Hoàn thiện quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh lào cai giai đoạn 2011 2020
- 95 trang
- file .pdf
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
NGUYỄN QUANG ANH
HOÀN THIỆN QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC
TỈNH LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2011 – 2020
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
NGUYỄN QUANG ANH
HOÀN THIỆN QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC
TỈNH LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2011 – 2020
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN ĐỨC HIỆP
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2015
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu
cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n
lµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña luËn v¨n
ch-a tõng ®-îc c«ng bè trong bÊt cø c«ng tr×nh nµo.
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận
đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trƣờng Đại
học Kinh tế - Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i.
Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đại học
Kinh tế, đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập.
Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Đức Hiệp đã dành rất nhiều
thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn
tốt nghiệp.
Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện
luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc
những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn.
MỤC LỤC
Danh mục bảng biểu........................................................................................... i
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÂN LỰC VÀ
CÔNG TÁC QUY HOẠCH NHÂN LỰC ...................................................... 11
1.1. Khái quát về nguồn nhân lực ................................................................... 11
1.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực .................................................................... 11
1.1.2 Phát triển nguồn nhân lực: Khái niệm, nội dung và tiêu chí đánh giá ... 12
1.1.3 Vai trò của nguồn nhân lực trong quá trình phát triển kinh tế xã hội .... 15
1.2. Lý luận chung về hoạch định phát triển kinh tế xã hội và quy hoạch nhân
lực .................................................................................................................... 17
1.2.1. Khái niệm về hoạch định phát triển kinh tế xã hội ............................... 17
1.2.2. Quy hoạch nguồn nhân lực: Khái niệm và nội dung ............................ 19
1.2.3 Vai trò của công tác quy hoạch phát triển nguồn nhân lực: .................. 23
CHƢƠNG 2:THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC TỈNH LÀO CAI
TRONG GIAI ĐOẠN VỪA QUA ................................................................. 25
2.1. Tổng quan về tỉnh Lào Cai ....................................................................... 25
2.1.1. Về điều kiện tự nhiên ............................................................................ 25
2.1.2 Về dân số và nguồn nhân lực ................................................................. 25
2.1.3. Về tiềm năng, lợi thế ............................................................................. 27
2.1.4. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội...................................................... 28
2.2 Thực trạng phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai ............................................. 31
2.2.1 Về chất lƣợng nhân lực .......................................................................... 31
2.2.2 Hiện trạng đào tạo và sử dụng nhân lực trên địa bàn tỉnh Lào Cai........ 36
2.3. Đánh giá chung ........................................................................................ 52
2.3.1. Những điểm mạnh ................................................................................. 52
2.3.2. Những điểm yếu .................................................................................... 53
2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ......................................................... 56
CHƢƠNG 3:MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN
NHÂN LỰC TỈNH LÀO CAI ĐẾN NĂM 2020............................................ 58
3.1. Dự báo những nhân tố tác động đền phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai đến
năm 2020 ......................................................................................................... 58
3.1.1. Nhân tố bên ngoài ................................................................................. 58
3.1.2. Nhân tố trong tỉnh. ................................................................................ 60
3.1.3. Dự báo cung - cầu lao động đến năm 2020........................................... 60
3.2. Quan điểm và mục tiêu phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai đến năm
2020 ................................................................................................................ 63
3.2.1. Quan điểm phát triển nhân lực .............................................................. 63
3.2.2. Mục tiêu và chỉ tiêu phát triển nhân lực................................................ 63
3.3. Những giải pháp quy hoạch phát triển nhân lực của tỉnh Lào Cai đến năm
2020 ................................................................................................................. 65
3.3.1 Nâng cao chất lƣợng và hiệu quả sử dụng nhân lực .............................. 65
3.3.2. Đổi mới quản lý nhà nƣớc về phát triển nhân lực................................. 70
3.3.3. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách, công cụ khuyến khích và
thúc đẩy phát triển nhân lực ............................................................................ 73
3.3.4. Đầu tƣ nâng cấp các hệ thống cơ sở đào tạo chuyên nghiệp và dạy nghề
trên địa bàn tỉnh ............................................................................................... 77
3.3.5. Mở rộng, tăng cƣờng sự phối hợp và hợp tác để phát triển nhân lực ... 80
3.3.6. Huy động vốn cho phát triển nhân lực .................................................. 80
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 82
Danh mục tài liệu tham khảo .......................................................................... 84
DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT Bảng Nội dung Trang
1 Bảng 2.1 Dân số của Lào Cai 36
2 Bảng 2.2 Tỉ lệ tăng dân số tỉnh Lào Cai 36
Hiện trạng nguồn lao động và sử dụng lao động toàn
3 Bảng 2.3 37
tỉnh Lào Cai đến năm 2013
4 Bảng 2.4 Tốc độ tăng trƣởng kinh tế 39
5 Bảng 2.5 Cơ cấu kinh tế theo GDP 40
Trình độ học vấn của nhân lực tỉnh Lào Cai giai đoạn
6 Bảng 2.6 41
2005 - 2013
Trình độ học vấn của cán bộ, công nhân, viên chức
7 Bảng 2.7 42
tỉnh Lào Cai năm 2013
Trình độ chuyên môn - kỹ thuật của lao động trong độ
8 Bảng 2.8 43
tuổi lao động tỉnh Lào Cai giai đoạn 2005 - 2013
Trình độ của cán bộ công chức tỉnh Lào Cai giai đoạn
9 Bảng 2.9 44
2005 - 2013
Chi ngân sách tỉnh Lào Cai cho sự nghiệp Giáo dục -
10 Bảng 2.10 49
Đào tạo giai đoạn 2009 - 2013
Chất lƣợng cán bộ quản lý, giảng viên các trƣờng
11 Bảng 2.11 50
chuyên nghiệp
12 Bảng 2.12 Số sinh viên là con em ở tỉnh đƣợc đào tạo hàng năm 55
Thực trạng Lao động làm việc trong các ngành kinh tế
13 Bảng 2.13 58
tính đến năm 2013.
i
Thực trạng năng suất lao động xã hội phân theo ngành
14 Bảng 2.14 60
kinh tế đến năm 2013.
15 Bảng 3.1 Dự báo cung lao động giai đoạn 2015 – 2020 71
Dự báo cầu chất lƣợng lao động giai đoạn 2015 -
16 Bảng 3.2 72
2020.
Nhu cầu lao động đƣợc đào tạo trên địa bàn tỉnh đến
17 Bảng 3.3 77
năm 2020
Nhu cầu lao động đƣợc đào tạo lại trên địa bàn tỉnh
18 Bảng 3.4 77
đến năm 2020
ii
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nhân lực không chỉ là nhân tố quyết định nhất đối với sự phát triển của
mỗi quốc gia mà sự phát triển của quốc gia còn đƣợc đánh giá bằng chính bản
thân trình độ phát triển của nguồn nhân lực. Vì vậy các quốc gia trên thế giới
đều rất coi trọng sự phát triển của nguồn lực then chốt này.
Trong suốt lịch sử phát triển của mình, Việt Nam đã xây dựng, gìn giữ và
phát huy đƣợc truyền thống coi trọng hiền tài, phát triển nhân lực; luôn khẳng
định rõ quan điểm coi con ngƣời là trung tâm của sự phát triển. Hiện nay, quan
điểm này đƣợc nhấn mạnh thêm một lần nữa trong “Chiến lƣợc phát triển kinh tế
- xã hội 2011-2020” khi khẳng định: “Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là
nguồn nhân lực chất lƣợng cao” là một trong ba khâu đột phá nhằm đƣa Việt
Nam đến năm 2020 cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai các giải pháp phát triển nhân lực,
chính quyền các địa phƣơng ở Việt Nam đang vấp phải những khó khăn, lúng
túng; kết quả thực hiện chƣa đƣợc nhƣ mục tiêu đã định. Một trong những
nguyên nhân căn bản là trong thời gian gần đây, các địa phƣơng chƣa chú
trọng đúng mức hoặc còn đánh giá thấp công tác quy hoạch phát triển, đặc
biệt là quy hoạch phát triển nhân lực. Do vậy các địa phƣơng thƣờng chƣa có
cái nhìn tổng thể và dài hơi, để từ đó nắm bắt đƣợc một cách chi tiết nhu cầu
và khả năng phân bổ nguồn nhân lực cho mỗi lĩnh vực hoạt động, mỗi giai
đoạn phát triển khác nhau của địa phƣơng mình. Nguồn nhân lực không đƣợc
quy hoạch khoa học sẽ dẫn đến nhiều vấn đề bất cập. Giữa đạo tạo và sử dụng
nhân lực có thể xuất hiện tình trạng không ăn khớp, nơi thừa nơi thiếu, số
ngƣời lao động làm việc không theo đúng ngành nghề chuyên môn đƣợc đào
tạo...v.v. Hậu quả tất yếu là một sự lãng phí về nguồn nhân lực trong quá trình
phát triển kinh tế xã hội.
