Hoàn thiện các hình thức trả lương tại công ty cầu i thăng long
- 91 trang
- file .doc
lêi giíi thiÖu
C«ng t¸c qu¶n lý tiÒn l¬ng lµ mét trong nh÷ng chøc
n¨ng quan träng trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghhiÖp. Nã cã
quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong
c¸c doanh nghiÖp.TiÒn l¬ng lµ mét yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt
quan träng, lµ mét bé phËn cÊu thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp nhng l¹i lµ nguån thu chñ yÕu cña ngêi lao ®éng.
C¸c ®Æc ®iÓm trªn ®ßi hái khi tæ chøc c«ng t¸c tiÒn l¬ng
doanh nghiÖp ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng
chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®èi víi ngêi lao ®éng
V× vËy, trong doanh nghiÖp viÖc x©y dùng thang l¬ng,
b¶ng l¬ng, quü l¬ng, ®Þnh møc l¬ng, lùa chän c¸c h×nh thøc
tr¶ l¬ng phï hîp ®¶m b¶o sù ph©n phèi c«ng b»ng cho mäi ng-
êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, lµm cho tiÒn l¬ng thùc
sù lµ ®éng lùc cho ngêi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n, kh«ng
ngõng ®¶m b¶o c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ngêi
lao ®éng vµ gia ®×nh hä lµ mét viÖc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.
Trªn c¬ së lý luËn trªn vµ thùc tÕ thu thËp ®îc trong qu¸ tr×nh
thùc tËp t¹i C«ng ty cÇu Th¨ng Long I em ®· chän ®Ò tµi
“Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i c«ng ty cÇu I
Th¨ng Long ”
Víi môc ®Ých dïng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tiÒn l¬ng,
em ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c tæ
chøc tiÒn l¬ng t¹i C«ng ty cÇu Th¨ng Long I, tõ ®ã t×m ra
1
nh÷ng mÆt cÇn ph¸t huy, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc ®Ó
®a ra nh÷ng ph¬ng híng, gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c tæ chøc x©y
dùng c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng cã hiÖu qu¶. Bè côc ®Ò tµi cã ba
phÇn:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn
l¬ng trong doanh nghiÖp
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng
t¹i c«ng ty cÇu I Th¨ng Long
Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn
c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i c«ng ty cÇu I Th¨ng
Long
2
ch¬ng I: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng trong
c¸c doanh nghiÖp
I. B¶n chÊt cña tiÒn l¬ng:
1. Mét sè kh¸i niªm vÒ tiÒn l¬ng:
Cïng víi c¸c thêi kú vµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc kinh tÕ
kh¸i niÖm tiÒn l¬ng ®îc quan niÖm theo c¸c c¸ch kh¸c nhau.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng søc lao ®éng ®îc nh×n nhËn
lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt vµ do ®ã tiÒn l¬ng chÝnh
lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, lµ kho¶n tiÒn mµ ngêi sö dông lao
®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng tu©n theo c¸c quy luËt cña
c¬ chÕ thÞ trêng.
MÆc dï, tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng dï ph¶i tu©n
theo c¸c quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung
cÇu (v× tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng) ... ®Æc biÖt cßn
ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¸p nhng quyÕt ®Þnh
nhÊt vÉn ph¶i lµ quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng.
3
Kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng ë mét sè níc dïng ®Ó chØ mäi
kho¶n thu nhËp cña ngêi lao ®éng. ë NhËt B¶n hay §µi loan,
tiÒn l¬ng chØ mäi kho¶n thï lao mµ c«ng nh©n nhËn ®îc do
viÖc lµm; bÊt luËn lµ dïng tiÒn l¬ng, l¬ng bæng, phô cÊp cã
tÝnh chÊt l¬ng, tiÒn thëng, tiÒn chia l·i hoÆc nh÷ng tªn gäi
kh¸c nhau ®Òu lµ kho¶n tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng chi tr¶
cho ngêi lao ®éng.Theo tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) tiÒn l-
¬ng lµ sù tr¶ c«ng hoÆc thu nhËp; bÊt luËn dïng danh nghÜa
nh thÕ nµo, mµ cã thÓ biÓu hiÖn b»ng tiÒn vµ ®îc Ên ®Þnh
b»ng tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng
cho mét c«ng viÖc ®· thùc hiÖn hay sÏ ph¶i thùc hiÖn. TÊt c¶
c¸c kh¸i niÖm trªn ®Òu mang mét néi dung tiÒn l¬ng lµ yÕu
tè chi phÝ cña ngêi sö dông lao ®éng vµ lµ thu nhËp cña ngêi
lao ®éng.
Giê ®©y, víi viÖc ¸p dông qu¶n trÞ nh©n lùc b¶n chÊt cña
tiÒn l¬ng ®· thay ®æi, quan hÖ gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö
dông lao ®éng ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. TiÒn l¬ng cña
ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt
lao ®éng, hiÖu qu¶ vµ chÊt lîng c«ng viÖc.
" TiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng
nhËn ®îc tõ ngêi sö dông lao ®éng cña hä thanh to¸n l¹i
t¬ng øng víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®· tiªu
hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i cho x· héi."
Theo kh¸i niÖm trªn th× tiÒn l¬ng kh«ng ®¬n thuÇn lµ gi¸
c¶ søc lao ®éng, nã ®· chØ ra râ mèi quan hÖ gi÷a ngêi lao
4
®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®· thay ®æi chuyÓn tõ h×nh
thøc bãc lét mua hµng ho¸ sang quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng
hai bªn cïng cã lîi. TiÒn l¬ng kh«ng nh÷ng chÞu sù chi phèi cña
c¸c quy luËt cña c¬ chÕ thÞ trêng hay luËt ph¸p quèc gia mµ
cßn ®îc ph©n phèi theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶ c«ng viÖc.
2. C¸c yªu cÇu vµ chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng:
2.1 Nh÷ng yªu cÇu trong tæ chøc tiÒn l¬ng:
Khi tæ chøc tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m
b¶o c¸c yªu cÇu sau ®©y:
Mét lµ: §¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng
ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao
®éng.
§©y lµ mét yªu cÇu quan träng nh»m thùc hiÖn ®óng chøc
n¨ng vai trß cña tiÒn l¬ng. Yªu cÇu nµy ®Æt ra tiÒn l¬ng cÇn
ph¶i ®¸p øng ®ñ c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu cña ngßi lao ®éng vµ
gia ®×nh hä, tiÒn l¬ng ph¶i lµ kho¶n thu nhËp chÝnh æn
®Þnh thêng xuyªn l©u dµi. Mét phÇn ®ñ ®Ó hä chi tr¶ nh÷ng
chi phÝ sinh ho¹t t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng mét phÇn dïng cho
n©ng cao chÊt lîng ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn. §¶m b¶o ®îc
cho ngêi lao ®éng h¨ng say chó t©m vµo c«ng viÖc tõ ®ã
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m thÊp chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh
cho doanh nghiÖp. Muèn vËy khi tr¶ l¬ng doanh nghiÖp cßn
cÇn ph¶i chó ý ®Õn tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ
cña ngêi lao ®éng v× ®«i khi tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l-
5
¬ng thùc tÕ cã kho¶ng c¸ch xa rêi nhau. TiÒn l¬ng danh nghÜa
cã thÓ lµ cao nhng trªn thùc tÕ vÉn kh«ng ®ñ chi tr¶ cho ngêi
lao ®éng nu«i sèng b¶n th©n, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng (tiÒn
l¬ng thùc tÕ qu¸ thÊp) vµ ngîc l¹i.
Hai lµ: Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng
cao.
TiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña doanh nghiÖp
®èi víi ngêi lao ®éng, t¹o c¬ së n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh. Yªu cÇu nµy ®Æt ra nh»m ph¸t huy hÕt t¸c dông
cña c«ng cô tiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy vËt chÊt cña doanh nghiÖp
nã lu«n lu«n ph¶i lµ ®éng lùc cho ngêi lao ®éng n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng v¬n tíi thu nhËp cao h¬n.MÆt kh¸c ®©y
còng lµ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi sù ph¸t triÓn n©ng cao tr×nh
®é vµ kü n¨ng cña ngßi lao ®éng.
