh giá hoạt động tín dụng và chất lƣợng tín dụng tại ngân
hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên.
- Đƣa ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng tại ngân hàng
Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: luận văn nghiên cứu hoạt động tín dụng và chất lƣợng
hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên
Phạm vi nghiên cứu: hoạt động tín dụng của ngân hàng Chính sách xã hội
2
bao gồm hoạt động huy động vốn và 18 chƣơng trình cho vay và 4 dự án của các tổ
chức tài chính quốc tế, tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ xem
xét hoạt động tín dụng chủ yếu dƣới góc độ hoạt động cho vay. Cụ thể cho vay đối
với các chƣơng trình: cho vay hộ nghèo, cho vay hộ cận nghèo, cho vay học sinh,
sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, cho vay giải quyết việc làm, trong phạm vi từ năm
2012- 2015. Vì đây là những hoạt động cho vay có tỉ trọng dƣ nợ lớn nhất trong
tổng dƣ nợ tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội huyện Văn Lâm.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục thì luận văn đƣợc
kết cấu thành 4 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài và những vấn đề lý luận cơ
bản về hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế đề tài
Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên
Chƣơng 4: Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại ngân hàng
Chính sách xã hội huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên
3
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Ở Việt Nam ngân hàng Chính sách xã hội đƣợc nhà nƣớc thành lập với mục
đích hoạt động hƣớng đến các đối tƣợng là những ngƣời nghèo, có điều kiện khó
khăn không đủ điều kiện vay vốn của các ngân hàng thƣơng mại (NHTM) để đáp
ứng cho các nhu cầu phục vụ cho đời sống, cho sản xuất kinh doanh của mình.
Nguồn vốn hoạt động của NHCSXH chủ yếu đƣợc cấp từ NSTW và NSĐP. Về hoạt
động của NHCSXH đã đƣợc nghiên cứu bởi nhiều tác giả và trên nhiều khía cạnh
khác nhau nhƣ: Hà Thị Hạnh (2003) với đề tài “Giải pháp hoàn thiện mô hình tổ
chức và cơ chế hoạt động của NHCSXH” tập trung vào giải quyết các vấn đề tổ
chức hoàn thiện hoạt động của NHCSXH. Trƣơng Thị Hoài Linh (2004) trong luận
văn “Mở rộng cho vay đối với hộ nghèo của NHCSXH Việt Nam” tập trung vào
hoạt động tín dụng của cả hệ thống NHCSXH, luận văn “Giải pháp đẩy mạnh công
tác huy động vốn của NHCSXH” của Th.s. Lê Huy Du (2004) tập trung vào hoạt
động huy động vốn, chủ yếu là tiết kiệm đối với ngân hàng.
Khi nghiên cứu về chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng thì đã có rất
nhiều tác giả nhƣ: Nguyễn Thị Thu Đông (2012) trong luận án tiến sĩ “Nâng cao
chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại thƣơng
Việt Nam trong quá trình hội nhập”, Nguyễn Văn Tuấn (2015) với luận án tiến sĩ “
Giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Nông nghiệp và phát triển
nông thôn Việt Nam”. Hà Thị Mai Anh (2015) với nghiên cứu “ Giải pháp nâng cao
chất lƣợng tín dụng xuất khẩu tại ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn
Việt Nam” đã đi sâu nghiên cứu về chất lƣợng tín dụng và các yếu tố ảnh hƣởng
đến chất lƣợng tín dụng của ngân hàng thƣơng mại, đƣa ra các mô hình nghiên cứu
định lƣợng để đánh giá chất lƣợng tín dụng của ngân hàng thƣơng mại, tuy nhiên
4
khi đánh giá chất lƣợng hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại thì có nhiều
điểm khác biệt so với đánh giá chất lƣợng tín dụng tại ngân hàng Chính sách xã hội
vì hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại thông thƣờng mang mục đích lợi