1
Lào Cai là một địa phƣơng không có nhiều lợi thế so sánh, các nguồn lực
dành cho phát triển hết sức khan hiếm. Trong điều kiện nhƣ vậy, Lào Cai đã xác
định nguồn lực con ngƣời sẽ là nguồn lực phát triển giữ vai trò then chốt. Do
vậy, việc xây dựng quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai đến năm 2020 là
hết sức cần thiết, để bổ sung cho nguồn lực còn thiếu và yếu của tỉnh, đồng thời
cũng là nhân tố quan trọng bậc nhất để đƣa tỉnh trở thành một địa phƣơng phát
triển, có sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tƣ trong nƣớc và ngoài nƣớc. Trong
những năm vừa qua, Tỉnh uỷ, HĐND, UBND đã chỉ đạo và cho xây dựng một
số quy hoạch, kế hoạch chung của tỉnh liên quan đến Quy hoạch phát triển nhân
lực của tỉnh, do vậy bƣớc đầu đã phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu quả
việc đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực của tỉnh cả về số lƣợng và chất lƣợng, từ
đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh qua từng năm. Tuy nhiên,
trong quá trình thực hiện cũng bộc lộ ra những hạn chế, thiếu sót nhƣ: chƣa
đánh giá sát thực trạng nhân lực tỉnh Lào Cai cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng về
kinh tế - xã hội tác động, dẫn đến một số mục tiêu, giải pháp đƣa ra chƣa phù
hợp, nên quá trình triển khai Quy hoạch chƣa đạt đƣợc kết quả cao….
Với ý nghĩa nhƣ vậy, đề tài “Hoàn thiện Quy hoạch phát triển nhân
lực tỉnh Lào Cai giai đoạn 2011 - 2020” sẽ là đề tài có nhiều ý nghĩa thực
tiễn và cấp thiết; góp phần thiết thực vào việc đánh giá, dự báo, đề xuất một
số mục tiêu, phƣơng hƣớng và giải pháp phát triển nhân lực của tỉnh Lào Cai
đền năm 2020, đáp ứng yêu cầu phát triển của Lào Cai trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
2. Tình hình nghiên cứu
2.1. Những công trình nghiên cứu chung về nhân lực và phát triển nguồn
nhân lực
Đây là những công trình khoa học đề cập đến lý luận chung về nguồn
nhân lực, vai trò nhân lực trong phát triển đất nƣớc, chủ trƣơng của Đảng,
chính sách của nhà nƣớc về nhân lực và phát triển nguồn nhân lực.
2
Cuốn Phát triển nguồn nhân lực: Kinh nghiệm thế giới và thực tiễn
nước ta [30] giới thiệu khái quát về vai trò nguồn nhân lực trong thời kỳ đổi
mới và kinh nghiệm phát triển NNL ở khía cạnh phát triển giáo dục của một
số nƣớc trên thế giới; đồng thời nêu lên chính sách phát triển nguồn nhân lực
dƣới góc độ phát triển giáo dục Việt Nam.
Tác phẩm Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước [36] nhấn mạnh vai trò của nguồn nhân
lực và sự cần thiết phải nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực. Đồng thời, chỉ ra
thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực và những giải pháp nhằm nâng cao chất
lƣợng nguồn nhân lực trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc.
Tác giả đặc biệt tập trung vào yêu cầu xây dựng nguồn nhân lực trí thức, một
đòi hỏi cấp bách cho công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc.
Cuốn Nhân lực Việt Nam trong chiến lược kinh tế 2001-2010 11.] là
tập hợp các bài viết về vai trò của nguồn nhân lực Việt Nam trong chiến lƣợc
phát triển kinh tế 2001 - 2010. Với 4 phần: Kinh tế tri thức; chiến lƣợc phát
triển nguồn nhân lực Việt Nam trong chiến lƣợc kinh tế - xã hội giai đoạn
2001-2010; hƣớng tới nền kinh tế tri thức- cả nƣớc với chƣơng trình phát triển
nguồn nhân lực giai đoạn 2001- 2010 và những thông tin về giáo dục - đào
tạo, nội dung sách xoay quanh vấn đề phát triển NNL theo chủ trƣơng "Nguồn
lực con ngƣời, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trƣởng kinh tế nhanh
và bền vững- con ngƣời và nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát triển
đất nƣớc thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc" [11., tr.112] của Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ IX.
Ở một góc độ khác, trong tác phẩm Phát triển nguồn nhân lực công
nghiệp Việt Nam trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và
vai trò của công đoàn [3] sau khi trình bày thực trạng, hiệu quả sử dụng
nguồn nhân lực công nghiệp ở Việt Nam, tác giả đã đề xuất các giải pháp phát
3
triển nguồn nhân lực công nghiệp Việt Nam, đồng thời đã nhấn mạnh vai trò
của công đoàn trong việc phát triển nguồn nhân lực công nghiệp.
Với những công trình nghiên cứu kể trên, các tác giả đã cung cấp
những luận điểm cơ bản về vai trò của nguồn nhân lực cho công cuộc phát
triển kinh tế xã hội, vai trò của giáo dục đào tạo đối với phát triển nguồn nhân
lực; quan điểm của Đảng về công tác đào tạo nguồn nhân lực; đề xuất những
giải pháp phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nƣớc.
2.2. Những công trình liên quan đến vấn đề nhân lực trên địa bàn tỉnh Lào Cai
Đây là vấn đề chƣa có những công trình nghiên cứu chuyên biệt. Tuy
nhiên, cũng đã có một số bài viết đề cập đến thực trạng, vai trò cũng nhƣ giải
pháp phát triển nguồn nhân lực trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Một số cuốn sách đã xuất bản đề cập đến kinh tế xã hội của tỉnh Lào
Cai, trong đó có vấn đề nguồn nhân lực nhƣ: Hợp tác phát triển hành lang
kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, vai trò của tỉnh Lào Cai
[32]. Đây là kỷ yếu tập hợp các tham luận tại hội thảo quốc tế cùng tên do
Viện Khoa học xã hội Việt Nam và UBND tỉnh Lào Cai phối hợp tổ chức.
Tuy không có chuyên luận về vấn đề nhân lực, nhƣng trong một số tham luận
của các đại biểu Việt Nam và Trung Quốc đã nêu lên thực trạng, vai trò và
yêu cầu của nguồn nhân lực đối sự hợp tác phát triển trong không gian hành
lang kinh tế. Lào Cai - một thế kỷ phát triển và hội nhập [6.] là cuốn sách tập
hợp các bài viết của các tác giả đã giới thiệu tiềm năng kinh tế, văn hóa xã hội
của tỉnh Lào Cai, vai trò của các dân tộc Lào Cai đối với quá trình phát triển
của tỉnh. Trong đó có những bài viết liên quan đến vấn đề nghiên cứu nhƣ:
Lào Cai chú trọng phát triển nguồn nhân lực; Lào Cai năng động, sáng tạo
trong hội nhập và phát triển; Lào Cai với công tác xóa đói, giảm nghèo và
thực hiện các chính sách xã hội...
4
Bài viết Lào Cai: Đổi mới, năng động là động lực phát triển kinh tế và
thực hiện chính sách xã hội [20] nhấn mạnh yêu cầu phát triển nguồn nhân
lực là động lực quan trọng để Lào Cai phát triển. Bài viết Những giải pháp
thực hiện mục tiêu giải quyết việc làm đến năm 2010 tại Lào Cai [35] thể hiện
rõ quan điểm về nguồn nhân lực và thực trạng về lực lƣợng lao động của tỉnh,
nhấn mạnh đào tạo nghề để giải quyết lao động dôi dƣ, tạo việc làm để góp
phần phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh.
Liên quan đến vấn đề nguồn nhân lực của tỉnh còn có những bài viết đã
đƣợc công bố trên báo, tạp chí nhƣ: Hỗ trợ xã hội đối với người nghèo ở Lào
Cai - Những vấn đề đặt ra [26], đã để cập đến nguyên nhân đói nghèo là do
lạc hậu, trình độ thấp, không có nghề nghiệp ổn định qua đó đề xuất đẩy mạnh
hỗ trợ đào tạo nghề cho ngƣời nghèo, coi đó là biện pháp “trao cần câu” để họ
thoát nghèo. Trong bài Lào Cai phát triển kinh tế - tấn công đói nghèo [4] đã
đề cập đến thực trạng về lao động và việc làm, một trong những lực cản của
quá trình phát triển kinh tế của tỉnh, đồng thời cũng xác định đẩy mạnh đào
tạo, tạo việc làm là biện pháp quan trọng để Lào Cai sớm thoát khỏi tỉnh
nghèo. Cũng cùng tác giả, trong bài Kết quả và kinh nghiệm từ hội chợ việc
làm Lào Cai năm 2005 [5] đã thể hiện đƣợc thực trạng cũng nhƣ nhu cầu
nguồn nhân lực của tỉnh. Những bài viết trên đã tiếp cận vấn đề phát triển
nguồn nhân lực dƣới góc độ giải quyết việc làm, góp phần nâng cao đời sống
nhân dân, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.
