Hoàn thiện hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại các doanh nghiệp chế tạo thiết bị sản xuất gạch trên địa bàn hà nội
- 97 trang
- file .pdf
Më ®Çu
1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong thêi ®¹i ngµy nay, xu h-íng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ sù quèc
tÕ ho¸ vµ hîp t¸c ho¸. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy cµng xÝch l¹i gÇn nhau
h¬n vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ...NÒn kinh tÕ cµng ®-îc quèc tÕ ho¸ bao nhiªu th× sù
c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia, c¸c c«ng ty cµng trë nªn m¹nh mÏ bÊy nhiªu. TÊt
c¶ c¸c quèc gia ®Òu ph¶i b-íc vµo cuéc c¹nh tranh khèc liÖt ®Ó tr¸nh bÞ ®Èy lïi
l¹i phÝa sau. ThÞ tr-êng tù do c¹nh tranh ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt
cña c¸c Doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña bÊt cø
Doanh nghiÖp nµo còng ph¶i g¾n víi mét thÞ tr-êng nhÊt ®Þnh. Doanh nghiÖp
ph¶i c¨n cø vµo thÞ tr-êng ®Ó quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò then chèt vµ c¬ b¶n cu¶
kinh tÕ thÞ tr-êng.
C¸c Doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo gi¸ c¶ vµ l-îng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh
doanh ®Ó lµm sao cho cã mét sù kÕt hîp tèi -u gi÷a c¸c yÕu tè ®ã nh»m t¹o ra
nh÷ng s¶n phÈm mµ Doanh nghiÖp mong muèn. MÆt kh¸c c¸c Doanh nghiÖp
còng th-êng xuyªn n¾m v÷ng gi¸ c¶ thÞ tr-êng, chÊp nhËn nh÷ng s¶n phÈm mµ
Doanh nghiÖp cung cÊp víi t×nh tr¹ng chi phÝ nh- thÕ nµo ®Ó ®¹t ®-îc møc lîi
nhuËn tèi ®a. ThÞ tr-êng chØ thõa nhËn møc hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt
trung b×nh ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸ vµ quy luËt gi¸ trÞ ®·
®Æt tÊt c¶ c¸c Doanh nghiÖp víi c¸c møc chi phÝ c¸ biÖt kh¸c nhau lªn mét mÆt
b»ng trao ®æi (th«ng qua gi¸ c¶) trªn thÞ tr-êng.
§èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó cã ®-îc lîi nhuËn cao hay b×nh
th-êng còng ph¶i phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Muèn vËy, Doanh nghiÖp
ph¶i x¸c ®Þnh møc chi phÝ hîp lý ®Ó t¹o ra s¶n phÈm tõ ®ã míi cã thÓ dÉn tíi
viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §©y lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó
®¹t hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, võa b¶o toµn vèn, võa cã l·i vµ t¨ng tÝch luü.
Bªn c¹nh ®ã, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp Doanh nghiÖp h¹ gÝa b¸n vµ ®Èy nhanh
qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, gióp Doanh nghiÖp t¨ng lîi nhuËn, t¹o ®iÒu kiÖn
gi¶m bít l-îng vèn l-u ®éng sö dông vµo s¶n xuÊt. §iÒu nµy, sÏ t¹o ®-îc kh¶
n¨ng më réng s¶n xuÊt cña Doanh nghiÖp. Do vËy thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò tËp hîp
chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¬ së cho viÖc tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña Doanh nghiÖp. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®óng,
®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi sÏ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸
thµnh s¶n phÈm, kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña chi phÝ trong s¶n xuÊt, cung
cÊp th«ng tin cho qu¶n lý. MÆt kh¸c viÖc h¹ch to¸n chi phÝ trong c¸cDoanh
nghiÖp ë ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· cã nhiÒu sù biÕn ®æi tÝch cùc trong
viÖc ¸p dông vµ thùc hiÖn ®óng c¸c chÕ ®é, chuÈn mùc kÕ to¸n nh-ng míi chØ
dõng l¹i ë c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh vµ cßn cã nhiÒu mÆt cßn h¹n chÕ nh- x¸c
®Þnh néi dung c¸c yÕu tè chi phÝ, ph©n lo¹i chi phÝ theo yªu cÇu cña kÕ to¸n
qu¶n trÞ, h¹ch to¸n chi phÝ, tÝnh minh b¹ch kÞp thêi cña c¸c th«ng tin cung cÊp
cho nhµ qu¶n trÞ. V× vËy, tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
lu«n lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp, ®ßi hái c¸c nhµ kinh tÕ
kh«ng ngõng bæ sung hoµn thiÖn lý luËn lµm c¬ së cho thùc tiÔn
2. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
2.1. §èi t-îng nghiªn cøu
Trªn gi¸c ®é KÕ to¸n tµi chÝnh dùa trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ h¹ch to¸n chi phÝ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ª tµi ®i s©u nghiªn cøu c¸c läai chi phÝ ph¸t sinh trong
s¶n xuÊt ®Ó cÊu t¹o nªn s¶n phÈm bao gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung vÒ thùc tr¹ng x¸c ®Þnh chi phÝ,
c¸ch thøc h¹ch to¸n, tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ
Trªn gi¸c ®é kÕ to¸n qu¶n trÞ còng dùa trªn c¬ së lý thuyÕt ®Ò tµi nghiªn cøu
ph©n lo¹i chi phÝ, ph©n tÝch c¸c chØ tiªu gi¸ thµnh, c¸c kho¶n môc chi phÝ ®Ó lµm
râ thùc tr¹ng chi phÝ, gi¸ thµnh t¹i c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ
§-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn nh÷ng néi dung h¹ch to¸n ch-a phï
hîp víi nh÷ng chuÈn mùc kÕ to¸n ®ång thêi x©y dùng nh÷ng néi dung h¹ch to¸n
chi phÝ gi¸ thµnh phôc vô môc ®Ých qu¶n trÞ Doanh nghiÖp
2.2. Ph¹m vi nghiªn cøu
Cã rÊt nhiÒu Doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c¬ khÝ tuy nhiªn néi
dung chÝnh cña luËn v¨n tËp chung nghiªn cøu ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp ho¹t
2
®éng trong lÜnh vùc chÕ t¹o thiÕt bÞ ®Ó s¶n xuÊt g¹ch tuynel vµ ceramic trªn ®Þa
bµn Hµ Néi, cô thÓ sè liÖu, c¸c th«ng tin ®-îc lÊy tõ c¸c Doanh nghiªp d-íi ®©y
®Ó ph©n tÝch, so s¸nh vµ ®¸nh gi¸.
- C«ng ty cæ phÇn c¬ khÝ vµ x©y dùng Viglacera
- C«ng ty cæ phÇn c¬ khÝ x©y dùng vµ vËt liÖu Hµ Néi
- C«ng ty cæ phÇn đầu tư x©y dùng và sản xuất vật liệu Cầu Đuống
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
Nghiªn cøu c¬ së lý luËn cña chi phÝ, h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®èi vµ c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ ®Æc biÖt ®i s©u nghiªn cøu c¸c Doanh
nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt g¹ch tuynel, ceramic
§Ò tµi ®i s©u nghiªn cøu ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ c¸c Doanh nghiÖp
c¬ khÝ vµ xem xÐt ¶nh h-ëng cña nã tíi viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Nghiªn cøu nh÷ng tån t¹i hiÖn nay trong c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng nh- qu¶n trÞ chi phÝ t¹i c¸c Doanh nghiÖp c¬
khÝ. Nh»m ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò h¹ch to¸n vµ qu¶n lý chi phÝ theo
h-íng phôc vô qu¶n trÞ Doanh nghiÖp.
4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph-¬ng ph¸p chung: Dùa trªn c¬ sá lý luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng
vµ c¸c nguyªn lý c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lª Nin
Ph-¬ng ph¸p cô thÓ: Sö dông tæng hîp c¸c ph-¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch,
so s¸nh, hÖ thèng ho¸ ®Ó tõ ®ã kh¸i qu¸t h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp nãi chung vµ Doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¬
khÝ nãi riªng vµ ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn.
5. Nh÷ng ®ãng gãp cña ®Ò tµi
VÒ mÆt lý luËn: HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ lµm râ h¬n c¬ së lý luËn vÒ
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ång thêi bæ sung thªm
nh÷ng ®iÓm mµ nhiÒu luËn v¨n kh¸c cïng nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi ch-a ®Ò cËp tíi
trong lÜnh vùc c¬ khÝ
3
VÒ mÆt thùc tiÔn: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ. §-a ra c¸c gi¶i ph¸p
hoµn thiÖn phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý Doanh nghiÖp.
6. KÕt cÊu cña luËn v¨n
§Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
t¹i c¸c Doanh nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt G¹ch trªn ®Þa bµn Hµ Néi”
KÕt cÊu: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc, tµi liÖu tham kh¶o luËn v¨n
®-îc chia thµnh 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
t¹i c¸c Doanh nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt g¹ch trªn ®Þa bµn Hµ Néi
Ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn h¹ch to¸n chÝ phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c Doanh nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt g¹ch trªn ®Þa bµn
Hµ Néi
4
Ch-¬ng 1
C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ Thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm, ý nghÜa cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
PhÈm trong c¸c Doanh nghiÖp
1.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt
§Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt Doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã 3 yÕu tè c¬
b¶n lµ: T- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng cña con ng-êi. Qu¸
tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh
Doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt t-¬ng øng.
Xem vÒ mÆt kÕt cÊu chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm dÞch vô vµ
bao gåm ba bé phËn lµ: C + V + m.
XÐt vÒ mÆt l-îng chi phÝ s¶n xuÊt phô thuéc vµo 2 nh©n tè:
Khèi l-îng lao ®éng vµ t- liÖu s¶n xuÊt ®· tham gia trong mét thêi kú nhÊt
®Þnh.
Gi¸ c¶ t- liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiÒn l-¬ng cña
mét ®¬n vÞ t- liÖu lao ®éng ®· hao phÝ. §iÒu nµy cho thÊy trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶
th-êng xuyªn biÕn ®éng th× viÖc ho¹ch to¸n chÝnh x¸c c¸c chi phÝ s¶n xuÊt
kh«ng nh÷ng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®-îc quan
t©m vµ coi träng nh»m x¸c ®Þnh ®óng ®¾n chi phÝ s¶n xuÊt, phï hîp víi gi¸ c¶
thùc t¹i
Theo ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam th× chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn
cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp
thùc tÕ ®· bá ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
Trong ®ã chi phÝ lao ®éng sèng bao gåm: tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo
l-¬ng nh- BHXH, BHYT, KPC§ cña c«ng nh©n s¶n xuÊt.
Chi phÝ lao ®éng vËt ho¸ gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, khÊu hao
TSC§ dïng trong s¶n xuÊt.
5
C¸c chi phÝ nµy ph¸t sinh cã tÝnh chÊt th-êng xuyªn vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm cña mét Doanh nghiÖp.
1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ
Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt lµ viÖc s¾p xÕp chi phÝ s¶n xuÊt vµo tõng lo¹i, tõng
nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng ®Æc tÝnh nhÊt ®Þnh.
ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ cã t¸c dông kiÓm tra vµ ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh
chi phÝ vµ h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m ®éng viªn mäi kh¶ n¨ng tiÒm
tµng trong viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña xÝ
nghiÖp.Tuú theo viÖc xem xÐt chi phÝ ë gãc ®é kh¸c nhau vµ môc ®Ých qu¶n lý
chi phÝ mµ chóng ta lùa chän tiªu thøc ph©n lo¹i chi phÝ cho phï hîp. Chi phÝ
s¶n xuÊt ®-îc ph©n lo¹i theo mét sè tiªu thøc sau :
1.1.2.1. Ph©n lo¹i theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh
C¨n cø vµo viÖc tham gia cña chi phÝ vµo ho¹t ®éng kinh doanh, toµn bé chi
phÝ ®-îc chia lµm 3 lo¹i:
+ Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
s¶n xuÊt, tiªu thô vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n trÞ kinh doanh.
+ Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vÒ
vèn vµ ®Çu t- tµi chÝnh nh-: l·i vay, chiÕt khÊu thanh to¸n, c¸c kho¶n lç do
chuyÓn nh-îng vçn gãp liªn doanh, ®Çu t- vµo c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt, ®Çu
t- ng¾n h¹n, dµi h¹n kh¸c…
+ Chi phÝ kh¸c: Bao gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi c¸c chi phÝ kÓ trªn, nã kh«ng
th-êng xuyªn diÔn ra nh-: chi phÝ thanh lý, nh-îng b¸n tµi s¶n cè ®Þnh, tiÒn ph¹t
do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, bÞ ph¹t thuÕ, truy nép thuÕ…
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy gióp kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh vµ h¹ch to¸n chi tiÕt chi
phÝ, doanh thu, thu nhËp cña tong lo¹i ho¹t ®éng, qua ®ã thÊy ®-îc nh÷ng ®ãng
gãp cña tõng lo¹i ho¹t ®éng vµo lîi nhuËn chung cña toµn doanh nghiÖp.
6
1.1.2.2. Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ (theo néi dung kinh tÕ)
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, mçi yÕu tè chi phÝ chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ cã
cïng mét néi dung kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë lÜnh vùc s¶n
xuÊt nµo, ë ®©u vµ môc ®Ých hoÆc t¸c dông cña chi phÝ nh- thÕ nµo. Theo quy
®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt nam, toµn bé chi phÝ ®-îc chia lµm 7 yÕu tè :
+ YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh,
vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô...sö dông vµo s¶n xuÊt - kinh
doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).
+ YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong
kú (trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).
+ YÕu tè tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l-¬ng vµ
phô cÊp mang tÝnh chÊt l-¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c¸n bé c«ng nh©n viªn.
+ YÕu tè b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn: Ph¶n ¸nh phÇn
b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn
tæng sè tiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn.
+ YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh
trong kú.
+ YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
+ YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch-a
ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy ta cã thÓ thÊy ®-îc quy m«, tû träng cña chi phÝ s¶n
xuÊt ph¸t sinh trong kú theo tæng yÕu tè chi phÝ, phôc vô cho viÖc x©y dùng ®Þnh
møc, lËp dù to¸n vµ kÕ ho¹ch cung øng c¸c nguån lùc ®Çu vµo cÇn thiÕt cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt
7
1.1.2.3. Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh
Dùa vµo chøc n¨ng cña c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ chi phÝ
liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng mµ chia chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh
lµm 3 lo¹i
- Chi phÝ s¶n xuÊt: Lµ toµn bé hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ liªn
quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nh÷ng
kho¶n chi phÝ nµy th-ßng ph¸t sinh trong ph©n x-ëng s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n
phÈm. Nã lµ c¬ së h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n xuÊt hay gi¸ thµnh c«ng
x-ëng. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm ba kho¶n môc chi phÝ lµ: Chi phÝ nguyªn vËt
liªu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung.
+ Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu
chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu ... tham gia trùc tiÕp vµo viÖc chÕ t¹o, s¶n
xuÊt s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Chi phÝ nµy th-êng cã gi¸ trÞ lín vµ
cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc mét c¸ch râ rµng, t¸ch biÖt , cô thÓ cho tõng lo¹i s¶n phÈm
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh lµ nh÷ng lo¹i nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp t¹o nªn
thùc thÓ s¶n phÈm vµ chiÕm tû träng lín trong chi phÝ nguyªn vËt liÖu. Lo¹i chi
phÝ nµy th-êng dÔ nhËn biÕt v× nã thÓ hiÖn h×nh th¸i trong thµnh phÈm ®-îc s¶n
xuÊt ra. V× vËy khi tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, ng-êi ta tËp hîp ngay,
trùc tiÕp c¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh cho c¸c ®èi t-îng cô thÓ.
Nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu còng tham gia t¹o nªn thùc thÓ cña s¶n phÈm
hoÆc kÕt hîp víi nguyªn vËt liÖu chÝnh nh»m lµm t¨ng thªm chÊt l-îng vÎ ®Ñp,
yªu cÇu kü thuËt cña s¶n phÈm. Chi phÝ nµy th-êng cã gi¸ trÞ nhá, chiÓm tû
träng kh«ng lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu gi¸n tiÕp
th-êng ®-îc t©p hîp chung sau ®ã ph©n bæ cho tong ®èi t-îng cô thÓ theo mét
tiªu thøc nhÊt ®Þnh
+ Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Gåm tiÒn l-¬ng, phô cÊp l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch
cho c¸c quü b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn theo tû lÖ víi
8
tiÒn l-¬ng ph¸t sinh. Chi phÝ nµy cßn bao gåm kho¶n trÝch tr-íc tiÒn l-¬ng nghØ
phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt, chi phÝ thêi gian ngõng s¶n xuÊt, chi phÝ lµ thªm
giê, thªm ca. Chi phÝ nµy còng ®-îc tËp hîp trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng
+ Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x-ëng
s¶n xuÊt (trõ chi phÝ vËt liÖu vµ nh©n c«ng trùc tiÕp). Nã lµ chi phÝ gi¸n tiÕp nh-
c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, tiÒn l-¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý
ph©n x-ëng, c«ng nh©n b¶o tr× m¸y mãc, thiÕt bÞ... Nh×n chung, kho¶n môc chi
phÝ nµy gåm nhiÒu nhãm chi phÝ gi¸n tiÕp kh¸c nhau. Chóng còng ®-îc tËp hîp
vµ ph©n bæ theo mét tiªu thøc nhÊt ®Þnh
- Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt: Nh÷ng chi phÝ nµy ph¸t sinh kh«ng liªn quan ®Õn s¶n
xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph©n x-ëng. Chi phÝ nµy ph¸t sinh nh»m ®-a s¶n
phÈm ®Õn tay ng-êi tiªu ding hay phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý. Chi phÝ ngoµi s¶n
xuÊt bao gåm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
+ Chi phÝ b¸n hµng: Gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô
s¶n phÈm , hµng ho¸, lao vô...nh- c¸c kho¶n chi phÝ l-¬ng bé ph©n b¸n hµng,
c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng, chi phÝ vËn chuyÓn, bao b×, ®ãng gãi, b¶o hµnh s¶n
phÈm...
+ Chi phÝ qu¶n lý: Gåm c¸c kho¶n chi phÝ nh- l-¬ng, trÝch theo l-¬ng cña c¸n
bé qu¶n lý, nh©n viªn v¨ phßng, chi phÝ khÊu hao nhµ v¨n phßng, tµi s¶n cè ®Þnh
kh¸c dïng cho toµn doanh nghiÖp, chi phÝ v¨n phßng phÈm, tiÕp kh¸ch...
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy gióp kÕ to¸n thÊy râ ®-îc chøc n¨ng cña tõng kho¶n
môc chi phÝ cô thÓ, tõ ®ã tËp hîp chÝnh x¸c, ®óng ph-¬ng ph¸p c¸c kho¶n môc
chi phÝ nµy ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm lµm c¬ së x¸c
®Þnh gi¸ trÞ thµnh phÈm nhËp kho vµ gi¸ vèn hµng b¸n trong kú.
1.1.2.4. Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cu¶ chi phÝ
C¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo kÕ to¸n tµi chÝnh th× hÇu nh- c¸c chi phÝ ph¸t
sinh ®Òu ®-îc xem lµ c¸c th«ng tin qu¸ khø, ®é lín cña nã chØ cã thÓ ®-îc x¸c
®Þnh sau khi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh. V× vËy c¸c c¸ch
ph©n lo¹i nú ch-a ®¸p øng ®-îc nhu cÇu th«ng tin cho c¸c nhµ qu¶n trÞ trong
9
viÖc x¸c ®Þnh cac xu h-íng biÕn ®éng vµ mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ ph¸t sinh, s¶n
l-îng, doanh thu thùc hiÖn vµ lîi nhuËn thu ®-îc, lËp kÕ ho¹ch vµ lùa chän c¸c
phu¬ng ¸n kinh doanh hiÖu qu¶ nhÊt. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö
chi phÝ th-êng ®-îc ¸p dông trong kÕ to¸n qu¶n trÞ. C¸ch ph©n lo¹i nµy sÏ kh¾c
phôc ®-îc nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn. Nguyªn t¾c ph©n lo¹i dùa trªn mèi quan hÖ
cña chi phÝ ph¸t sinh víi møc ®é, quy m« cña ho¹t ®éng lµm ph¸t sinh chi phÝ
Êy. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, ng-êi ta ph©n chi phÝ ra thµnh ba lo¹i bao gåm:
- BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi biÕn ®éng cña
møc ®é ho¹t ®éng, æn ®Þnh khi tÝnh cho mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng nã bao gåm hai
lo¹i biÕn phÝ tû lÖ vµ biÕn phÝ cÊp bËc.
Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm vµ néi dung cô thÓ cña ho¹t ®éng mµ ng-êi ta lùa
chän tiªu thøc phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é hay quy m« cña ho¹t ®éng t-¬ng
øng. Ch¼ng h¹n, víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, møc ®é ho¹t ®éng
cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh qua s¶n l-îng s¶n xuÊt hoÆc s¶n l-îng tiªu thô.
BiÕn phÝ cã ®Æc ®iÓm lµ: tæng biÕn phÝ tû lÖ thuËn víi møc ®é cña ho¹t ®éng
vµ biÕn phÝ ®¬n vÞ mang tÝnh æn ®Þnh, kh«ng biÕn ®éng khi møc ®é ho¹t ®éng
thay ®æi.
BiÕn phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n môc chi phÝ trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm nh-: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n
c«ng trùc tiÕp, gi¸ vèn cña hµng mua vµo ®Ó b¸n, hoa hång b¸n hµng...
- §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay
®æi, biÕn ®éng khi tÝnh cho mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng, bao gåm hai lo¹i ®Þnh phÝ b¾t
buéc vµ ®Þnh phÝ tuú ý
§Þnh phÝ cã ®Æc ®iÓm lµ: Tæng ®Þnh phÝ æn ®Þnh, kh«ng biÕn ®éng khi møc ®é
ho¹t ®éng thay ®æi vµ ®Þnh phÝ ®¬n vÞ tû lÖ nghÞch víi møc ®é cña ho¹t ®éng
§Þnh phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ gi¸n tiÕp nh- khÊu hao m¸y mãc,
thiÕt bÞ, nhµ x-ëng, chi phÝ thuª nhµ x-ëng, cöa hµng, v¨n phßng, l-¬ngvµ c¸c
kho¶n trÝch theo l-¬ng cñan nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng...
