Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của chi nhánh bảo hiểm tiền gửi việt nam tại thành phố hà nội
- 110 trang
- file .pdf
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐẶNG THU HIỀN
HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA CHI NHÁNH BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM
TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
Hà Nội - 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐẶNG THU HIỀN
HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA CHI NHÁNH BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM
TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ THỊ ANH VÂN
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN
PGS. TS. LÊ THỊ ANH VÂN PGS. TS. TRẦN ĐỨC HIỆP
Hà Nội - 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân
được đúc kết từ quá trình nghiên cứu, học tập trong thời gian qua tại Trường Đại
học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và thực tế công tác tại Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội, đặc biệt có sự hướng dẫn, giúp đỡ của
PGS.TS. Lê Thị Anh Vân. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn
toàn trung thực.
Tác giả
Đặng Thu Hiền
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, cùng các thầy cô giáo Trường
Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và truyền đạt
những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn thạc sĩ.
Đặc biệt, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Lê Thị Anh Vân đã
tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả về mặt học thuật để xây dựng và hoàn thiện đề
tài.
Xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt nam tại thành phố Hà Nội đã tạo điều kiện tiếp xúc tài liệu, số liệu để
tác giả có thể thực hiện đề tài.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn chia sẻ, động
viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả
Đặng Thu Hiền
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... i
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. iii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN
VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI .................................................................................. 4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ......................................................................4
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước ..............................................................4
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ..........................................................6
1.1.3. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những khoảng trống đặt ra
cho luận văn ........................................................................................................7
1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền
gửi ......................................................................................................................7
1.2.1. Khái niệm hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền
gửi .................................................................................................................7
1.2.2. Mục tiêu và vai trò của hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo
hiểm tiền gửi......................................................................................................10
1.2.3. Nguyên tắc hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền
gửi ...............................................................................................................12
1.2.4. Nội dung hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi
...............................................................................................................14
1.2.5. Tiêu chí đánh giá hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm
tiền gửi...............................................................................................................24
1.2.6. Các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động giám sát các tổ chức tín
dụng của Bảo hiểm tiền gửi ..............................................................................25
1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động giám sát của Bảo hiểm tiền gửi và bài
học tham khảo cho Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ..
....................................................................................................................31
1.3.1. Kinh nghiệm giám sát của một số chi nhánh, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi ..
...............................................................................................................31
1.3.2. Bài học tham khảo cho Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành
phố Hà Nội ........................................................................................................37
CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 39
2.1. Phương pháp thu thập thông tin .....................................................................39
2.2. Phương pháp phân tích, xử lý thông tin .........................................................40
2.2.1. Phương pháp thống kê mô tả, so sánh.....................................................40
2.2.2. Phương pháp phân tích ............................................................................41
2.2.3. Phương pháp tổng hợp ............................................................................41
CHƢƠNG 3 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC
TỔ CHỨC TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT
NAM TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI ....................................................................... 43
3.1. Tổng quan về Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ...
....................................................................................................................43
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..........................................................43
3.1.2. Cơ cấu tổ chức.........................................................................................44
3.1.3. Chức năng, nhiệm vụ ..............................................................................45
3.1.4. Thực trạng hoạt động của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại
thành phố Hà Nội giai đoạn 2014-2017 ............................................................47
3.2. Thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ...............................................................52
3.2.1. Thực trạng lập kế hoạch giám sát ...........................................................54
3.2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện giám sát ....................................................56
3.2.3. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động giám sát ...................................70
3.3. Đánh giá hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt Nam tại Thành phố Hà Nội ..............................................................73
3.3.1. Điểm mạnh trong hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam tại thành phố Hà Nội ........................................................................73
3.3.2. Điểm yếu trong hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam tại thành phố Hà Nội ........................................................................75
3.3.3. Nguyên nhân của điểm yếu trong hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ..................................................76
CHƢƠNG 4 PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT
ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH BẢO
HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI............................. 79
4.1. Phương hướng hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi
nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ....................................79
4.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi
Việt nam tại Thành phố Hà Nội ............................................................................80
4.2.1. Hoàn thiện lập kế hoạch giám sát ...........................................................80
4.2.2. Hoàn thiện công tác tổ chức thực hiện giám sát .....................................81
4.2.3. Hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giám sát ...................91
4.3. Một số kiến nghị.............................................................................................92
4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ .........................................................................92
4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước .......................................................94
4.3.3. Kiến nghị với Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ............................................96
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 100
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT Ký hiệu Nguyên nghĩa
1 BHTG Bảo hiểm tiền gửi
2 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
3 CDIC Bảo hiểm tiền gửi Đài Loan
4 FDIC Bảo hiểm tiền gửi Mỹ
5 KDIC Bảo hiểm tiền gửi Hàn Quốc
6 NHNN Ngân hàng Nhà nước
7 NHTM Ngân hàng thương mại
8 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân
Return on Assets
9 ROA
(Lợi nhuận trên tài sản)
Return On Equity
10 ROE
(Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu)
11 TCTD Tổ chức tín dụng
12 TCVM Tài chính vi mô
i
DANH MỤC BẢNG
STT Bảng Nội dung Trang
Tình hình nhân lực của Chi nhánh BHTGVN tại
1 3.1 45
thành phố Hà Nội giai đoạn 2014-2017
2 3.2 Tình hình cấp và thu hồi chứng nhận BHTG 47
3 3.3 Tình hình chi trả tiền bảo hiểm 51
4 3.4 Số lượng các TCTD trên địa bàn Chi nhánh quản lý 53
5 3.5 Kế hoạch giám sát các TCTD 56
6 3.6 Tổng hợp kết quả thu phí BHTG (2014-2017) 59
7 3.7 Tổng hợp tình hình vi phạm về phí BHTG 60
8 3.8 Nguồn vốn của các TCTD trên địa bàn 61
9 3.9 Dư nợ của các TCTD trên địa bàn (2014-2017) 64
10 3.10 Tình hình thu nhập – chi phí của các TCTD 65
11 3.11 Tình hình khả năng thanh khoản của các TCTD 66
12 3.12 Tình hình phân loại các TCTD 68
13 3.13 Kết quả kiểm tra các TCTD giai đoạn 2014-2017 71
ii
DANH MỤC HÌNH
STT Hình Nội dung Trang
1 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức tại Chi nhánh 44
2 3.2 Tổng số tiền phí BHTG luỹ kế qua các năm 48
Sơ đồ quy trình tiếp nhận thông tin báo cáo của Chi
3 3.3 57
nhánh
iii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển chung của nền kinh tế, lĩnh vực tài chính – ngân hàng
ở nước ta đã có nhiều bước tiến và đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy
nhiên, hoạt động của các tổ chức tín dụng luôn tiềm ẩn những rủi ro. Mặt khác, hoạt
động ngân hàng có tính hệ thống rất cao nên khi xảy ra rủi ro, đổ vỡ của một tổ
chức tín dụng có thể sẽ dẫn đến đổ vỡ cả một hệ thống và gây hoảng loạn cho nền
kinh tế. Do đó, việc đảm bảo an toàn, hiệu quả và phát triển bền vững của nền kinh
tế cũng như của hệ thống tài chính ngân hàng càng trở nên cần thiết và quan trọng
hơn.
Trước thực tế đó, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được thành lập nhằm mục
đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, đảm bảo sự phát triển an
toàn và lành mạnh của hoạt động ngân hàng. Thực tế đã cho thấy khi Bảo hiểm tiền
gửi ra đời và hoạt động hiệu quả thì số lượng các tổ chức tín dụng bị phá sản giảm
đi rõ rệt. Bảo hiểm tiền gửi đã ngăn chặn sự đổ vỡ mang tính dây chuyền trong hệ
thống ngân hàng, góp phần duy trì sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính.