Ba lµ: §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu tÝnh
c«ng b»ng cho ngêi lao ®éng.
TiÒn l¬ng lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña mäi ngêi
lao ®éng. Mét h×nh thøc tiÒn l¬ng ®¬n gi¶n râ rµng dÔ hiÓu
cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ®éng c¬ vµ th¸i ®é lµm viÖc cña ngßi
lao ®éng, ®ång thêi lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n
lý, nhÊt lµ qu¶n lý tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp.
2.2 Chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng:
Chøc n¨ng ®ßn bÈy cho doanh nghiÖp:
TiÒn l¬ng lµ ®éng lùc kÝch thÝch n¨ng lùc s¸ng t¹o,
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng hiÖu qu¶ nhÊt. Bëi v× tiÒn l¬ng g¾n
6
liÒn quyÒn lîi thiÕt thùc nhÊt ®èi víi ngêi lao ®éng, nã kh«ng
chØ tho¶ m·n vÒ nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®èi mµ cßn mang ý
nghÜa kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña ngßi lao ®éng trong doanh
nghiÖp. ChÝnh v× vËy khi tiÒn l¬ng nhËn ®îc tho¶ ®¸ng, c«ng
t¸c tr¶ l¬ng cña doanh nghiÖp c«ng b»ng, râ rµng sÏ t¹o ra
®éng lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tõ ®ã lîi nhuËn cña doanh
nghiÖp ®îc t¨ng lªn. Khi cã lîi nhuËn cao nguån phóc lîi trong
doanh nghiÖp dµnh cho ngêi lao ®éng nhiÒu h¬n, nã lµ phÇn
bæ sung cho tiÒn l¬ng lµm t¨ng thu nhËp vµ lîi Ých cho hä vµ
gia ®×nh hä t¹o ra ®éng lùc lao ®éng t¨ng kh¶ n¨ng g¾n kÕt
lµm viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, xo¸
bá sù ng¨n c¸ch gi÷a nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao
®éng tÊt c¶ híng tíi môc tiªu cña doanh nghiÖp ®a sù ph¸t
triÓn cña doanh nghiÖp lªn hµng ®Çu.
Chøc n¨ng kÝch thÝch ngêi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng:
Khi x©y dùng c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng ph¶i ®¶m b¶o
®îc yªu cÇu nµy vµ ®ång thêi ®©y còng chÝnh lµ chøc n¨ng
cña tiÒn l¬ng. §éng lùc cao nhÊt trong c«ng viÖc cña ngêi lao
®éng chÝnh lµ thu nhËp (tiÒn l¬ng) v× vËy ®Ó cã thÓ khuyÕn
khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng chØ cã thÓ lµ tiÒn l¬ng míi
®¶m nhiÖm chøc n¨ng nµy. MÆt kh¸c, h×nh thøc qu¶n trÞ
ngµy nay ®îc ¸p dông phæ biÕn lµ biÖn ph¸p kinh tÕ nªn tiÒn
l¬ng cµng ph¸t huy ®îc hÕt chøc n¨ng cña m×nh t¹o ra ®éng
lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
7
Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt lao ®éng:
TiÒn l¬ng lµ thu nhËp chÝnh cña ngêi lao ®éng, cã thÓ nãi
®©y chÝnh lµ nguån nu«i sèng ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä,
v× vËy tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n
xuÊt søc lao ®éng vµ n©ng cao chÊt lîng lao ®éng. Thùc hiÖn
tèt chøc n¨ng nµy cña tiÒn l¬ng gióp doanh nghiÖp cã nguån
lao ®éng æn ®Þnh ®¹t n¨ng suÊt cao.
3. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n tæ chøc thùc hiÖn tr¶ l ¬ng
trong doanh nghiÖp:
Nguyªn t¾c 1: Tr¶ l¬ng ngang nhau cho nh÷ng lao
®éng nh nhau trong doanh nghiÖp: §©y lµ nguyªn t¾c
®¶m b¶o sù c«ng b»ng, tr¸nh sù bÊt b×nh ®¼ng trong c«ng
t¸c tr¶ l¬ng. Nguyªn t¾c nµy ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong c¸c
thang l¬ng, b¶ng l¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh
nghiÖp.
Nguyªn t¾c 2: §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng
nhanh h¬n tiÒn l¬ng b×nh qu©n: Trong doanh nghiÖp tiÒn
l¬ng lµ yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh; nguyªn t¾c nµy
®¶m b¶o cho doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c sö
dông tiÒn l¬ng lµm ®ßn bÈy, thÓ hiÖn lªn hiÖu qu¶ trong sö
dông chi phÝ cña doanh nghiÖp.
Nguyªn t¾c 3: Ph©n phèi theo sè lîng vµ chÊt lîng lao
®éng:
8
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái doanh nghiÖp tr¸nh t×nh tr¹ng x©y
dùng c¸c h×nh thøc l¬ng ph©n phèi b×nh qu©n, v× nh thÕ sÏ
t¹o ra sù û l¹i vµ søc ú cña ngßi lao ®éng trong doanh nghiÖp.
Nguyªn t¾c 4: §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l-
¬ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng trong c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c
nhau.
Nguyªn t¾c nµy lµm c¨n cø cho doanh nghiÖp x©y dùng tæ
chøc thùc hiÖn c«ng t¸c tiÒn l¬ng c«ng b»ng hîp lý trong doanh
nghiÖp. Nh»m ®¶m b¶o cho c«ng nh©n yªn t©m trong s¶n
xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc khã kh¨n, m«i trêng ®éc
h¹i ...
II. C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng:
Ngµy nay trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty do cã sù
kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh nªn c¸c h×nh
thøc tr¶ l¬ng thêng ¸p dông kh«ng gièng nhau.
Thêng th× cã hai h×nh thøc ®îc ¸p dông lµ :
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian.
1. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm :
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm ®îc ¸p dông trong c¸c
xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm lµ
tiÒn l¬ng mµ c«ng nh©n nhËn ®îc phô thuéc vµo ®¬n gi¸ cña
s¶n phÈm vµ sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt theo ®óng chÊt lîng.
C«ng thøc :
L = §*Q
9
Trong ®ã :
L : TiÒn l¬ng nhËn ®îc.
§ : §¬n gi¸ s¶n phÈm.
Q : Khèi lîng s¶n phÈm.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã ý nghÜa :
- H×nh thøc nµy qu¸n triÖt nguyªn t¾c tr¶ l¬ng ph©n
phèi theo quy luËt lao ®éng , tiÒn l¬ng ngêi lao ®éng nh©n
®îc phô thuéc vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoµn thµnh tõ
®ã kÝch thÝch m¹nh mÏ ngêi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng.
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông trùc tiÕp khuyÕn
khÝch ngêi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é tay
nghÒ, tÝch luü kinh nghiÖm, rÌn luyÖn kü n¨ng t¨ng kh¶ n¨ng
s¸ng t¹o lµm viÖc vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã nghÜa to lín trong viÖc
n©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, n©ng cao tÝnh tù
chñ, chñ ®éng trong c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng.
§Ó ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy cÇn cã c¸c ®iÒu
kiÖn :
- Ph¶i cã hÖ thèng møc lao ®éng ®îc x©y dùng cã c¨n cø
khoa häc ( møc ®îc x©y dùng th«ng qua c¸c ph¬ng ph¸p kh¶o
s¸t nh bÊm giê, chôp ¶nh c¸c bíc c«ng viÖc ®Ó cã ®îc lîng thêi
gian hao phÝ chÝnh x¸c cña tõng bíc c«ng viÖc ) ®¶m b¶o tÝnh
trung b×nh tiªn tiÕn cña hÖ thèng møc lao ®éng.
10
- Ph¶i tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc tèt, gãp phÇn h¹n
chÕ tèi ®a lîng thêi gian lµm hao phÝ kh«ng cÇn thiÕt, gióp ng-
êi lao ®éng cã ®ñ ®iÒu kiÖn hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao.