10
- Chi phÝ hçn hîp: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mµ b¶n th©n nã bao gåm c¶ c¸c yÕu
tè biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ. ë møc ho¹t ®éng c¨n b¶n, chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn c¸c
®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ, qu¸ møc ®ã nã thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña biÕn phÝ
Chi phÝ hçn hîp th-êng bao gåm mét sè kho¶n chi phÝ thuéc chi phÝ s¶n xuÊt
chung nh- tiÒn thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ, chi phÝ ®iÖn, n-íc, l-¬ng cña mét sè
nh©n viªn ph©n x-ëng, chi phÝ ®iÖn tho¹i...ViÖc x¸c ®Þnh c¸c kho¶n chi phÝ hçn
hîp kÓ trªn chØ lµ t-¬ng ®èi. V× nã cßn phô thuéc vµo c¸ch thøc tÝnh to¸n ®é lín
cña c¸c kho¶n chi phÝ nµy.
Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh kÓ trªn kÕ to¸n cßn ®Ò
cÊp ®Õn nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i kh¸c nhau nh-: Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi
quan hÖ víi s¶n phÈm, ph©n lo¹i theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ, ph©n lo¹i chi
phÝ nh»m môc ®Ých ra quyÕt ®Þnh...Tuy nhiªn trong khu«n khæ cña ®Ò tµi nghiªn
cøu, chóng ta chóng ta chØ xem xÐt nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i nh- vËy. Bêi v×, nã
liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c kho¶n môc chi phÝ chóng ta sÏ tËp hîp ®Ó x¸c ®Þnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.1.3. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
§èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi giíi h¹n s¶n xuÊt mµ
chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i tËp hîp theo ®ã nh»m ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra, ph©n
tÝch chi phÝ vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn
thiÕt cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Cã x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi
t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®¸p øng ®-îc yªu cÇu qu¶n lý chi
phÝ s¶n xuÊt cña Doanh nghiÖp míi gióp cho tæ chøc tèt nhÊt c«ng viÖc kÕ to¸n
tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Tõ kh©u ghi chÐp ban ®Çu, tæng hîp sè liÖu, tæ chøc tµi
kho¶n vµ sæ chi tiÕt ®Òu ph¶i theo ®óng ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt ®· x¸c ®Þnh.
Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c Doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm,
nhiÒu ph©n x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt kh¸c nhau, ë tõng ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt l¹i cã thÓ
11
s¶n xuÊt chÕ biÕn nhiÒu s¶n phÈm, nhiÒu c«ng viÖc lao vô kh¸c nhau, theo c¸c
quy tr×nh, ph¸t sinh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, nhiÒu bé phËn liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n
phÈm, c«ng viÖc.
§Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt tr-íc hÕt
ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh cu¶ chi phÝ vµ c«ng dông cña chi phÝ trong
s¶n xuÊt. Tïy theo c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh cña Doanh nghiÖp mµ ®èi t-îng kÕ
to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña
Doanh nghiÖp, hay tõng giai ®o¹n, tõng quy tr×nh c«ng nghÖ riªng biÖt, tõng
ph©n x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. Tuú theo quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm
cña s¶n phÈm mµ ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ tõng nhãm
s¶n phÈm, nhãm c©y trång, tõng mÆt hµng s¶n phÈm, tõng c«ng tr×nh x©y dùng,
tõng ®¬n ®Æt hµng, tõng lo¹t hµng hoÆc tõng bé phËn, côm chi tiÕt hoÆc chi tiÕt
s¶n phÈm.
Thùc chÊt cña viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-äng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ x¸c ®Þnh
ho¹t ®éng hay ph¹m vi cña chi phÝ ph¸t sinh lµm c¬ së cho viÖc tËp hîp chi phÝ
s¶n xuÊt. TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi t-îng ®· ®-îc quy ®Þnh hîp lý
cã t¸c dông phôc vô tèt cho viÖc t¨ng c-êng qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ phôc vô
cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc kÞp thêi vµ ®óng ®¾n .
1.1.4. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, lµ mét chØ tiªu
quan träng cña qu¶n lý theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
®-îc tÝnh to¸n, x©y dùng theo tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh cô thÓ:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ
lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn
khèi l-îng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô vµ dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp rÊt quan träng cña doah
nghiÖp. Sau khi ph©n tÝch, so s¸nh chØ tiªu nµy víi chØ tiªu t-¬ng øng cña c¸c
doanh nghiÖp kh¸c vµ møc trung b×nh cña ngµnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tù
thÊy ®-îc tæng qu¶ n¨ng lùc, hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ s¶n xu¸t, cña c«ng t¸c
12
qu¶n lý s¶n xuÊt trong viÖc phèi kÕt hîp c¸c nguån lùc ®Çu vµo ®Ó s¶n xuÊt ra
s¶n phÈm ®Çu ra. Trªn ph-¬ng diÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, gi¸ thµnh s¶n xuÊt
cña s¶n phÈm lµ c¬ së x¸c ®Þn gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu cña thÞ tr-êng. Gi¸
thµnh s¶n xuÊt trung b×nh cña mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ còng nãi lªn phÇn
nµo tr×nh ®é, n¨ng lùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, lîi thÕ so s¸nh cña c¸c quèc gia
trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.
1.1.5. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm :
§Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh-
yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh còng ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu gãc
®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ, ngoµi
c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã kh¸i niÖm gi¸ thµnh
c«ng x-ëng, gi¸ thµnh toµn bé...
1.1.5.1. C¨n cø vµo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh
+ Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc khi b-íc vµo
kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr-íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n
chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch
+ Gi¸ thµnh ®Þnh ®Þnh møc: Gièng nh- gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc
còng ®-îc x¸c ®Þnh tr-îc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi
gi¸ thµnh k Õ ho¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn
vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®-îc x©y
dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh
trong kú kÕ ho¹ch (th-êng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay
®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh ®Þnh møc ®-îc xem lµ th-íc ®o chÝnh x¸c kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i
tµi s¶n, vËt t-, tiÒn vån trong doanh nghiÖp, ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p mµ doanh
nghiÖp ®· ¸p dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶
chi phÝ.
13
+ Gi¸ thµnh thùc tÕ: kh¸c víi hai lo¹i trªn, gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®-îc x¸c
®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm lµ
chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña Doanh nghiÖp trong
viÖc tæ chøc vµ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, tæ chøc, kü thuËt ®Ó thùc hiÖn qu¸
tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp, cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn thu nhËp cña Doanh
nghiÖp.
1.1.5.2. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ
+ Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-áng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt
c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong
ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt.
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt :chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung
tÝnh cho nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña
s¶n phÈm ®-îc sö dông ghi sæ cho s¶n phÈm ®· hoµn thµnh nhËp kho bµn giao
cho kh¸ch hµng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm còng lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n
gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c Doanh nghiÖp s¶n xuÊt .
+ Gi¸ thµnh tiªu thô (gi¸ thµnh toµn bé) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n
chi phÝ ph¸t sinh liªn quan tíi viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm (chi phÝ s¶n xuÊt,
qu¶n lý vµ b¸n hµng). Gi¸ thµnh tiªu thô cña s¶n phÈm lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n l·i
tr-íc thuÕ lîi tøc cña Doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh tiªu thô cßn ®-îc gäi lµ gi¸
thµnh ®Çy ®ñ vµ ®-îc tÝnh theo c«ng thøc:
Gi¸ thµnh toµn bé Gi¸ thµnh s¶n xuÊt Chi phÝ Chi phÝ
= + +
cña s¶n phÈm cña s¶n phÈm qu¶n lý b¸n hµng
Tuú theo tõng lo¹i h×nh Doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau,
nÕu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh tiªu thô (b¸n hµng) diÔn ra ®ång thêi (nh-
®èi víi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, du lÞch, vËn t¶i...) th× gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ vµ
gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®-îc x¸c ®Þnh ®ång thêi.
14
ý nghÜa cña gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ ®-îc sö dông khi nhËp kho thµnh phÈm
cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®-îc sö dông ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n
hµng (kÕt qu¶ kinh doanh cña Doanh nghiÖp ).
Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i trªn, ng-êi ta cßn ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo mét sè
tiªu thøc kh¸c nh- gi¸ thµnh theo biÕn phÝ, gi¸ thµnh cã ph©n bæ hîp lý chi phÝ
cè ®Þnh...
1.1.6. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh
§èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô do Doanh
nghiÖp s¶n xuÊt ra, cÇn ph¶i tÝnh ®-îc tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. Khi
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô tr-íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc ®èi t-îng tÝnh gi¸
thµnh.
X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn cÇn thiÕt trong toµn bé
c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n. Bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh ph¶i
c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña Doanh nghiÖp, tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ cung cÊp
sö dông cña chóng ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cho thÝch hîp .
X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ®óng vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Æc ®iÓm
cña Doanh nghiÖp gióp cho kÕ to¸n tæ chøc më sæ kÕ to¸n, c¸c b¶ng tÝnh gi¸ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo tõng ®èi t-îng cÇn qu¶n lý vµ kiÓm tra t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý néi
bé Doanh nghiÖp.
1.1.7. Kú tÝnh gi¸ thµnh
Lµ thêi kú bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh cÇn tiÕn hµnh c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh
cho c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. X¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh cho tõng ®èi t-îng
tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp, sÏ gióp cho tæ chøc c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
®-îc khoa häc, hîp lý, ®¶m b¶o cung cÊp sè liÖu th«ng tin vÒ gi¸ thµnh thùc tÕ
cña s¶n phÈm, lao vô kÞp thêi trung thùc ph¸t huy ®-îc vai trß kiÓm tra t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n.
15
1.1.8. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
XÐt vÒ mÆt néi dung, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt cña
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, gièng nhau vÒ chÊt v× ®Òu
lµ nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp ®· chi
ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o s¶n phÈm.
XÐt vÒ mÆt kÕ to¸n, th× kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm lµ hai b-íc c«ng viÖc liªn tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Tuy nhiªn, chi
phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i kh«ng gièng nhau vÒ l-îng, sù kh¸c nhau
®ã thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm sau:
+ Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi tõng thêi kú ®· ph¸t sinh chi phÝ, cßn gi¸ thµnh
l¹i g¾n víi khèi l-îng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh.
+ Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú: Bao gåm c¶ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tr¶ tr-íc
trong kú nh-ng ch-a ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú tr-íc
nh-ng kú nµy míi ph¸t sinh thùc tÕ, nh-ng kh«ng bao gåm chi phÝ tr¶ tr-íc cña
kú tr-íc ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú nµy nh-ng thùc tÕ
ch-a ph¸t sinh. Ng-îc l¹i, trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm mét phÇn chi
phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh (chi phÝ tr¶ tr-íc) hoÆc mét phÇn chi phÝ phÝ sÏ ph¸t sinh
ë kú sau nh-ng ®· ghi nhËn lµ s¶n phÈm cña kú nµy (chi phÝ ph¶i tr¶).
+ Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kh«ng chØ liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn
thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm ®ang cßn dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm
háng. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n
phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng nh-ng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n
xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tr-íc chuyÓn sang.
Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã thÓ ®-îc kh¸i
qu¸t qua s¬ ®å sau :
Tæng gÝa thµnh Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ ph¸t Chi phÝ s¶n xuÊt dë
= + -
s¶n phÈm dë dang ®Çu kú sinh trong kú dang cuèi kú
16
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt v× néi
dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ Doanh
nghiÖp bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø, c¬ së
®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. Sù tiÕt kiÖm
hay l·ng phÝ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm
lµ cao hay thÊp. TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai c«ng
viÖc kÕ tiÕp nhau, g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn víi
qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt.
1.1.9. ý nghÜa cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm
Tõ khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®-îc khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn ®· thu hót ®-îc c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n-íc, t¹o c«ng ¨n
viÖc lµm, t¹o ®µ cho t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn cßn gãp phÇn ®-a nÒn kinh tÕ
n-íc ta hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn nÒn
kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng l¹i cã nh÷ng ®ßi hái riªng cña nã. §ã lµ nã ®Æt ra
mét lo¹t c¸c yªu cÇu vÒ tæ chøc qu¶n lý, vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh buéc c¸c Doanh
nghiÖp ph¶i tù nghiªn cøu t×m cho m×nh con ®-êng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §øng
tr-íc yªu cÇu cÊp b¸ch ®ã c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ c«ng t¸c tËp hîp chi
phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng ®ãng vai trß quan träng trong
qu¶n lý kinh doanh ë c¸c Doanh nghiÖp, nã cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n
xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng chØ cho Doanh nghiÖp vµ nhµ n-íc mµ cßn
cho c¸c bªn cã quan t©m (bªn thø ba).
§èi víi Doanh nghiÖp: Khi chuyÓn sang c¬ chÕ qu¶n lý míi theo m« h×nh
kinh tÕ thÞ tr-êng cã ®Þnh h-íng XHCN nh- hiÖn nay, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp còng cÇn ®-îc
®æi míi nh»m cung cÊp l-îng th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi cho viÖc tÝnh to¸n hiÖu
qu¶ cña mét ho¹t ®éng kinh doanh hµng ngµy, hµng kú, hµng n¨m, cña Doanh
nghiÖp, tõ ®ã gióp Doanh nghiÖp nh×n nhËn mét c¸ch ®óng ®¾n thùc tr¹ng, t×nh
h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ®Ó ®-a ra chÝnh s¸ch thÝch hîp nh»m tiÕt
kiÖm tèi ®a chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng lîi nhËn cho Doanh nghiÖp, gióp cho l·nh ®¹o
17
Doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®-îc ®Þnh h-íng kinh doanh,mÆt hµng chiÕn l-îc cña
Doanh nghiÖp ®Ó t×m ®-îc chç ®øng trªn thÞ tr-êng vµ t¹o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn
trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ c¹nh tranh.
VÒ phÝa Nhµ n-íc: Luång th«ng tin nhanh nh¹y, chÝnh x¸c tõ hÖ thèng kÕ
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña Doanh nghiÖp gióp nhµ
n-íc cã c¸i nh×n tæng thÓ, toµn diÖn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, tõ ®ã
cã thÓ ho¹ch ®Þnh ®ùîc c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ph¸t triÓn Doanh nghiÖp, ®¶m
b¶o cho sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, th«ng tin h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¨n cø tÝnh to¸n c¸c kho¶n
thu nép ng©n s¸ch . Do ®ã tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ gióp Nhµ n-íc trong c«ng t¸c gi¸m s¸t, kiÓm tra viÖc thùc
hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh cña tõng Doanh nghiÖp víi Nhµ n-íc.
§èi víi bªn thø ba: Bao gåm Ng©n hµng, nhµ cung cÊp, c¸c ®èi t¸c, b¹n hµng,
®èi thñ c¹nh tranh…th× kÕt qu¶ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm cña Doanh nghiÖp còng lµ th«ng tin ®-îc hä ®Æc biÖt quan t©m. Mét
Doanh nghiÖp cã l·i nhÊt ®Þnh sÏ chiÕm ®-îc -u tiªn cña ng©n hµng, t¹o ®-îc
lßng tin ®èi víi nhµ cung cÊp ®ång thêi chiÕm ®-îc t×nh c¶m cña kh¸ch hµng.
1.2. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm
1.2.1. Mét sè nguyªn t¾c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm
C¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n chung do Uû ban chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ (IASC
– International Accounting Standards Commitee) ban hµnh. C¸c nguyªn t¾c
nµy ®-îc thõa nhËn réng r·i t¹i nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. T¹i ViÖt Nam c¸c
nguyªn t¾c nµy còng ®-îc thõa nhËn th«ng qua chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam vµ
®-îc thÓ hiÖn trong chuÈn mùc kÕ to¸n sè 01- ChuÈn mùc chung.
Nguyªn t¾c kÕ to¸n chung lµ yªu cÇu bao trïm, kh¸i qu¸t chi phèi mäi qu¸
tr×nh h¹ch to¸n, tõ chuÈn mùc kÕ to¸n ®Õn chÕ ®é kÕ trong tõng ngµnh cô thÓ
18
- Nguyªn t¾c ho¹t ®éng liªn tôc: b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®-îc lËp trªn c¬ së gi¶
®Þnh lµ doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng liªn tôc vµ sÏ tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh
doanh trong t-¬ng lai gÇn
- Nguyªn t¾c gi¸ gèc: Tµi s¶n ph¶i ®-îc ghi nh¹n theo gi¸ gèc. Gi¸ gèc cña tµi
s¶n ®-îc tÝnh theo sè tiÒn, kho¶n t-¬ng ®-¬ng tiÒn ®· tr¶, ph¶i tr¶ hoÆc tÝnh theo
gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®ã vµ thêi ®iÓm tµi s¶n ®-îc ghi nhËn, Gi¸ gèc cña tµi
s¶n kh«ng ®-îc thay ®æi trõ khi cã quy ®Þnh kh¸c trong chuÈn mùc kÕ to¸n
- Nguyªn t¾c phï hîp: ViÖc ghi nhËn doanh thu vµ chi phÝ ph¶i phï hîp víi
nhau. Khi ghi nhËn mét kho¶n doanh thu th× ph¶i ghi nhËn mét kho¶n chi phÝ
t-¬ng øng cã liªn quan ®Õn viÖc t¹o rakho¶n doanh thu ®ã. Chi phÝ t-¬ng øng
víi doanh thu gåm chi phÝ cña kú t¹o ra doanh thu vµ chi phÝ cña c¸c kú tr-íc
hoÆc chi phÝ ph¶i tr¶ nh-ng cã liªn quan ®Õn doanh thu cña kú ®ã
- Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n: C¸c chÝnh s¸ch vµ ph-¬ng ph¸p kÕ toÇnm doanh nghiÖp
lùa chän ph¶i ®-îc ¸p dông thèng nhÊt Ýt nhÈttong mét kú kÕ to¸n n¨m. Tr-êng
hîp cã thay ®æi chÝnh s¸ch vµ ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n ®· lùa chän th× ph¶i gi¶i
tr×nh lý do vµ sù ¶nh h-ëng cña sù thay ®æi ®ã trong phÇn thuýªt minh b¸o c¸o
tµi chÝnh.
- Nguyªn t¾c thËn träng: ThËn träng lµ viÖc xem xÐt, c©n nh¾c ph¸n ®o¸n cÇn
thiÕt dÓ lËp c¸c -íc tÝnh kÕ to¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n. Nguyªn
t¾c nµy ®ßi hái:
+ Ph¶i lËp c¸c kho¶n dù phßng nh-ng kh«ng lËp qu¸ lín
+ Kh«ng ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ vµ c¸c kho¶n thu
nhËp
+ Doanh thu vµ thu nhËp chØ ®-îc ghi nhËn khi cã c¸c b»ng chøng ch¾c ch¾n vÒ
kh¶ n¨ng thu ®-îc c¸c lîi Ých kinh tÕ. Ng-îc l¹i, chi phÝ ph¶i ®-îc ghi nhËn khi
cã b»ng chøng vÒ kh¶ n¨ng ph¸t sinh chi phÝ.
- Nguyªn t¾c träng yÕu: Th«ng tin ®-îc coi lµ träng yÕu trong tr-êng hîp nÕu
thiÕu th«ng tin hoÆc thiÕu chÝnh x¸c cña th«ng tin ®ã cã thÓ lµm sai lÖch ®¸ng kÓ
b¸o c¸o tµi chÝnh, lµm ¶nh h-ëng ®Õn quyÕt ®Þnh kinh tÕ cñ ng-êi sö dông b¸o
c¸o tµi chÝnh. TÝnh träng yÕu phô thuéc vµo ®é lín vµ tÝnh chÊt cña th«ng tin
19
hoÆc c¸c sai sãt ®-îc ®¸nh gi¸ trong hoµn c¶nh cô thÓ. TÝnh träng yÕu ph¶i ®-îc
xem xÐt trªn cat ph-¬ng diÖn ®Þnh l-îng vµ ®Þnh tÝnh.
Nh÷ng kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c nªu trªn lµ c¬ së lý luËn quan träng. N¾m v÷ng
néi dung c¸c kh¸i niÖm, vËn dông triÖt ®Ó c¸c nguyªn t¾c lµ yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn
®Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sau
®©y, ®Ò tµi sÏ ®Ò cËp ®Õn kh©u v« cïng quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn
ch¸t l-îng cña th«ng tin chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, §ã lµ quy tr×nh.
néi dung kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
1.2.2. HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n
Chøng tõ kÕ to¸n ®-îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh
ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh theo thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cô thÓ, chøng minh
cho sù x¸c thùc cña c¸c nghiÖp vô Êy, lµm c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ xö lý
th«ng tin kÕ to¸n. Trong chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp, Bé Tµi chÝnh ®· quy ®Þnh
râ vÒ mÉu biÓu, c¸ch thøc lËp vµ sö dông hÖ thèng c¸c chøng tõ kÕ to¸n nh»m
®¶m b¶o sù thèng nhÊt vµ tÝnh ph¸p lý cho c¸c th«ng tin kÕ to¸n ph¶n ¸nh trªn
chøng tõ. §Ó lµm c¬ së cho viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm c¸c doanh nghiÖp th-êng sö dông c¸c lo¹i chøng tõ sau:
- Hµng tån kho: - Mua hµng
PhiÕu xuÊt kho PhiÕu nhËp kho
PhiÕu xuÊt kho theo h¹n møc Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng
ThÎ kho Ho¸ ®¬n b¸n hµng
PhiÕu b¸o vËt t- cßn l¹i cuèi kú... Ho¸ ®¬n b¸n lÎ...
- Lao ®éng tiÒn l-¬ng - TiÒn tÖ
b¶ng chÊm c«ng PhiÕu thu, phiÕu chi
B¶ng thanh to¸n tiÒn l-¬ng GiÊy ®Ò nghÞ t¹m øng
PhiÕu b¸o lµm thªm giê... GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n...