Thông qua hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã
kịp thời phát hiện những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, kiểm
soát rủi ro của các tổ chức tín dụng đồng thời tính phí và thu phí BHTG để hình
thành nguồn quỹ BHTG có sẵn giúp thực hiện mục tiêu bảo vệ người gửi tiền và xử
lý đổ vỡ ngân hàng.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và lộ trình mở cửa thị
trường dịch vụ tài chính của nước ta hiện nay, số lượng các tổ chức tín dụng ngày
một tăng nhanh, hoạt động với nhiều sản phẩm, dịch vụ phong phú và hiện đại thì
hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của BHTGVN nói chung và Chi nhánh
BHTGVN tại thành phố Hà Nội nói riêng đang bộc lộ một số hạn chế và gặp phải
nhiều khó khăn vướng mắc như: chính sách phí BHTG chưa linh hoạt; cơ chế trao
đổi, tiếp nhận thông tin của tổ chức tham gia BHTG chưa thuận tiện; sự liên kết
giữa BHTGVN và các cơ quan giám sát tài chính – ngân hàng khác còn lỏng lẻo,…
1
Do đó việc tăng cường hoàn thiện hoạt động giám sát các TCTD của Chi nhánh
BHTGVN tại thành phố Hà Nội là vấn đề có tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.
Xuất phát từ những nguyên nhân trên, với mong muốn đưa ra được những
giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội, học viên đã mạnh dạn lựa chọn đề tài
“Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt
Nam tại thành phố Hà Nội” làm đối tượng nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
2. Câu hỏi nghiên cứu
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà nội cần thực hiện
những giải pháp nào để hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng trên địa
bàn trong thời gian tới?
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục tiêu nghiên cứu: trên cơ sở lý luận và phân tích thực trạng hoạt động
giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội đối với
các TCTD trên địa bàn, luận văn đề xuất những giải pháp có căn cứ khoa học nhằm
hoàn thiện hoạt động giám sát này.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận văn phải thực hiện các nhiệm vụ sau:
+ Hệ thống hoá khung lý thuyết cho nghiên cứu về hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng của BHTGVN.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của
Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2014-2017.
+ Đề xuất các phương hướng, giải pháp và kiến nghị góp phần hoàn thiện
hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà
đến năm 2022.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh BHTGVN tại thành
phố Hà Nội.
2
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động giám sát các tổ chức
tín dụng của Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội tiếp cận theo nội dung hoạt
động giám sát.
+ Về không gian: Nghiên cứu tại Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội.
+ Về thời gian: Những thông tin, số liệu sử dụng trong luận văn được thu
thập trong giai đoạn 2014-2017; Những phương hướng và giải pháp được đề xuất
đến năm 2022.
5. Kết quả nghiên cứu dự kiến
Bằng những nghiên cứu của mình, luận văn đã hệ thống hoá các kiến thức liên
quan đến hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của BHTG; tìm hiểu và nghiên
cứu kinh nghiệm quốc tế về hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của BHTG để
rút ra bài học cho Việt Nam.
Sau khi phân tích làm rõ thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng
của Chi nhánh BHTG tại Thành phố Hà Nội, luận văn đưa ra những đánh giá về
thành công và hạn chế trong quá trình hoạt động từ 2014 đến 2017. Từ đó đề xuất
được những giải pháp và kiến nghị thiết thực, có thể áp dụng vào thực tế nhằm hoàn
thiên hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng trên địa bàn Chi nhánh BHTGVN tại
thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mục lục, mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành 4
chương như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt
động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Phân tích thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội
Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội
3
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN
VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
Bảo hiểm tiền gửi là một lĩnh vực mới tại Việt Nam và đã có một số luận văn,
luận án nghiên cứu về BHTG nhưng chủ yếu tập trung vào chính sách BHTG, cơ
chế hoạt động của BHTG, pháp luật về BHTG,… Ngoài ra, cũng có nhiều bài viết
trên các báo và tạp chí về vấn đề vai trò, chức năng, nhiệm vụ, mô hình BHTG. Có
thể kể đến một số đề tài nghiên cứu tiêu biểu về BHTG ở Việt Nam như:
Luận án tiến sĩ của tác giả Lê Việt Nga (2012) tại Đại học Thương mại với đề
tài “Quản lý hoạt động bảo hiểm tiền gửi của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
hiện nay”. Trong công trình này, tác giả đã hệ thống hoá những nghiên cứu về quản
lý hoạt động BHTG của tổ chức BHTG đồng thời trình bày một cách tổng quát về
hoạt động BHTG, bao gồm các hoạt động giám sát, kiểm tra, thu phí, chi trả và
thông tin tuyên truyền để đánh giá thực trạng quản lý hoạt động BHTG của
BHTGVN hiện nay, tham khảo và so sánh với một số hệ thống BHTG trên thế giới.
Từ đó, luận án nhận định, phân tích những thuận lợi và khó khăn cơ bản trong quản
lý hoạt động BHTG của BHTGVN và đưa ra ba nhóm giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả quản lý hoạt động BHTG của BHTGVN, đó là: hoàn thiện hệ thống văn
bản nội bộ; phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; mở rộng và nâng cao
chất lượng hoạt động nghiệp vụ. Có thể thấy, luận án đã nghiên cứu một cách tổng
quát về các hoạt động BHTG của tổ chức BHTG và đề xuất một số giải pháp chủ
yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động BHTG trong đó có hoạt động giám
sát các tổ chức tín dụng của BHTGVN.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Lê Thị Minh Trang (2016) tại Đại học Kinh tế -
ĐHQGHN với đề tài “Điều kiện để áp dụng cơ chế tính phí bảo hiểm tiền gửi theo
mức độ rủi ro”. Luận văn nghiên cứu về hoạt động BHTG, cơ chế tính phí BHTG
4
tại Việt Nam, đánh giá những điểm phù hợp và không phù hợp của cơ chế tính phí
BHTG đồng hạng đang được áp dụng ở nước ta hiện nay. Luận văn cũng đồng thời
nghiên cứu cơ chế tính phí BHTG của các nước trên thế giới, đặc biệt là tại các
nước phát triển như Mỹ, Canada, Maylaysia và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt
Nam. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất xây dựng các điều kiện để triển khai cơ chế tính
phí theo mức độ rủi ro, bao gồm: điều kiện về mặt pháp lý; điều kiện về mặt tổ
chức, phối hợp giữa các thành viên mạng an toàn tài chính quốc gia; điều kiện về
mặt kỹ thuật và tổ chức thực hiện. Tác giả cũng đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn
thiện cơ chế tính phí BHTG theo mức độ rủi ro tại Việt Nam.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thị Lệ (2015) tại Đại học Kinh tế –
ĐHQGHN với đề tài “Hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam”. Luận văn nghiên
cứu tổng quan về hoạt động BHTG của Việt Nam và các nước trên thế giới, tìm
hiểu kinh nghiệm của một số nước trên thế giới. Trên cơ sở đó, luận văn phân tích
thực trạng hoạt động của BHTG Việt Nam thông qua các nghiệp vụ cấp chứng nhận
BHTG, thu phí BHTG, nghiệp vụ giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ, nghiệp vụ hỗ
trợ các tổ chức tham gia BHTG, chi trả tiền gửi được bảo hiểm và theo dõi sau chi
trả,… và đưa ra kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao vai trò của BHTGVN, phát huy
được hiệu quả của hoạt động BHTG ở nước ta. Có thể thấy, công trình này đã tập
trung nghiên cứu về hoạt động bảo hiểm tiền gửi nói chung mà chưa đi sâu vào hoạt
động giám sát của BHTG.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thị Hồng Hà (2016) tại Học viện Tài
chính với đề tài “Giải pháp hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam”.