- Ph¶i cã chÕ ®é kiÓm tra nghiÖm thu s¶n phÈm ®îc kÞp
thêi bëi v× l¬ng cña c«ng nh©n phô thuéc rÊt lín vµo sè lîng
s¶n phÈm xuÊt ra ®óng quy c¸ch chÊt lîng.Gi¸o dôc tèt ý thøc
tr¸ch nhiÖm cña ngêi lao ®éng ®Ó hä võa phÊn ®Êu n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng thu nhËp, nhng võa ph¶i ®¶m b¶o
chÊt lîng s¶n phÈm ®ång thêi tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, sö
dông hiÖu qu¶ m¸y mãc trang thiÕt bÞ .
Cã nhiÒu chÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm kh¸c nhau, bao
gåm :
1.1 H×nh thøc tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n :
Trong chÕ ®é nµy, ®¬n gi¸ ®îc theo c«ng thøc :
§ = Lcv / Q hoÆc § = L*T
Vµ Lsp = § * Q
Trong ®ã :
§ : lµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét s¶n phÈm .
Lcv : L¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc.
Q : Møc s¶n lîng cña c«ng nh©n trong kú.
T : Møc thêi gian hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
LSP : TiÒn l¬ng c«ng nh©n ®îc nhËn trong kú.
§èi tîng ¸p dông: H×nh thøc nµy ®îc ¸p dông trong ®iÒu kiÖn
lao ®éng mang tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi, cã ®Þnh møc, kiÓm tra
vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ riªng biÖt c¨n cø
11
vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm theo yªu cÇu kü thuËt.thùc
tÕ mµ hä hoµn thµnh.
- ¦u ®iÓm : Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n nhËn
®îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng, kÝch thÝch c«ng
nh©n n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ.ChÕ ®é tiÒn l¬ng nµy dÔ
hiÓu dÔ tÝnh to¸n.
- Nhîc ®iÓm : Ngêi lao ®éng ch¹y theo sè lîng mµ kh«ng
quan t©m ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm. Ngêi lao ®éng Ýt quan
t©m ®Õn tiÕt kiÖm vËt t nguyªn liÖu hay sö dông hiÖu qu¶
m¸y mãc thiÕt nÕu nh kh«ng cã qui ®Þnh cô thÓ.
1.2 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ :
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh nh sau:
- NÕu tæ hoµn thµnh nhiÒu s¶n phÈm trong kú:
§G = N * LCB / Qo
- NÕu tæ hoµn thµnh mét s¶n phÈm trong kú:
§G = LCB * To
Trong ®ã :
§G : §¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho tæ s¶n xuÊt trong kú.
Qo : Møc s¶n lîng cña c¶ tæ s¶n xuÊt.
LCB : TiÒn l¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n.
N: Sè c«ng nh©n trong tæ.
To: Møc thêi gian cña c¶ tæ.
§èi tîng ¸p dông : ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã
mét tËp thÓ ngêi míi cã thÓ hoµn thµnh ®îc.
12
ViÖc chia l¬ng cho tõng c¸ nh©n trong tæ còng rÊt quan träng
trong h×nh thøc nµy. Cã hai ph¬ng ph¸p thêng ®îc ¸p dông
®ã lµ dïng hÖ sè ®iÒu chØnh vµ ph¬ng ph¸p dïng giê - hÖ sè
TiÒn l¬ng thùc tÕ tÝnh nh sau :
L1 = §G * Qo ( L1 : TiÒn l¬ng thùc tÕ tæ
nhËn ®îc. )
- ¦u ®iÓm : H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ
khuyÕn khÝch ®îc c«ng nh©n trong tæ n©ng cao ý thøc tr¸ch
nhiÖm tinh thÇn hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó hoµn thµnh c«ng
viÖc, lµm viÖc theo m« h×nh phèi hîp vµ tù qu¶n.
- Nhîc ®iÓm : Kh«ng khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng
cao n¨ng suÊt c¸ nh©n v× kÕt qu¶ lµm viÖc cña mçi c«ng
nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®Õn tiÒn l¬ng cña hä.
1.3 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp :
§ = Lcv / M * Q
Trong ®ã :
§G : §¬n gi¸ tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phô, phô trî...
Lcv : L¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô
M : Sè m¸y mãc mµ c«ng nh©n ®ã phôc vô
Q : Møc s¶n l¬ng cña c«ng nh©n chÝnh
§èi tîng ¸p dông : H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy kh«ng ¸p dông ®èi
víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt mµ chØ ¸p dông cho c«ng
nh©n phôc vô s¶n xuÊt. C«ng viÖc cña hä ¶nh hëng trùc tiÕp
®Õn viÖc ®¹t vµ vît møc cña c«ng nh©n chÝnh thøc hëng l¬ng
theo s¶n phÈm. NhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña hä g¾n liÒn víi
13
nhiÖm vô vµ thµnh tÝch c«ng nh©n ®øng m¸y. Khi thùc hiÖn
chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy x¶y ra hai trêng hîp vµ c¸ch gi¶i quyÕt
nh sau :
- NÕu b¶n th©n c«ng viÖc phôc vô cã sai lÇm lµm cho c«ng
nh©n chÝnh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm háng, hµng xÊu th× c«ng
nh©n phôc vô hëng theo chÕ dé tr¶ l¬ng khi lµm ra hµng háng
hµng xÊu song vÉn ®¶m b¶o Ýt nhÊt b»ng møc l¬ng cÊp bËc
cña ngêi ®ã.
- NÕu c«ng nh©n ®øng m¸y kh«ng hoµn thµnh ®Þnh møc
s¶n lîng th× tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phôc vô sÏ kh«ng tÝnh
theo ®¬n gi¸ s¶n phÈm gi¸n tiÕp mµ theo l¬ng cÊp bËc cña
hä.
¦u ®iÓm : chÕ ®é tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp khuyÕn
khÝch c«ng nh©n phô phôc vô tèt h¬n cho ngêi c«ng nh©n
chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cho c«ng
nh©n chÝnh.
1.4 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã thëng :
Thùc chÊt cña h×nh thøc nµy lµ dïng tiÒn thëng ®Ó
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng thùc hiÖn vît chØ tiªu ®Æt ra.
TiÒn l¬ng nhËn ®îc bao gåm 2 bé phËn : Mét bé phËn lµ
tiÒn l¬ng s¶n phÈm theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh, mét bé phËn lµ
tiÒn thëng theo % sè tiÒn l¬ng s¶n phÈm.
Lcn = Lsp + L(m + h)/ 100
Trong ®ã :
14
Lsp : tiÒn l¬ng s¶n phÈm theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh
h : % vît chØ tiªu thëng
m : tû lÖ thëng tÝnh cho 1% vît chØ tiªu thëng
- ¦u ®iÓm : ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy khuyÕn khÝch ngêi lao
®éng quan t©m tíi sè lîng, chÊt lîng s¶n phÈm, khuyÕn khÝch
hä quan t©m tíi c¸c chØ tiªu kh¸c nh møc ®é hoµn thµnh kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm vËt t, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
1.5 ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm lòy tiÕn :
Thùc ra theo chÕ ®é nµy tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n bao
gåm hai bé phËn :
- TiÒn l¬ng s¶n phÈm c¨n cø vµo sè lîng s¶n phÈm s¶n
xuÊt ra víi ®¬n gi¸ cè ®Þnh.
- TiÒn l¬ng phô thuéc vµo sè l¬ng s¶n phÈm t¨ng thªm
theo gi¸ phô thuéc vµo møc ®é t¨ng s¶n phÈm : møc ®é t¨ng
s¶n phÈm cµng cao th× ®¬n gi¸ cµng cao.
- §èi tîng ¸p dông : ë nh÷ng kh©u yÕu cña d©y chuyÒn
s¶n xuÊt hoÆc lµ mét kh©u quan träng nhÊt cã t¸c dông quyÕt
®Þnh ®Õn toµn bé d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ã.
Nhîc ®iÓm chñ yÕu cña h×nh thøc nµy lµ lµm cho tèc ®é
cña n¨ng suÊt lao ®éng thÊp h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng. VËy
nªn ngêi ta chØ ¸p dông h×nh thøc nµy trong ph¹m vi hÑp, thêi
gian ng¾n.