Với bài viết Công tác quy hoạch cán bộ của tỉnh Lào Cai [37] chỉ ra
những kinh nghiệm cơ bản của tỉnh Lào Cai trong vấn đề tạo nguồn, bồi
dƣỡng, đào tạo cán bộ của tỉnh, góp phần quan trọng tạo nguồn nhân lực cho
hệ thống chính trị của tỉnh. Cũng liên quan đến vấn đề đào tạo nguồn nhân lực
cho hệ thống chính trị còn có các bài nhƣ Nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ, công chức ở Lào Cai: Kết quả và một số vấn đề rút ra [14] đã chỉ rõ thực
5
trạng đội ngũ cán bộ cơ sở trong giai đoạn 2006-2010; đƣa ra những kết quả
đạt đƣợc về nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống
chính trị, đồng thời chỉ ra một số hạn chế cũng nhƣ nguyên nhân trong công
tác đào tạo cán bộ của tỉnh; rút ra 5 kinh nghiệm trong quá trình thực hiện
phát triển nguồn nhân lực cho hệ thống chính trị của tỉnh Lào Cai. Bài viết
Công tác cán bộ dân tộc thiểu số ở Lào Cai [8] đã khẳng định những thành
tựu về kinh tế - xã hội đã đạt đƣợc của tỉnh Lào Cai trong 20 năm (1991-
2011) là có sự đóng góp quan trọng của đội ngũ cán bộ là ngƣời dân tộc thiểu
số. Qua đó chỉ rõ, trong những năm qua đội ngũ cán bộ nói chung và cán bộ là
ngƣời dân tộc thiểu số, cán bộ nữ của tỉnh Lào Cai nói riêng có bƣớc trƣởng
thành và góp phần quan trọng vào công tác xây dựng Đảng, bộ máy chính
quyền nhà nƣớc, các đoàn thể quần chúng và phát triển kinh tế- xã hội, an
ninh, quốc phòng của tỉnh. Đồng thời cũng chỉ rõ những hạn chế của đội ngũ
cán bộ dân tộc thiểu số và đƣa ra một số giải pháp quan trọng để khắc phục.
Cùng về vấn đề này, bài viết Tạo nguồn cán bộ người dân tộc thiểu số ở Lào
Cai - từ cách làm đến hiệu quả [8] đã đề cập đến kết quả và một số kinh
nghiệm về đào tạo cán bộ là ngƣời dân tộc thiểu số cho HTCT của tỉnh.
Đề cập đến vấn đề phát triển giáo dục phổ thông, tạo nguồn để đào tạo
nhân lực cho tỉnh, trong bài Giáo dục đào tạo Lào Cai góp phần quan trọng
đào tạo nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá [29] đã
nêu thực trạng của nhân lực tỉnh Lào Cai; dẫn mục tiêu phát triển nguồn nhân
lực của tỉnh; trình bày hệ thống giáo dục của tỉnh (trƣờng phổ thông, dân tộc
nội trú, trƣờng dạy nghề, đội ngũ giáo viên; nêu lên những đóng góp của hệ
thống này đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực của tỉnh. Liên quan đến
vấn đề giáo dục phổ thông tạo nguồn nhân lực cho tỉnh còn đƣợc đề cập đến
trong bài viết Đảng bộ tỉnh Lào Cai lãnh đạo thực hiện mục tiêu phổ cập giáo
dục trung học cơ sở (2001-2010) [15].
6
Vấn đề về nguồn nhân lực và đào tạo nguồn nhân lực có thể tìm thấy
trong các báo cáo thƣờng niên của Sở Nội Vụ, Sở Lao động - Thƣơng binh và
Xã hội, Sở Giáo dục - Đào tạo, Trƣờng Chính trị tỉnh, các trƣờng trung học
chuyên nghiệp, các trung tâm Bồi dƣỡng chính trị huyện, thành phố, trung
tâm Hƣớng nghiệp và dạy nghề… trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Những tài liệu đó
đều đề cập đến chủ trƣơng phát triển nguồn nhân lực của Tỉnh ủy, các đề án,
mục tiêu đào tạo, phát triển nguồn nhân lực của UBND tỉnh, kết quả triển
khai thực hiện hàng năm, những hạn chế cần khắc phục, mục tiêu cho năm
tiếp theo. Dù không thƣờng xuyên và không đƣợc tiến hành đều hàng năm
nhƣng đã cung cấp các số liệu cơ bản, đề cập đến những nguyên nhân thành
công và hạn chế của công tác đào tạo cho từng đối tƣợng nguồn nhân lực. Tuy
vậy, khi sử dụng cần có sự so sánh, đối chiếu và hệ thống hoá theo từng vấn
đề, tức là phải áp dụng phƣơng pháp sử liệu để xử lý những văn bản này
nhằm cung cấp những số liệu, những tƣ liệu thiết thực, sát với yêu cầu của
luận án. Tập trung là những tài liệu sau:
Báo cáo Hiện trạng và nhu cầu nguồn nhân lực một số ngành ở tỉnh
Lào Cai [20] đã cung cấp những số liệu cơ bản về nhân lực (số lƣợng, chất
lƣợng) của các ngành kinh tế (công nghiệp, nông nghiệp, thƣơng mại, dịch
vụ), văn hoá xã hội (y tế, giáo dục, thông tin truyền thông, văn hoá thể
thao…) của tỉnh Lào Cai; khẳng định đó là kết quả của quá trình đào tạo
nguồn nhân lực theo chủ trƣơng của Tỉnh uỷ. Báo cáo cũng chỉ ra những thiếu
hụt, những yếu tố mà nguồn nhân lực của tỉnh chƣa đạt đƣợc, đặc biệt về đội
ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, công nhân lành nghề; đề xuất phƣơng
hƣớng và giải pháp khắc phục nhƣ mở rộng liên kết đào tạo, tăng cƣờng chế
độ cử tuyển, tổ chức dạy nghề miễn phí tại các huyện…
Các vấn đề về nguồn nhân lực Lào Cai còn đƣợc thể hiện trong Nghị
quyết, các đề án, quy hoạch phát triển nguồn nhân lực của tỉnh nhƣ: Đề án
7
Phát triển giáo dục Lào Cai giai đoạn 2006-2010 [34] và Đề án Đào tạo nghề
cho người lao động Lào Cai 2006 - 2010 [33]; Nâng cao chất lượng đội ngũ
cán bộ xã, phường, thị trấn, thôn, bản, giai đoạn 2006 - 2010 [27]; Đề án
Đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn và cán bộ kỹ thuật cấp
tỉnh, huyện, thành phố, giai đoạn 2006-2010 [31]; Quy hoạch phát triển
nguồn nhân lực Lào Cai 2011 - 2020 [25].. Các tài liệu kể trên đây đã có
bƣớc tổng kết, đánh giá kết quả của công tác đào tạo nguồn nhân lực của tỉnh
Lào Cai trong những năm 2001 đến 2010. Đó là những tài liệu quan trọng,
đƣợc sử dụng nhiều trong luận văn.
Với những tài liệu đã kể trên, có thể nhận thấy, chƣa có nhiều các công
trình nghiên cứu về nguồn nhân lực nói chung và công tác đào tạo, phát triển
nguồn nhân lực ở tỉnh Lào Cai nói riêng. Đa phần còn nằm ở tƣ liệu gốc,
trong các báo cáo của các ban ngành, trong các đề án, dự án của tỉnh, chƣa có
những công trình khoa học độc lập, cũng nhƣ đề án đánh giá sâu cả về mặt lý
luận khoa học và thực tiễn cần đặt ra để từ đó đƣa ra các giải pháp cho phù
hợp với tình hình thực tế của địa phƣơng. Do vậy, luận văn này với nền tảng
là dựa trên những kiến thức chung về hoạch định chính sách và quy hoạch
nguồn nhân lực nói chung để nghiên cứu và giải quyết một vấn đề lĩnh vực cụ
thể là đƣa ra một số giải pháp góp phần quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh
Lào Cai đến năm 2020.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích:
Trên cơ sở khảo sát thực trạng tình hình phát triển nhân lực, xác định rõ
những thế mạnh và điểm yếu của nhân lực của tỉnh Lào Cai, luận văn sẽ đƣa
ra một số dự báo, đề xuất mục tiêu và một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy
hoạch phát triển nhân lực của Lào Cai đền năm 2020, đáp ứng yêu cầu của
tỉnh trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
8
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về quy hoạch phát triển nguồn
nhân lực.