Trong đề tài này, tác giả đã trình bày tổng quan về bảo hiểm tiền gửi và kinh
nghiệm quốc tế về tổ chức và hoạt động bảo hiểm tiền gửi, từ đó phân tích thực
trạng, các kết quả đạt được và hạn chế trong tổ chức và hoạt động bảo hiểm tiền gửi
ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, luận văn đánh giá các nguyên nhân của hạn chế và đưa
ra bốn nhóm giải pháp bao gồm: nhóm giải pháp chung, nhóm giải pháp đối với
người gửi tiền, nhóm giải pháp đối với tổ chức tham gia BHTG, nhóm giải pháp đối
với tổ chức BHTGVN nhằm hoàn thiện chính sách BHTG ở Việt Nam.
5
Trong khuôn khổ luận văn của mình, tác giả tham khảo các đề tài trên để có
cái nhìn tổng quan về mối quan hệ, vai trò và các hoạt động của BHTG trong hệ
thống tài chính quốc gia, từ đó nghiên cứu cụ thể hoạt động giám sát của BHTG và
đề ra giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng tại Chi
nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Trong đề tài “New Deposit Insurance system in East Asia” – “Hệ thống bảo
hiểm tiền gửi mới tại Đông Á”, của tác giả David K.Walker, thuộc Trung tâm
nghiên cứu và đào tạo, Ngân hàng trung ương các nước Đông Nam Á, năm 2006,
tác giả đã nghiên cứu đặc điểm của các hệ thống BHTG đã được thành lập hoặc
đang được xây dựng tại các nước châu Á như Nhật Bản, Phillipine, Việt Nam, Thái
Lan, so sánh điểm tương đồng và khác biệt giữa các cơ chế BHTG, rút ra thông lệ
tốt mà tổ chức BHTG một số nước đã thực hiện, đồng thời đề xuất các khuyến nghị
để xây dựng hệ thống BHTG hiệu quả.
Đề tài “Deteminants of deposit-insurance adoption and design” – “Những yếu
tố quyết định trong việc lựa chọn và thiết kế bảo hiểm tiền gửi” của các tác giả A.
Demirguc-Kunt, Edward J.Kane và Luc Laeven, Vụ nghiên cứu kinh tế quốc gia
Mỹ, năm 2007. Trong đề tài này, các tác giả đã phân tích những nhân tố ảnh hưởng
đến mạng an toàn tài chính của một quốc gia dựa trên bộ dữ liệu của 180 quốc gia
trong giai đoạn từ 1960 đến 2003. Trên cơ sở những kinh nghiệm của 180 quốc gia
đó, bài viết đã nghiên cứu những yếu tố quyết định trong việc lựa chọn và thiết kế
những hệ thống bảo hiểm tiền gửi cụ thể. Các tác giả đã nhận định rằng sự tương tác
giữa lợi ích cá nhân và lợi ích công cộng là nhân tố ảnh hưởng lớn đến việc lựa
chọn và thiết kế cơ chế BHTG. Trong phạm vi quốc gia, hai yếu tố có ảnh hưởng
đáng kể đó là những nhân tố bên ngoài (ví dụ như Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng
thế giới,…) và môi trường chính trị nội bộ. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các quốc gia có
môi trường dân chủ và các quốc gia có tỷ lệ ngân hàng mạo hiểm cao có xu hướng
lựa chọn và thiết kế hệ thống BHTG với ít rủi ro hơn. Bên cạnh đó, cơ chế BHTG
thường được áp dụng trong các cuộc khủng hoảng tài chính để giúp cho việc khắc
6
phục tình trạng này trở nên dễ dàng hơn. Những nhận định này có thể là một nguồn
tham khảo đáng tin cậy giúp các quốc gia hướng tới thiết kế hệ thống bảo hiểm tiền
gửi của mình tốt hơn.
1.1.3. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những khoảng trống đặt ra
cho luận văn
Các công trình nghiên cứu nói trên đã hệ thống hoá và chi tiết được các khái
niệm về BHTG nói chung cũng như cơ chế hoạt động, vai trò và chức năng của
BHTG. Các tài liệu cũng chỉ ra được những hoạt động nghiệp vụ chính của BHTG,
kinh nghiệm hoạt động của một số quốc gia trên thế giới và thực tế tại Việt Nam
thời gian qua. Trên cơ sở đó, các tác giả đưa ra những biện pháp, đề xuất nhằm hoàn
thiện cơ chế, chính sách BHTG ở Việt Nam.
Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chủ yếu tập trung nghiên cứu về cơ
chế, chính sách BHTG nói chung, chính sách phí BHTG mà chưa đi sâu vào từng
hoạt động nghiệp vụ, cụ thể ở đây là hoạt động giám sát của BHTG. Bên cạnh đó,
bối cảnh kinh tế xã hội cũng như hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật liên
quan hiện nay so với giai đoạn trước kia đã có nhiều thay đổi. Vì vậy, việc nâng cao
năng lực và hiệu quả hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng sẽ góp phần hoàn
thiện nghiệp vụ của BHTGVN trong thời kỳ mới.
Do đó, việc lựa chọn đề tài “Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của chi
nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội” là cần thiết và có ý nghĩa
thực tiễn.
1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm
tiền gửi
1.2.1. Khái niệm hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi
Theo Ngân hàng thế giới (World Bank), giám sát là một chức năng được thực
hiện một cách liên tục nhằm cung cấp cho bên quản lý và các bên có liên quan các
dấu hiệu về tác động thành công hoặc không thành công của các hoạt động, dự án,
chương trình triển khai. Quá trình giám sát giúp cho các tổ chức theo dõi những kết
quả thông qua việc thường xuyên thu thập thông tin kịp thời hỗ trợ việc ra quyết
7
định, đảm bảo việc giải trình trách nhiệm và tạo nền tảng cho việc đánh giá và rút ra
bài học kinh nghiệm.
Theo uỷ ban BASEL về giám sát ngân hàng, hoạt động giám sát bao gồm các
thủ tục giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ. Giám sát từ xa là công cụ tối thiểu nhất
của hoạt động giám sát liên tục. Các cơ quan giám sát không có thẩm quyền hoặc
nguồn lực để tiến hành các cuộc kiểm tra tại chỗ định kỳ thường dựa trên phương
pháp này để theo dõi tình trạng tài chính và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng
để xác định các đơn vị cần được giám sát chặt chẽ hơn. Quá trình giám sát bao gồm
việc phân tích và xem xét các thông tin tài chính và thông tin khác định kỳ liên quan
đến hoạt động của ngân hàng thông qua các báo cáo mà cơ quan giám sát nhận
được.
Trong Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam số 46/2010/QH12 và thông tư số
08/2017/TT-NHNN ngày 01/08/2017 quy định về trình tự, thủ tục giám sát ngân
hàng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì “giám sát ngân hàng là hoạt động của
đơn vị thực hiện giám sát ngân hàng trong việc thu thập, tổng hợp, phân tích thông
tin về đối tượng giám sát ngân hàng thông qua hệ thống thông tin, báo cáo nhằm
phòng ngừa, phát hiện ngăn chặn và xử lý kịp thời các rủi ro gây mất an toàn hoạt
động ngân hàng, vi phạm quy định an toàn hoạt động ngân hàng và các quy định
khác của pháp luật có liên quan”.