TiÒn l¬ng ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc lµ :
Lcn = § * Q1 + ( Q1 - Q0 )* K * §
Trong ®ã :
15
K : tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸ hîp lý
Q1, Q0 : s¶n lîng thùc tÕ kÕ ho¹ch
§ : §¬n gi¸ cè ®Þnh
K = dct * tc / d1
Trong ®ã :
dct : tû träng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh trong gi¸
thµnh s¶n phÈm.
tc : tû lÖ sè tiÒn tiÕt kiÖm vÒ chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp
cè ®Þnh dïng ®Ó t¨ng ®¬n gi¸.
d1 : tû träng cña tiÒn c«ng mµ c«ng nh©n s¶n xuÊt trong
gi¸ thµnh s¶n phÈm khi hoµn thµnh vît møc s¶n lîng 100%
1.6 H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n theo c«ng viÖc :
Thêng ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc giao theo tõng chi
tiÕt, bé phËn th× sÏ kh«ng cã lîi mµ ph¶i giao toµn bé khèi lîng
c«ng viÖc cho c«ng nh©n hoµn thµnh trong kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh.
VËy ®Æc ®iÓm vÒ l¬ng kho¸n lµ ngoµi qui ®Þnh vÒ sè l-
îng, chÊt lîng c«ng viÖc mµ cßn cã qui ®Þnh vÒ thêi gian b¾t
®Çu vµ kÕt thóc c«ng viÖc ®ã.
§èi tîng cña chÕ ®é l¬ng kho¸n cã thÓ lµ c¸ nh©n tËp
thÓ, cã thÓ kho¸n theo tõng c«ng viÖc hoÆc mét sè c«ng viÖc
cã khèi lîng lín. TiÒn l¬ng sÏ ®îc tr¶ theo sè lîng mµ c«ng nh©n
hoµn thµnh ghi trong phiÕu giao kho¸n.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy chñ yÕu ¸p dông trong x©y dùng
c¬ b¶n, n«ng nghiÖp. Trong c«ng nghiÖp nã chØ ®îc ¸p dông
16
cho nh÷ng c«ng viÖc ®ét xuÊt nh söa ch÷a, th¸o l¾p nhanh
mét sè thiÕt bÞ ®Ó ®a vµo s¶n xuÊt.
ViÖc x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tïy theo tõng ®èi tîng cña l¬ng
kho¸n :
- NÕu ®èi tîng nhËn kho¸n lµ c¸ nh©n lµ x¸c ®Þnh ®¬n
gi¸ nh h×nh thøc tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n, tiÒn l-
¬ng ®îc tr¶ b»ng ®¬n gi¸ nh©n víi khèi lîng c«ng viÖc.
- NÕu ®èi tîng nhËn kho¸n lµ tËp thÓ th× viÖc x¸c ®Þnh
®¬n gi¸ nh h×nh thøc tr¶ l¬ng tËp thÓ vµ sau ®ã sÏ ph©n
phèi cho tõng ngêi phô thuéc vµo sè lîng, chÊt lîng lao ®éng
cña hä.
- ChÕ ®é l¬ng kho¸n khuyÕn khÝch ngêi c«ng nh©n
hoµn thµnh nhiÖm vô tríc thêi h¹n, ®¶m b¶o chÊt lîng c«ng
viÖc th«ng qua hîp ®ång giao kho¸n.
2. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian :
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian chñ yÕu ¸p dông ®èi víi
nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, cßn c«ng nh©n s¶n xuÊt chØ
¸p dông ë bé phËn lao ®éng b»ng m¸y mãc lµ chñ yÕu hoÆc
nh÷ng c«ng viÖc mµ kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch
chÝnh x¸c ®îc, hoÆc còng do tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt nªn nÕu
thùc hiÖn ®îc viÖc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm sÏ kh«ng ®¶m b¶o
chÊt lîng s¶n phÈm, kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. MÆc dï
vËy h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy vÉn ph¶i tu©n theo quy luËt ph©n
17
phèi theo lao ®éng vµ vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®îc
khèi lîng c«ng viÖc mµ hä hoµn thµnh.
Nh×n chung th× h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã
nhiÒu nhîc ®iÓm h¬n h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm v× nã
cha g¾n thu nhËp víi kÕt qu¶ cña ngêi lao ®éng mµ hä ®· ®¹t
®îc trong thêi gian lµm viÖc.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian gåm :
- H×nh thøc tr¶ l¬ng thêi gian cã thëng
- H×nh thøc tr¶ l¬ng thêi gian ®¬n gi¶n
2.1 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng :
Theo chÕ ®é tr¶ l¬ng nµy ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc
gåm : mét phÇn th«ng qua tiÒn l¬ng ®¬n gi¶n, phÇn cßn l¹i lµ
tiÒn thëng. ChÕ ®é nµy thêng ®îc ¸p dông cho c«ng nh©n phô
lµm c¸c c«ng viÖc phôc vô nh söa ch÷a, ®iÒu chØnh hoÆc
c«ng nh©n chÝnh lµm nh÷ng kh©u ®ßi hái tr×nh ®é c¬ khÝ
hãa cao.
L¬ng thêi gian cã thëng lµ h×nh thøc chuyÓn hãa cña l-
¬ng thêi gian vµ l¬ng s¶n phÈm ®Ó kh¾c phôc dÇn nh÷ng nh-
îc ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l¬ng thêi gian.
TÝnh l¬ng b»ng c¸ch lÊy l¬ng tr¶ theo thêi gian ®¬n gi¶n
nh©n víi thêi gian lµm viÖc thùc tÕ sau ®ã céng víi tiÒn thëng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy ph¶n ¸nh ®îc tr×nh ®é thµnh th¹o
vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, g¾n víi thµnh tÝch c«ng t¸c cña
tõng ngêi th«ng qua chØ tiªu xÐt thëng ®· ®¹t ®îc. V× vËy nã
18
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn tr¸ch nhiÖm vµ
kÕt qu¶ c«ng t¸c cña m×nh.
2.2 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n :
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy lµ chÕ ®é mµ tiÒn l¬ng nhËn ®îc
cña mçi c«ng nh©n do møc l¬ng cÊp bËc cao hay thÊp vµ thêi
gian lµm viÖc thùc tÕ nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh.
C«ng thøc tÝnh :
L = S * Ttt
Trong ®ã :
L : tiÒn l¬ng nhËn ®îc
S : møc l¬ng cÊp bËc
Ttt : thêi gian thùc tÕ
§èi tîng ¸p dông : ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc khã x¸c
®Þnh møc l¬ng lao ®éng chÝnh x¸c hoÆc nh÷ng c«ng viÖc
mµ ngêi ta chØ quan t©m ®Õn chØ tiªu chÊt lîng.
Ta cã thÓ ¸p dông 3 lo¹i sau ®©y :
- TiÒn l¬ng giê = suÊt l¬ng cÊp bËc giê x sè giê
lµm viÖc thùc tÕ
- TiÒn l¬ng ngµy = suÊt l¬ng cÊp bËc ngµy x sè ngµy
lµm viÖc trong thùc tÕ
- TiÒn l¬ng th¸ng = møc l¬ng cÊp bËc th¸ng
¦u ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy lµ ®¬n gi¶n, tÝnh
ton¸ nhanh nhng cã nhîc ®iÓm lµ chÕ ®é tr¶ l¬ng nµy mang
tÝnh chÊt b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch ®îc c«ng nh©n sö
dông thêi gian lµm viÖc hîp lý, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu.
19
3.H×nh thøc kho¸n thu nhËp.
Doanh nghiÖp thùc hiÖn kho¸n thu nhËp cho ng¬× lao
®éng, quan niÖm thu nhËp mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho ngêi
lao ®éng lµ mét bé phËn n»m trong tæng thu nhËp chung cña
doanh nghiÖp. §èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, tiÒn l¬ng
ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng kh«ng tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh mµ lµ mét néi dung ph©n phèi thu nhËp cña doanh
nghiÖp.
Th«ng qua ®¹i héi c«ng nh©n viªn, doanh nghiÖp tho¶
thuËn tríc tØ lÖ thu nhËp dïng ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng.
V× vËy quü tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng phô thuéc vµo thu
nhËp thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Trong truêng hîp nµy thêi gian
vµ kÕt qu¶ cña tõng ngêi lao ®éng chØ lµ c¨n cø ph©n chia
tæng quü l¬ng cho tõng ngêi lao ®éng .