- Đánh giá thực trạng tình hình phát triển nguồn nhân lực ở Lào Cai
trong thời gian gần đây, xác định rõ những thế mạnh và yếu kém của nhân
lực so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
- Dự báo nhu cầu, xác định mục tiêu, phƣơng hƣớng và luận chứng hệ
thống các giải pháp nhằm hoàn thiện quy hoạch phát triển nhân lực của tỉnh
đến năm 2020, để có đƣợc nguồn nhân lực trình độ cao, đáp ứng yêu cầu của
tỉnh trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tƣợng nghiên cứu: Là toàn bộ nhân lực tỉnh Lào Cai trong độ tuổi từ
18 đến 60 đối với nam và từ 18 đến 55 đối với nữ đƣợc quy định tại Bộ Luật Lao
động năm 2015 đƣợc sửa đổi.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về nội dung: Luận văn chủ yếu dựa vào lý thuyết về quy hoạch phát
triển tổng thể kinh tế xã hội để đƣa ra các đánh giá và nhận định về tình hình
thực hiện công tác quy hoạch phát triển nhân lực của tỉnh Lào Cai.
- Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quy hoạch
phát triển tại địa bàn tỉnh Lào Cai.
- Phạm vi thời gian: Luận văn đánh giá hiện trạng phát triển nhân lực
tỉnh Lào Cai giai đoạn 2009-2013; mục tiêu và giải pháp quy hoạch phát triển
nhân lực của tỉnh Lào Cai tầm nhìn đến năm 2020.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu:
Luận văn đƣợc xây dựng dựa trên nền tảng quan điểm Chủ nghĩa Mác-
Lê Nin và Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về con ngƣời và phát triển con ngƣời;
những nguyên lý của hoạch định phát triển, quy hoạch phát triển.
9
Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng các phƣơng pháp cụ thể nhƣ: khảo
sát, phân tích- tổng hợp, nghiên cứu tài liệu, thống kê so sánh… Để xác định
mục tiêu và định hƣớng các giải pháp phát triển nguồn nhân lực của Lào Cai,
luận văn còn tập trung sử dụng các phƣơng pháp phổ biến trong khoa học
hoạch định phát triển là khung logic và cây mục tiêu.
6. Những đóng góp của Luận văn:
Luận văn khi đƣợc hoàn thành sẽ có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực
tiễn, cụ thể là:
- Về mặt lý luận, Luận văn giúp làm rõ hơn những lý luận chung và cách
tiếp cận về nhân lực và công tác quy hoạch nhân lực. Đặc biệt, giúp nắm bắt
đƣợc các kiến thức chung về các bƣớc khi tiến hành hoàn thiện, chỉnh sửa một
bản hoạch định phát triển kinh tế xã hội và quy hoạch ngành, lĩnh vực.
- Về mặt thực tiễn: Luận văn góp phần thiết thực vào việc đánh giá, đề
xuất một số giải pháp nhằm thực thi và hoàn thiện quy hoạch phát triển nhân
lực của Lào Cai đền năm 2020, đáp ứng yêu cầu của tỉnh trong sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
7. Kết cấu của Luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục gồm có 3 nội dung chủ yếu sau:
Chƣơng 1- Những vấn đề lý luận chung về nhân lực và công tác quy
hoạch nhân lực.
Chƣơng 2- Thực trạng phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai trong giai đoạn
vừa qua
Chƣơng 3- Một số giải pháp nhằm quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh
Lào Cai đến năm 2020.
10
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÂN LỰC
VÀ CÔNG TÁC QUY HOẠCH NHÂN LỰC
1.1. Khái quát về nguồn nhân lực
1.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực
Hiện nay, có nhiều cách hiểu về nguồn nhân lực. Theo nghĩa rộng, nguồn
nhân lực là toàn bộ những ngƣời lao động đang có khả năng tham gia vào các
quá trình lao động và các thế hệ nối tiếp phục vụ cho xã hội. Theo nghĩa hẹp,
nguồn nhân lực với tƣ cách là một yếu tố của sự phát triển kinh tế - xã hội, là khả
năng lao động của xã hội, bao gồm nhóm dân cƣ trong độ tuổi lao động có khă
năng lao động. Với cách hiểu này nguồn nhân lực tƣơng đƣơng với nguồn lao
động. Nhƣ vậy có thể hiểu nguồn nhân lực là bao gồm tất cả các cá nhân, những
con ngƣời cụ thể tham gia vào quá trình lao động, là tổng thể các yếu tố về vật
chất và tinh thần đƣợc huy động vào quá trình lao động.
Nguồn nhân lực đƣợc xem xét dƣới góc độ số lƣợng và chất lƣợng. Số
lƣợng nguồn nhân lực đƣợc hiểu thông qua các chỉ tiêu quy mô và tốc độ tăng
nguồn nhân lực. Các chỉ tiêu này có quan hệ mật thiết với chỉ tiêu quy mô và
tốc độ tăng dân số. Quy mô dân số càng lớn, tốc độ tăng dân số càng nhanh
thì dẫn đến quy mô và tốc độ tăng nguồn nhân lực càng lớn và ngƣợc lại. Khi
tham gia vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội, con ngƣời đóng vai trò chủ
động, là chủ thể sáng tạo và chi phối toàn bộ quá trình đó, hƣớng nó tới mục
tiêu nhất định. Vì vậy nguồn nhân lực không chỉ đơn thuần là số lƣợng lao
động đã có và sẽ có mà còn phải bao gồm một tổng thể các yếu tố thể lực, trí
lực, kỹ năng làm việc, thái độ và phong cách làm việc,… tất cả các yếu tố đó
ngày nay đều thuộc về chất lƣợng nguồn nhân lực và đƣợc đánh giá là một chỉ
tiêu tổng hợp, là văn hoá lao động. Mặt khác khi xem xét nguồn nhân lực, cơ
cấu lao động - bao gồm cơ cấu đào tạo và cơ cấu ngành nghề cũng là một chỉ
tiêu quan trọng.
11
Số lƣợng và đặc biệt là chất lƣợng nguồn nhân lực đóng vai trò hết sức
quan trọng trong việc tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội. Để đáp
ứng yêu cầu phát triển kinh tế và nhu cầu sử dụng lao động, những ngƣời lao
động phải đƣợc đào tạo, phân bổ và sử dụng theo cơ cấu hợp lý, đảm bảo tính
hiệu quả cao trong sử dụng. Một quốc gia có lực lƣợng lao động đông đảo,
nhƣng nếu phân bổ không hợp lý giữa các ngành, các vùng; cơ cấu đào tạo
không phù hợp với nhu cầu sử dụng thì lực lƣợng lao động dồi dào đó không
những không trở thành nguồn lực để phát triển mà có thể còn trở thành gánh
nặng cho toàn xã hội, cản trở sự phát triển.
Ngày nay, khi vai trò của nguồn nhân lực đang ngày càng đƣợc thừa nhận
nhƣ một yếu tố quan trọng bên cạnh vốn và công nghệ cho mọi sự tăng trƣởng
thì một trong những yêu cầu để hội nhập vào nền kinh tế khu vực cũng nhƣ thế
giới là phải có đƣợc một nguồn nhân lực có đủ khả năng đáp ứng đƣợc những
yêu cầu của trình độ phát triển của khu vực, của thế giới, của thời đại.
1.1.2 Phát triển nguồn nhân lực: Khái niệm, nội dung và tiêu chí đánh giá
* Phát triển nguồn nhân lực: là sự biến đổi về số lƣợng và chất lƣợng
nguồn nhân lực biểu hiện thông qua về các mặt cơ cấu, thể lực, kỹ năng, kiến
thức và tinh thần cần thiết cho công việc, nhờ vậy mà phát triển đƣợc năng
lực của họ, ổn định đƣợc công ăn việc làm, nâng cao địa vị kinh tế và xã hội
của họ và cuối cùng là đóng góp cho sự phát triển của xã hội. Phát triển nguồn
nhân lực ở tầm vĩ mô là các hoạt động nhằm tạo ra nguồn nhân lực có khả
năng đáp ứng đƣợc nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong mỗi giai đoạn
phát triển cả về quy mô, cơ cấu số lƣợng và chất lƣợng.
