Họat động thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (fdi) tại khu kinh tế dung quất

  • 120 trang
  • file .pdf
ð I H C QU C GIA HÀ N I
TRƯ NG ð I H C KINH T
PH M THU HI N
HO T ð NG THU HÚT
V N ð U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI (FDI)
T I KHU KINH T DUNG QU T
LU"N VĂN TH C SĨ KINH T ð I NGO I
Hà N i, 2010
ð I H C QU C GIA HÀ N I
TRƯ NG ð I H C KINH T
PH M THU HI N
HO T ð NG THU HÚT
V N ð U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI (FDI)
T I KHU KINH T DUNG QU T
Chuyên ngành: Kinh t# th# gi$i và Quan h( kinh t# qu+c t#
Mã s+: 60 31 07
LU"N VĂN TH C SĨ KINH T ð I NGO I
NGƯ I HƯ2NG D4N KHOA H C: TS. PH M XUÂN HOAN
Hà N i, 2010
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan lu n văn “Ho t ñ ng thu hút v n ñ u tư tr c ti p nư c
ngoài (FDI) t i Khu kinh t Dung Qu!t” là công trình nghiên c u c a b n thân.
Các s# li$u, k't qu trình bày trong lu n văn là trung th*c và chưa t,ng ñư-c ai
công b# trong b.t kỳ lu n văn nào trư0c ñây.
Tác gi
Ph2m Thu Hi4n
M CL C
DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ CH VI T T T ..................................... i
DANH M C B NG........................................................................................ ii
DANH M C HÌNH ....................................................................................... iii
DANH M C H P ......................................................................................... iii
M! ð"U ......................................................................................................... 1
Chương 1. M)t s, v.n ñ0 lý lu4n v0 khu kinh t6 và ho9t ñ)ng thu hút
FDI t9i khu kinh t6 < Vi=t Nam ............................................................. 7
1.1. TAng quan v0 FDI và mô hình khu kinh t6 t9i Vi=t Nam....................... 8
1.1.1. FDI và các hình th c ñ:u tư FDI t2i Vi$t Nam ........................................ 8
1.1.1.1. Khái ni$m, ñ>c ñi?m và b n ch.t c a ho2t ñ@ng FDI ............................ 8
1.1.1.2. Các hình th c ñ:u tư và cơ c.u thu hút ñ:u tư FDI t2i Vi$t Nam .......... 10
1.1.2. Khái ni$m và các ñ>c ñi?m c a mô hình khu kinh t' .............................. 13
1.1.2.1. Khái ni$m và lFch sG hình thành KKT trên th' gi0i .............................. 14
1.1.2.2. Khái ni$m và ñ>c ñi?m phát tri?n các KKT t2i Vi$t Nam ..................... 18
1.2. Vai trò và các nhân t, tác ñ)ng ñ6n thu hút FDI vào KKT .................. 23
1.2.1. Vai trò c a KKT trong thu hút FDI t2i Vi$t Nam .................................... 23
1.2.2. NhKng nhân t# nh hưLng ñ'n kh năng thu hút FDI t2i các KKT ......... 25
1.3. Khái quát ho9t ñ)ng thu hút FDI trong h= th,ng KKT ........................ 28
1.3.1. Th*c tiNn ho2t ñ@ng thu hút FDI c a các KKT L Vi$t Nam..................... 28
1.3.1.1. S* qu n lý Nhà nư0c trong KKT và các ưu ñãi thu hút ñ:u tư.............. 28
1.3.1.2. NhFp ñ@ và xu hư0ng c a v#n FDI ñ:u tư vào các KKT ...................... 33
1.3.2. Vai trò c a FDI ñ'n ti4m năng phát tri?n các KKT t2i Vi$t Nam ............ 38
1.4. M)t s, qu,c gia thành công vMi mô hình KKT trên th6 giMi.................. 41
Chương 2. ThOc tr9ng ho9t ñ)ng thu hút FDI t9i KKT Dung Qu.t ... 44
2.1. Khái quát v0 KKT Dung Qu.t ................................................................ 44
2.1.1. ði4u ki$n t* nhiên, kinh t' S xã h@i c a Dung Qu.t ................................ 44
2.1.1.1. ði4u ki$n vF trí t* nhiên và tài nguyên thiên nhiên ............................... 44
2.1.1.2. H2 t:ng cơ sL kinh t' xã h@i ................................................................. 46
2.1.1.3. Dân s# và lao ñ@ng và thu nh p............................................................ 48
2.1.2. Mô hình qu n lý và tX ch c t2i KKT Dung Qu.t ..................................... 49
2.1.3. MZc tiêu phát tri?n KKT Dung Qu.t ....................................................... 52
E.2. Tình hình thu hút FDI t9i KKT Dung Qu.t ........................................... 53
2.2.1. Các giai ño2n thu hút FDI c a KKT Dung Qu.t ...................................... 54
2.2.2. Khái quát ho2t ñ@ng thu hút FDI t2i Dung Qu.t ...................................... 57
2.2.2.1. Thu hút FDI theo ngành t2i Dung Qu.t ................................................ 57
2.2.2.2. Quy mô các d* án FDI t2i Dung Qu.t .................................................. 59
2.2.2.3. Hi$u qu ñ:u tư c a các d* án FDI t2i Dung Qu.t................................ 61
2.3. ðánh giá ho9t ñ)ng thu hút FDI t9i Dung Qu.t..................................... 65
2.3.1. Vai trò c a FDI t2i Dung Qu.t ................................................................ 65
2.3.1.1. Vai trò c a FDI ñ'n s* chuy?n dFch cơ c.u kinh t'............................... 65
2.3.1.2. Vai trò c a FDI ñ'n s* phát tri?n kinh t' xã h@i ................................... 69
2.3.2. L-i th' và h2n ch' thu hút FDI t2i KKT Dung Qu.t ................................ 72
2.3.2.1. NhKng l-i th' trong ho2t ñ@ng thu hút FDI t2i Dung Qu.t.................... 72