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy b¾t buéc ngêi lao ®éng kh«ng
chØ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña b¶n th©n m×nh mµ cßn ph¶i
quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Do ®ã nã ph¸t huy ®îc søc m¹nh tËp
thÓ trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Tuy nhiªn ngêi lao ®éng chØ yªn t©m víi h×nh thøc tr¶ nµy khi
hä cã thÈm quyÒn trong viÖc kiÓm tra kÕt qu¶ tµi chÝnh cña
doanh nghiÖp cho nªn h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy thÝch øng nhÊt
víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn mµ cæ ®«ng chñ yÕu lµ c«ng
nh©n viªn cña doanh nghiÖp.
20
C«ng t¸c qu¶n lý tiÒn l¬ng lµ mét trong nh÷ng chøc
n¨ng quan träng trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghhiÖp. Nã cã
quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong
c¸c doanh nghiÖp.TiÒn l¬ng lµ mét yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt
quan träng, lµ mét bé phËn cÊu thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp nhng l¹i lµ nguån thu chñ yÕu cña ngêi lao ®éng.
C¸c ®Æc ®iÓm trªn ®ßi hái khi tæ chøc c«ng t¸c tiÒn l¬ng
doanh nghiÖp ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng
chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®èi víi ngêi lao ®éng
V× vËy, trong doanh nghiÖp viÖc x©y dùng thang l¬ng,
b¶ng l¬ng, quü l¬ng, ®Þnh møc l¬ng, lùa chän c¸c h×nh thøc
tr¶ l¬ng phï hîp ®¶m b¶o sù ph©n phèi c«ng b»ng cho mäi ng-
êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, lµm cho tiÒn l¬ng thùc
sù lµ ®éng lùc cho ngêi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n, kh«ng
ngõng ®¶m b¶o c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ngêi
lao ®éng vµ gia ®×nh hä lµ mét viÖc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.
Trªn c¬ së lý luËn trªn vµ thùc tÕ thu thËp ®îc trong qu¸ tr×nh
thùc tËp t¹i C«ng ty cÇu Th¨ng Long I em ®· chän ®Ò tµi
“Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i c«ng ty cÇu I
Th¨ng Long ”
Víi môc ®Ých dïng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tiÒn l¬ng,
em ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c tæ
chøc tiÒn l¬ng t¹i C«ng ty cÇu Th¨ng Long I, tõ ®ã t×m ra
1
nh÷ng mÆt cÇn ph¸t huy, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc ®Ó
®a ra nh÷ng ph¬ng híng, gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c tæ chøc x©y
dùng c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng cã hiÖu qu¶. Bè côc ®Ò tµi cã ba
phÇn:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn
l¬ng trong doanh nghiÖp
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng
t¹i c«ng ty cÇu I Th¨ng Long
Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn
c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i c«ng ty cÇu I Th¨ng
Long
2
ch¬ng I: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng trong
c¸c doanh nghiÖp
I. B¶n chÊt cña tiÒn l¬ng:
1. Mét sè kh¸i niªm vÒ tiÒn l¬ng:
Cïng víi c¸c thêi kú vµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc kinh tÕ
kh¸i niÖm tiÒn l¬ng ®îc quan niÖm theo c¸c c¸ch kh¸c nhau.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng søc lao ®éng ®îc nh×n nhËn
lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt vµ do ®ã tiÒn l¬ng chÝnh
lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, lµ kho¶n tiÒn mµ ngêi sö dông lao
®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng tu©n theo c¸c quy luËt cña
c¬ chÕ thÞ trêng.
MÆc dï, tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng dï ph¶i tu©n
theo c¸c quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung
cÇu (v× tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng) ... ®Æc biÖt cßn
ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¸p nhng quyÕt ®Þnh
nhÊt vÉn ph¶i lµ quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng.
3
Kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng ë mét sè níc dïng ®Ó chØ mäi
kho¶n thu nhËp cña ngêi lao ®éng. ë NhËt B¶n hay §µi loan,
tiÒn l¬ng chØ mäi kho¶n thï lao mµ c«ng nh©n nhËn ®îc do
viÖc lµm; bÊt luËn lµ dïng tiÒn l¬ng, l¬ng bæng, phô cÊp cã
tÝnh chÊt l¬ng, tiÒn thëng, tiÒn chia l·i hoÆc nh÷ng tªn gäi
kh¸c nhau ®Òu lµ kho¶n tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng chi tr¶
cho ngêi lao ®éng.Theo tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) tiÒn l-
¬ng lµ sù tr¶ c«ng hoÆc thu nhËp; bÊt luËn dïng danh nghÜa
nh thÕ nµo, mµ cã thÓ biÓu hiÖn b»ng tiÒn vµ ®îc Ên ®Þnh
b»ng tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng
cho mét c«ng viÖc ®· thùc hiÖn hay sÏ ph¶i thùc hiÖn. TÊt c¶
c¸c kh¸i niÖm trªn ®Òu mang mét néi dung tiÒn l¬ng lµ yÕu
tè chi phÝ cña ngêi sö dông lao ®éng vµ lµ thu nhËp cña ngêi
lao ®éng.
Giê ®©y, víi viÖc ¸p dông qu¶n trÞ nh©n lùc b¶n chÊt cña
tiÒn l¬ng ®· thay ®æi, quan hÖ gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö
dông lao ®éng ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. TiÒn l¬ng cña
ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt
lao ®éng, hiÖu qu¶ vµ chÊt lîng c«ng viÖc.
" TiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng
nhËn ®îc tõ ngêi sö dông lao ®éng cña hä thanh to¸n l¹i
t¬ng øng víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®· tiªu
hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i cho x· héi."
Theo kh¸i niÖm trªn th× tiÒn l¬ng kh«ng ®¬n thuÇn lµ gi¸
c¶ søc lao ®éng, nã ®· chØ ra râ mèi quan hÖ gi÷a ngêi lao
4
®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®· thay ®æi chuyÓn tõ h×nh
thøc bãc lét mua hµng ho¸ sang quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng
hai bªn cïng cã lîi. TiÒn l¬ng kh«ng nh÷ng chÞu sù chi phèi cña
c¸c quy luËt cña c¬ chÕ thÞ trêng hay luËt ph¸p quèc gia mµ
cßn ®îc ph©n phèi theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶ c«ng viÖc.
2. C¸c yªu cÇu vµ chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng:
2.1 Nh÷ng yªu cÇu trong tæ chøc tiÒn l¬ng:
Khi tæ chøc tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m
b¶o c¸c yªu cÇu sau ®©y:
Mét lµ: §¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng
ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao
®éng.
§©y lµ mét yªu cÇu quan träng nh»m thùc hiÖn ®óng chøc
n¨ng vai trß cña tiÒn l¬ng. Yªu cÇu nµy ®Æt ra tiÒn l¬ng cÇn
ph¶i ®¸p øng ®ñ c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu cña ngßi lao ®éng vµ
gia ®×nh hä, tiÒn l¬ng ph¶i lµ kho¶n thu nhËp chÝnh æn
®Þnh thêng xuyªn l©u dµi. Mét phÇn ®ñ ®Ó hä chi tr¶ nh÷ng
chi phÝ sinh ho¹t t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng mét phÇn dïng cho
n©ng cao chÊt lîng ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn. §¶m b¶o ®îc
cho ngêi lao ®éng h¨ng say chó t©m vµo c«ng viÖc tõ ®ã
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m thÊp chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh
cho doanh nghiÖp. Muèn vËy khi tr¶ l¬ng doanh nghiÖp cßn
cÇn ph¶i chó ý ®Õn tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ
cña ngêi lao ®éng v× ®«i khi tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l-
5
¬ng thùc tÕ cã kho¶ng c¸ch xa rêi nhau. TiÒn l¬ng danh nghÜa
cã thÓ lµ cao nhng trªn thùc tÕ vÉn kh«ng ®ñ chi tr¶ cho ngêi
lao ®éng nu«i sèng b¶n th©n, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng (tiÒn
l¬ng thùc tÕ qu¸ thÊp) vµ ngîc l¹i.
Hai lµ: Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng
cao.
TiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña doanh nghiÖp
®èi víi ngêi lao ®éng, t¹o c¬ së n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh. Yªu cÇu nµy ®Æt ra nh»m ph¸t huy hÕt t¸c dông
cña c«ng cô tiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy vËt chÊt cña doanh nghiÖp
nã lu«n lu«n ph¶i lµ ®éng lùc cho ngêi lao ®éng n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng v¬n tíi thu nhËp cao h¬n.MÆt kh¸c ®©y
còng lµ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi sù ph¸t triÓn n©ng cao tr×nh
®é vµ kü n¨ng cña ngßi lao ®éng.
Ba lµ: §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu tÝnh
c«ng b»ng cho ngêi lao ®éng.
TiÒn l¬ng lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña mäi ngêi
lao ®éng. Mét h×nh thøc tiÒn l¬ng ®¬n gi¶n râ rµng dÔ hiÓu
cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ®éng c¬ vµ th¸i ®é lµm viÖc cña ngßi
lao ®éng, ®ång thêi lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n
lý, nhÊt lµ qu¶n lý tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp.
2.2 Chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng:
Chøc n¨ng ®ßn bÈy cho doanh nghiÖp:
TiÒn l¬ng lµ ®éng lùc kÝch thÝch n¨ng lùc s¸ng t¹o,
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng hiÖu qu¶ nhÊt. Bëi v× tiÒn l¬ng g¾n
6
liÒn quyÒn lîi thiÕt thùc nhÊt ®èi víi ngêi lao ®éng, nã kh«ng
chØ tho¶ m·n vÒ nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®èi mµ cßn mang ý
nghÜa kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña ngßi lao ®éng trong doanh
nghiÖp. ChÝnh v× vËy khi tiÒn l¬ng nhËn ®îc tho¶ ®¸ng, c«ng
t¸c tr¶ l¬ng cña doanh nghiÖp c«ng b»ng, râ rµng sÏ t¹o ra
®éng lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tõ ®ã lîi nhuËn cña doanh
nghiÖp ®îc t¨ng lªn. Khi cã lîi nhuËn cao nguån phóc lîi trong
doanh nghiÖp dµnh cho ngêi lao ®éng nhiÒu h¬n, nã lµ phÇn
bæ sung cho tiÒn l¬ng lµm t¨ng thu nhËp vµ lîi Ých cho hä vµ
gia ®×nh hä t¹o ra ®éng lùc lao ®éng t¨ng kh¶ n¨ng g¾n kÕt
lµm viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, xo¸
bá sù ng¨n c¸ch gi÷a nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao
®éng tÊt c¶ híng tíi môc tiªu cña doanh nghiÖp ®a sù ph¸t
triÓn cña doanh nghiÖp lªn hµng ®Çu.
Chøc n¨ng kÝch thÝch ngêi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng:
Khi x©y dùng c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng ph¶i ®¶m b¶o
®îc yªu cÇu nµy vµ ®ång thêi ®©y còng chÝnh lµ chøc n¨ng
cña tiÒn l¬ng. §éng lùc cao nhÊt trong c«ng viÖc cña ngêi lao
®éng chÝnh lµ thu nhËp (tiÒn l¬ng) v× vËy ®Ó cã thÓ khuyÕn
khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng chØ cã thÓ lµ tiÒn l¬ng míi
®¶m nhiÖm chøc n¨ng nµy. MÆt kh¸c, h×nh thøc qu¶n trÞ
ngµy nay ®îc ¸p dông phæ biÕn lµ biÖn ph¸p kinh tÕ nªn tiÒn
l¬ng cµng ph¸t huy ®îc hÕt chøc n¨ng cña m×nh t¹o ra ®éng
lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
7
Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt lao ®éng:
TiÒn l¬ng lµ thu nhËp chÝnh cña ngêi lao ®éng, cã thÓ nãi
®©y chÝnh lµ nguån nu«i sèng ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä,
v× vËy tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n
xuÊt søc lao ®éng vµ n©ng cao chÊt lîng lao ®éng. Thùc hiÖn
tèt chøc n¨ng nµy cña tiÒn l¬ng gióp doanh nghiÖp cã nguån
lao ®éng æn ®Þnh ®¹t n¨ng suÊt cao.
3. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n tæ chøc thùc hiÖn tr¶ l ¬ng
trong doanh nghiÖp:
Nguyªn t¾c 1: Tr¶ l¬ng ngang nhau cho nh÷ng lao
®éng nh nhau trong doanh nghiÖp: §©y lµ nguyªn t¾c
®¶m b¶o sù c«ng b»ng, tr¸nh sù bÊt b×nh ®¼ng trong c«ng
t¸c tr¶ l¬ng. Nguyªn t¾c nµy ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong c¸c
thang l¬ng, b¶ng l¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh
nghiÖp.
Nguyªn t¾c 2: §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng
nhanh h¬n tiÒn l¬ng b×nh qu©n: Trong doanh nghiÖp tiÒn
l¬ng lµ yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh; nguyªn t¾c nµy
®¶m b¶o cho doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c sö
dông tiÒn l¬ng lµm ®ßn bÈy, thÓ hiÖn lªn hiÖu qu¶ trong sö
dông chi phÝ cña doanh nghiÖp.
Nguyªn t¾c 3: Ph©n phèi theo sè lîng vµ chÊt lîng lao
®éng:
8
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái doanh nghiÖp tr¸nh t×nh tr¹ng x©y
dùng c¸c h×nh thøc l¬ng ph©n phèi b×nh qu©n, v× nh thÕ sÏ
t¹o ra sù û l¹i vµ søc ú cña ngßi lao ®éng trong doanh nghiÖp.
Nguyªn t¾c 4: §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l-
¬ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng trong c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c
nhau.
Nguyªn t¾c nµy lµm c¨n cø cho doanh nghiÖp x©y dùng tæ
chøc thùc hiÖn c«ng t¸c tiÒn l¬ng c«ng b»ng hîp lý trong doanh
nghiÖp. Nh»m ®¶m b¶o cho c«ng nh©n yªn t©m trong s¶n
xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc khã kh¨n, m«i trêng ®éc
h¹i ...
II. C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng:
Ngµy nay trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty do cã sù
kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh nªn c¸c h×nh
thøc tr¶ l¬ng thêng ¸p dông kh«ng gièng nhau.
Thêng th× cã hai h×nh thøc ®îc ¸p dông lµ :
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian.
1. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm :
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm ®îc ¸p dông trong c¸c
xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm lµ
tiÒn l¬ng mµ c«ng nh©n nhËn ®îc phô thuéc vµo ®¬n gi¸ cña
s¶n phÈm vµ sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt theo ®óng chÊt lîng.
C«ng thøc :
L = §*Q
9
Trong ®ã :
L : TiÒn l¬ng nhËn ®îc.
§ : §¬n gi¸ s¶n phÈm.
Q : Khèi lîng s¶n phÈm.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã ý nghÜa :
- H×nh thøc nµy qu¸n triÖt nguyªn t¾c tr¶ l¬ng ph©n
phèi theo quy luËt lao ®éng , tiÒn l¬ng ngêi lao ®éng nh©n
®îc phô thuéc vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoµn thµnh tõ
®ã kÝch thÝch m¹nh mÏ ngêi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng.
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông trùc tiÕp khuyÕn
khÝch ngêi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é tay
nghÒ, tÝch luü kinh nghiÖm, rÌn luyÖn kü n¨ng t¨ng kh¶ n¨ng
s¸ng t¹o lµm viÖc vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã nghÜa to lín trong viÖc
n©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, n©ng cao tÝnh tù
chñ, chñ ®éng trong c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng.
§Ó ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy cÇn cã c¸c ®iÒu
kiÖn :
- Ph¶i cã hÖ thèng møc lao ®éng ®îc x©y dùng cã c¨n cø
khoa häc ( møc ®îc x©y dùng th«ng qua c¸c ph¬ng ph¸p kh¶o
s¸t nh bÊm giê, chôp ¶nh c¸c bíc c«ng viÖc ®Ó cã ®îc lîng thêi
gian hao phÝ chÝnh x¸c cña tõng bíc c«ng viÖc ) ®¶m b¶o tÝnh
trung b×nh tiªn tiÕn cña hÖ thèng møc lao ®éng.