Thực chất phát triển nguồn nhân lực là quá trình tăng về số lƣợng và
nâng cao về chất lƣợng nguồn nhân lực nhằm tạo ra quy mô và cơ cấu ngày
càng phù hợp với nhu cầu về nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp phát triển
kinh tế xã hội. Số lƣợng và chất lƣợng nguồn nhân lực luôn gắn bó với nhau
12
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
NGUYỄN QUANG ANH
HOÀN THIỆN QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC
TỈNH LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2011 – 2020
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
NGUYỄN QUANG ANH
HOÀN THIỆN QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC
TỈNH LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2011 – 2020
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN ĐỨC HIỆP
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2015
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu
cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n
lµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña luËn v¨n
ch-a tõng ®-îc c«ng bè trong bÊt cø c«ng tr×nh nµo.
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận
đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trƣờng Đại
học Kinh tế - Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i.
Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đại học
Kinh tế, đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập.
Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Đức Hiệp đã dành rất nhiều
thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn
tốt nghiệp.
Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện
luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc
những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn.
MỤC LỤC
Danh mục bảng biểu........................................................................................... i
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÂN LỰC VÀ
CÔNG TÁC QUY HOẠCH NHÂN LỰC ...................................................... 11
1.1. Khái quát về nguồn nhân lực ................................................................... 11
1.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực .................................................................... 11
1.1.2 Phát triển nguồn nhân lực: Khái niệm, nội dung và tiêu chí đánh giá ... 12
1.1.3 Vai trò của nguồn nhân lực trong quá trình phát triển kinh tế xã hội .... 15
1.2. Lý luận chung về hoạch định phát triển kinh tế xã hội và quy hoạch nhân
lực .................................................................................................................... 17
1.2.1. Khái niệm về hoạch định phát triển kinh tế xã hội ............................... 17
1.2.2. Quy hoạch nguồn nhân lực: Khái niệm và nội dung ............................ 19
1.2.3 Vai trò của công tác quy hoạch phát triển nguồn nhân lực: .................. 23
CHƢƠNG 2:THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC TỈNH LÀO CAI
TRONG GIAI ĐOẠN VỪA QUA ................................................................. 25
2.1. Tổng quan về tỉnh Lào Cai ....................................................................... 25
2.1.1. Về điều kiện tự nhiên ............................................................................ 25
2.1.2 Về dân số và nguồn nhân lực ................................................................. 25
2.1.3. Về tiềm năng, lợi thế ............................................................................. 27
2.1.4. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội...................................................... 28
2.2 Thực trạng phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai ............................................. 31
2.2.1 Về chất lƣợng nhân lực .......................................................................... 31
2.2.2 Hiện trạng đào tạo và sử dụng nhân lực trên địa bàn tỉnh Lào Cai........ 36
2.3. Đánh giá chung ........................................................................................ 52
2.3.1. Những điểm mạnh ................................................................................. 52
2.3.2. Những điểm yếu .................................................................................... 53
2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ......................................................... 56
CHƢƠNG 3:MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN
NHÂN LỰC TỈNH LÀO CAI ĐẾN NĂM 2020............................................ 58
3.1. Dự báo những nhân tố tác động đền phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai đến
năm 2020 ......................................................................................................... 58
3.1.1. Nhân tố bên ngoài ................................................................................. 58
3.1.2. Nhân tố trong tỉnh. ................................................................................ 60
3.1.3. Dự báo cung - cầu lao động đến năm 2020........................................... 60
3.2. Quan điểm và mục tiêu phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai đến năm
2020 ................................................................................................................ 63
3.2.1. Quan điểm phát triển nhân lực .............................................................. 63
3.2.2. Mục tiêu và chỉ tiêu phát triển nhân lực................................................ 63
3.3. Những giải pháp quy hoạch phát triển nhân lực của tỉnh Lào Cai đến năm
2020 ................................................................................................................. 65
3.3.1 Nâng cao chất lƣợng và hiệu quả sử dụng nhân lực .............................. 65
3.3.2. Đổi mới quản lý nhà nƣớc về phát triển nhân lực................................. 70
3.3.3. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách, công cụ khuyến khích và
thúc đẩy phát triển nhân lực ............................................................................ 73
3.3.4. Đầu tƣ nâng cấp các hệ thống cơ sở đào tạo chuyên nghiệp và dạy nghề
trên địa bàn tỉnh ............................................................................................... 77
3.3.5. Mở rộng, tăng cƣờng sự phối hợp và hợp tác để phát triển nhân lực ... 80
3.3.6. Huy động vốn cho phát triển nhân lực .................................................. 80
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 82
Danh mục tài liệu tham khảo .......................................................................... 84
DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT Bảng Nội dung Trang
1 Bảng 2.1 Dân số của Lào Cai 36
2 Bảng 2.2 Tỉ lệ tăng dân số tỉnh Lào Cai 36
Hiện trạng nguồn lao động và sử dụng lao động toàn
3 Bảng 2.3 37
tỉnh Lào Cai đến năm 2013
4 Bảng 2.4 Tốc độ tăng trƣởng kinh tế 39
5 Bảng 2.5 Cơ cấu kinh tế theo GDP 40
Trình độ học vấn của nhân lực tỉnh Lào Cai giai đoạn
6 Bảng 2.6 41
2005 - 2013
Trình độ học vấn của cán bộ, công nhân, viên chức
7 Bảng 2.7 42
tỉnh Lào Cai năm 2013
Trình độ chuyên môn - kỹ thuật của lao động trong độ
8 Bảng 2.8 43
tuổi lao động tỉnh Lào Cai giai đoạn 2005 - 2013
Trình độ của cán bộ công chức tỉnh Lào Cai giai đoạn
9 Bảng 2.9 44
2005 - 2013
Chi ngân sách tỉnh Lào Cai cho sự nghiệp Giáo dục -
10 Bảng 2.10 49
Đào tạo giai đoạn 2009 - 2013
Chất lƣợng cán bộ quản lý, giảng viên các trƣờng
11 Bảng 2.11 50
chuyên nghiệp
12 Bảng 2.12 Số sinh viên là con em ở tỉnh đƣợc đào tạo hàng năm 55
Thực trạng Lao động làm việc trong các ngành kinh tế
13 Bảng 2.13 58
tính đến năm 2013.
i
Thực trạng năng suất lao động xã hội phân theo ngành
14 Bảng 2.14 60
kinh tế đến năm 2013.
15 Bảng 3.1 Dự báo cung lao động giai đoạn 2015 – 2020 71
Dự báo cầu chất lƣợng lao động giai đoạn 2015 -
16 Bảng 3.2 72
2020.
Nhu cầu lao động đƣợc đào tạo trên địa bàn tỉnh đến
17 Bảng 3.3 77
năm 2020
Nhu cầu lao động đƣợc đào tạo lại trên địa bàn tỉnh
18 Bảng 3.4 77
đến năm 2020
ii
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nhân lực không chỉ là nhân tố quyết định nhất đối với sự phát triển của
mỗi quốc gia mà sự phát triển của quốc gia còn đƣợc đánh giá bằng chính bản
thân trình độ phát triển của nguồn nhân lực. Vì vậy các quốc gia trên thế giới
đều rất coi trọng sự phát triển của nguồn lực then chốt này.
Trong suốt lịch sử phát triển của mình, Việt Nam đã xây dựng, gìn giữ và
phát huy đƣợc truyền thống coi trọng hiền tài, phát triển nhân lực; luôn khẳng
định rõ quan điểm coi con ngƣời là trung tâm của sự phát triển. Hiện nay, quan
điểm này đƣợc nhấn mạnh thêm một lần nữa trong “Chiến lƣợc phát triển kinh tế
- xã hội 2011-2020” khi khẳng định: “Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là
nguồn nhân lực chất lƣợng cao” là một trong ba khâu đột phá nhằm đƣa Việt
Nam đến năm 2020 cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai các giải pháp phát triển nhân lực,
chính quyền các địa phƣơng ở Việt Nam đang vấp phải những khó khăn, lúng
túng; kết quả thực hiện chƣa đƣợc nhƣ mục tiêu đã định. Một trong những
nguyên nhân căn bản là trong thời gian gần đây, các địa phƣơng chƣa chú
trọng đúng mức hoặc còn đánh giá thấp công tác quy hoạch phát triển, đặc
biệt là quy hoạch phát triển nhân lực. Do vậy các địa phƣơng thƣờng chƣa có
cái nhìn tổng thể và dài hơi, để từ đó nắm bắt đƣợc một cách chi tiết nhu cầu
và khả năng phân bổ nguồn nhân lực cho mỗi lĩnh vực hoạt động, mỗi giai
đoạn phát triển khác nhau của địa phƣơng mình. Nguồn nhân lực không đƣợc
quy hoạch khoa học sẽ dẫn đến nhiều vấn đề bất cập. Giữa đạo tạo và sử dụng
nhân lực có thể xuất hiện tình trạng không ăn khớp, nơi thừa nơi thiếu, số
ngƣời lao động làm việc không theo đúng ngành nghề chuyên môn đƣợc đào
tạo...v.v. Hậu quả tất yếu là một sự lãng phí về nguồn nhân lực trong quá trình
phát triển kinh tế xã hội.