nhuận, khi xem xét chất lƣợng tín dụng thì thƣờng đứng trên quan điểm của ngân
hàng. Còn hoạt động tín dụng của NHCSXH thì không mang tính lợi nhuận mà mục
tiêu chủ yếu đó là thực hiện các mục tiêu xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã
hội của Chính Phủ. Vì vậy khi đánh giá chất lƣợng tín dụng của NHCSXH cũng cần
có các bộ tiêu chí đánh giá phù hợp. Chính vì thế khi nghiên cứu về chất lƣợng tín
dụng của NHCSXH cũng đã có nhiều tác giả tiêu biểu nhƣ : Tống Thị Mai Loan
(2006) trong nghiên cứu “Rủi ro tín dụng trong cho vay ở ngân hàng Chính sách xã
hội. Thực trạng và giải pháp quản lý” đã đi sâu nghiên cứu các vấn đề rủi ro trong
cho vay, nguy cơ nợ quá hạn, nợ xấu, qua đó đƣa ra các giải pháp mang tính quản
trị nhằm hạn chế các rủi ro tín dụng đối với nguồn vốn ƣu đãi. Đỗ Thanh Hiền
(2007) với đề tài “Giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với hộ nghèo tại
Ngân hàng Chính sách xã hội thành phố Hà Nội” tập trung phân tích chất lƣợng tín
dụng cho hộ nghèo ở thành phố Hà Nội chƣa đánh giá đƣợc đẩy đủ, tổng thể công
tác cấp tín dụng cho hộ nghèo. Luận văn “Hiệu quả sử dụng nguồn vốn tín dụng ƣu
đãi tại ngân hàng Chính sách xã hội- chi nhánh Hà Nội” tập trung phân tích và đánh
giá hiệu quả của việc sử dụng nguồn vốn tín dụng ƣu đãi của NHCSXH Hà Nội trên
phƣơng diện kinh tế và xã hội nhƣng chủ yếu là dựa trên khía cạnh ngân hàng mà
chƣa đánh giá hiệu quả xã hội tổng thể. Một số tác giả khác lại nghiên cứu về hiệu
quả hoạt động tín dụng đối với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn tại
NHCSXH nhƣ Nguyễn Thanh Tuấn (2015), Cẩm Hà Tú (2015). Nghiên cứu về tín
dụng đối với hộ nghèo thì có các công trình của tác giả Lâm Quân (2015) với đề tài
“Hoạt động tín dụng đối với hộ nghèo tại ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Nghệ
An”, Vũ Văn Đức (2015) với đề tài “ Nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với hộ
nghèo tại ngân hàng Chính sách xã hội chi nhánh huyện Tân Lạc, Hòa Bình”.
Những đề tài này đã tập trung làm rõ các yếu tố về chất lƣợng tín dụng chính sách
và vai trò của tín dụng đối với ngƣời nghèo tại các địa phƣơng cụ thể và đƣa ra các
5
giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng phù hợp với điều kiện của từng địa phƣơng
cụ thể. Có thể nhận thấy rằng mỗi địa phƣơng khác nhau với vị trí địa lý và tình
hình kinh tế xã hội khác nhau sẽ ảnh hƣởng đến hoạt động tín dụng của ngân hàng
chính sách xã hội của địa phƣơng đó, trên địa bàn huyện Văn Lâm với đặc thù là
một huyện phát triển mạnh về kinh tế đặc biệt là về phát triển công nghiệp, vì vậy
hoạt động tín dụng của NHCSXH có những điểm khác biệt. Mặt khác chƣa có đề tài
nào đánh giá một cách tổng thể về chất lƣợng tín dụng tại NHCSXH huyện Văn
Lâm. Kế thừa những kết quả đạt đƣợc trong các nghiên cứu trƣớc đó, trong đề tài
nghiên cứu này tác giả sẽ đi sâu phân tích chất lƣợng tín dụng chính sách của
NHCSXH huyện Văn Lâm dựa trên quan điểm của tác giả là chất lƣợng tín dụng
trong mối quan hệ với ngân hàng, trong mối quan hệ với khách hàng và trong việc
thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội của chính phủ.
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng tại ngân hàng Chính
sách xã hội
1.2.1. Khái niệm và đặc trưng của tín dụng ngân hàng Chính sách xã hội
Tín dụng ngân hàng là mối quan hệ vay mƣợn giữa một bên là ngân hàng với
tất cả các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp trong nền kinh tế trên nguyên tắc có
hoàn trả vốn và lãi sau một thời gian nhất định.