2.3.2.2. NhKng h2n ch' trong thu hút FDI t2i Dung Qu.t .................................. 75
2.3.3. Xu hư0ng lu`ng v#n FDI vào KKT Dung Qu.t trong thai gian t0i.......... 78
Chương 3. GiQi pháp nâng cao khQ năng thu hút FDI t9i KKT
Dung Qu.t............................................................................................... 80
3.1. ðVnh hưMng thu hút FDI t9i Dung Qu.t trong b,i cQnh mMi................. 80
3.1.1. B#i c nh chung v4 thu hút FDI trong nư0c và qu#c t' ............................ 80
3.1.1.1. B#i c nh qu#c t' nh hưLng ñ'n lu`ng v#n FDI th' gi0i ...................... 80
3.1.1.2. Thu hút FDI c a Vi$t Nam trong b#i c nh m0i .................................... 82
3.1.2. Quan ñi?m ñFnh hư0ng thu hút FDI vào Dung Qu.t trong thai gian t0i ... 85
3.1.2.1. Quan ñi?m ch y'u ñ#i v0i ho2t ñ@ng thu hút FDI t2i Dung Qu.t ........ 85
3.1.2.2. Các quan ñi?m ñXi m0i gi i pháp thu hút FDI t2i Dung Qu.t ............... 86
3.1.3. MZc tiêu thu hút FDI c a KKT Dung Qu.t ............................................ 88
K.2. Các giQi pháp nâng cao khQ năng thu hút FDI cXa KKT Dung Qu.t .............89
3.2.1. Gi i pháp chung ñ? thu hút FDI trong thai gian t0i ................................. 89
3.2.2. Gi i pháp nâng cao năng l*c c2nh tranh c a KKT Dung Qu.t trong thu
hút FDI ............................................................................................................. 97
K T LUYN ..................................................................................................... 102
TÀI LI U THAM KH O .............................................................................. 104
PH L C
DANH M C CÁC KÝ HI U – CH VI T T T
T Nghĩa c a t
TT vi t
t t Ti ng Anh Ti ng Vi"t
1 BQL Ban qu n lý
2 ðKKT ð c khu kinh t
3 GDP Gross Domestic Product T"ng s n ph%m qu&c n'i
4 KCN Khu công nghi,p
5 KCX Khu ch xu0t
6 KKT Khu kinh t
7 MNCs Multi National Company T5p ñoàn ña qu&c gia
8 WB World Bank Ngân hàng th gi;i
9 WTO World Trade Organisation T" ch>c thương mAi th gi;i
10 FDI Foreign Direct Investment ðFu tư trGc ti p nư;c ngoài
11 BOT Building H Operation H Transfer Xây dGngHV5n hànhHChuyKn giao
Xây dGngH ChuyKn giaoHV5n
12 BTO Building H Transfer H Operation
hành
13 BT Building H Transfer Xây dGngH ChuyKn giao
14 FIA Foreign Investment Agency CMc qu n lý ñFu tư nư;c ngoài
15 M&A Mergence and Acquisition Mua lAi và sáp nh5p
Official Development
16 ODA V&n hP trQ phát triKn chính th>c
Assistance
i
DANH M C B$NG
S'
hi"u N+i dung Trang
b*ng
1.1 H, th&ng các KKT ven biKn Vi,t Nam 20
1.2 Thu hút FDI trong các KKT ven biKn Vi,t Nam 34
1.3 Các chW tiêu kinh t trong các KKT ven biKn Vi,t Nam 35
2.1 S& lưQng dG án FDI tAi Qu ng Ngãi và KKT Dung Qu0t 56
2.2 Tình hình thGc hi,n c\a các doanh nghi,p trong KKT Dung Qu0t 56
2.3 So sánh quy mô v&n ñFu tư dG án FDI tAi m't s& KKT tiêu biKu 60
2.4 Quy mô v&n các dG án trong nư;c tAi KKT Dung Qu0t 61
2.5 Quy mô v&n các dG án FDI tAi KKT Dung Qu0t 61
Tác ñ'ng c\a v&n FDI thGc hi,n ñ n tăng trư^ng GDP Qu ng
2.6 63
Ngãi
2.7 T_ tr`ng (%) các lĩnh vGc trong GDP tWnh Qu ng Ngãi 65
2.8 Hi,u >ng thu hút theo ngành c\a FDI tAi Dung Qu0t 66
2.9 Giá tre s n xu0t công nghi,p tWnh Qu ng Ngãi 68
2.10 GDP tf 2001 ñ n 2009 tWnh Qu ng Ngãi 69
ii
DANH M C HÌNH
S'
hi"u N+i dung Trang
hình
Tình hình dG án FDI trong h, th&ng KKT Vi,t Nam ñ n
2.1 53
6/2009
2.2 S& lưQng dG án FDI tAi KKT Dung Qu0t (2006 – 3/2010) 58
S& lưQng dG án theo ngành tAi KKT Dung Qu0t (1997 –
2.3 59
6/2009)
2.4 ThGc trAng hoAt ñ'ng c\a các dG án FDI tAi KKT Dung Qu0t 62
2.5 T_ su0t ñFu tư theo di,n tích hàng năm tAi KKT Dung Qu0t 63
V&n ñăng ký và s& lưQng doanh nghi,p ñFu tư tAi KKT Dung
2.6 67
Qu0t
DANH M C H0P
S'
hi"u N+i dung Trang
h+p
1 Mô hình cơ c0u BQL KKT 29
2 Hi,u qu ñFu tư c\a dG án FDI tAi KKT Dung Qu0t 64
iii
M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài:
Dung Qu t là ñ a phương n m t i d o ñ t mi n Trung nghèo khó nhưng có
l!i th" v trí “ñ a kinh t"” ñ'c bi)t c*a c+ nư,c. T. nh/ng năm cu1i th" k2 20 dư,i
s6 quan tâm c*a ð+ng và Nhà nư,c, Dung Qu t ñã ñư!c chú tr>ng ñ?u tư nh m
phát triAn kinh t" B xã hDi c*a c+ vùng duyên h+i mi n Trung ti"n t,i s6 phát triAn
b n v/ng ñHng ñ u gi/a các vùng kinh t" tr>ng ñiAm d>c ñ t nư,c. V,i mJc tiêu
phát triAn kinh t" tKp trung vào các ngành công nghi)p n'ng và thu hút ñ?u tư tr6c
ti"p nư,c ngoài (FDI), Khu kinh t" Dung Qu t ñã ñư!c phê duy)t thành lKp v,i h t
nhân phát triAn là nhà máy l>c d?u Dung Qu t – trái tim ngành công nghi)p l>c d?u
c*a Vi)t Nam – khSng ñ nh v th" quan tr>ng và trT thành ñiAm nh n n tư!ng trong
thu hút ñ?u tư nư,c ngoài. Chính sách ưu ñãi khuy"n khích ñ?u tư k"t h!p v,i
nh/ng l!i th" so sánh v v trí ñ a lý ñã ñưa khu kinh t" Dung Qu t trT thành khu
kinh t" có ho t ñDng ñ?u tư sôi nWi nh t trong h) th1ng các khu kinh t" t i Vi)t
Nam. ð"n nay lư!ng v1n FDI ñ?u tư vào khu vXn duy trì ñư!c t1c ñD tăng ñ u Wn
ñ nh và ñã t o ñư!c các hi)u Zng tích c6c, trT thành ñDng l6c phát triAn kinh t" xã
hDi cho c+ t[nh Qu+ng Ngãi và vùng kinh t" duyên h+i này.