1
Lào Cai là một địa phƣơng không có nhiều lợi thế so sánh, các nguồn lực
dành cho phát triển hết sức khan hiếm. Trong điều kiện nhƣ vậy, Lào Cai đã xác
định nguồn lực con ngƣời sẽ là nguồn lực phát triển giữ vai trò then chốt. Do
vậy, việc xây dựng quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai đến năm 2020 là
hết sức cần thiết, để bổ sung cho nguồn lực còn thiếu và yếu của tỉnh, đồng thời
cũng là nhân tố quan trọng bậc nhất để đƣa tỉnh trở thành một địa phƣơng phát
triển, có sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tƣ trong nƣớc và ngoài nƣớc. Trong
những năm vừa qua, Tỉnh uỷ, HĐND, UBND đã chỉ đạo và cho xây dựng một
số quy hoạch, kế hoạch chung của tỉnh liên quan đến Quy hoạch phát triển nhân
lực của tỉnh, do vậy bƣớc đầu đã phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu quả
việc đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực của tỉnh cả về số lƣợng và chất lƣợng, từ
đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh qua từng năm. Tuy nhiên,
trong quá trình thực hiện cũng bộc lộ ra những hạn chế, thiếu sót nhƣ: chƣa
đánh giá sát thực trạng nhân lực tỉnh Lào Cai cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng về
kinh tế - xã hội tác động, dẫn đến một số mục tiêu, giải pháp đƣa ra chƣa phù
hợp, nên quá trình triển khai Quy hoạch chƣa đạt đƣợc kết quả cao….
Với ý nghĩa nhƣ vậy, đề tài “Hoàn thiện Quy hoạch phát triển nhân
lực tỉnh Lào Cai giai đoạn 2011 - 2020” sẽ là đề tài có nhiều ý nghĩa thực
tiễn và cấp thiết; góp phần thiết thực vào việc đánh giá, dự báo, đề xuất một
số mục tiêu, phƣơng hƣớng và giải pháp phát triển nhân lực của tỉnh Lào Cai
đền năm 2020, đáp ứng yêu cầu phát triển của Lào Cai trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
2. Tình hình nghiên cứu
2.1. Những công trình nghiên cứu chung về nhân lực và phát triển nguồn
nhân lực
Đây là những công trình khoa học đề cập đến lý luận chung về nguồn
nhân lực, vai trò nhân lực trong phát triển đất nƣớc, chủ trƣơng của Đảng,
chính sách của nhà nƣớc về nhân lực và phát triển nguồn nhân lực.
2
Cuốn Phát triển nguồn nhân lực: Kinh nghiệm thế giới và thực tiễn
nước ta [30] giới thiệu khái quát về vai trò nguồn nhân lực trong thời kỳ đổi
mới và kinh nghiệm phát triển NNL ở khía cạnh phát triển giáo dục của một
số nƣớc trên thế giới; đồng thời nêu lên chính sách phát triển nguồn nhân lực
dƣới góc độ phát triển giáo dục Việt Nam.
Tác phẩm Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước [36] nhấn mạnh vai trò của nguồn nhân
lực và sự cần thiết phải nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực. Đồng thời, chỉ ra
thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực và những giải pháp nhằm nâng cao chất
lƣợng nguồn nhân lực trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc.
Tác giả đặc biệt tập trung vào yêu cầu xây dựng nguồn nhân lực trí thức, một
đòi hỏi cấp bách cho công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc.
Cuốn Nhân lực Việt Nam trong chiến lược kinh tế 2001-2010 11.] là
tập hợp các bài viết về vai trò của nguồn nhân lực Việt Nam trong chiến lƣợc
phát triển kinh tế 2001 - 2010. Với 4 phần: Kinh tế tri thức; chiến lƣợc phát
triển nguồn nhân lực Việt Nam trong chiến lƣợc kinh tế - xã hội giai đoạn
2001-2010; hƣớng tới nền kinh tế tri thức- cả nƣớc với chƣơng trình phát triển
nguồn nhân lực giai đoạn 2001- 2010 và những thông tin về giáo dục - đào
tạo, nội dung sách xoay quanh vấn đề phát triển NNL theo chủ trƣơng "Nguồn
lực con ngƣời, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trƣởng kinh tế nhanh
và bền vững- con ngƣời và nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát triển
đất nƣớc thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc" [11., tr.112] của Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ IX.
Ở một góc độ khác, trong tác phẩm Phát triển nguồn nhân lực công
nghiệp Việt Nam trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và
vai trò của công đoàn [3] sau khi trình bày thực trạng, hiệu quả sử dụng
nguồn nhân lực công nghiệp ở Việt Nam, tác giả đã đề xuất các giải pháp phát
3
triển nguồn nhân lực công nghiệp Việt Nam, đồng thời đã nhấn mạnh vai trò
của công đoàn trong việc phát triển nguồn nhân lực công nghiệp.
Với những công trình nghiên cứu kể trên, các tác giả đã cung cấp
những luận điểm cơ bản về vai trò của nguồn nhân lực cho công cuộc phát
triển kinh tế xã hội, vai trò của giáo dục đào tạo đối với phát triển nguồn nhân
lực; quan điểm của Đảng về công tác đào tạo nguồn nhân lực; đề xuất những
giải pháp phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nƣớc.
2.2. Những công trình liên quan đến vấn đề nhân lực trên địa bàn tỉnh Lào Cai
Đây là vấn đề chƣa có những công trình nghiên cứu chuyên biệt. Tuy
nhiên, cũng đã có một số bài viết đề cập đến thực trạng, vai trò cũng nhƣ giải
pháp phát triển nguồn nhân lực trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Một số cuốn sách đã xuất bản đề cập đến kinh tế xã hội của tỉnh Lào
Cai, trong đó có vấn đề nguồn nhân lực nhƣ: Hợp tác phát triển hành lang
kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, vai trò của tỉnh Lào Cai
[32]. Đây là kỷ yếu tập hợp các tham luận tại hội thảo quốc tế cùng tên do
Viện Khoa học xã hội Việt Nam và UBND tỉnh Lào Cai phối hợp tổ chức.
Tuy không có chuyên luận về vấn đề nhân lực, nhƣng trong một số tham luận
của các đại biểu Việt Nam và Trung Quốc đã nêu lên thực trạng, vai trò và
yêu cầu của nguồn nhân lực đối sự hợp tác phát triển trong không gian hành
lang kinh tế. Lào Cai - một thế kỷ phát triển và hội nhập [6.] là cuốn sách tập
hợp các bài viết của các tác giả đã giới thiệu tiềm năng kinh tế, văn hóa xã hội
của tỉnh Lào Cai, vai trò của các dân tộc Lào Cai đối với quá trình phát triển
của tỉnh. Trong đó có những bài viết liên quan đến vấn đề nghiên cứu nhƣ:
Lào Cai chú trọng phát triển nguồn nhân lực; Lào Cai năng động, sáng tạo
trong hội nhập và phát triển; Lào Cai với công tác xóa đói, giảm nghèo và
thực hiện các chính sách xã hội...
4
Bài viết Lào Cai: Đổi mới, năng động là động lực phát triển kinh tế và
thực hiện chính sách xã hội [20] nhấn mạnh yêu cầu phát triển nguồn nhân
lực là động lực quan trọng để Lào Cai phát triển. Bài viết Những giải pháp
thực hiện mục tiêu giải quyết việc làm đến năm 2010 tại Lào Cai [35] thể hiện
rõ quan điểm về nguồn nhân lực và thực trạng về lực lƣợng lao động của tỉnh,
nhấn mạnh đào tạo nghề để giải quyết lao động dôi dƣ, tạo việc làm để góp
phần phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh.
Liên quan đến vấn đề nguồn nhân lực của tỉnh còn có những bài viết đã
đƣợc công bố trên báo, tạp chí nhƣ: Hỗ trợ xã hội đối với người nghèo ở Lào
Cai - Những vấn đề đặt ra [26], đã để cập đến nguyên nhân đói nghèo là do
lạc hậu, trình độ thấp, không có nghề nghiệp ổn định qua đó đề xuất đẩy mạnh
hỗ trợ đào tạo nghề cho ngƣời nghèo, coi đó là biện pháp “trao cần câu” để họ
thoát nghèo. Trong bài Lào Cai phát triển kinh tế - tấn công đói nghèo [4] đã
đề cập đến thực trạng về lao động và việc làm, một trong những lực cản của
quá trình phát triển kinh tế của tỉnh, đồng thời cũng xác định đẩy mạnh đào
tạo, tạo việc làm là biện pháp quan trọng để Lào Cai sớm thoát khỏi tỉnh
nghèo. Cũng cùng tác giả, trong bài Kết quả và kinh nghiệm từ hội chợ việc
làm Lào Cai năm 2005 [5] đã thể hiện đƣợc thực trạng cũng nhƣ nhu cầu
nguồn nhân lực của tỉnh. Những bài viết trên đã tiếp cận vấn đề phát triển
nguồn nhân lực dƣới góc độ giải quyết việc làm, góp phần nâng cao đời sống
nhân dân, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.