- C¸c chøng tõ kh¸c
B¶ng ph©n bæ tiÒn l-¬ng
B¶ng ph©n bæ chi phÝ chung
20
1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong thêi ®¹i ngµy nay, xu h-íng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ sù quèc
tÕ ho¸ vµ hîp t¸c ho¸. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy cµng xÝch l¹i gÇn nhau
h¬n vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ...NÒn kinh tÕ cµng ®-îc quèc tÕ ho¸ bao nhiªu th× sù
c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia, c¸c c«ng ty cµng trë nªn m¹nh mÏ bÊy nhiªu. TÊt
c¶ c¸c quèc gia ®Òu ph¶i b-íc vµo cuéc c¹nh tranh khèc liÖt ®Ó tr¸nh bÞ ®Èy lïi
l¹i phÝa sau. ThÞ tr-êng tù do c¹nh tranh ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt
cña c¸c Doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña bÊt cø
Doanh nghiÖp nµo còng ph¶i g¾n víi mét thÞ tr-êng nhÊt ®Þnh. Doanh nghiÖp
ph¶i c¨n cø vµo thÞ tr-êng ®Ó quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò then chèt vµ c¬ b¶n cu¶
kinh tÕ thÞ tr-êng.
C¸c Doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo gi¸ c¶ vµ l-îng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh
doanh ®Ó lµm sao cho cã mét sù kÕt hîp tèi -u gi÷a c¸c yÕu tè ®ã nh»m t¹o ra
nh÷ng s¶n phÈm mµ Doanh nghiÖp mong muèn. MÆt kh¸c c¸c Doanh nghiÖp
còng th-êng xuyªn n¾m v÷ng gi¸ c¶ thÞ tr-êng, chÊp nhËn nh÷ng s¶n phÈm mµ
Doanh nghiÖp cung cÊp víi t×nh tr¹ng chi phÝ nh- thÕ nµo ®Ó ®¹t ®-îc møc lîi
nhuËn tèi ®a. ThÞ tr-êng chØ thõa nhËn møc hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt
trung b×nh ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸ vµ quy luËt gi¸ trÞ ®·
®Æt tÊt c¶ c¸c Doanh nghiÖp víi c¸c møc chi phÝ c¸ biÖt kh¸c nhau lªn mét mÆt
b»ng trao ®æi (th«ng qua gi¸ c¶) trªn thÞ tr-êng.
§èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó cã ®-îc lîi nhuËn cao hay b×nh
th-êng còng ph¶i phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Muèn vËy, Doanh nghiÖp
ph¶i x¸c ®Þnh møc chi phÝ hîp lý ®Ó t¹o ra s¶n phÈm tõ ®ã míi cã thÓ dÉn tíi
viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §©y lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó
®¹t hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, võa b¶o toµn vèn, võa cã l·i vµ t¨ng tÝch luü.
Bªn c¹nh ®ã, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp Doanh nghiÖp h¹ gÝa b¸n vµ ®Èy nhanh
qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, gióp Doanh nghiÖp t¨ng lîi nhuËn, t¹o ®iÒu kiÖn
gi¶m bít l-îng vèn l-u ®éng sö dông vµo s¶n xuÊt. §iÒu nµy, sÏ t¹o ®-îc kh¶
n¨ng më réng s¶n xuÊt cña Doanh nghiÖp. Do vËy thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò tËp hîp
chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¬ së cho viÖc tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña Doanh nghiÖp. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®óng,
®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi sÏ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸
thµnh s¶n phÈm, kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña chi phÝ trong s¶n xuÊt, cung
cÊp th«ng tin cho qu¶n lý. MÆt kh¸c viÖc h¹ch to¸n chi phÝ trong c¸cDoanh
nghiÖp ë ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· cã nhiÒu sù biÕn ®æi tÝch cùc trong
viÖc ¸p dông vµ thùc hiÖn ®óng c¸c chÕ ®é, chuÈn mùc kÕ to¸n nh-ng míi chØ
dõng l¹i ë c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh vµ cßn cã nhiÒu mÆt cßn h¹n chÕ nh- x¸c
®Þnh néi dung c¸c yÕu tè chi phÝ, ph©n lo¹i chi phÝ theo yªu cÇu cña kÕ to¸n
qu¶n trÞ, h¹ch to¸n chi phÝ, tÝnh minh b¹ch kÞp thêi cña c¸c th«ng tin cung cÊp
cho nhµ qu¶n trÞ. V× vËy, tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
lu«n lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp, ®ßi hái c¸c nhµ kinh tÕ
kh«ng ngõng bæ sung hoµn thiÖn lý luËn lµm c¬ së cho thùc tiÔn
2. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
2.1. §èi t-îng nghiªn cøu
Trªn gi¸c ®é KÕ to¸n tµi chÝnh dùa trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ h¹ch to¸n chi phÝ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ª tµi ®i s©u nghiªn cøu c¸c läai chi phÝ ph¸t sinh trong
s¶n xuÊt ®Ó cÊu t¹o nªn s¶n phÈm bao gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung vÒ thùc tr¹ng x¸c ®Þnh chi phÝ,
c¸ch thøc h¹ch to¸n, tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ
Trªn gi¸c ®é kÕ to¸n qu¶n trÞ còng dùa trªn c¬ së lý thuyÕt ®Ò tµi nghiªn cøu
ph©n lo¹i chi phÝ, ph©n tÝch c¸c chØ tiªu gi¸ thµnh, c¸c kho¶n môc chi phÝ ®Ó lµm
râ thùc tr¹ng chi phÝ, gi¸ thµnh t¹i c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ
§-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn nh÷ng néi dung h¹ch to¸n ch-a phï
hîp víi nh÷ng chuÈn mùc kÕ to¸n ®ång thêi x©y dùng nh÷ng néi dung h¹ch to¸n
chi phÝ gi¸ thµnh phôc vô môc ®Ých qu¶n trÞ Doanh nghiÖp
2.2. Ph¹m vi nghiªn cøu
Cã rÊt nhiÒu Doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c¬ khÝ tuy nhiªn néi
dung chÝnh cña luËn v¨n tËp chung nghiªn cøu ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp ho¹t
2
®éng trong lÜnh vùc chÕ t¹o thiÕt bÞ ®Ó s¶n xuÊt g¹ch tuynel vµ ceramic trªn ®Þa
bµn Hµ Néi, cô thÓ sè liÖu, c¸c th«ng tin ®-îc lÊy tõ c¸c Doanh nghiªp d-íi ®©y
®Ó ph©n tÝch, so s¸nh vµ ®¸nh gi¸.
- C«ng ty cæ phÇn c¬ khÝ vµ x©y dùng Viglacera
- C«ng ty cæ phÇn c¬ khÝ x©y dùng vµ vËt liÖu Hµ Néi
- C«ng ty cæ phÇn đầu tư x©y dùng và sản xuất vật liệu Cầu Đuống
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
Nghiªn cøu c¬ së lý luËn cña chi phÝ, h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®èi vµ c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ ®Æc biÖt ®i s©u nghiªn cøu c¸c Doanh
nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt g¹ch tuynel, ceramic
§Ò tµi ®i s©u nghiªn cøu ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ c¸c Doanh nghiÖp
c¬ khÝ vµ xem xÐt ¶nh h-ëng cña nã tíi viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Nghiªn cøu nh÷ng tån t¹i hiÖn nay trong c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng nh- qu¶n trÞ chi phÝ t¹i c¸c Doanh nghiÖp c¬
khÝ. Nh»m ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò h¹ch to¸n vµ qu¶n lý chi phÝ theo
h-íng phôc vô qu¶n trÞ Doanh nghiÖp.
4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph-¬ng ph¸p chung: Dùa trªn c¬ sá lý luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng
vµ c¸c nguyªn lý c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lª Nin
Ph-¬ng ph¸p cô thÓ: Sö dông tæng hîp c¸c ph-¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch,
so s¸nh, hÖ thèng ho¸ ®Ó tõ ®ã kh¸i qu¸t h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp nãi chung vµ Doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¬
khÝ nãi riªng vµ ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn.
5. Nh÷ng ®ãng gãp cña ®Ò tµi
VÒ mÆt lý luËn: HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ lµm râ h¬n c¬ së lý luËn vÒ
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ång thêi bæ sung thªm
nh÷ng ®iÓm mµ nhiÒu luËn v¨n kh¸c cïng nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi ch-a ®Ò cËp tíi
trong lÜnh vùc c¬ khÝ
3
VÒ mÆt thùc tiÔn: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp c¬ khÝ. §-a ra c¸c gi¶i ph¸p
hoµn thiÖn phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý Doanh nghiÖp.
6. KÕt cÊu cña luËn v¨n
§Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
t¹i c¸c Doanh nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt G¹ch trªn ®Þa bµn Hµ Néi”
KÕt cÊu: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc, tµi liÖu tham kh¶o luËn v¨n
®-îc chia thµnh 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
t¹i c¸c Doanh nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt g¹ch trªn ®Þa bµn Hµ Néi
Ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn h¹ch to¸n chÝ phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c Doanh nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ s¶n xuÊt g¹ch trªn ®Þa bµn
Hµ Néi
4
Ch-¬ng 1
C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ Thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm, ý nghÜa cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
PhÈm trong c¸c Doanh nghiÖp
1.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt
§Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt Doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã 3 yÕu tè c¬
b¶n lµ: T- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng cña con ng-êi. Qu¸
tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh
Doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt t-¬ng øng.
Xem vÒ mÆt kÕt cÊu chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm dÞch vô vµ
bao gåm ba bé phËn lµ: C + V + m.
XÐt vÒ mÆt l-îng chi phÝ s¶n xuÊt phô thuéc vµo 2 nh©n tè:
Khèi l-îng lao ®éng vµ t- liÖu s¶n xuÊt ®· tham gia trong mét thêi kú nhÊt
®Þnh.
Gi¸ c¶ t- liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiÒn l-¬ng cña
mét ®¬n vÞ t- liÖu lao ®éng ®· hao phÝ. §iÒu nµy cho thÊy trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶
th-êng xuyªn biÕn ®éng th× viÖc ho¹ch to¸n chÝnh x¸c c¸c chi phÝ s¶n xuÊt
kh«ng nh÷ng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®-îc quan
t©m vµ coi träng nh»m x¸c ®Þnh ®óng ®¾n chi phÝ s¶n xuÊt, phï hîp víi gi¸ c¶
thùc t¹i
Theo ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam th× chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn
cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp
thùc tÕ ®· bá ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
Trong ®ã chi phÝ lao ®éng sèng bao gåm: tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo
l-¬ng nh- BHXH, BHYT, KPC§ cña c«ng nh©n s¶n xuÊt.
Chi phÝ lao ®éng vËt ho¸ gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, khÊu hao
TSC§ dïng trong s¶n xuÊt.
5
C¸c chi phÝ nµy ph¸t sinh cã tÝnh chÊt th-êng xuyªn vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm cña mét Doanh nghiÖp.
1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ
Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt lµ viÖc s¾p xÕp chi phÝ s¶n xuÊt vµo tõng lo¹i, tõng
nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng ®Æc tÝnh nhÊt ®Þnh.
ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ cã t¸c dông kiÓm tra vµ ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh
chi phÝ vµ h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m ®éng viªn mäi kh¶ n¨ng tiÒm
tµng trong viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña xÝ
nghiÖp.Tuú theo viÖc xem xÐt chi phÝ ë gãc ®é kh¸c nhau vµ môc ®Ých qu¶n lý
chi phÝ mµ chóng ta lùa chän tiªu thøc ph©n lo¹i chi phÝ cho phï hîp. Chi phÝ
s¶n xuÊt ®-îc ph©n lo¹i theo mét sè tiªu thøc sau :
1.1.2.1. Ph©n lo¹i theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh
C¨n cø vµo viÖc tham gia cña chi phÝ vµo ho¹t ®éng kinh doanh, toµn bé chi
phÝ ®-îc chia lµm 3 lo¹i:
+ Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
s¶n xuÊt, tiªu thô vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n trÞ kinh doanh.
+ Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vÒ
vèn vµ ®Çu t- tµi chÝnh nh-: l·i vay, chiÕt khÊu thanh to¸n, c¸c kho¶n lç do
chuyÓn nh-îng vçn gãp liªn doanh, ®Çu t- vµo c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt, ®Çu
t- ng¾n h¹n, dµi h¹n kh¸c…
+ Chi phÝ kh¸c: Bao gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi c¸c chi phÝ kÓ trªn, nã kh«ng
th-êng xuyªn diÔn ra nh-: chi phÝ thanh lý, nh-îng b¸n tµi s¶n cè ®Þnh, tiÒn ph¹t
do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, bÞ ph¹t thuÕ, truy nép thuÕ…
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy gióp kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh vµ h¹ch to¸n chi tiÕt chi
phÝ, doanh thu, thu nhËp cña tong lo¹i ho¹t ®éng, qua ®ã thÊy ®-îc nh÷ng ®ãng
gãp cña tõng lo¹i ho¹t ®éng vµo lîi nhuËn chung cña toµn doanh nghiÖp.
6
1.1.2.2. Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ (theo néi dung kinh tÕ)
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, mçi yÕu tè chi phÝ chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ cã
cïng mét néi dung kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë lÜnh vùc s¶n
xuÊt nµo, ë ®©u vµ môc ®Ých hoÆc t¸c dông cña chi phÝ nh- thÕ nµo. Theo quy
®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt nam, toµn bé chi phÝ ®-îc chia lµm 7 yÕu tè :
+ YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh,
vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô...sö dông vµo s¶n xuÊt - kinh
doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).
+ YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong
kú (trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).
+ YÕu tè tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l-¬ng vµ
phô cÊp mang tÝnh chÊt l-¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c¸n bé c«ng nh©n viªn.
+ YÕu tè b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn: Ph¶n ¸nh phÇn
b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn
tæng sè tiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn.
+ YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh
trong kú.
+ YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
+ YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch-a
ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy ta cã thÓ thÊy ®-îc quy m«, tû träng cña chi phÝ s¶n
xuÊt ph¸t sinh trong kú theo tæng yÕu tè chi phÝ, phôc vô cho viÖc x©y dùng ®Þnh
møc, lËp dù to¸n vµ kÕ ho¹ch cung øng c¸c nguån lùc ®Çu vµo cÇn thiÕt cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt
7
1.1.2.3. Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh
Dùa vµo chøc n¨ng cña c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ chi phÝ
liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng mµ chia chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh
lµm 3 lo¹i
- Chi phÝ s¶n xuÊt: Lµ toµn bé hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ liªn
quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nh÷ng
kho¶n chi phÝ nµy th-ßng ph¸t sinh trong ph©n x-ëng s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n
phÈm. Nã lµ c¬ së h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n xuÊt hay gi¸ thµnh c«ng
x-ëng. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm ba kho¶n môc chi phÝ lµ: Chi phÝ nguyªn vËt
liªu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung.
+ Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu
chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu ... tham gia trùc tiÕp vµo viÖc chÕ t¹o, s¶n
xuÊt s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Chi phÝ nµy th-êng cã gi¸ trÞ lín vµ
cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc mét c¸ch râ rµng, t¸ch biÖt , cô thÓ cho tõng lo¹i s¶n phÈm
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh lµ nh÷ng lo¹i nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp t¹o nªn
thùc thÓ s¶n phÈm vµ chiÕm tû träng lín trong chi phÝ nguyªn vËt liÖu. Lo¹i chi
phÝ nµy th-êng dÔ nhËn biÕt v× nã thÓ hiÖn h×nh th¸i trong thµnh phÈm ®-îc s¶n
xuÊt ra. V× vËy khi tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, ng-êi ta tËp hîp ngay,
trùc tiÕp c¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh cho c¸c ®èi t-îng cô thÓ.
Nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu còng tham gia t¹o nªn thùc thÓ cña s¶n phÈm
hoÆc kÕt hîp víi nguyªn vËt liÖu chÝnh nh»m lµm t¨ng thªm chÊt l-îng vÎ ®Ñp,
yªu cÇu kü thuËt cña s¶n phÈm. Chi phÝ nµy th-êng cã gi¸ trÞ nhá, chiÓm tû
träng kh«ng lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu gi¸n tiÕp
th-êng ®-îc t©p hîp chung sau ®ã ph©n bæ cho tong ®èi t-îng cô thÓ theo mét
tiªu thøc nhÊt ®Þnh
+ Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Gåm tiÒn l-¬ng, phô cÊp l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch
cho c¸c quü b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn theo tû lÖ víi
8
tiÒn l-¬ng ph¸t sinh. Chi phÝ nµy cßn bao gåm kho¶n trÝch tr-íc tiÒn l-¬ng nghØ
phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt, chi phÝ thêi gian ngõng s¶n xuÊt, chi phÝ lµ thªm
giê, thªm ca. Chi phÝ nµy còng ®-îc tËp hîp trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng
+ Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x-ëng
s¶n xuÊt (trõ chi phÝ vËt liÖu vµ nh©n c«ng trùc tiÕp). Nã lµ chi phÝ gi¸n tiÕp nh-
c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, tiÒn l-¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý
ph©n x-ëng, c«ng nh©n b¶o tr× m¸y mãc, thiÕt bÞ... Nh×n chung, kho¶n môc chi
phÝ nµy gåm nhiÒu nhãm chi phÝ gi¸n tiÕp kh¸c nhau. Chóng còng ®-îc tËp hîp
vµ ph©n bæ theo mét tiªu thøc nhÊt ®Þnh
- Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt: Nh÷ng chi phÝ nµy ph¸t sinh kh«ng liªn quan ®Õn s¶n
xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph©n x-ëng. Chi phÝ nµy ph¸t sinh nh»m ®-a s¶n
phÈm ®Õn tay ng-êi tiªu ding hay phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý. Chi phÝ ngoµi s¶n
xuÊt bao gåm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
+ Chi phÝ b¸n hµng: Gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô
s¶n phÈm , hµng ho¸, lao vô...nh- c¸c kho¶n chi phÝ l-¬ng bé ph©n b¸n hµng,
c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng, chi phÝ vËn chuyÓn, bao b×, ®ãng gãi, b¶o hµnh s¶n
phÈm...
+ Chi phÝ qu¶n lý: Gåm c¸c kho¶n chi phÝ nh- l-¬ng, trÝch theo l-¬ng cña c¸n
bé qu¶n lý, nh©n viªn v¨ phßng, chi phÝ khÊu hao nhµ v¨n phßng, tµi s¶n cè ®Þnh
kh¸c dïng cho toµn doanh nghiÖp, chi phÝ v¨n phßng phÈm, tiÕp kh¸ch...
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy gióp kÕ to¸n thÊy râ ®-îc chøc n¨ng cña tõng kho¶n
môc chi phÝ cô thÓ, tõ ®ã tËp hîp chÝnh x¸c, ®óng ph-¬ng ph¸p c¸c kho¶n môc
chi phÝ nµy ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm lµm c¬ së x¸c
®Þnh gi¸ trÞ thµnh phÈm nhËp kho vµ gi¸ vèn hµng b¸n trong kú.
1.1.2.4. Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cu¶ chi phÝ
C¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo kÕ to¸n tµi chÝnh th× hÇu nh- c¸c chi phÝ ph¸t
sinh ®Òu ®-îc xem lµ c¸c th«ng tin qu¸ khø, ®é lín cña nã chØ cã thÓ ®-îc x¸c
®Þnh sau khi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh. V× vËy c¸c c¸ch
ph©n lo¹i nú ch-a ®¸p øng ®-îc nhu cÇu th«ng tin cho c¸c nhµ qu¶n trÞ trong
9
viÖc x¸c ®Þnh cac xu h-íng biÕn ®éng vµ mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ ph¸t sinh, s¶n
l-îng, doanh thu thùc hiÖn vµ lîi nhuËn thu ®-îc, lËp kÕ ho¹ch vµ lùa chän c¸c
phu¬ng ¸n kinh doanh hiÖu qu¶ nhÊt. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö
chi phÝ th-êng ®-îc ¸p dông trong kÕ to¸n qu¶n trÞ. C¸ch ph©n lo¹i nµy sÏ kh¾c
phôc ®-îc nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn. Nguyªn t¾c ph©n lo¹i dùa trªn mèi quan hÖ
cña chi phÝ ph¸t sinh víi møc ®é, quy m« cña ho¹t ®éng lµm ph¸t sinh chi phÝ
Êy. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, ng-êi ta ph©n chi phÝ ra thµnh ba lo¹i bao gåm:
- BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi biÕn ®éng cña
møc ®é ho¹t ®éng, æn ®Þnh khi tÝnh cho mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng nã bao gåm hai
lo¹i biÕn phÝ tû lÖ vµ biÕn phÝ cÊp bËc.
Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm vµ néi dung cô thÓ cña ho¹t ®éng mµ ng-êi ta lùa
chän tiªu thøc phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é hay quy m« cña ho¹t ®éng t-¬ng
øng. Ch¼ng h¹n, víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, møc ®é ho¹t ®éng
cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh qua s¶n l-îng s¶n xuÊt hoÆc s¶n l-îng tiªu thô.
BiÕn phÝ cã ®Æc ®iÓm lµ: tæng biÕn phÝ tû lÖ thuËn víi møc ®é cña ho¹t ®éng
vµ biÕn phÝ ®¬n vÞ mang tÝnh æn ®Þnh, kh«ng biÕn ®éng khi møc ®é ho¹t ®éng
thay ®æi.
BiÕn phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n môc chi phÝ trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm nh-: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n
c«ng trùc tiÕp, gi¸ vèn cña hµng mua vµo ®Ó b¸n, hoa hång b¸n hµng...
- §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay
®æi, biÕn ®éng khi tÝnh cho mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng, bao gåm hai lo¹i ®Þnh phÝ b¾t
buéc vµ ®Þnh phÝ tuú ý
§Þnh phÝ cã ®Æc ®iÓm lµ: Tæng ®Þnh phÝ æn ®Þnh, kh«ng biÕn ®éng khi møc ®é
ho¹t ®éng thay ®æi vµ ®Þnh phÝ ®¬n vÞ tû lÖ nghÞch víi møc ®é cña ho¹t ®éng
§Þnh phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ gi¸n tiÕp nh- khÊu hao m¸y mãc,
thiÕt bÞ, nhµ x-ëng, chi phÝ thuª nhµ x-ëng, cöa hµng, v¨n phßng, l-¬ngvµ c¸c
kho¶n trÝch theo l-¬ng cñan nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng...