Tuy nhiên trong b1i c+nh c nh tranh gay g\t trên c p ñD toàn c?u v thu hút
FDI cùng v,i th6c tr ng các khu kinh t" hi)n có ñang ph+i ñ1i m't v,i nh/ng h n
ch" c*a giai ño n ñ?u phát triAn thì các khu kinh t" khác vXn ti"p tJc ñư!c ñ xu t
thành lKp trên kh\p c+ nư,c ñã ñ't ra các yêu c?u c p bách v xác ñ nh và tìm các
gi+i pháp làm tăng hi)u qu+ c*a ho t ñDng thu hút FDI, áp dJng thành công mô hình
kinh t" này trong vi)c th6c hi)n các mJc tiêu phát triAn kinh t" xã hDi t i các vùng
khó khăn chKm phát triAn c*a Vi)t Nam. ðây là mDt trong nh/ng v n ñ tr>ng tâm
thu hút ñư!c nhi u s6 quan tâm c*a các nhà ho ch ñ nh chính sách, các nhà qu+n lý
và nghiên cZu. V,i ñ tài “HO_T ð`NG THU HÚT VdN ðeU TƯ TRhC TIiP
NƯkC NGOÀI (FDI) T_I KHU KINH Ti DUNG QUmT” tác gi+ mong mu1n
thông qua s6 nghiên cZu ho t ñDng th6c tinn c*a mô hình khu kinh t" t i Vi)t Nam
1
v,i phân tích cJ thA khu kinh t" Dung Qu t so góp ph?n ñ xu t nh/ng gi+i pháp thu
hút hi)u qu+ dòng vào c*a FDI trong quá trình xây d6ng và phát triAn khu kinh t"
c*a Dung Qu t và t[nh Qu+ng Ngãi, th6c hi)n các mJc tiêu c*a chi"n lư!c phát
triAn kinh t" B xã hDi T ñ a phương gi+m nguy cơ tJt hKu so v,i c+ nư,c.
2. Tình hình nghiên c u:
B\t ñ?u t. 1997 Chính ph* ñã phê duy)t k" ho ch phát triAn kinh t" Dung
Qu t – Qu+ng Ngãi và ti"p theo ñó là s6 xu t hi)n nhi u d6 án l,n quan tr>ng ñã tKp
trung nhi u s6 quan tâm v s6 phát triAn Dung Qu t và mô hình KKT t i Dung
Qu t. R t nhi u báo cáo và phân tích v khu kinh t" Dung Qu t và s6 phát triAn c*a
mô hình khu kinh t" ñ"n s6 phát triAn chung c*a c+ khu v6c duyên h+i mi n Trung.
B ð tài luKn văn ti"n sĩ “Gi+i pháp huy ñDng, phân ph1i và sv dJng v1n cho
ñ?u tư phát triAn ngành công nghi)p trên ñ a bàn Qu+ng Ngãi” c*a TS Lê Văn
Khâm – 2004 thông qua nghiên cZu v trí c*a ngành công nghi)p trong n n kinh t"
qu1c dân, các nguHn l6c phát triAn ngành công nghi)p trên ñ a bàn t[nh Qu+ng Ngãi
bao gHm nguHn nguyên vKt li)u, nguHn nhân l6c, nguHn v1n và các nguHn l6c ti m
năng khác, tác gi+ ñã xác ñ nh vai trò ñ?u tàu c*a ngành công nghi)p ñ1i v,i th6c
hi)n các mJc tiêu phát triAn kinh t" B xã hDi trên ñ a bàn. Tác gi+ ñã h) th1ng hóa v
v1n ñ?u tư và ñ'c ñiAm v1n ñ?u tư dành cho phát triAn công nghi)p; ñánh giá nh/ng
thành t6u, h n ch", kh+ năng thu hút và sv dJng v1n cho ñ?u tư phát triAn công
nghi)p t i t[nh Qu+ng Ngãi. D6a trên cơ sT phân tích ñánh giá toàn di)n v thu hút
và sv dJng v1n cho công nghi)p luKn án xác ñ nh ñ nh hư,ng và quan ñiAm ch* ñ o
v phát triAn công nghi)p ñó là chú tr>ng phát triAn các ngành ngh có nhi u l!i th"
v tài nguyên, lao ñDng và ph+i g\n v,i s6 phát triAn c*a các khu công nghi)p trên
ñ a bàn ñ'c bi)t là khu công nghi)p Dung Qu t. Qua các s1 li)u d6 báo v nhu c?u
v1n ñ?u tư toàn xã hDi cũng như v1n ñ?u tư phát triAn công nghi)p trên ñ a bàn ñã
ñ xu t các gi+i pháp huy ñDng ñ1i v,i t.ng nguHn v1n trong nư,c và nư,c ngoài,
ñHng th|i các gi+i pháp phân ph1i và sv dJng v1n phát triAn cho t.ng ngành công
nghi)p, t.ng khu công nghi)p trên ñ a bàn, thúc ñ}y công nghi)p phát triAn mDt
cách phù h!p v,i quy ho ch phát triAn kinh t" B xã hDi c*a t[nh Qu+ng Ngãi [16].