10
- Ph¶i tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc tèt, gãp phÇn h¹n
chÕ tèi ®a lîng thêi gian lµm hao phÝ kh«ng cÇn thiÕt, gióp ng-
êi lao ®éng cã ®ñ ®iÒu kiÖn hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao.
- Ph¶i cã chÕ ®é kiÓm tra nghiÖm thu s¶n phÈm ®îc kÞp
thêi bëi v× l¬ng cña c«ng nh©n phô thuéc rÊt lín vµo sè lîng
s¶n phÈm xuÊt ra ®óng quy c¸ch chÊt lîng.Gi¸o dôc tèt ý thøc
tr¸ch nhiÖm cña ngêi lao ®éng ®Ó hä võa phÊn ®Êu n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng thu nhËp, nhng võa ph¶i ®¶m b¶o
chÊt lîng s¶n phÈm ®ång thêi tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, sö
dông hiÖu qu¶ m¸y mãc trang thiÕt bÞ .
Cã nhiÒu chÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm kh¸c nhau, bao
gåm :
1.1 H×nh thøc tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n :
Trong chÕ ®é nµy, ®¬n gi¸ ®îc theo c«ng thøc :
§ = Lcv / Q hoÆc § = L*T
Vµ Lsp = § * Q
Trong ®ã :
§ : lµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét s¶n phÈm .
Lcv : L¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc.
Q : Møc s¶n lîng cña c«ng nh©n trong kú.
T : Møc thêi gian hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
LSP : TiÒn l¬ng c«ng nh©n ®îc nhËn trong kú.
§èi tîng ¸p dông: H×nh thøc nµy ®îc ¸p dông trong ®iÒu kiÖn
lao ®éng mang tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi, cã ®Þnh møc, kiÓm tra
vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ riªng biÖt c¨n cø
11
vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm theo yªu cÇu kü thuËt.thùc
tÕ mµ hä hoµn thµnh.
- ¦u ®iÓm : Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n nhËn
®îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng, kÝch thÝch c«ng
nh©n n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ.ChÕ ®é tiÒn l¬ng nµy dÔ
hiÓu dÔ tÝnh to¸n.
- Nhîc ®iÓm : Ngêi lao ®éng ch¹y theo sè lîng mµ kh«ng
quan t©m ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm. Ngêi lao ®éng Ýt quan
t©m ®Õn tiÕt kiÖm vËt t nguyªn liÖu hay sö dông hiÖu qu¶
m¸y mãc thiÕt nÕu nh kh«ng cã qui ®Þnh cô thÓ.
1.2 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ :
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh nh sau:
- NÕu tæ hoµn thµnh nhiÒu s¶n phÈm trong kú:
§G = N * LCB / Qo
- NÕu tæ hoµn thµnh mét s¶n phÈm trong kú:
§G = LCB * To
Trong ®ã :
§G : §¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho tæ s¶n xuÊt trong kú.
Qo : Møc s¶n lîng cña c¶ tæ s¶n xuÊt.
LCB : TiÒn l¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n.
N: Sè c«ng nh©n trong tæ.
To: Møc thêi gian cña c¶ tæ.
§èi tîng ¸p dông : ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã
mét tËp thÓ ngêi míi cã thÓ hoµn thµnh ®îc.
12
ViÖc chia l¬ng cho tõng c¸ nh©n trong tæ còng rÊt quan träng
trong h×nh thøc nµy. Cã hai ph¬ng ph¸p thêng ®îc ¸p dông
®ã lµ dïng hÖ sè ®iÒu chØnh vµ ph¬ng ph¸p dïng giê - hÖ sè
TiÒn l¬ng thùc tÕ tÝnh nh sau :
L1 = §G * Qo ( L1 : TiÒn l¬ng thùc tÕ tæ
nhËn ®îc. )
- ¦u ®iÓm : H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ
khuyÕn khÝch ®îc c«ng nh©n trong tæ n©ng cao ý thøc tr¸ch
nhiÖm tinh thÇn hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó hoµn thµnh c«ng
viÖc, lµm viÖc theo m« h×nh phèi hîp vµ tù qu¶n.
- Nhîc ®iÓm : Kh«ng khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng
cao n¨ng suÊt c¸ nh©n v× kÕt qu¶ lµm viÖc cña mçi c«ng
nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®Õn tiÒn l¬ng cña hä.
1.3 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp :
§ = Lcv / M * Q
Trong ®ã :
§G : §¬n gi¸ tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phô, phô trî...
Lcv : L¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô
M : Sè m¸y mãc mµ c«ng nh©n ®ã phôc vô
Q : Møc s¶n l¬ng cña c«ng nh©n chÝnh
§èi tîng ¸p dông : H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy kh«ng ¸p dông ®èi
víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt mµ chØ ¸p dông cho c«ng
nh©n phôc vô s¶n xuÊt. C«ng viÖc cña hä ¶nh hëng trùc tiÕp
®Õn viÖc ®¹t vµ vît møc cña c«ng nh©n chÝnh thøc hëng l¬ng
theo s¶n phÈm. NhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña hä g¾n liÒn víi
13
nhiÖm vô vµ thµnh tÝch c«ng nh©n ®øng m¸y. Khi thùc hiÖn
chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy x¶y ra hai trêng hîp vµ c¸ch gi¶i quyÕt
nh sau :
- NÕu b¶n th©n c«ng viÖc phôc vô cã sai lÇm lµm cho c«ng
nh©n chÝnh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm háng, hµng xÊu th× c«ng
nh©n phôc vô hëng theo chÕ dé tr¶ l¬ng khi lµm ra hµng háng
hµng xÊu song vÉn ®¶m b¶o Ýt nhÊt b»ng møc l¬ng cÊp bËc
cña ngêi ®ã.
- NÕu c«ng nh©n ®øng m¸y kh«ng hoµn thµnh ®Þnh møc
s¶n lîng th× tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phôc vô sÏ kh«ng tÝnh
theo ®¬n gi¸ s¶n phÈm gi¸n tiÕp mµ theo l¬ng cÊp bËc cña
hä.
¦u ®iÓm : chÕ ®é tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp khuyÕn
khÝch c«ng nh©n phô phôc vô tèt h¬n cho ngêi c«ng nh©n
chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cho c«ng
nh©n chÝnh.
1.4 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã thëng :
Thùc chÊt cña h×nh thøc nµy lµ dïng tiÒn thëng ®Ó
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng thùc hiÖn vît chØ tiªu ®Æt ra.
TiÒn l¬ng nhËn ®îc bao gåm 2 bé phËn : Mét bé phËn lµ
tiÒn l¬ng s¶n phÈm theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh, mét bé phËn lµ
tiÒn thëng theo % sè tiÒn l¬ng s¶n phÈm.
Lcn = Lsp + L(m + h)/ 100
Trong ®ã :
14
Lsp : tiÒn l¬ng s¶n phÈm theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh
h : % vît chØ tiªu thëng
m : tû lÖ thëng tÝnh cho 1% vît chØ tiªu thëng
- ¦u ®iÓm : ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy khuyÕn khÝch ngêi lao
®éng quan t©m tíi sè lîng, chÊt lîng s¶n phÈm, khuyÕn khÝch
hä quan t©m tíi c¸c chØ tiªu kh¸c nh møc ®é hoµn thµnh kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm vËt t, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
1.5 ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm lòy tiÕn :
Thùc ra theo chÕ ®é nµy tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n bao
gåm hai bé phËn :
- TiÒn l¬ng s¶n phÈm c¨n cø vµo sè lîng s¶n phÈm s¶n
xuÊt ra víi ®¬n gi¸ cè ®Þnh.
- TiÒn l¬ng phô thuéc vµo sè l¬ng s¶n phÈm t¨ng thªm
theo gi¸ phô thuéc vµo møc ®é t¨ng s¶n phÈm : møc ®é t¨ng
s¶n phÈm cµng cao th× ®¬n gi¸ cµng cao.
- §èi tîng ¸p dông : ë nh÷ng kh©u yÕu cña d©y chuyÒn
s¶n xuÊt hoÆc lµ mét kh©u quan träng nhÊt cã t¸c dông quyÕt
®Þnh ®Õn toµn bé d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ã.