Với bài viết Công tác quy hoạch cán bộ của tỉnh Lào Cai [37] chỉ ra
những kinh nghiệm cơ bản của tỉnh Lào Cai trong vấn đề tạo nguồn, bồi
dƣỡng, đào tạo cán bộ của tỉnh, góp phần quan trọng tạo nguồn nhân lực cho
hệ thống chính trị của tỉnh. Cũng liên quan đến vấn đề đào tạo nguồn nhân lực
cho hệ thống chính trị còn có các bài nhƣ Nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ, công chức ở Lào Cai: Kết quả và một số vấn đề rút ra [14] đã chỉ rõ thực
5
trạng đội ngũ cán bộ cơ sở trong giai đoạn 2006-2010; đƣa ra những kết quả
đạt đƣợc về nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống
chính trị, đồng thời chỉ ra một số hạn chế cũng nhƣ nguyên nhân trong công
tác đào tạo cán bộ của tỉnh; rút ra 5 kinh nghiệm trong quá trình thực hiện
phát triển nguồn nhân lực cho hệ thống chính trị của tỉnh Lào Cai. Bài viết
Công tác cán bộ dân tộc thiểu số ở Lào Cai [8] đã khẳng định những thành
tựu về kinh tế - xã hội đã đạt đƣợc của tỉnh Lào Cai trong 20 năm (1991-
2011) là có sự đóng góp quan trọng của đội ngũ cán bộ là ngƣời dân tộc thiểu
số. Qua đó chỉ rõ, trong những năm qua đội ngũ cán bộ nói chung và cán bộ là
ngƣời dân tộc thiểu số, cán bộ nữ của tỉnh Lào Cai nói riêng có bƣớc trƣởng
thành và góp phần quan trọng vào công tác xây dựng Đảng, bộ máy chính
quyền nhà nƣớc, các đoàn thể quần chúng và phát triển kinh tế- xã hội, an
ninh, quốc phòng của tỉnh. Đồng thời cũng chỉ rõ những hạn chế của đội ngũ
cán bộ dân tộc thiểu số và đƣa ra một số giải pháp quan trọng để khắc phục.
Cùng về vấn đề này, bài viết Tạo nguồn cán bộ người dân tộc thiểu số ở Lào
Cai - từ cách làm đến hiệu quả [8] đã đề cập đến kết quả và một số kinh
nghiệm về đào tạo cán bộ là ngƣời dân tộc thiểu số cho HTCT của tỉnh.
Đề cập đến vấn đề phát triển giáo dục phổ thông, tạo nguồn để đào tạo
nhân lực cho tỉnh, trong bài Giáo dục đào tạo Lào Cai góp phần quan trọng
đào tạo nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá [29] đã
nêu thực trạng của nhân lực tỉnh Lào Cai; dẫn mục tiêu phát triển nguồn nhân
lực của tỉnh; trình bày hệ thống giáo dục của tỉnh (trƣờng phổ thông, dân tộc
nội trú, trƣờng dạy nghề, đội ngũ giáo viên; nêu lên những đóng góp của hệ
thống này đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực của tỉnh. Liên quan đến
vấn đề giáo dục phổ thông tạo nguồn nhân lực cho tỉnh còn đƣợc đề cập đến
trong bài viết Đảng bộ tỉnh Lào Cai lãnh đạo thực hiện mục tiêu phổ cập giáo
dục trung học cơ sở (2001-2010) [15].
6
Vấn đề về nguồn nhân lực và đào tạo nguồn nhân lực có thể tìm thấy
trong các báo cáo thƣờng niên của Sở Nội Vụ, Sở Lao động - Thƣơng binh và
Xã hội, Sở Giáo dục - Đào tạo, Trƣờng Chính trị tỉnh, các trƣờng trung học
chuyên nghiệp, các trung tâm Bồi dƣỡng chính trị huyện, thành phố, trung
tâm Hƣớng nghiệp và dạy nghề… trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Những tài liệu đó
đều đề cập đến chủ trƣơng phát triển nguồn nhân lực của Tỉnh ủy, các đề án,
mục tiêu đào tạo, phát triển nguồn nhân lực của UBND tỉnh, kết quả triển
khai thực hiện hàng năm, những hạn chế cần khắc phục, mục tiêu cho năm
tiếp theo. Dù không thƣờng xuyên và không đƣợc tiến hành đều hàng năm
nhƣng đã cung cấp các số liệu cơ bản, đề cập đến những nguyên nhân thành
công và hạn chế của công tác đào tạo cho từng đối tƣợng nguồn nhân lực. Tuy
vậy, khi sử dụng cần có sự so sánh, đối chiếu và hệ thống hoá theo từng vấn
đề, tức là phải áp dụng phƣơng pháp sử liệu để xử lý những văn bản này
nhằm cung cấp những số liệu, những tƣ liệu thiết thực, sát với yêu cầu của
luận án. Tập trung là những tài liệu sau:
Báo cáo Hiện trạng và nhu cầu nguồn nhân lực một số ngành ở tỉnh
Lào Cai [20] đã cung cấp những số liệu cơ bản về nhân lực (số lƣợng, chất
lƣợng) của các ngành kinh tế (công nghiệp, nông nghiệp, thƣơng mại, dịch
vụ), văn hoá xã hội (y tế, giáo dục, thông tin truyền thông, văn hoá thể
thao…) của tỉnh Lào Cai; khẳng định đó là kết quả của quá trình đào tạo
nguồn nhân lực theo chủ trƣơng của Tỉnh uỷ. Báo cáo cũng chỉ ra những thiếu
hụt, những yếu tố mà nguồn nhân lực của tỉnh chƣa đạt đƣợc, đặc biệt về đội
ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, công nhân lành nghề; đề xuất phƣơng
hƣớng và giải pháp khắc phục nhƣ mở rộng liên kết đào tạo, tăng cƣờng chế
độ cử tuyển, tổ chức dạy nghề miễn phí tại các huyện…
Các vấn đề về nguồn nhân lực Lào Cai còn đƣợc thể hiện trong Nghị
quyết, các đề án, quy hoạch phát triển nguồn nhân lực của tỉnh nhƣ: Đề án
7
Phát triển giáo dục Lào Cai giai đoạn 2006-2010 [34] và Đề án Đào tạo nghề
cho người lao động Lào Cai 2006 - 2010 [33]; Nâng cao chất lượng đội ngũ
cán bộ xã, phường, thị trấn, thôn, bản, giai đoạn 2006 - 2010 [27]; Đề án
Đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn và cán bộ kỹ thuật cấp
tỉnh, huyện, thành phố, giai đoạn 2006-2010 [31]; Quy hoạch phát triển
nguồn nhân lực Lào Cai 2011 - 2020 [25].. Các tài liệu kể trên đây đã có
bƣớc tổng kết, đánh giá kết quả của công tác đào tạo nguồn nhân lực của tỉnh
Lào Cai trong những năm 2001 đến 2010. Đó là những tài liệu quan trọng,
đƣợc sử dụng nhiều trong luận văn.
Với những tài liệu đã kể trên, có thể nhận thấy, chƣa có nhiều các công
trình nghiên cứu về nguồn nhân lực nói chung và công tác đào tạo, phát triển
nguồn nhân lực ở tỉnh Lào Cai nói riêng. Đa phần còn nằm ở tƣ liệu gốc,
trong các báo cáo của các ban ngành, trong các đề án, dự án của tỉnh, chƣa có
những công trình khoa học độc lập, cũng nhƣ đề án đánh giá sâu cả về mặt lý
luận khoa học và thực tiễn cần đặt ra để từ đó đƣa ra các giải pháp cho phù
hợp với tình hình thực tế của địa phƣơng. Do vậy, luận văn này với nền tảng
là dựa trên những kiến thức chung về hoạch định chính sách và quy hoạch
nguồn nhân lực nói chung để nghiên cứu và giải quyết một vấn đề lĩnh vực cụ
thể là đƣa ra một số giải pháp góp phần quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh
Lào Cai đến năm 2020.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích:
Trên cơ sở khảo sát thực trạng tình hình phát triển nhân lực, xác định rõ
những thế mạnh và điểm yếu của nhân lực của tỉnh Lào Cai, luận văn sẽ đƣa
ra một số dự báo, đề xuất mục tiêu và một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy
hoạch phát triển nhân lực của Lào Cai đền năm 2020, đáp ứng yêu cầu của
tỉnh trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
8
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về quy hoạch phát triển nguồn
nhân lực.