10
- Chi phÝ hçn hîp: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mµ b¶n th©n nã bao gåm c¶ c¸c yÕu
tè biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ. ë møc ho¹t ®éng c¨n b¶n, chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn c¸c
®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ, qu¸ møc ®ã nã thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña biÕn phÝ
Chi phÝ hçn hîp th-êng bao gåm mét sè kho¶n chi phÝ thuéc chi phÝ s¶n xuÊt
chung nh- tiÒn thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ, chi phÝ ®iÖn, n-íc, l-¬ng cña mét sè
nh©n viªn ph©n x-ëng, chi phÝ ®iÖn tho¹i...ViÖc x¸c ®Þnh c¸c kho¶n chi phÝ hçn
hîp kÓ trªn chØ lµ t-¬ng ®èi. V× nã cßn phô thuéc vµo c¸ch thøc tÝnh to¸n ®é lín
cña c¸c kho¶n chi phÝ nµy.
Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh kÓ trªn kÕ to¸n cßn ®Ò
cÊp ®Õn nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i kh¸c nhau nh-: Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi
quan hÖ víi s¶n phÈm, ph©n lo¹i theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ, ph©n lo¹i chi
phÝ nh»m môc ®Ých ra quyÕt ®Þnh...Tuy nhiªn trong khu«n khæ cña ®Ò tµi nghiªn
cøu, chóng ta chóng ta chØ xem xÐt nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i nh- vËy. Bêi v×, nã
liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c kho¶n môc chi phÝ chóng ta sÏ tËp hîp ®Ó x¸c ®Þnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.1.3. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
§èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi giíi h¹n s¶n xuÊt mµ
chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i tËp hîp theo ®ã nh»m ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra, ph©n
tÝch chi phÝ vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn
thiÕt cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Cã x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi
t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®¸p øng ®-îc yªu cÇu qu¶n lý chi
phÝ s¶n xuÊt cña Doanh nghiÖp míi gióp cho tæ chøc tèt nhÊt c«ng viÖc kÕ to¸n
tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Tõ kh©u ghi chÐp ban ®Çu, tæng hîp sè liÖu, tæ chøc tµi
kho¶n vµ sæ chi tiÕt ®Òu ph¶i theo ®óng ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt ®· x¸c ®Þnh.
Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c Doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm,
nhiÒu ph©n x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt kh¸c nhau, ë tõng ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt l¹i cã thÓ
11
s¶n xuÊt chÕ biÕn nhiÒu s¶n phÈm, nhiÒu c«ng viÖc lao vô kh¸c nhau, theo c¸c
quy tr×nh, ph¸t sinh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, nhiÒu bé phËn liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n
phÈm, c«ng viÖc.
§Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt tr-íc hÕt
ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh cu¶ chi phÝ vµ c«ng dông cña chi phÝ trong
s¶n xuÊt. Tïy theo c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh cña Doanh nghiÖp mµ ®èi t-îng kÕ
to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña
Doanh nghiÖp, hay tõng giai ®o¹n, tõng quy tr×nh c«ng nghÖ riªng biÖt, tõng
ph©n x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. Tuú theo quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm
cña s¶n phÈm mµ ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ tõng nhãm
s¶n phÈm, nhãm c©y trång, tõng mÆt hµng s¶n phÈm, tõng c«ng tr×nh x©y dùng,
tõng ®¬n ®Æt hµng, tõng lo¹t hµng hoÆc tõng bé phËn, côm chi tiÕt hoÆc chi tiÕt
s¶n phÈm.
Thùc chÊt cña viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-äng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ x¸c ®Þnh
ho¹t ®éng hay ph¹m vi cña chi phÝ ph¸t sinh lµm c¬ së cho viÖc tËp hîp chi phÝ
s¶n xuÊt. TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi t-îng ®· ®-îc quy ®Þnh hîp lý
cã t¸c dông phôc vô tèt cho viÖc t¨ng c-êng qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ phôc vô
cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc kÞp thêi vµ ®óng ®¾n .
1.1.4. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, lµ mét chØ tiªu
quan träng cña qu¶n lý theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
®-îc tÝnh to¸n, x©y dùng theo tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh cô thÓ:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ
lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn
khèi l-îng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô vµ dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp rÊt quan träng cña doah
nghiÖp. Sau khi ph©n tÝch, so s¸nh chØ tiªu nµy víi chØ tiªu t-¬ng øng cña c¸c
doanh nghiÖp kh¸c vµ møc trung b×nh cña ngµnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tù
thÊy ®-îc tæng qu¶ n¨ng lùc, hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ s¶n xu¸t, cña c«ng t¸c
12
qu¶n lý s¶n xuÊt trong viÖc phèi kÕt hîp c¸c nguån lùc ®Çu vµo ®Ó s¶n xuÊt ra
s¶n phÈm ®Çu ra. Trªn ph-¬ng diÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, gi¸ thµnh s¶n xuÊt
cña s¶n phÈm lµ c¬ së x¸c ®Þn gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu cña thÞ tr-êng. Gi¸
thµnh s¶n xuÊt trung b×nh cña mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ còng nãi lªn phÇn
nµo tr×nh ®é, n¨ng lùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, lîi thÕ so s¸nh cña c¸c quèc gia
trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.
1.1.5. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm :
§Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh-
yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh còng ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu gãc
®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ, ngoµi
c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã kh¸i niÖm gi¸ thµnh
c«ng x-ëng, gi¸ thµnh toµn bé...
1.1.5.1. C¨n cø vµo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh
+ Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc khi b-íc vµo
kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr-íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n
chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch
+ Gi¸ thµnh ®Þnh ®Þnh møc: Gièng nh- gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc
còng ®-îc x¸c ®Þnh tr-îc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi
gi¸ thµnh k Õ ho¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn
vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®-îc x©y
dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh
trong kú kÕ ho¹ch (th-êng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay
®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh ®Þnh møc ®-îc xem lµ th-íc ®o chÝnh x¸c kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i
tµi s¶n, vËt t-, tiÒn vån trong doanh nghiÖp, ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p mµ doanh
nghiÖp ®· ¸p dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶
chi phÝ.
13
+ Gi¸ thµnh thùc tÕ: kh¸c víi hai lo¹i trªn, gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®-îc x¸c
®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm lµ
chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña Doanh nghiÖp trong
viÖc tæ chøc vµ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, tæ chøc, kü thuËt ®Ó thùc hiÖn qu¸
tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp, cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn thu nhËp cña Doanh
nghiÖp.
1.1.5.2. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ
+ Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-áng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt
c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong
ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt.
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt :chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung
tÝnh cho nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña
s¶n phÈm ®-îc sö dông ghi sæ cho s¶n phÈm ®· hoµn thµnh nhËp kho bµn giao
cho kh¸ch hµng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm còng lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n
gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c Doanh nghiÖp s¶n xuÊt .
+ Gi¸ thµnh tiªu thô (gi¸ thµnh toµn bé) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n
chi phÝ ph¸t sinh liªn quan tíi viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm (chi phÝ s¶n xuÊt,
qu¶n lý vµ b¸n hµng). Gi¸ thµnh tiªu thô cña s¶n phÈm lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n l·i
tr-íc thuÕ lîi tøc cña Doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh tiªu thô cßn ®-îc gäi lµ gi¸
thµnh ®Çy ®ñ vµ ®-îc tÝnh theo c«ng thøc:
Gi¸ thµnh toµn bé Gi¸ thµnh s¶n xuÊt Chi phÝ Chi phÝ
= + +
cña s¶n phÈm cña s¶n phÈm qu¶n lý b¸n hµng
Tuú theo tõng lo¹i h×nh Doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau,
nÕu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh tiªu thô (b¸n hµng) diÔn ra ®ång thêi (nh-
®èi víi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, du lÞch, vËn t¶i...) th× gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ vµ
gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®-îc x¸c ®Þnh ®ång thêi.
14
ý nghÜa cña gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ ®-îc sö dông khi nhËp kho thµnh phÈm
cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®-îc sö dông ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n
hµng (kÕt qu¶ kinh doanh cña Doanh nghiÖp ).
Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i trªn, ng-êi ta cßn ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo mét sè
tiªu thøc kh¸c nh- gi¸ thµnh theo biÕn phÝ, gi¸ thµnh cã ph©n bæ hîp lý chi phÝ
cè ®Þnh...
1.1.6. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh
§èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô do Doanh
nghiÖp s¶n xuÊt ra, cÇn ph¶i tÝnh ®-îc tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. Khi
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô tr-íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc ®èi t-îng tÝnh gi¸
thµnh.
X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn cÇn thiÕt trong toµn bé
c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n. Bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh ph¶i
c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña Doanh nghiÖp, tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ cung cÊp
sö dông cña chóng ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cho thÝch hîp .
X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ®óng vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Æc ®iÓm
cña Doanh nghiÖp gióp cho kÕ to¸n tæ chøc më sæ kÕ to¸n, c¸c b¶ng tÝnh gi¸ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo tõng ®èi t-îng cÇn qu¶n lý vµ kiÓm tra t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý néi
bé Doanh nghiÖp.
1.1.7. Kú tÝnh gi¸ thµnh
Lµ thêi kú bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh cÇn tiÕn hµnh c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh
cho c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. X¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh cho tõng ®èi t-îng
tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp, sÏ gióp cho tæ chøc c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
®-îc khoa häc, hîp lý, ®¶m b¶o cung cÊp sè liÖu th«ng tin vÒ gi¸ thµnh thùc tÕ
cña s¶n phÈm, lao vô kÞp thêi trung thùc ph¸t huy ®-îc vai trß kiÓm tra t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n.
15
1.1.8. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
XÐt vÒ mÆt néi dung, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt cña
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, gièng nhau vÒ chÊt v× ®Òu
lµ nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp ®· chi
ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o s¶n phÈm.
XÐt vÒ mÆt kÕ to¸n, th× kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm lµ hai b-íc c«ng viÖc liªn tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Tuy nhiªn, chi
phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i kh«ng gièng nhau vÒ l-îng, sù kh¸c nhau
®ã thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm sau:
+ Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi tõng thêi kú ®· ph¸t sinh chi phÝ, cßn gi¸ thµnh
l¹i g¾n víi khèi l-îng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh.
+ Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú: Bao gåm c¶ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tr¶ tr-íc
trong kú nh-ng ch-a ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú tr-íc
nh-ng kú nµy míi ph¸t sinh thùc tÕ, nh-ng kh«ng bao gåm chi phÝ tr¶ tr-íc cña
kú tr-íc ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú nµy nh-ng thùc tÕ
ch-a ph¸t sinh. Ng-îc l¹i, trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm mét phÇn chi
phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh (chi phÝ tr¶ tr-íc) hoÆc mét phÇn chi phÝ phÝ sÏ ph¸t sinh
ë kú sau nh-ng ®· ghi nhËn lµ s¶n phÈm cña kú nµy (chi phÝ ph¶i tr¶).
+ Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kh«ng chØ liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn
thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm ®ang cßn dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm
háng. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n
phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng nh-ng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n
xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tr-íc chuyÓn sang.
Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã thÓ ®-îc kh¸i
qu¸t qua s¬ ®å sau :
Tæng gÝa thµnh Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ ph¸t Chi phÝ s¶n xuÊt dë
= + -
s¶n phÈm dë dang ®Çu kú sinh trong kú dang cuèi kú
16
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt v× néi
dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ Doanh
nghiÖp bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø, c¬ së
®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. Sù tiÕt kiÖm
hay l·ng phÝ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm
lµ cao hay thÊp. TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai c«ng
viÖc kÕ tiÕp nhau, g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn víi
qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt.
1.1.9. ý nghÜa cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm
Tõ khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®-îc khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn ®· thu hót ®-îc c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n-íc, t¹o c«ng ¨n
viÖc lµm, t¹o ®µ cho t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn cßn gãp phÇn ®-a nÒn kinh tÕ
n-íc ta hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn nÒn
kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng l¹i cã nh÷ng ®ßi hái riªng cña nã. §ã lµ nã ®Æt ra
mét lo¹t c¸c yªu cÇu vÒ tæ chøc qu¶n lý, vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh buéc c¸c Doanh
nghiÖp ph¶i tù nghiªn cøu t×m cho m×nh con ®-êng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §øng
tr-íc yªu cÇu cÊp b¸ch ®ã c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ c«ng t¸c tËp hîp chi
phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng ®ãng vai trß quan träng trong
qu¶n lý kinh doanh ë c¸c Doanh nghiÖp, nã cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n
xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng chØ cho Doanh nghiÖp vµ nhµ n-íc mµ cßn
cho c¸c bªn cã quan t©m (bªn thø ba).
§èi víi Doanh nghiÖp: Khi chuyÓn sang c¬ chÕ qu¶n lý míi theo m« h×nh
kinh tÕ thÞ tr-êng cã ®Þnh h-íng XHCN nh- hiÖn nay, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp còng cÇn ®-îc
®æi míi nh»m cung cÊp l-îng th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi cho viÖc tÝnh to¸n hiÖu
qu¶ cña mét ho¹t ®éng kinh doanh hµng ngµy, hµng kú, hµng n¨m, cña Doanh
nghiÖp, tõ ®ã gióp Doanh nghiÖp nh×n nhËn mét c¸ch ®óng ®¾n thùc tr¹ng, t×nh
h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ®Ó ®-a ra chÝnh s¸ch thÝch hîp nh»m tiÕt
kiÖm tèi ®a chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng lîi nhËn cho Doanh nghiÖp, gióp cho l·nh ®¹o
17
Doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®-îc ®Þnh h-íng kinh doanh,mÆt hµng chiÕn l-îc cña
Doanh nghiÖp ®Ó t×m ®-îc chç ®øng trªn thÞ tr-êng vµ t¹o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn
trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ c¹nh tranh.
VÒ phÝa Nhµ n-íc: Luång th«ng tin nhanh nh¹y, chÝnh x¸c tõ hÖ thèng kÕ
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña Doanh nghiÖp gióp nhµ
n-íc cã c¸i nh×n tæng thÓ, toµn diÖn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, tõ ®ã
cã thÓ ho¹ch ®Þnh ®ùîc c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ph¸t triÓn Doanh nghiÖp, ®¶m
b¶o cho sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, th«ng tin h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¨n cø tÝnh to¸n c¸c kho¶n
thu nép ng©n s¸ch . Do ®ã tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ gióp Nhµ n-íc trong c«ng t¸c gi¸m s¸t, kiÓm tra viÖc thùc
hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh cña tõng Doanh nghiÖp víi Nhµ n-íc.
§èi víi bªn thø ba: Bao gåm Ng©n hµng, nhµ cung cÊp, c¸c ®èi t¸c, b¹n hµng,
®èi thñ c¹nh tranh…th× kÕt qu¶ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm cña Doanh nghiÖp còng lµ th«ng tin ®-îc hä ®Æc biÖt quan t©m. Mét
Doanh nghiÖp cã l·i nhÊt ®Þnh sÏ chiÕm ®-îc -u tiªn cña ng©n hµng, t¹o ®-îc
lßng tin ®èi víi nhµ cung cÊp ®ång thêi chiÕm ®-îc t×nh c¶m cña kh¸ch hµng.
1.2. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm
1.2.1. Mét sè nguyªn t¾c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm
C¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n chung do Uû ban chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ (IASC
– International Accounting Standards Commitee) ban hµnh. C¸c nguyªn t¾c
nµy ®-îc thõa nhËn réng r·i t¹i nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. T¹i ViÖt Nam c¸c
nguyªn t¾c nµy còng ®-îc thõa nhËn th«ng qua chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam vµ
®-îc thÓ hiÖn trong chuÈn mùc kÕ to¸n sè 01- ChuÈn mùc chung.
Nguyªn t¾c kÕ to¸n chung lµ yªu cÇu bao trïm, kh¸i qu¸t chi phèi mäi qu¸
tr×nh h¹ch to¸n, tõ chuÈn mùc kÕ to¸n ®Õn chÕ ®é kÕ trong tõng ngµnh cô thÓ
18
- Nguyªn t¾c ho¹t ®éng liªn tôc: b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®-îc lËp trªn c¬ së gi¶
®Þnh lµ doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng liªn tôc vµ sÏ tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh
doanh trong t-¬ng lai gÇn
- Nguyªn t¾c gi¸ gèc: Tµi s¶n ph¶i ®-îc ghi nh¹n theo gi¸ gèc. Gi¸ gèc cña tµi
s¶n ®-îc tÝnh theo sè tiÒn, kho¶n t-¬ng ®-¬ng tiÒn ®· tr¶, ph¶i tr¶ hoÆc tÝnh theo
gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®ã vµ thêi ®iÓm tµi s¶n ®-îc ghi nhËn, Gi¸ gèc cña tµi
s¶n kh«ng ®-îc thay ®æi trõ khi cã quy ®Þnh kh¸c trong chuÈn mùc kÕ to¸n
- Nguyªn t¾c phï hîp: ViÖc ghi nhËn doanh thu vµ chi phÝ ph¶i phï hîp víi
nhau. Khi ghi nhËn mét kho¶n doanh thu th× ph¶i ghi nhËn mét kho¶n chi phÝ
t-¬ng øng cã liªn quan ®Õn viÖc t¹o rakho¶n doanh thu ®ã. Chi phÝ t-¬ng øng
víi doanh thu gåm chi phÝ cña kú t¹o ra doanh thu vµ chi phÝ cña c¸c kú tr-íc
hoÆc chi phÝ ph¶i tr¶ nh-ng cã liªn quan ®Õn doanh thu cña kú ®ã
- Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n: C¸c chÝnh s¸ch vµ ph-¬ng ph¸p kÕ toÇnm doanh nghiÖp
lùa chän ph¶i ®-îc ¸p dông thèng nhÊt Ýt nhÈttong mét kú kÕ to¸n n¨m. Tr-êng
hîp cã thay ®æi chÝnh s¸ch vµ ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n ®· lùa chän th× ph¶i gi¶i
tr×nh lý do vµ sù ¶nh h-ëng cña sù thay ®æi ®ã trong phÇn thuýªt minh b¸o c¸o
tµi chÝnh.
- Nguyªn t¾c thËn träng: ThËn träng lµ viÖc xem xÐt, c©n nh¾c ph¸n ®o¸n cÇn
thiÕt dÓ lËp c¸c -íc tÝnh kÕ to¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n. Nguyªn
t¾c nµy ®ßi hái:
+ Ph¶i lËp c¸c kho¶n dù phßng nh-ng kh«ng lËp qu¸ lín
+ Kh«ng ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ vµ c¸c kho¶n thu
nhËp
+ Doanh thu vµ thu nhËp chØ ®-îc ghi nhËn khi cã c¸c b»ng chøng ch¾c ch¾n vÒ
kh¶ n¨ng thu ®-îc c¸c lîi Ých kinh tÕ. Ng-îc l¹i, chi phÝ ph¶i ®-îc ghi nhËn khi
cã b»ng chøng vÒ kh¶ n¨ng ph¸t sinh chi phÝ.
- Nguyªn t¾c träng yÕu: Th«ng tin ®-îc coi lµ träng yÕu trong tr-êng hîp nÕu
thiÕu th«ng tin hoÆc thiÕu chÝnh x¸c cña th«ng tin ®ã cã thÓ lµm sai lÖch ®¸ng kÓ
b¸o c¸o tµi chÝnh, lµm ¶nh h-ëng ®Õn quyÕt ®Þnh kinh tÕ cñ ng-êi sö dông b¸o
c¸o tµi chÝnh. TÝnh träng yÕu phô thuéc vµo ®é lín vµ tÝnh chÊt cña th«ng tin
19
hoÆc c¸c sai sãt ®-îc ®¸nh gi¸ trong hoµn c¶nh cô thÓ. TÝnh träng yÕu ph¶i ®-îc
xem xÐt trªn cat ph-¬ng diÖn ®Þnh l-îng vµ ®Þnh tÝnh.
Nh÷ng kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c nªu trªn lµ c¬ së lý luËn quan träng. N¾m v÷ng
néi dung c¸c kh¸i niÖm, vËn dông triÖt ®Ó c¸c nguyªn t¾c lµ yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn
®Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sau
®©y, ®Ò tµi sÏ ®Ò cËp ®Õn kh©u v« cïng quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn
ch¸t l-îng cña th«ng tin chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, §ã lµ quy tr×nh.
néi dung kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
1.2.2. HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n
Chøng tõ kÕ to¸n ®-îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh
ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh theo thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cô thÓ, chøng minh
cho sù x¸c thùc cña c¸c nghiÖp vô Êy, lµm c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ xö lý
th«ng tin kÕ to¸n. Trong chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp, Bé Tµi chÝnh ®· quy ®Þnh
râ vÒ mÉu biÓu, c¸ch thøc lËp vµ sö dông hÖ thèng c¸c chøng tõ kÕ to¸n nh»m
®¶m b¶o sù thèng nhÊt vµ tÝnh ph¸p lý cho c¸c th«ng tin kÕ to¸n ph¶n ¸nh trªn
chøng tõ. §Ó lµm c¬ së cho viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm c¸c doanh nghiÖp th-êng sö dông c¸c lo¹i chøng tõ sau:
- Hµng tån kho: - Mua hµng
PhiÕu xuÊt kho PhiÕu nhËp kho
PhiÕu xuÊt kho theo h¹n møc Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng
ThÎ kho Ho¸ ®¬n b¸n hµng
PhiÕu b¸o vËt t- cßn l¹i cuèi kú... Ho¸ ®¬n b¸n lÎ...
- Lao ®éng tiÒn l-¬ng - TiÒn tÖ
b¶ng chÊm c«ng PhiÕu thu, phiÕu chi
B¶ng thanh to¸n tiÒn l-¬ng GiÊy ®Ò nghÞ t¹m øng
PhiÕu b¸o lµm thªm giê... GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n...
- C¸c chøng tõ kh¸c
B¶ng ph©n bæ tiÒn l-¬ng
B¶ng ph©n bæ chi phÝ chung
20