Trong giám sát nói chung và giám sát ngân hàng nói riêng, cả chủ thể giám sát
và đối tượng được giám sát đều rất đa dạng. Trên thế giới hiện nay, chủ thể giám sát
ngân hàng thường là các cơ quan có chức năng giám sát thuộc mạng an toàn tài
chính quốc gia như Ngân hàng Trung ương, Tổ chức bảo hiểm tiền gửi, Uỷ ban
chứng khoán, bộ Tài chính. Đối tượng giám sát là các tổ chức tài chính, tổ chức tín
dụng, công ty con, công ty liên kết của tổ chức tín dụng.
Tại Việt Nam, các cơ quan giám sát tổ chức tài chính bao gồm:
- Cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
thực hiện thanh tra, giám sát ngân hàng, phòng, chống rửa tiền, thực hiện chức năng
thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành và giám sát chuyên ngành về ngân
8
hàng.
- Uỷ ban chứng khoán Nhà nước (trực thuộc Bộ tài chính) thực hiện thanh tra
tại chỗ, giám sát từ xa hoạt động của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu
tư chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán, thị trường chứng khoán.
- Cục quản lý, giám sát bảo hiểm (trực thuộc Bộ tài chính) thực hiện thanh tra
tại chỗ, giám sát từ xa hoạt động của các công ty bảo hiểm, tái bảo hiểm.
- Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện giám sát từ xa hoạt động của các tổ
chức tín dụng nhận tiền gửi của công chúng.
- Uỷ ban giám sát tài chính quốc gia giám sát chung và điều phối hoạt động
giám sát chuyên ngành, không có quyền thanh tra tại chỗ.
Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, khái niệm hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng được hiểu theo nghĩa là hoạt động giám sát của tổ chức BHTG đối
với tổ chức tham gia BHTG. Có thể khái quát khái niệm hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng của BHTG như sau:
Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi là việc tổng
hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nhằm phát
hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xử lý kịp thời những vi phạm về an toàn
hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng.
Ở đây, chủ thể giám sát là Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Các tổ chức tham gia
BHTG là đối tượng giám sát, thường là các tổ chức ngân hàng và tài chính được
phép huy động tiền gửi của cá nhân và tổ chức.
Trên góc độ quản lý, giám sát là hoạt động theo dõi, kiểm tra, phân tích tình
hình tài chính – tiền tệ của tổ chức BHTG đối với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền
gửi dựa trên nguồn thông tin từ các tổ chức này và các nguồn thông tin khác. Trên
cơ sở đó đưa ra các cảnh báo, khuyến nghị, đề xuất biện pháp chấn chỉnh để giúp
các tổ chức tham gia BHTG hoạt động đúng pháp luật, an toàn, hiệu quả và đồng
thời ngăn chặn nguy cơ mất an ninh tài chính, góp phần hạn chế những rủi ro trong
lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng. Từ đó, đảm bảo sự ổn định và xây dựng nền tài chính
quốc gia lành mạnh, bền vững để có thể chống đỡ và vượt qua được những cơn
9
khủng hoảng kinh tế.
1.2.2. Mục tiêu và vai trò của hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo
hiểm tiền gửi
Mục tiêu
Hoạt động giám sát là một trong các công cụ hữu hiệu phục vụ cho mục tiêu
kiểm soát thường xuyên hoạt động của các tổ chức tín dụng. Ở các quốc gia không
đủ nguồn lực và thẩm quyền để thực hiện việc kiểm tra trực tiếp định kỳ, cơ quan
kiểm soát tài chính tiền tệ thường sử dụng công cụ này để theo dõi, kiểm soát tình
hình hoạt động và điều kiện tài chính của các ngân hàng và các tổ chức tín dụng
khác, từ đó xác định những tổ chức cần phải áp dụng các biện pháp quản lý, theo
dõi chặt chẽ hơn.
Hoạt động giám sát của tổ chức BHTG có các mục tiêu chính sau:
- Bảo đảm việc chấp hành chính sách, pháp luật về tiền tệ và ngân hàng của
các tổ chức tín dụng.
- Giảm rủi ro thiệt hại đối với người gửi tiền, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của người gửi tiền.
- Đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng.
- Góp phần nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền
tệ và ngân hàng.
Vai trò
Xuất phát từ mục tiêu của tổ chức BHTG là đảm bảo sự ổn định và an toàn,
lành mạnh của hệ thống ngân hàng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi
tiền, hoạt động giám sát có vai trò quan trọng đối với từng đối tượng liên quan, cụ
thể như sau:
- Đối với tổ chức BHTG, hoạt động giám sát thể hiện trách nhiệm, quyền hạn
giữa tổ chức BHTG (chủ thể giám sát) với các TCTD (đối tượng giám sát). Hoạt
động giám sát giúp tổ chức BHTG đánh giá một cách kịp thời, toàn diện và có hệ
thống về thực trạng hoạt động của các tổ chức tín dụng. Trên cơ sở đó, phát hiện và
đưa ra những cảnh báo rủi ro, kiến nghị các tổ chức nhận tiền gửi sửa đổi, khắc
10
phục những vi phạm nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Khi các TCTD hoạt động
ổn định và hiệu quả sẽ giúp tổ chức BHTG giảm bớt được những chi phí như không
phải hỗ trợ tài chính, quản lý thanh lý tài sản, chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi
tiền. Bên cạnh đó, khi chất lượng công tác giám sát được nâng cao, tổ chức BHTG
sẽ có cơ sở để chủ động hỗ trợ tài chính, tính và thu phí BHTG theo mức độ rủi ro
của tổ chức tham gia BHTG.
- Đối với tổ chức tín dụng, hoạt động giám sát của tổ chức BHTG góp phần
đảm bảo an toàn cho bản thân tổ chức tín dụng nói riêng và cả hệ thống tài chính –
ngân hàng nói chung. Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống tài chính –
ngân hàng, sự tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ và xu hướng hội nhập quốc
tế mang lại nhiều thách thức và tiềm ẩn các nguy cơ rủi ro cho hệ thống tài chính
ngân hàng và cho cả nền kinh tế. Kết quả giám sát của BHTG giúp tổ chức tín dụng
nhận thấy những thiếu sót, sai phạm, yếu kém của mình và từ đó có biện pháp khắc
phục, chỉnh sửa để nâng cao hiệu quả hoạt động. Nếu được cảnh báo sớm, tình trạng
chấp nhận rủi ro quá mức trong hoạt động của các TCTD sẽ được hạn chế. Dưới tác
động của hoạt động giám sát, các TCTD sẽ nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc
chấp hành các quy định của pháp luật, các yêu cầu về tỷ lệ an toàn, tự bổ sung, hoàn
thiện để nâng cao năng lực tài chính, năng lực quản trị, điều hành nói chung và quản
trị rủi ro nói riêng.
- Đối với người gửi tiền, hoạt động giám sát mang lại lợi ích thông qua việc tổ
chức nhận tiền gửi hoạt động an toàn, đảm bảo hơn bởi thường xuyên được BHTG
giám sát, theo dõi và đưa ra các cảnh báo sớm. Mặt khác, đây còn là một kênh
thông tin giúp người gửi tiền có được các thông tin cần thiết về tổ chức nhận tiền
gửi và từ đó có sự lựa chọn về nơi gửi tiền phù hợp nhất với mình, thúc đẩy huy
động tiết kiệm phục vụ đầu tư, phát triển.