- Đánh giá thực trạng tình hình phát triển nguồn nhân lực ở Lào Cai
trong thời gian gần đây, xác định rõ những thế mạnh và yếu kém của nhân
lực so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
- Dự báo nhu cầu, xác định mục tiêu, phƣơng hƣớng và luận chứng hệ
thống các giải pháp nhằm hoàn thiện quy hoạch phát triển nhân lực của tỉnh
đến năm 2020, để có đƣợc nguồn nhân lực trình độ cao, đáp ứng yêu cầu của
tỉnh trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tƣợng nghiên cứu: Là toàn bộ nhân lực tỉnh Lào Cai trong độ tuổi từ
18 đến 60 đối với nam và từ 18 đến 55 đối với nữ đƣợc quy định tại Bộ Luật Lao
động năm 2015 đƣợc sửa đổi.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về nội dung: Luận văn chủ yếu dựa vào lý thuyết về quy hoạch phát
triển tổng thể kinh tế xã hội để đƣa ra các đánh giá và nhận định về tình hình
thực hiện công tác quy hoạch phát triển nhân lực của tỉnh Lào Cai.
- Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quy hoạch
phát triển tại địa bàn tỉnh Lào Cai.
- Phạm vi thời gian: Luận văn đánh giá hiện trạng phát triển nhân lực
tỉnh Lào Cai giai đoạn 2009-2013; mục tiêu và giải pháp quy hoạch phát triển
nhân lực của tỉnh Lào Cai tầm nhìn đến năm 2020.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu:
Luận văn đƣợc xây dựng dựa trên nền tảng quan điểm Chủ nghĩa Mác-
Lê Nin và Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về con ngƣời và phát triển con ngƣời;
những nguyên lý của hoạch định phát triển, quy hoạch phát triển.
9
Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng các phƣơng pháp cụ thể nhƣ: khảo
sát, phân tích- tổng hợp, nghiên cứu tài liệu, thống kê so sánh… Để xác định
mục tiêu và định hƣớng các giải pháp phát triển nguồn nhân lực của Lào Cai,
luận văn còn tập trung sử dụng các phƣơng pháp phổ biến trong khoa học
hoạch định phát triển là khung logic và cây mục tiêu.
6. Những đóng góp của Luận văn:
Luận văn khi đƣợc hoàn thành sẽ có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực
tiễn, cụ thể là:
- Về mặt lý luận, Luận văn giúp làm rõ hơn những lý luận chung và cách
tiếp cận về nhân lực và công tác quy hoạch nhân lực. Đặc biệt, giúp nắm bắt
đƣợc các kiến thức chung về các bƣớc khi tiến hành hoàn thiện, chỉnh sửa một
bản hoạch định phát triển kinh tế xã hội và quy hoạch ngành, lĩnh vực.
- Về mặt thực tiễn: Luận văn góp phần thiết thực vào việc đánh giá, đề
xuất một số giải pháp nhằm thực thi và hoàn thiện quy hoạch phát triển nhân
lực của Lào Cai đền năm 2020, đáp ứng yêu cầu của tỉnh trong sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
7. Kết cấu của Luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục gồm có 3 nội dung chủ yếu sau:
Chƣơng 1- Những vấn đề lý luận chung về nhân lực và công tác quy
hoạch nhân lực.
Chƣơng 2- Thực trạng phát triển nhân lực tỉnh Lào Cai trong giai đoạn
vừa qua
Chƣơng 3- Một số giải pháp nhằm quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh
Lào Cai đến năm 2020.
10
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÂN LỰC
VÀ CÔNG TÁC QUY HOẠCH NHÂN LỰC
1.1. Khái quát về nguồn nhân lực
1.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực
Hiện nay, có nhiều cách hiểu về nguồn nhân lực. Theo nghĩa rộng, nguồn
nhân lực là toàn bộ những ngƣời lao động đang có khả năng tham gia vào các
quá trình lao động và các thế hệ nối tiếp phục vụ cho xã hội. Theo nghĩa hẹp,
nguồn nhân lực với tƣ cách là một yếu tố của sự phát triển kinh tế - xã hội, là khả
năng lao động của xã hội, bao gồm nhóm dân cƣ trong độ tuổi lao động có khă
năng lao động. Với cách hiểu này nguồn nhân lực tƣơng đƣơng với nguồn lao
động. Nhƣ vậy có thể hiểu nguồn nhân lực là bao gồm tất cả các cá nhân, những
con ngƣời cụ thể tham gia vào quá trình lao động, là tổng thể các yếu tố về vật
chất và tinh thần đƣợc huy động vào quá trình lao động.
Nguồn nhân lực đƣợc xem xét dƣới góc độ số lƣợng và chất lƣợng. Số
lƣợng nguồn nhân lực đƣợc hiểu thông qua các chỉ tiêu quy mô và tốc độ tăng
nguồn nhân lực. Các chỉ tiêu này có quan hệ mật thiết với chỉ tiêu quy mô và
tốc độ tăng dân số. Quy mô dân số càng lớn, tốc độ tăng dân số càng nhanh
thì dẫn đến quy mô và tốc độ tăng nguồn nhân lực càng lớn và ngƣợc lại. Khi
tham gia vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội, con ngƣời đóng vai trò chủ
động, là chủ thể sáng tạo và chi phối toàn bộ quá trình đó, hƣớng nó tới mục
tiêu nhất định. Vì vậy nguồn nhân lực không chỉ đơn thuần là số lƣợng lao
động đã có và sẽ có mà còn phải bao gồm một tổng thể các yếu tố thể lực, trí
lực, kỹ năng làm việc, thái độ và phong cách làm việc,… tất cả các yếu tố đó
ngày nay đều thuộc về chất lƣợng nguồn nhân lực và đƣợc đánh giá là một chỉ
tiêu tổng hợp, là văn hoá lao động. Mặt khác khi xem xét nguồn nhân lực, cơ
cấu lao động - bao gồm cơ cấu đào tạo và cơ cấu ngành nghề cũng là một chỉ
tiêu quan trọng.
11
Số lƣợng và đặc biệt là chất lƣợng nguồn nhân lực đóng vai trò hết sức
quan trọng trong việc tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội. Để đáp
ứng yêu cầu phát triển kinh tế và nhu cầu sử dụng lao động, những ngƣời lao
động phải đƣợc đào tạo, phân bổ và sử dụng theo cơ cấu hợp lý, đảm bảo tính
hiệu quả cao trong sử dụng. Một quốc gia có lực lƣợng lao động đông đảo,
nhƣng nếu phân bổ không hợp lý giữa các ngành, các vùng; cơ cấu đào tạo
không phù hợp với nhu cầu sử dụng thì lực lƣợng lao động dồi dào đó không
những không trở thành nguồn lực để phát triển mà có thể còn trở thành gánh
nặng cho toàn xã hội, cản trở sự phát triển.
Ngày nay, khi vai trò của nguồn nhân lực đang ngày càng đƣợc thừa nhận
nhƣ một yếu tố quan trọng bên cạnh vốn và công nghệ cho mọi sự tăng trƣởng
thì một trong những yêu cầu để hội nhập vào nền kinh tế khu vực cũng nhƣ thế
giới là phải có đƣợc một nguồn nhân lực có đủ khả năng đáp ứng đƣợc những
yêu cầu của trình độ phát triển của khu vực, của thế giới, của thời đại.
1.1.2 Phát triển nguồn nhân lực: Khái niệm, nội dung và tiêu chí đánh giá
* Phát triển nguồn nhân lực: là sự biến đổi về số lƣợng và chất lƣợng
nguồn nhân lực biểu hiện thông qua về các mặt cơ cấu, thể lực, kỹ năng, kiến
thức và tinh thần cần thiết cho công việc, nhờ vậy mà phát triển đƣợc năng
lực của họ, ổn định đƣợc công ăn việc làm, nâng cao địa vị kinh tế và xã hội
của họ và cuối cùng là đóng góp cho sự phát triển của xã hội. Phát triển nguồn
nhân lực ở tầm vĩ mô là các hoạt động nhằm tạo ra nguồn nhân lực có khả
năng đáp ứng đƣợc nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong mỗi giai đoạn
phát triển cả về quy mô, cơ cấu số lƣợng và chất lƣợng.
Thực chất phát triển nguồn nhân lực là quá trình tăng về số lƣợng và
nâng cao về chất lƣợng nguồn nhân lực nhằm tạo ra quy mô và cơ cấu ngày
càng phù hợp với nhu cầu về nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp phát triển
kinh tế xã hội. Số lƣợng và chất lƣợng nguồn nhân lực luôn gắn bó với nhau
12