2
B ð tài nghiên cZu c p BD c*a TS Nguynn Ng>c ðĩnh v “Xây d6ng lD trình
thu hút v1n ñ?u tư tr6c ti"p nư,c ngoài vào Vi)t Nam giai ño n 2003 – 2010” ñã
nghiên cZu các nguyên nhân gây ra sJt gi+m lư!ng v1n ñ?u tư FDI vào Vi)t Nam
và ñưa ra các gi+i pháp cho t.ng giai ño n ñA tăng cư|ng thu hút nguHn v1n quan
tr>ng này. ð tài chia thành 3 th|i kỳ chính trong giai ño n này bao gHm 2003 –
2005 tKp trung hoàn thi)n môi trư|ng ñ?u tư, 2005 – 2008 ñ nh hư,ng FDI theo
chi"n lư!c phát triAn, 2008 – 2010 ñưa Vi)t Nam trT thành ñiAm ñ"n c*a FDI trong
ñó ñã nh n m nh gi+i pháp xây d6ng các khu kinh t" tKp trung, khu kinh t" mT v,i
mJc tiêu là ñ nh hư,ng thu hút FDI theo chi"n lư!c phát triAn kinh t". V,i gi+i pháp
áp dJng mô hình kinh t" m,i này, ñ tài nh n m nh vai trò c*a mô hình trong vi)c
tKp trung thu hút FDI vào các ngành mũi nh>n và chú tr>ng phát triAn thu hút theo
chi u sâu v1n FDI và nâng cao hi)u qu+ sv dJng v1n FDI [9].
B Báo cáo nghiên cZu “Phát triAn các Khu kinh t" ven biAn c*a Vi)t Nam”
c*a VJ qu+n lý các khu kinh t" B BD K" ho ch ñ?u tư ñã khái quát tình hình phát
triAn c*a h) th1ng khu kinh t" ven biAn ñư!c triAn khai xây d6ng t i Vi)t Nam bao
gHm lD trình phát triAn, các chính sách ưu ñãi ñư!c áp dJng trong khu kinh t", mJc
tiêu, ñ nh hư,ng, h n ch" và các gi+i pháp phát triAn mô hình T Vi)t Nam. Báo cáo
ñã ch[ ra các v n ñ cơ b+n mang tính ch t vĩ mô c*a mô hình kinh t" như s6 h n
ch" v s1 lư!ng cơ sT h t?ng, s6 thi"u rõ ràng và minh b ch trong h) th1ng luKt
pháp v.v và ñ xu t các gi+i pháp cho phương hư,ng phát triAn mT rDng trong
tương lai [13].
B Các báo cáo nghiên cZu v mô hình khu kinh t" mT t i Vi)t Nam trong ñó
có khu kinh t" Dung Qu t c*a GS. Võ ð i Lư!c – TWng giám ñ1c Trung tâm kinh
t" Châu Á B Thái Bình Dương ñã ñ cKp vai trò c*a v trí “ñ a kinh t"” trong phát
triAn kinh t" c*a mDt qu1c gia, ñưa ra các phân tích v nguyên nhân thành công c*a
mDt s1 khu kinh t" trên th" gi,i qua ñó khSng ñ nh tính hi)u qu+ c*a mô hình khu
kinh t" ñ"n s6 phát triAn kinh t" thông qua phát huy l!i th" ñ a kinh t" biAn và t o
hi)u Zng lan tˆa vùng ñ1i v,i toàn bD n n kinh t" theo hư,ng công nghi)p hóa, hi)n
ñ i hóa. Trong các bài phân tích này ñã ch[ ra nguyên nhân l,n nh t h n ch" s6 phát
3
triAn c*a mô hình kinh t" này t i Vi)t Nam ñiAn hình là chưa th6c s6 thay ñWi quy"t
tâm chính tr , chưa có mDt chính sách mT cva vùng ven biAn và các gi+i pháp
chuyAn ñWi theo tiêu chí khu kinh t" t6 do theo ñúng nghĩa dXn ñ"n mô hình này
ñư!c áp dJng theo mDt kiAu riêng c*a Vi)t Nam và do ñó các k"t qu+ th6c hi)n ñ"n
nay chưa ñ t ñư!c các mJc tiêu xây d6ng ban ñ?u [21].
T. nh/ng khái quát trên ñây cho th y có r t nhi u s6 quan tâm ñ"n mô hình
khu kinh t" T Vi)t Nam trong ñó các tác gi+ ñã ñưa ra nh/ng v n ñ cơ b+n c*a mô
hình khu kinh t", có nh/ng mZc ñD phân tích nh t ñ nh v th6c tr ng thu hút v1n
FDI t i các khu dư,i nh/ng c p ñD ti"p cKn khác nhau và ñ xu t ra các gi+i pháp
tăng cư|ng tính h p dXn c*a h) th1ng khu kinh t" ñư!c xây d6ng. Tuy nhiên nh/ng
nghiên cZu trên m,i ch[ ñánh giá tKp trung vào các v n ñ c*a mô hình ho'c phân
tích trên c+ mDt ñ a bàn vùng duyên h+i mi n Trung chZ chưa có nghiên cZu ñánh
giá mô hình kinh t" theo ñi u ki)n th6c t" c*a riêng mDt ñ a phương cũng như xem
xét tác ñDng hi)u qu+ c*a ho t ñDng thu hút FDI t i khu kinh t". ð tài c*a tác gi+
tKp trung vào phân tích ho t ñDng thu hút FDI t i riêng khu kinh t" Dung Qu t –
mDt khu kinh t" có t1c ñD phát triAn nhanh nh t hi)n nay – không trùng nDi dung
v,i ñ tài nghiên cZu khoa h>c, luKn án sau ñ i h>c hay sách chuyên kh+o.