- Đối với xã hội, hoạt động giám sát của tổ chức BHTG sẽ giảm thiểu rủi ro khi
TCTD có hạn chế trong việc tự kiểm soát rủi ro của mình. Hoạt động giám sát giúp
ngăn ngừa đổ vỡ ngân hàng theo tính dây chuyền, dập tắt sự lây lan toàn hệ thống từ
một quốc gia ra khu vực và quốc tế, giúp ổn định kinh tế, chính trị, xã hội và tạo
11
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐẶNG THU HIỀN
HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA CHI NHÁNH BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM
TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
Hà Nội - 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐẶNG THU HIỀN
HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA CHI NHÁNH BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM
TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ THỊ ANH VÂN
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN
PGS. TS. LÊ THỊ ANH VÂN PGS. TS. TRẦN ĐỨC HIỆP
Hà Nội - 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân
được đúc kết từ quá trình nghiên cứu, học tập trong thời gian qua tại Trường Đại
học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và thực tế công tác tại Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội, đặc biệt có sự hướng dẫn, giúp đỡ của
PGS.TS. Lê Thị Anh Vân. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn
toàn trung thực.
Tác giả
Đặng Thu Hiền
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, cùng các thầy cô giáo Trường
Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và truyền đạt
những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn thạc sĩ.
Đặc biệt, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Lê Thị Anh Vân đã
tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả về mặt học thuật để xây dựng và hoàn thiện đề
tài.
Xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt nam tại thành phố Hà Nội đã tạo điều kiện tiếp xúc tài liệu, số liệu để
tác giả có thể thực hiện đề tài.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn chia sẻ, động
viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả
Đặng Thu Hiền
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... i
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. iii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN
VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI .................................................................................. 4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ......................................................................4
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước ..............................................................4
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ..........................................................6
1.1.3. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những khoảng trống đặt ra
cho luận văn ........................................................................................................7
1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền
gửi ......................................................................................................................7
1.2.1. Khái niệm hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền
gửi .................................................................................................................7
1.2.2. Mục tiêu và vai trò của hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo
hiểm tiền gửi......................................................................................................10
1.2.3. Nguyên tắc hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền
gửi ...............................................................................................................12
1.2.4. Nội dung hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi
...............................................................................................................14
1.2.5. Tiêu chí đánh giá hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm
tiền gửi...............................................................................................................24
1.2.6. Các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động giám sát các tổ chức tín
dụng của Bảo hiểm tiền gửi ..............................................................................25
1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động giám sát của Bảo hiểm tiền gửi và bài
học tham khảo cho Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ..
....................................................................................................................31
1.3.1. Kinh nghiệm giám sát của một số chi nhánh, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi ..
...............................................................................................................31
1.3.2. Bài học tham khảo cho Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành
phố Hà Nội ........................................................................................................37
CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 39
2.1. Phương pháp thu thập thông tin .....................................................................39
2.2. Phương pháp phân tích, xử lý thông tin .........................................................40
2.2.1. Phương pháp thống kê mô tả, so sánh.....................................................40
2.2.2. Phương pháp phân tích ............................................................................41
2.2.3. Phương pháp tổng hợp ............................................................................41
CHƢƠNG 3 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC
TỔ CHỨC TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT
NAM TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI ....................................................................... 43
3.1. Tổng quan về Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ...
....................................................................................................................43
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..........................................................43
3.1.2. Cơ cấu tổ chức.........................................................................................44
3.1.3. Chức năng, nhiệm vụ ..............................................................................45
3.1.4. Thực trạng hoạt động của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại
thành phố Hà Nội giai đoạn 2014-2017 ............................................................47
3.2. Thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ...............................................................52
3.2.1. Thực trạng lập kế hoạch giám sát ...........................................................54
3.2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện giám sát ....................................................56
3.2.3. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động giám sát ...................................70
3.3. Đánh giá hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm
tiền gửi Việt Nam tại Thành phố Hà Nội ..............................................................73
3.3.1. Điểm mạnh trong hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam tại thành phố Hà Nội ........................................................................73
3.3.2. Điểm yếu trong hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam tại thành phố Hà Nội ........................................................................75
3.3.3. Nguyên nhân của điểm yếu trong hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ..................................................76
CHƢƠNG 4 PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT
ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH BẢO
HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI............................. 79
4.1. Phương hướng hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi
nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội ....................................79
4.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi
Việt nam tại Thành phố Hà Nội ............................................................................80
4.2.1. Hoàn thiện lập kế hoạch giám sát ...........................................................80
4.2.2. Hoàn thiện công tác tổ chức thực hiện giám sát .....................................81
4.2.3. Hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giám sát ...................91
4.3. Một số kiến nghị.............................................................................................92
4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ .........................................................................92
4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước .......................................................94
4.3.3. Kiến nghị với Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ............................................96
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 100
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT Ký hiệu Nguyên nghĩa
1 BHTG Bảo hiểm tiền gửi
2 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
3 CDIC Bảo hiểm tiền gửi Đài Loan
4 FDIC Bảo hiểm tiền gửi Mỹ
5 KDIC Bảo hiểm tiền gửi Hàn Quốc
6 NHNN Ngân hàng Nhà nước
7 NHTM Ngân hàng thương mại
8 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân
Return on Assets
9 ROA
(Lợi nhuận trên tài sản)
Return On Equity
10 ROE
(Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu)
11 TCTD Tổ chức tín dụng
12 TCVM Tài chính vi mô
i
DANH MỤC BẢNG
STT Bảng Nội dung Trang
Tình hình nhân lực của Chi nhánh BHTGVN tại
1 3.1 45
thành phố Hà Nội giai đoạn 2014-2017
2 3.2 Tình hình cấp và thu hồi chứng nhận BHTG 47
3 3.3 Tình hình chi trả tiền bảo hiểm 51
4 3.4 Số lượng các TCTD trên địa bàn Chi nhánh quản lý 53
5 3.5 Kế hoạch giám sát các TCTD 56
6 3.6 Tổng hợp kết quả thu phí BHTG (2014-2017) 59
7 3.7 Tổng hợp tình hình vi phạm về phí BHTG 60
8 3.8 Nguồn vốn của các TCTD trên địa bàn 61
9 3.9 Dư nợ của các TCTD trên địa bàn (2014-2017) 64
10 3.10 Tình hình thu nhập – chi phí của các TCTD 65
11 3.11 Tình hình khả năng thanh khoản của các TCTD 66
12 3.12 Tình hình phân loại các TCTD 68
13 3.13 Kết quả kiểm tra các TCTD giai đoạn 2014-2017 71
ii
DANH MỤC HÌNH
STT Hình Nội dung Trang
1 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức tại Chi nhánh 44
2 3.2 Tổng số tiền phí BHTG luỹ kế qua các năm 48
Sơ đồ quy trình tiếp nhận thông tin báo cáo của Chi
3 3.3 57
nhánh
iii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển chung của nền kinh tế, lĩnh vực tài chính – ngân hàng
ở nước ta đã có nhiều bước tiến và đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy
nhiên, hoạt động của các tổ chức tín dụng luôn tiềm ẩn những rủi ro. Mặt khác, hoạt
động ngân hàng có tính hệ thống rất cao nên khi xảy ra rủi ro, đổ vỡ của một tổ
chức tín dụng có thể sẽ dẫn đến đổ vỡ cả một hệ thống và gây hoảng loạn cho nền
kinh tế. Do đó, việc đảm bảo an toàn, hiệu quả và phát triển bền vững của nền kinh
tế cũng như của hệ thống tài chính ngân hàng càng trở nên cần thiết và quan trọng
hơn.
Trước thực tế đó, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được thành lập nhằm mục
đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, đảm bảo sự phát triển an
toàn và lành mạnh của hoạt động ngân hàng. Thực tế đã cho thấy khi Bảo hiểm tiền
gửi ra đời và hoạt động hiệu quả thì số lượng các tổ chức tín dụng bị phá sản giảm
đi rõ rệt. Bảo hiểm tiền gửi đã ngăn chặn sự đổ vỡ mang tính dây chuyền trong hệ
thống ngân hàng, góp phần duy trì sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính.