Nó không phải là quan hệ dịch chuyển vốn trực tiếp từ nơi thừa vốn tạm thời
đến nơi thiếu vốn tạm thời mà là quan hệ dịch chuyển vốn gián tiếp thông qua một
tổ chức tài chính trung gian đó là ngân hàng. Tín dụng ngân hàng có thể mở rộng
cho mọi đối tƣợng trong xã hội, nó có thể xâm nhập vào các ngành, với nhiều
loại hình và quy mô hoạt động lớn, vừa và nhỏ, không những xâm nhập vào
lĩnh vực sản xuất kinh doanh mà còn xâm nhập vào nhiều lĩnh vực nhƣ dịch vụ, đời
sống. Tín dụng ngân hàng có tác dụng rất lớn trong việc thúc đẩy sự phát triển của
nền kinh tế xã hội.
Tại Nghị quyết số 05-NQ/HNTW, ngày 10/6/1993 Hội nghị lần thứ năm Ban
chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa VII, về việc tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế
- xã hội nông thôn, Đảng ta chủ trƣơng có chế độ tín dụng ƣu đãi đối với hộ nghèo,
6
hộ chính sách, vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số, vùng cao, vùng căn cứ cách
mạng; mở rộng hình thức cho vay thông qua tín chấp đối với các hộ nghèo… Để
thực hiện có hiệu quả Nghị quyết của Đảng và Chiến lƣợc quốc gia về xóa đói giảm
nghèo, Thủ tƣớng Chính phủ ban hành Quyết định số 525/QĐ-TTg về việc thành
lập ngân hàng Phục vụ ngƣời nghèo, đặt trong ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn Việt Nam (NHNN&PTNT Việt Nam), hoạt động không vì mục tiêu lợi
nhuận, để cung cấp nguồn vốn ƣu đãi cho hộ nghèo thiếu vốn sản xuất. Sau đó để
triển khai luật các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện chính sách tín dụng đối với
ngƣời nghèo và tách tín dụng ƣu đãi ra khỏi tín dụng thƣơng mại ngân hàng nhà
nƣớc đã tách ngân hàng Phục vụ ngƣời nghèo ra khỏi NH NN &PTNT thành lập
NHCSXH. Nhƣ vậy có thể thấy rằng bản chất hoạt động tín dụng tại NHCSXH là
tín dụng ƣu đãi hay tín dụng chính sách.
Nghị định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng đối với ngƣời nghèo và các đối
tƣợng chính sách khác có đƣa ra khái niệm về Tín dụng đối với ngƣời nghèo và các
đối tƣợng chính sách khác “là việc sử dụng các nguồn lực tài chính do Nhà nƣớc
huy động để cho ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính sách khác vay ƣu đãi phục vụ
sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, cải thiện đời sống; góp phần thực hiện Chƣơng
trình mục tiêu quốc gia xoá đói, giảm nghèo, ổn định xã hội”.
Căn cứ vào nghị định số 78/2002/NĐ-CP, NHCSXH đã đƣa ra rất nhiều văn
bản liên quan đến hoạt động tín dụng cho nhiều đối tƣợng khác nhau nhằm đáp ứng
các mục tiêu kinh tế- xã hội trong từng thời kỳ nhƣ : quyết định số 157/2007 về tín
dụng học sinh sinh viên (HSSV), quyết định số 31/2007 về tín dụng đối với hộ gia
đình sản xuất, kinh doanh ở vùng khó khăn, quyết định số 15/2013 về tín dụng đối
với hộ cận nghèo, quyết định số 28/2015 về tín dụng cho hộ mới thoát nghèo….
Hiện nay NHCSXH đang thực hiện cho vay đối với 8 đối tƣợng khác nhau.