3. M c ñích và nhi"m v nghiên c u c a lu%n văn
3.1. MJc ñích nghiên cZu
B Nghiên cZu, phân tích và tWng h!p các lý thuy"t v ñ?u tư và ưu ñãi ñ?u tư
và mô hình khu kinh t".
B Nghiên cZu và ñánh giá ho t ñDng thu hút FDI và các tác ñDng c*a các ưu
ñãi ñ?u tư ñ"n các doanh nghi)p có v1n FDI trong khu kinh t" Dung Qu t nh m
th y rõ nh/ng h!p lý, b t h!p lý, nh/ng thuKn l!i và khó khăn trong ñi u ki)n th6c
t" t. ñó rút ra các gi+i pháp kh\c phJc.
3.2. Nhi)m vJ nghiên cZu
4
Thông qua nh/ng s1 li)u th6c t" thu thKp ñư!c t. mDt s1 doanh nghi)p ñang
ho t ñDng t i khu kinh t" Dung Qu t và nh/ng nghiên cZu v Dung Qu t cũng như
Qu+ng Ngãi nhi)m vJ c*a luKn văn bao gHm:
B Xem xét mDt cách khái quát ho t ñDng thu hút FDI c*a khu kinh t" Dung
Qu t t. khi thành lKp ñ"n nay.
B Làm rõ các hình thZc ưu ñãi ñ?u tư t i khu kinh t" T Vi)t Nam qua ñó ñHng
th|i ñánh giá tính h!p lý c*a các ưu ñãi ñ?u tư t i khu kinh t" Dung Qu t.
B Phân tích, ñánh giá th6c tr ng phát triAn c*a khu kinh t" Dung Qu t cũng
như tác ñDng c*a các ưu ñãi ñ?u tư t,i ho t ñDng c*a các doanh nghi)p có v1n FDI
t i ñ a phương ñA t. ñó rút ra ñư!c nh/ng tác ñDng tích c6c và h n ch" làm cơ sT ñ
xu t các gi+i pháp nâng cao hi)u qu+ phát triAn Dung Qu t trong giai ño n ti"p theo.
B ð xu t mDt s1 gi+i pháp ki"n ngh nh m nâng cao hi)u qu+ ho t ñDng thu
hút FDI t i khu kinh t" Dung Qu t.
4. ð(i tư*ng và ph+m vi nghiên c u
4.1. ð1i tư!ng nghiên cZu c*a luKn văn
LuKn văn nghiên cZu ho t ñDng thu hút FDI t i khu kinh t" Dung Qu t do ñó
ch* y"u tKp trung vào các tác ñDng tr6c ti"p ñ"n doanh nghi)p có v1n FDI ñang
ho t ñDng và ñang triAn khai trên ñ a bàn ñA t. ñó th y ñư!c các l!i th" và b t l!i
th" c*a các doanh nghi)p có v1n FDI t i khu và ñ ra các ki"n ngh gi+i pháp.
4.2. Ph m vi nghiên cZu
Trong khuôn khW ph m vi nghiên cZu, tác gi+ ñZng trên quan ñiAm c*a nhà
ñ?u tư ñA ñánh giá kh+ năng thu hút FDI và hi)u qu+ c*a các ưu ñãi ñ?u tư t i khu
kinh t" Dung Qu t do vKy ch[ ñi vào phân tích th6c tr ng ho t ñDng thu hút FDI và
các +nh hưTng c*a chính sách ưu ñãi ñ"n khu v6c có v1n ñ?u tư nư,c ngoài ho t
ñDng trong KKT Dung Qu t.
5. Phương pháp nghiên c u
LuKn văn so sv dJng phương pháp phˆng v n tr6c ti"p, phương pháp phân
tích tWng h!p, th1ng kê, so sánh k"t h!p v,i th6c tinn ñA nghiên cZu các v n ñ v
5
luHng FDI t i khu kinh t" Dung Qu t; hi)u qu+ ho t ñDng c*a doanh nghi)p và d6
án có v1n ñ?u tư FDI trong khu kinh t" Dung Qu t.
Tác gi+ sv dJng các tài li)u và chương trình nghiên cZu trong và ngoài nư,c
v các v n ñ liên quan ñ"n ñ tài nghiên cZu; các s1 li)u th1ng kê ñư!c sv dJng
như mDt công cJ phân tích s1 li)u ñA chZng minh các v n ñ ñưa ra.
6. Nh2ng ñóng góp khoa h6c c a Lu%n văn
ThZ nh t, góp ph?n h) th1ng hóa nh/ng v n ñ lý luKn v thu hút ñ?u tư và
hi)u qu+ ho t ñDng thu hút v1n ñ?u tư nư,c ngoài trong mô hình khu kinh t".
ThZ hai, tWng k"t ñánh giá mDt cách khoa h>c, ñánh giá th6c tr ng thu hút
ñ?u tư FDI trong khu kinh t" và xác ñ nh vai trò c*a v1n ñ?u tư nư,c ngoài ñ"n s6
phát triAn c*a khu kinh t" Dung Qu t.
ThZ ba, ñánh giá nh/ng l!i th" và h n ch" v thu hút FDI c*a khu kinh t"
Dung Qu t trong b1i c+nh hi)n t i và tương lai c*a n n kinh t" Vi)t Nam và th"
gi,i.