Thông qua hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã
kịp thời phát hiện những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, kiểm
soát rủi ro của các tổ chức tín dụng đồng thời tính phí và thu phí BHTG để hình
thành nguồn quỹ BHTG có sẵn giúp thực hiện mục tiêu bảo vệ người gửi tiền và xử
lý đổ vỡ ngân hàng.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và lộ trình mở cửa thị
trường dịch vụ tài chính của nước ta hiện nay, số lượng các tổ chức tín dụng ngày
một tăng nhanh, hoạt động với nhiều sản phẩm, dịch vụ phong phú và hiện đại thì
hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của BHTGVN nói chung và Chi nhánh
BHTGVN tại thành phố Hà Nội nói riêng đang bộc lộ một số hạn chế và gặp phải
nhiều khó khăn vướng mắc như: chính sách phí BHTG chưa linh hoạt; cơ chế trao
đổi, tiếp nhận thông tin của tổ chức tham gia BHTG chưa thuận tiện; sự liên kết
giữa BHTGVN và các cơ quan giám sát tài chính – ngân hàng khác còn lỏng lẻo,…
1
Do đó việc tăng cường hoàn thiện hoạt động giám sát các TCTD của Chi nhánh
BHTGVN tại thành phố Hà Nội là vấn đề có tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.
Xuất phát từ những nguyên nhân trên, với mong muốn đưa ra được những
giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội, học viên đã mạnh dạn lựa chọn đề tài
“Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt
Nam tại thành phố Hà Nội” làm đối tượng nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
2. Câu hỏi nghiên cứu
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà nội cần thực hiện
những giải pháp nào để hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng trên địa
bàn trong thời gian tới?
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục tiêu nghiên cứu: trên cơ sở lý luận và phân tích thực trạng hoạt động
giám sát của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội đối với
các TCTD trên địa bàn, luận văn đề xuất những giải pháp có căn cứ khoa học nhằm
hoàn thiện hoạt động giám sát này.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận văn phải thực hiện các nhiệm vụ sau:
+ Hệ thống hoá khung lý thuyết cho nghiên cứu về hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng của BHTGVN.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của
Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2014-2017.
+ Đề xuất các phương hướng, giải pháp và kiến nghị góp phần hoàn thiện
hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà
đến năm 2022.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Chi nhánh BHTGVN tại thành
phố Hà Nội.
2
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động giám sát các tổ chức
tín dụng của Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội tiếp cận theo nội dung hoạt
động giám sát.
+ Về không gian: Nghiên cứu tại Chi nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội.
+ Về thời gian: Những thông tin, số liệu sử dụng trong luận văn được thu
thập trong giai đoạn 2014-2017; Những phương hướng và giải pháp được đề xuất
đến năm 2022.
5. Kết quả nghiên cứu dự kiến
Bằng những nghiên cứu của mình, luận văn đã hệ thống hoá các kiến thức liên
quan đến hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của BHTG; tìm hiểu và nghiên
cứu kinh nghiệm quốc tế về hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của BHTG để
rút ra bài học cho Việt Nam.
Sau khi phân tích làm rõ thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng
của Chi nhánh BHTG tại Thành phố Hà Nội, luận văn đưa ra những đánh giá về
thành công và hạn chế trong quá trình hoạt động từ 2014 đến 2017. Từ đó đề xuất
được những giải pháp và kiến nghị thiết thực, có thể áp dụng vào thực tế nhằm hoàn
thiên hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng trên địa bàn Chi nhánh BHTGVN tại
thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mục lục, mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành 4
chương như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt
động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Phân tích thực trạng hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội
Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng của Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội
3
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN
VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG
CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
Bảo hiểm tiền gửi là một lĩnh vực mới tại Việt Nam và đã có một số luận văn,
luận án nghiên cứu về BHTG nhưng chủ yếu tập trung vào chính sách BHTG, cơ
chế hoạt động của BHTG, pháp luật về BHTG,… Ngoài ra, cũng có nhiều bài viết
trên các báo và tạp chí về vấn đề vai trò, chức năng, nhiệm vụ, mô hình BHTG. Có
thể kể đến một số đề tài nghiên cứu tiêu biểu về BHTG ở Việt Nam như:
Luận án tiến sĩ của tác giả Lê Việt Nga (2012) tại Đại học Thương mại với đề
tài “Quản lý hoạt động bảo hiểm tiền gửi của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
hiện nay”. Trong công trình này, tác giả đã hệ thống hoá những nghiên cứu về quản
lý hoạt động BHTG của tổ chức BHTG đồng thời trình bày một cách tổng quát về
hoạt động BHTG, bao gồm các hoạt động giám sát, kiểm tra, thu phí, chi trả và
thông tin tuyên truyền để đánh giá thực trạng quản lý hoạt động BHTG của
BHTGVN hiện nay, tham khảo và so sánh với một số hệ thống BHTG trên thế giới.
Từ đó, luận án nhận định, phân tích những thuận lợi và khó khăn cơ bản trong quản
lý hoạt động BHTG của BHTGVN và đưa ra ba nhóm giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả quản lý hoạt động BHTG của BHTGVN, đó là: hoàn thiện hệ thống văn
bản nội bộ; phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; mở rộng và nâng cao
chất lượng hoạt động nghiệp vụ. Có thể thấy, luận án đã nghiên cứu một cách tổng
quát về các hoạt động BHTG của tổ chức BHTG và đề xuất một số giải pháp chủ
yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động BHTG trong đó có hoạt động giám
sát các tổ chức tín dụng của BHTGVN.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Lê Thị Minh Trang (2016) tại Đại học Kinh tế -
ĐHQGHN với đề tài “Điều kiện để áp dụng cơ chế tính phí bảo hiểm tiền gửi theo
mức độ rủi ro”. Luận văn nghiên cứu về hoạt động BHTG, cơ chế tính phí BHTG
4
tại Việt Nam, đánh giá những điểm phù hợp và không phù hợp của cơ chế tính phí
BHTG đồng hạng đang được áp dụng ở nước ta hiện nay. Luận văn cũng đồng thời
nghiên cứu cơ chế tính phí BHTG của các nước trên thế giới, đặc biệt là tại các
nước phát triển như Mỹ, Canada, Maylaysia và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt
Nam. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất xây dựng các điều kiện để triển khai cơ chế tính
phí theo mức độ rủi ro, bao gồm: điều kiện về mặt pháp lý; điều kiện về mặt tổ
chức, phối hợp giữa các thành viên mạng an toàn tài chính quốc gia; điều kiện về
mặt kỹ thuật và tổ chức thực hiện. Tác giả cũng đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn
thiện cơ chế tính phí BHTG theo mức độ rủi ro tại Việt Nam.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thị Lệ (2015) tại Đại học Kinh tế –
ĐHQGHN với đề tài “Hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam”. Luận văn nghiên
cứu tổng quan về hoạt động BHTG của Việt Nam và các nước trên thế giới, tìm
hiểu kinh nghiệm của một số nước trên thế giới. Trên cơ sở đó, luận văn phân tích
thực trạng hoạt động của BHTG Việt Nam thông qua các nghiệp vụ cấp chứng nhận
BHTG, thu phí BHTG, nghiệp vụ giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ, nghiệp vụ hỗ
trợ các tổ chức tham gia BHTG, chi trả tiền gửi được bảo hiểm và theo dõi sau chi
trả,… và đưa ra kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao vai trò của BHTGVN, phát huy
được hiệu quả của hoạt động BHTG ở nước ta. Có thể thấy, công trình này đã tập
trung nghiên cứu về hoạt động bảo hiểm tiền gửi nói chung mà chưa đi sâu vào hoạt
động giám sát của BHTG.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thị Hồng Hà (2016) tại Học viện Tài
chính với đề tài “Giải pháp hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam”.