Đó là:
1. Hộ nghèo
2. Hộ cận nghèo
3. Hộ mới thoát nghèo
7
4. Học sinh sinh viên (HSSV) có hoàn cảnh khó khăn
5. Các đối tƣợng cần vay vốn để giải quyết việc làm
6. Các đối tƣợng chính sách đi lao động có thời hạn ở nƣớc ngoài
7. Các tổ chức kinh tế và hộ sản xuất kinh doanh tại các xã đặc biệt khó khăn
thuộc chƣơng trình 135
8. Các đối tƣợng khác khi có Quyết định của Thủ tƣớng Chính phủ
Các chƣơng trình tín dụng tại NHCSXH đang thực hiện gồm có 18 chƣơng
trình tín dụng và 4 dự án của các tổ chức quốc tế, đó là:
1. Cho vay hộ nghèo
2. Cho vay hộ cận nghèo
3. Cho vay hộ mới thoát nghèo
4. Cho vay HSSV có hoàn cảnh khó khăn
5. Cho vay giải quyết việc làm
6. Cho vay các đối tƣợng chính sách đi lao động có thời hạn ở nƣớc ngoài
7. Cho vay ngƣời lao động bị thu hồi đất nông nghiệp theo Quyết định số
52/2012/QĐ-TTg ngày 16/11/2012.
8. Cho vay hỗ trợ các huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động góp phần
giảm nghèo bền vững giai đoạn 2009 – 2020 theo Quyết định số 71/QĐ-TTg
ngày 29/4/2009
9. Cho vay nƣớc sạch và vệ sinh môi trƣờng nông thôn
10. Cho vay hộ sản xuất kinh doanh tại vùng khó khăn
11. Cho vay Thƣơng nhân hoạt động thƣơng mại tại vùng khó khăn
12. Cho vay hộ nghèo xây dựng chòi phòng tránh lũ, lụt theo Quyết định
716/QĐ-TTg ngày 14/6/2012 của TTCP
13. Cho vay hộ Đồng bào dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn
14. Cho vay hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định 167/2008/QĐ-TTg
15. Cho vay hộ Đồng bào dân tộc thiểu số nghèo Đồng bằng sông Cửu Long
theo Quyết định 74/QĐ-TTg
16. Cho vay vốn đối với hộ Đồng bào thiểu số nghèo theo Quyết định 1592/QĐ-
8
TTg
17. Cho vay chƣơng trình nhà ở vùng thƣờng xuyên ngập lũ Đồng bằng sông
Cửu Long
18. Cho vay đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và doanh nghiệp sử
dụng ngƣời lao động là ngƣời sau cai nghiện ma túy
19. Cho vay dự án doanh nghiệp vừa và nhỏ
20. Cho vay dự án phát triển ngành lâm nghiệp
21. Cho vay dự án IFAD và dự án RIDP tại Tuyên Quang
22. Cho vay dự án Rừng ngập mặn miền Nam Việt Nam
Từ thực tế hoạt động tín dụng của NHCSXH có thể thấy đƣợc các đặc trƣng:
Một là, đây là kênh tín dụng không vì mục tiêu lợi nhuận: mục tiêu của tín
dụng ngân hàng chính sách là nhằm phục vụ sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, cải
thiện đời sống, góp phần thực hiện chƣơng trình mục tiêu XĐGN, ổn định kinh tế -
chính trị và bảo đảm an sinh xã hội.
Hai là, đối tƣợng vay vốn tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội chủ yếu
là ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính sách khác theo chỉ định của Chính phủ.
Ngoại trừ một số dự án quốc tế để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ và dự án nƣớc
sạch và vệ sinh môi trƣờng nông thôn có đối cả đối tƣợng vay vốn không phải là đối
tƣợng chính sách.
Ba là, nguồn vốn để cho vay tại NHCSXH chủ yếu là vốn của Nhà nƣớc, tức
là nguồn vốn từ Ngân sách và có nguồn gốc từ Ngân sách Nhà nƣớc. Nguồn vốn
huy động từ bên ngoài thông qua các hình thức gửi tiết kiệm theo lãi suất thị trƣờng
của dân cƣ, tổ chức kinh tế chỉ chiếm một phần rất nhỏ.
Bốn là, ngƣời nghèo và các đối tƣợng chính sách khác khi vay vốn đƣợc ƣu
đãi về lãi suất cho vay, điều kiện vay vốn (hầu hết các chƣơng trình cho vay không
phải thế chấp tài sản), thủ tục cho vay và cách tiếp cận với nguồn vốn tín dụng
chính sách xã hội.
Năm là, mức cho vay của tín dụng NHCSXH thƣờng nhỏ dƣới 50 triệu và
không yêu cầu ngƣời vay có tài sản thế chấp
9