ThZ tư, ñ xu t các gi+i pháp phù h!p cũng như nh/ng ki"n ngh nh m phát
huy hơn n/a hi)u qu+ thu hút các nhà ñ?u tư nư,c ngoài ñ"n ñ?u tư phát triAn Dung
Qu t trong giai ño n ti"p theo v,i mJc tiêu ph n ñ u hoàn thành các ch[ tiêu phát
triAn kinh t" B xã hDi c*a Dung Qu t nói riêng và t[nh Qu+ng Ngãi nói chung.
7. K t c u ñ tài:
Ngoài ph?n mT ñ?u, k"t luKn, tài li)u tham kh+o và phJ lJc, k"t c u c*a luKn
văn gHm 3 chương:
Chương 1: MDt s1 v n ñ lý luKn v Khu kinh t" và ho t ñDng thu hút FDI t i
khu kinh t" T Vi)t Nam
Chương 2: Th6c tr ng ho t ñDng thu hút FDI t i khu kinh t" Dung Qu t
Chương 3. Gi+i pháp nâng cao kh+ năng thu hút FDI t i khu kinh t" Dung
Qu t
6
CHƯƠNG 1
M?T SA VCN ðD LÝ LUFN VD KHU KINH TH VÀ
HOKT ð?NG THU HÚT FDI TKI KHU KINH TH VIOT NAM
Trong b1i c+nh n n kinh t" toàn c?u có nhi u bi"n ñDng như hi)n nay, v1n
ñ?u tư tr6c ti"p nư,c ngoài (FDI) ñư!c ñánh giá là nguHn v1n không thA thi"u, là
ñDng l6c hŒ tr! thúc ñ}y phát triAn T t t c+ các qu1c gia, lãnh thW t. nư,c phát triAn
ñ"n nư,c ñang phát triAn. FDI không ch[ cung c p cho nư,c nhKn mDt nguHn v1n
ñDc lKp dHi dào mà còn ñem l i cơ hDi ti"p cKn v,i khoa h>c công ngh) tiên ti"n
hi)n ñ i, nh/ng k• năng m m như k• năng qu+n lý, bí quy"t s+n xu t v.v B ñây là
nh/ng nguHn l6c ti m tàng cho m>i qu1c gia, m>i doanh nghi)p trong quá trình
th6c hi)n mJc tiêu, chi"n lư!c phát triAn bTi lo ch[ có ñi trư,c dXn ñ?u v khoa h>c
công ngh), sv dJng các nguHn l6c mDt cách hi)u qu+ và ti"t ki)m nh t thì m,i có
thA nhanh chóng thành công và trT thành ngư|i ñZng ñ?u.
Do xu t phát ñiAm và kh+ năng tích lũy c*a n n kinh t" tương ñ1i th p nên
v1n cho ñ?u tư phát triAn luôn là mDt trong nh/ng nguHn l6c mà Vi)t Nam thi"u hJt
và r t c?n có s6 bW sung t. bên ngoài. T. nh/ng l!i ích và hi)u qu+ mà v1n FDI
ñem l i, ngay t. ð i hDi ð+ng VI năm 1986, Vi)t Nam ñã thSng th\n th.a nhKn t?m
quan tr>ng c*a nguHn l6c quý giá này và ñánh giá v1n FDI là mDt trong các nguHn
hŒ tr! bW sung quan tr>ng nh t trong quá trình th6c hi)n công nghi)p hóa – hi)n ñ i
hóa ñ t nư,c. Nh/ng thay ñWi t. nhKn thZc tư duy ñ"n suy nghĩ hành ñDng ñã và
ñang t o ra mDt môi trư|ng ñ?u tư ñư!c ñánh giá là ngày càng thông thoáng và
minh b ch, n n kinh t" th trư|ng ñư!c ch p nhKn và ñang trong lD trình mT cva hDi
nhKp phù h!p v,i kh+ năng ti"p nhKn c*a th trư|ng trong nư,c cũng như theo các
cam k"t qu1c t" và ñ+m b+o l!i ích c*a các nhà ñ?u tư nư,c ngoài ñ?u tư T Vi)t
Nam. V,i mJc tiêu, phương hư,ng phát triAn cJ thA, ñ"n nay r t nhi u các mô hình
kinh t" tiên ti"n hi)n ñ i nh m thu hút các nguHn v1n ñ?u tư ñã ñư!c Chính ph*
nghiên cZu, xây d6ng ñ án ñưa vào Zng dJng vào th6c tinn và mDt trong nh/ng mô
hình ñó là mô hình Khu kinh t" gHm khu kinh t" ven biAn và khu kinh t" cva kh}u.
7
Trong bài luKn văn này tác gi+ ch[ quan tâm và xem xét trên mô hình khu kinh t"
ven biAn (sau ñây ñư!c g>i t\t là KKT) ñư!c áp dJng và phát triAn t i các vùng kinh
t" tr>ng ñiAm ven biAn Vi)t Nam thông qua nghiên cZu KKT thành công nh t hi)n
nay là KKT Dung Qu t.
1.1. TQng quan v FDI và mô hình KKT t+i Vi"t Nam
1.1.1. FDI, các hình th c ñUu tư và cơ c u thu hút FDI t+i Vi"t Nam
1.1.1.1. Khái ni"m, ñWc ñiXm và bZn ch t c a ho+t ñ[ng FDI
Khái ni m FDI:
Trên th" gi,i hi)n nay có r t nhi u khái ni)m v FDI và mDt trong nh/ng
khái ni)m ñư!c sv dJng phW bi"n nh t ñư!c Qu• ti n t) qu1c t" (IMF) ñưa ra ñó là:
FDI là v1n ñ?u tư ñư!c th6c hi)n T các doanh nghi)p ho t ñDng T ñ t nư,c khác
nh m thu v nh/ng l!i ích lâu dài cho nhà ñ?u tư và mJc ñích c*a nhà ñ?u tư là
giành ñư!c ti"ng nói có hi)u qu+ trong vi)c qu+n lý doanh nghi)p ñó [16 B trg12].