Trong đề tài này, tác giả đã trình bày tổng quan về bảo hiểm tiền gửi và kinh
nghiệm quốc tế về tổ chức và hoạt động bảo hiểm tiền gửi, từ đó phân tích thực
trạng, các kết quả đạt được và hạn chế trong tổ chức và hoạt động bảo hiểm tiền gửi
ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, luận văn đánh giá các nguyên nhân của hạn chế và đưa
ra bốn nhóm giải pháp bao gồm: nhóm giải pháp chung, nhóm giải pháp đối với
người gửi tiền, nhóm giải pháp đối với tổ chức tham gia BHTG, nhóm giải pháp đối
với tổ chức BHTGVN nhằm hoàn thiện chính sách BHTG ở Việt Nam.
5
Trong khuôn khổ luận văn của mình, tác giả tham khảo các đề tài trên để có
cái nhìn tổng quan về mối quan hệ, vai trò và các hoạt động của BHTG trong hệ
thống tài chính quốc gia, từ đó nghiên cứu cụ thể hoạt động giám sát của BHTG và
đề ra giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng tại Chi
nhánh BHTGVN tại thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Trong đề tài “New Deposit Insurance system in East Asia” – “Hệ thống bảo
hiểm tiền gửi mới tại Đông Á”, của tác giả David K.Walker, thuộc Trung tâm
nghiên cứu và đào tạo, Ngân hàng trung ương các nước Đông Nam Á, năm 2006,
tác giả đã nghiên cứu đặc điểm của các hệ thống BHTG đã được thành lập hoặc
đang được xây dựng tại các nước châu Á như Nhật Bản, Phillipine, Việt Nam, Thái
Lan, so sánh điểm tương đồng và khác biệt giữa các cơ chế BHTG, rút ra thông lệ
tốt mà tổ chức BHTG một số nước đã thực hiện, đồng thời đề xuất các khuyến nghị
để xây dựng hệ thống BHTG hiệu quả.
Đề tài “Deteminants of deposit-insurance adoption and design” – “Những yếu
tố quyết định trong việc lựa chọn và thiết kế bảo hiểm tiền gửi” của các tác giả A.
Demirguc-Kunt, Edward J.Kane và Luc Laeven, Vụ nghiên cứu kinh tế quốc gia
Mỹ, năm 2007. Trong đề tài này, các tác giả đã phân tích những nhân tố ảnh hưởng
đến mạng an toàn tài chính của một quốc gia dựa trên bộ dữ liệu của 180 quốc gia
trong giai đoạn từ 1960 đến 2003. Trên cơ sở những kinh nghiệm của 180 quốc gia
đó, bài viết đã nghiên cứu những yếu tố quyết định trong việc lựa chọn và thiết kế
những hệ thống bảo hiểm tiền gửi cụ thể. Các tác giả đã nhận định rằng sự tương tác
giữa lợi ích cá nhân và lợi ích công cộng là nhân tố ảnh hưởng lớn đến việc lựa
chọn và thiết kế cơ chế BHTG. Trong phạm vi quốc gia, hai yếu tố có ảnh hưởng
đáng kể đó là những nhân tố bên ngoài (ví dụ như Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng
thế giới,…) và môi trường chính trị nội bộ. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các quốc gia có
môi trường dân chủ và các quốc gia có tỷ lệ ngân hàng mạo hiểm cao có xu hướng
lựa chọn và thiết kế hệ thống BHTG với ít rủi ro hơn. Bên cạnh đó, cơ chế BHTG
thường được áp dụng trong các cuộc khủng hoảng tài chính để giúp cho việc khắc
6
phục tình trạng này trở nên dễ dàng hơn. Những nhận định này có thể là một nguồn
tham khảo đáng tin cậy giúp các quốc gia hướng tới thiết kế hệ thống bảo hiểm tiền
gửi của mình tốt hơn.
1.1.3. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những khoảng trống đặt ra
cho luận văn
Các công trình nghiên cứu nói trên đã hệ thống hoá và chi tiết được các khái
niệm về BHTG nói chung cũng như cơ chế hoạt động, vai trò và chức năng của
BHTG. Các tài liệu cũng chỉ ra được những hoạt động nghiệp vụ chính của BHTG,
kinh nghiệm hoạt động của một số quốc gia trên thế giới và thực tế tại Việt Nam
thời gian qua. Trên cơ sở đó, các tác giả đưa ra những biện pháp, đề xuất nhằm hoàn
thiện cơ chế, chính sách BHTG ở Việt Nam.
Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chủ yếu tập trung nghiên cứu về cơ
chế, chính sách BHTG nói chung, chính sách phí BHTG mà chưa đi sâu vào từng
hoạt động nghiệp vụ, cụ thể ở đây là hoạt động giám sát của BHTG. Bên cạnh đó,
bối cảnh kinh tế xã hội cũng như hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật liên
quan hiện nay so với giai đoạn trước kia đã có nhiều thay đổi. Vì vậy, việc nâng cao
năng lực và hiệu quả hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng sẽ góp phần hoàn
thiện nghiệp vụ của BHTGVN trong thời kỳ mới.
Do đó, việc lựa chọn đề tài “Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của chi
nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại thành phố Hà Nội” là cần thiết và có ý nghĩa
thực tiễn.
1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm
tiền gửi
1.2.1. Khái niệm hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi
Theo Ngân hàng thế giới (World Bank), giám sát là một chức năng được thực
hiện một cách liên tục nhằm cung cấp cho bên quản lý và các bên có liên quan các
dấu hiệu về tác động thành công hoặc không thành công của các hoạt động, dự án,
chương trình triển khai. Quá trình giám sát giúp cho các tổ chức theo dõi những kết
quả thông qua việc thường xuyên thu thập thông tin kịp thời hỗ trợ việc ra quyết
7
định, đảm bảo việc giải trình trách nhiệm và tạo nền tảng cho việc đánh giá và rút ra
bài học kinh nghiệm.
Theo uỷ ban BASEL về giám sát ngân hàng, hoạt động giám sát bao gồm các
thủ tục giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ. Giám sát từ xa là công cụ tối thiểu nhất
của hoạt động giám sát liên tục. Các cơ quan giám sát không có thẩm quyền hoặc
nguồn lực để tiến hành các cuộc kiểm tra tại chỗ định kỳ thường dựa trên phương
pháp này để theo dõi tình trạng tài chính và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng
để xác định các đơn vị cần được giám sát chặt chẽ hơn. Quá trình giám sát bao gồm
việc phân tích và xem xét các thông tin tài chính và thông tin khác định kỳ liên quan
đến hoạt động của ngân hàng thông qua các báo cáo mà cơ quan giám sát nhận
được.
Trong Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam số 46/2010/QH12 và thông tư số
08/2017/TT-NHNN ngày 01/08/2017 quy định về trình tự, thủ tục giám sát ngân
hàng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì “giám sát ngân hàng là hoạt động của
đơn vị thực hiện giám sát ngân hàng trong việc thu thập, tổng hợp, phân tích thông
tin về đối tượng giám sát ngân hàng thông qua hệ thống thông tin, báo cáo nhằm
phòng ngừa, phát hiện ngăn chặn và xử lý kịp thời các rủi ro gây mất an toàn hoạt
động ngân hàng, vi phạm quy định an toàn hoạt động ngân hàng và các quy định
khác của pháp luật có liên quan”.
Trong giám sát nói chung và giám sát ngân hàng nói riêng, cả chủ thể giám sát
và đối tượng được giám sát đều rất đa dạng. Trên thế giới hiện nay, chủ thể giám sát
ngân hàng thường là các cơ quan có chức năng giám sát thuộc mạng an toàn tài
chính quốc gia như Ngân hàng Trung ương, Tổ chức bảo hiểm tiền gửi, Uỷ ban
chứng khoán, bộ Tài chính. Đối tượng giám sát là các tổ chức tài chính, tổ chức tín
dụng, công ty con, công ty liên kết của tổ chức tín dụng.