Khái ni)m này nh n m nh vào hai y"u t1 là tính lâu dài c*a ho t ñDng ñ?u tư và
ñDng cơ chính c*a ñ?u tư ñó là giành quy n kiAm soát tr6c ti"p ho t ñDng qu+n lý
doanh nghi)p, ñi u hành và sv dJng v1n ñ?u tư mà nhà ñ?u tư bˆ ra t i các cơ sT
s+n xu t kinh doanh T nư,c khác.
T i Vi)t Nam, LuKt ð?u tư 2005 ñã th1ng nh t khái ni)m ñ?u tư trong ñó
ñ?u tư nư,c ngoài là vi)c nhà ñ?u tư nư,c ngoài ñưa vào Vi)t Nam v1n b ng ti n
và các tài s+n h!p pháp khác ñA ti"n hành ho t ñDng ñ?u tư t i Vi)t Nam; và ð?u tư
tr6c ti"p là hình thZc ñ?u tư do nhà ñ?u tư bˆ v1n ñ?u tư và tham gia qu+n lý ho t
ñDng ñ?u tư trong ñó Nhà ñ?u tư nư,c ngoài là tW chZc, các nhân nư,c ngoài bˆ v1n
ñA th6c hi)n ho t ñDng ñ?u tư t i Vi)t Nam.
Trong các khái ni)m liên quan v FDI ñ u nh n m nh ch* thA ñ?u tư là
ngư|i nư,c ngoài nh m xác ñ nh tư b+n chuyAn d ch trong các doanh nghi)p FDI
nh t thi"t ph+i vư!t qua khˆi biên gi,i c*a qu1c gia và nguHn v1n này ñư!c ñưa vào
do các tKp ñoàn ña qu1c gia (MNCs) ho'c các cá nhân nư,c ngoài dư,i hình thZc
ti n, tài s+n b t kỳ ñA th6c hi)n ho t ñDng s+n xu t kinh doanh và d ch vJ nh m thu
8
l|i. ðây là hình thZc di chuyAn v1n qu1c t" trong ñó nhà ñ?u tư nư,c ngoài tr6c ti"p
qu+n lý và ñi u hành sv dJng v1n c*a mình.
B n ch t ho t ñ ng FDI:
B ð1i v,i Nhà ñ?u tư: ho t ñDng ñ?u tư FDI là hình thZc duy trì và nâng cao
hi)u qu+ s+n xu t c*a ch* ñ?u tư, tìm ki"m l!i nhuKn; khai thác các nguHn l6c và
xâm nhKp th trư|ng c*a nư,c nhKn ñ?u tư; tranh th* l!i dJng chính sách khuy"n
khích c*a nư,c nhKn ñ?u tư; thông qua ho t ñDng ñ?u tư tr6c ti"p ñA th6c hi)n các ý
ñH kinh t" ho'c phi kinh t" mà các ho t ñDng khác không th6c hi)n ñư!c.
B ð1i v,i nư,c nhKn ñ?u tư: ho t ñDng FDI th6c ch t là ho t ñDng thu hút
v1n FDI do ñó ñây chính là hình thZc “lôi kéo m|i chào” ho'c ti"p nhKn v1n FDI
khi nhà ñ?u tư tìm ñ"n th6c hi)n ñ?u tư. T i Vi)t Nam, v1n FDI ñóng vai trò là
nguHn v1n bW sung, là ñi u ki)n c?n thi"t cho s6 chuyAn bi"n tích c6c c*a mDt lĩnh
v6c s+n xu t kinh doanh, mDt s1 ngành ngh và là ch t xúc tác làm phát huy tính
hi)u qu+ c*a các ti m năng phát triAn [25, trg 30].
ð c ñi m v n FDI:
B FDI là lo i v1n có th|i gian ñ?u tư lâu dài v,i mJc tiêu là tìm ki"m l!i
nhuKn c*a các nhà ñ?u tư nư,c ngoài ñ1i v,i nư,c nhKn ñ?u tư. Do ñ'c ñiAm này
nên FDI ñư!c r t nhi u qu1c gia ñánh giá ñây là nguHn v1n bW sung l,n ch\c ch\n
trong dài h n mà không ph+i lo tr+ n! hay s6 rút v1n b t ng| c*a các nhà ñ?u tư.
B Ch* ñ?u tư có qu1c t ch nư,c ngoài vì vKy so b +nh hưTng bTi các y"u t1
liên quan xu t nhKp c+nh, luKt pháp, ngôn ng/, phong tJc tKp quán …ñây là các
nhân t1 làm tăng thêm tính r*i ro cũng như chi phí cho các nhà ñ?u tư.
B Ch* sv h/u v1n tr6c ti"p tham gia qu+n lý, ñi u hành quá trình s+n xu t
kinh doanh. V n ñ ch* sT h/u v1n là nhân t1 phân bi)t gi/a hình thZc ñ?u tư gián
ti"p và ñ?u tư tr6c ti"p và trong ñó v,i hình thZc ñ?u tư này, nhà ñ?u tư nư,c ngoài
có nhi u quy n và t6 do hơn trong vi)c ñưa ra các quy"t ñ nh quan tr>ng trong ho t
ñDng qu+n lý s+n xu t kinh doanh.
9
B V1n FDI không ch[ bao gHm v1n ñi u l) mà còn gHm v1n vay c*a doanh
nghi)p ñA triAn khai và mT rDng d6 án cũng như v1n ñ?u tư trích t. l!i nhuKn thu
ñư!c trong quá trình ho t ñDng s+n xu t kinh doanh c*a doanh nghi)p do ñó khi
tính lư!ng v1n FDI thu hút ch[ tính v1n do nhà ñ?u tư nư,c ngoài ñóng góp và ph?n
v1n vay t. nư,c ngoài.