Tại Việt Nam, các cơ quan giám sát tổ chức tài chính bao gồm:
- Cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
thực hiện thanh tra, giám sát ngân hàng, phòng, chống rửa tiền, thực hiện chức năng
thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành và giám sát chuyên ngành về ngân
8
hàng.
- Uỷ ban chứng khoán Nhà nước (trực thuộc Bộ tài chính) thực hiện thanh tra
tại chỗ, giám sát từ xa hoạt động của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu
tư chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán, thị trường chứng khoán.
- Cục quản lý, giám sát bảo hiểm (trực thuộc Bộ tài chính) thực hiện thanh tra
tại chỗ, giám sát từ xa hoạt động của các công ty bảo hiểm, tái bảo hiểm.
- Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện giám sát từ xa hoạt động của các tổ
chức tín dụng nhận tiền gửi của công chúng.
- Uỷ ban giám sát tài chính quốc gia giám sát chung và điều phối hoạt động
giám sát chuyên ngành, không có quyền thanh tra tại chỗ.
Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, khái niệm hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng được hiểu theo nghĩa là hoạt động giám sát của tổ chức BHTG đối
với tổ chức tham gia BHTG. Có thể khái quát khái niệm hoạt động giám sát các tổ
chức tín dụng của BHTG như sau:
Hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo hiểm tiền gửi là việc tổng
hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nhằm phát
hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xử lý kịp thời những vi phạm về an toàn
hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng.
Ở đây, chủ thể giám sát là Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Các tổ chức tham gia
BHTG là đối tượng giám sát, thường là các tổ chức ngân hàng và tài chính được
phép huy động tiền gửi của cá nhân và tổ chức.
Trên góc độ quản lý, giám sát là hoạt động theo dõi, kiểm tra, phân tích tình
hình tài chính – tiền tệ của tổ chức BHTG đối với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền
gửi dựa trên nguồn thông tin từ các tổ chức này và các nguồn thông tin khác. Trên
cơ sở đó đưa ra các cảnh báo, khuyến nghị, đề xuất biện pháp chấn chỉnh để giúp
các tổ chức tham gia BHTG hoạt động đúng pháp luật, an toàn, hiệu quả và đồng
thời ngăn chặn nguy cơ mất an ninh tài chính, góp phần hạn chế những rủi ro trong
lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng. Từ đó, đảm bảo sự ổn định và xây dựng nền tài chính
quốc gia lành mạnh, bền vững để có thể chống đỡ và vượt qua được những cơn
9
khủng hoảng kinh tế.
1.2.2. Mục tiêu và vai trò của hoạt động giám sát các tổ chức tín dụng của Bảo
hiểm tiền gửi
Mục tiêu
Hoạt động giám sát là một trong các công cụ hữu hiệu phục vụ cho mục tiêu
kiểm soát thường xuyên hoạt động của các tổ chức tín dụng. Ở các quốc gia không
đủ nguồn lực và thẩm quyền để thực hiện việc kiểm tra trực tiếp định kỳ, cơ quan
kiểm soát tài chính tiền tệ thường sử dụng công cụ này để theo dõi, kiểm soát tình
hình hoạt động và điều kiện tài chính của các ngân hàng và các tổ chức tín dụng
khác, từ đó xác định những tổ chức cần phải áp dụng các biện pháp quản lý, theo
dõi chặt chẽ hơn.
Hoạt động giám sát của tổ chức BHTG có các mục tiêu chính sau:
- Bảo đảm việc chấp hành chính sách, pháp luật về tiền tệ và ngân hàng của
các tổ chức tín dụng.
- Giảm rủi ro thiệt hại đối với người gửi tiền, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của người gửi tiền.
- Đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng.
- Góp phần nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền
tệ và ngân hàng.
Vai trò
Xuất phát từ mục tiêu của tổ chức BHTG là đảm bảo sự ổn định và an toàn,
lành mạnh của hệ thống ngân hàng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi
tiền, hoạt động giám sát có vai trò quan trọng đối với từng đối tượng liên quan, cụ
thể như sau:
- Đối với tổ chức BHTG, hoạt động giám sát thể hiện trách nhiệm, quyền hạn
giữa tổ chức BHTG (chủ thể giám sát) với các TCTD (đối tượng giám sát). Hoạt
động giám sát giúp tổ chức BHTG đánh giá một cách kịp thời, toàn diện và có hệ
thống về thực trạng hoạt động của các tổ chức tín dụng. Trên cơ sở đó, phát hiện và
đưa ra những cảnh báo rủi ro, kiến nghị các tổ chức nhận tiền gửi sửa đổi, khắc
10
phục những vi phạm nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Khi các TCTD hoạt động
ổn định và hiệu quả sẽ giúp tổ chức BHTG giảm bớt được những chi phí như không
phải hỗ trợ tài chính, quản lý thanh lý tài sản, chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi
tiền. Bên cạnh đó, khi chất lượng công tác giám sát được nâng cao, tổ chức BHTG
sẽ có cơ sở để chủ động hỗ trợ tài chính, tính và thu phí BHTG theo mức độ rủi ro
của tổ chức tham gia BHTG.
- Đối với tổ chức tín dụng, hoạt động giám sát của tổ chức BHTG góp phần
đảm bảo an toàn cho bản thân tổ chức tín dụng nói riêng và cả hệ thống tài chính –
ngân hàng nói chung. Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống tài chính –
ngân hàng, sự tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ và xu hướng hội nhập quốc
tế mang lại nhiều thách thức và tiềm ẩn các nguy cơ rủi ro cho hệ thống tài chính
ngân hàng và cho cả nền kinh tế. Kết quả giám sát của BHTG giúp tổ chức tín dụng
nhận thấy những thiếu sót, sai phạm, yếu kém của mình và từ đó có biện pháp khắc
phục, chỉnh sửa để nâng cao hiệu quả hoạt động. Nếu được cảnh báo sớm, tình trạng
chấp nhận rủi ro quá mức trong hoạt động của các TCTD sẽ được hạn chế. Dưới tác
động của hoạt động giám sát, các TCTD sẽ nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc
chấp hành các quy định của pháp luật, các yêu cầu về tỷ lệ an toàn, tự bổ sung, hoàn
thiện để nâng cao năng lực tài chính, năng lực quản trị, điều hành nói chung và quản
trị rủi ro nói riêng.
- Đối với người gửi tiền, hoạt động giám sát mang lại lợi ích thông qua việc tổ
chức nhận tiền gửi hoạt động an toàn, đảm bảo hơn bởi thường xuyên được BHTG
giám sát, theo dõi và đưa ra các cảnh báo sớm. Mặt khác, đây còn là một kênh
thông tin giúp người gửi tiền có được các thông tin cần thiết về tổ chức nhận tiền
gửi và từ đó có sự lựa chọn về nơi gửi tiền phù hợp nhất với mình, thúc đẩy huy
động tiết kiệm phục vụ đầu tư, phát triển.
- Đối với xã hội, hoạt động giám sát của tổ chức BHTG sẽ giảm thiểu rủi ro khi
TCTD có hạn chế trong việc tự kiểm soát rủi ro của mình. Hoạt động giám sát giúp
ngăn ngừa đổ vỡ ngân hàng theo tính dây chuyền, dập tắt sự lây lan toàn hệ thống từ
một quốc gia ra khu vực và quốc tế, giúp ổn định kinh tế, chính trị, xã hội và tạo
11