B V1n FDI ít ch u s6 chi ph1i c*a chính ph*, ít b phJ thuDc vào m1i quan h)
chính tr gi/a các nư,c so v,i các hình thZc di chuyAn v1n nư,c ngoài khác.
1.1.1.2. Các hình th c ñUu tư và cơ c u thu hút ñUu tư FDI t+i Vi"t Nam
a) Các hình th c thu hút v n FDI
MJc tiêu c*a ho t ñDng FDI là tìm ki"m l!i nhuKn bTi vKy các nhà ñ?u tư
nư,c ngoài th6c hi)n các hình thZc ñ?u tư FDI khác nhau tùy theo ñi u ki)n c*a d6
án và nơi ñ?u tư.
H p ñ ng h p tác kinh doanh: là hình thZc liên k"t kinh doanh gi/a ñ1i tác
trong nư,c v,i nhà ñ?u tư nư,c ngoài trên cơ sT quy ñ nh trách nhi)m và phân chia
k"t qu+ kinh doanh cho mŒi bên b ng các văn b+n ký k"t, trong ñó các bên vXn gi/
nguyên tư cách pháp nhân riêng mà không t o pháp nhân m,i.
Hình thZc ñ?u tư này có ñ'c ñiAm là các bên cùng h!p tác kinh doanh trên cơ
sT văn b+n h!p ñHng ñã ký k"t v s6 quy ñ nh rõ ñ1i tư!ng và nDi dung kinh doanh,
phân ñ nh trách nhi)m, nghĩa vJ và quy n l!i mŒi bên. Th|i h n hi)u l6c c*a h!p
ñHng do các bên thˆa thuKn và ñư!c cơ quan có th}m quy n c*a nư,c nhKn ñ?u tư
phê chu}n. Hình thZc h!p ñHng ña d ng và thư|ng ñư!c áp dJng trong các lĩnh v6c
thăm dò khai thác d?u khí, gia công công nghi)p và d ch vJ.
Doanh nghi p liên doanh: là tW chZc kinh doanh qu1c t" mà các bên tham gia
có qu1c t ch khác nhau.
ð'c ñiAm c*a hình thZc này là các bên ñóng góp v1n thành lKp doanh nghi)p
m,i dư,i d ng công ty trách nhi)m h/u h n và có tư cách pháp nhân m,i. T2 l) góp
v1n c*a các bên do t6 thˆa thuKn và theo quy ñ nh cJ thA c*a Chính ph* ñ1i v,i mDt
s1 lĩnh v6c, ngành ngh . Th|i gian ho t ñDng, cơ c u tW chZc qu+n lý tùy thuDc quy
10
ñ nh luKt pháp. Các bên tham gia ñi u hành, chia l!i nhuKn và ch u r*i ro theo t2 l)
v1n góp c*a mŒi bên. ðây là hình thZc ñư!c Vi)t Nam ưu tiên do chúng ta có ñi u
ki)n ti"p nhKn công ngh) m,i, ti"p thu kh+ năng qu+n lý và ñào t o, ti"p cKn th
trư|ng th" gi,i, ñào t o ñDi ngũ lao ñDng.
Doanh nghi p 100% v n ñ(u tư nư+c ngoài: là tW chZc trong ñó v1n sT h/u
hoàn toàn thuDc sT h/u c*a nhà ñ?u tư nư,c ngoài.
ðây là hình thZc mà bên nư,c ngoài t6 thành lKp, t6 qu+n lý và hoàn toàn
ch u trách nhi)m v k"t qu+ kinh doanh. ðư!c thành lKp v,i tư cách là pháp nhân
c*a nư,c nhKn ñ?u tư và ch u s6 kiAm soát c*a nư,c nhKn ñ?u tư. ðây là hình thZc
ñư!c các nhà ñ?u tư nư,c ngoài ưu chuDng hi)n nay do Vi)t Nam ñã và ñang th6c
hi)n mT cva v,i cơ ch" qu+n lý thông thoáng và t o t6 do cho các ho t ñDng ñ?u tư
nên gi+m tính r*i ro c*a các d6 án FDI.
Các phương th/c ñ(u tư ñ c bi t: như Xây d6ng vKn hành chuyAn giao
(BOT), Xây d6ng chuyAn giao vKn hành (BTO) và Xây d6ng chuyAn giao (BT). V
hình thZc có thA là doanh nghi)p 100% v1n nư,c ngoài ho'c liên doanh thành lKp
trên cơ sT văn b+n ký k"t gi/a mDt bên là nhà ñ?u tư nư,c ngoài và mDt bên là cơ
quan nhà nư,c có th}m quy n ký k"t t i Vi)t Nam. ðây là phương thZc ñư!c ưu
tiên áp dJng ñ1i v,i các ngành ngh thi"t y"u khi Chính ph* không có kh+ năng ñáp
Zng các nhu c?u tiêu dùng như h) th1ng h t?ng cho n n kinh t".
BOT (Building – Operation – Transfer): là hình thZc ch* y"u áp dJng cho
các d6 án ñ?u tư vào phát triAn cơ sT h t?ng trong ñó phương thZc h!p tác này so
thành lKp mDt pháp nhân m,i th6c hi)n trách nhi)m c*a t.ng bên theo văn b+n ñã
ký. Doanh nghi)p này so xây d6ng và vKn hành d6 án trong th|i gian nh t ñ nh h!p
ñHng ñA thu hHi v1n ñ?u tư và có l!i nhuKn h!p lý, h"t th|i h n kinh doanh, công
trình so ñư!c chuyAn giao không bHi hoàn cho Vi)t Nam.
BTO (Building – Transfer – Operation): có hình thZc gi1ng BOT nhưng
khác là sau khi xây d6ng xong công trình h!p ñHng ñư!c chuyAn như!ng cho Vi)t
Nam rHi sau ñó ch* ñ?u tư m,i ñư!c ti"n hành khai thác.
11