Nhîc ®iÓm chñ yÕu cña h×nh thøc nµy lµ lµm cho tèc ®é
cña n¨ng suÊt lao ®éng thÊp h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng. VËy
nªn ngêi ta chØ ¸p dông h×nh thøc nµy trong ph¹m vi hÑp, thêi
gian ng¾n.
TiÒn l¬ng ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc lµ :
Lcn = § * Q1 + ( Q1 - Q0 )* K * §
Trong ®ã :
15
K : tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸ hîp lý
Q1, Q0 : s¶n lîng thùc tÕ kÕ ho¹ch
§ : §¬n gi¸ cè ®Þnh
K = dct * tc / d1
Trong ®ã :
dct : tû träng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh trong gi¸
thµnh s¶n phÈm.
tc : tû lÖ sè tiÒn tiÕt kiÖm vÒ chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp
cè ®Þnh dïng ®Ó t¨ng ®¬n gi¸.
d1 : tû träng cña tiÒn c«ng mµ c«ng nh©n s¶n xuÊt trong
gi¸ thµnh s¶n phÈm khi hoµn thµnh vît møc s¶n lîng 100%
1.6 H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n theo c«ng viÖc :
Thêng ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc giao theo tõng chi
tiÕt, bé phËn th× sÏ kh«ng cã lîi mµ ph¶i giao toµn bé khèi lîng
c«ng viÖc cho c«ng nh©n hoµn thµnh trong kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh.
VËy ®Æc ®iÓm vÒ l¬ng kho¸n lµ ngoµi qui ®Þnh vÒ sè l-
îng, chÊt lîng c«ng viÖc mµ cßn cã qui ®Þnh vÒ thêi gian b¾t
®Çu vµ kÕt thóc c«ng viÖc ®ã.
§èi tîng cña chÕ ®é l¬ng kho¸n cã thÓ lµ c¸ nh©n tËp
thÓ, cã thÓ kho¸n theo tõng c«ng viÖc hoÆc mét sè c«ng viÖc
cã khèi lîng lín. TiÒn l¬ng sÏ ®îc tr¶ theo sè lîng mµ c«ng nh©n
hoµn thµnh ghi trong phiÕu giao kho¸n.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy chñ yÕu ¸p dông trong x©y dùng
c¬ b¶n, n«ng nghiÖp. Trong c«ng nghiÖp nã chØ ®îc ¸p dông
16
cho nh÷ng c«ng viÖc ®ét xuÊt nh söa ch÷a, th¸o l¾p nhanh
mét sè thiÕt bÞ ®Ó ®a vµo s¶n xuÊt.
ViÖc x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tïy theo tõng ®èi tîng cña l¬ng
kho¸n :
- NÕu ®èi tîng nhËn kho¸n lµ c¸ nh©n lµ x¸c ®Þnh ®¬n
gi¸ nh h×nh thøc tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n, tiÒn l-
¬ng ®îc tr¶ b»ng ®¬n gi¸ nh©n víi khèi lîng c«ng viÖc.
- NÕu ®èi tîng nhËn kho¸n lµ tËp thÓ th× viÖc x¸c ®Þnh
®¬n gi¸ nh h×nh thøc tr¶ l¬ng tËp thÓ vµ sau ®ã sÏ ph©n
phèi cho tõng ngêi phô thuéc vµo sè lîng, chÊt lîng lao ®éng
cña hä.
- ChÕ ®é l¬ng kho¸n khuyÕn khÝch ngêi c«ng nh©n
hoµn thµnh nhiÖm vô tríc thêi h¹n, ®¶m b¶o chÊt lîng c«ng
viÖc th«ng qua hîp ®ång giao kho¸n.
2. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian :
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian chñ yÕu ¸p dông ®èi víi
nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, cßn c«ng nh©n s¶n xuÊt chØ
¸p dông ë bé phËn lao ®éng b»ng m¸y mãc lµ chñ yÕu hoÆc
nh÷ng c«ng viÖc mµ kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch
chÝnh x¸c ®îc, hoÆc còng do tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt nªn nÕu
thùc hiÖn ®îc viÖc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm sÏ kh«ng ®¶m b¶o
chÊt lîng s¶n phÈm, kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. MÆc dï
vËy h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy vÉn ph¶i tu©n theo quy luËt ph©n
17
phèi theo lao ®éng vµ vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®îc
khèi lîng c«ng viÖc mµ hä hoµn thµnh.
Nh×n chung th× h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã
nhiÒu nhîc ®iÓm h¬n h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm v× nã
cha g¾n thu nhËp víi kÕt qu¶ cña ngêi lao ®éng mµ hä ®· ®¹t
®îc trong thêi gian lµm viÖc.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian gåm :
- H×nh thøc tr¶ l¬ng thêi gian cã thëng
- H×nh thøc tr¶ l¬ng thêi gian ®¬n gi¶n
2.1 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng :
Theo chÕ ®é tr¶ l¬ng nµy ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc
gåm : mét phÇn th«ng qua tiÒn l¬ng ®¬n gi¶n, phÇn cßn l¹i lµ
tiÒn thëng. ChÕ ®é nµy thêng ®îc ¸p dông cho c«ng nh©n phô
lµm c¸c c«ng viÖc phôc vô nh söa ch÷a, ®iÒu chØnh hoÆc
c«ng nh©n chÝnh lµm nh÷ng kh©u ®ßi hái tr×nh ®é c¬ khÝ
hãa cao.
L¬ng thêi gian cã thëng lµ h×nh thøc chuyÓn hãa cña l-
¬ng thêi gian vµ l¬ng s¶n phÈm ®Ó kh¾c phôc dÇn nh÷ng nh-
îc ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l¬ng thêi gian.
TÝnh l¬ng b»ng c¸ch lÊy l¬ng tr¶ theo thêi gian ®¬n gi¶n
nh©n víi thêi gian lµm viÖc thùc tÕ sau ®ã céng víi tiÒn thëng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy ph¶n ¸nh ®îc tr×nh ®é thµnh th¹o
vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, g¾n víi thµnh tÝch c«ng t¸c cña
tõng ngêi th«ng qua chØ tiªu xÐt thëng ®· ®¹t ®îc. V× vËy nã
18
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn tr¸ch nhiÖm vµ
kÕt qu¶ c«ng t¸c cña m×nh.
2.2 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n :
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy lµ chÕ ®é mµ tiÒn l¬ng nhËn ®îc
cña mçi c«ng nh©n do møc l¬ng cÊp bËc cao hay thÊp vµ thêi
gian lµm viÖc thùc tÕ nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh.
C«ng thøc tÝnh :
L = S * Ttt
Trong ®ã :
L : tiÒn l¬ng nhËn ®îc
S : møc l¬ng cÊp bËc
Ttt : thêi gian thùc tÕ
§èi tîng ¸p dông : ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc khã x¸c
®Þnh møc l¬ng lao ®éng chÝnh x¸c hoÆc nh÷ng c«ng viÖc
mµ ngêi ta chØ quan t©m ®Õn chØ tiªu chÊt lîng.
Ta cã thÓ ¸p dông 3 lo¹i sau ®©y :
- TiÒn l¬ng giê = suÊt l¬ng cÊp bËc giê x sè giê
lµm viÖc thùc tÕ
- TiÒn l¬ng ngµy = suÊt l¬ng cÊp bËc ngµy x sè ngµy
lµm viÖc trong thùc tÕ
- TiÒn l¬ng th¸ng = møc l¬ng cÊp bËc th¸ng
¦u ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy lµ ®¬n gi¶n, tÝnh
ton¸ nhanh nhng cã nhîc ®iÓm lµ chÕ ®é tr¶ l¬ng nµy mang
tÝnh chÊt b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch ®îc c«ng nh©n sö
dông thêi gian lµm viÖc hîp lý, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu.
19
3.H×nh thøc kho¸n thu nhËp.
Doanh nghiÖp thùc hiÖn kho¸n thu nhËp cho ng¬× lao
®éng, quan niÖm thu nhËp mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho ngêi
lao ®éng lµ mét bé phËn n»m trong tæng thu nhËp chung cña
doanh nghiÖp. §èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, tiÒn l¬ng
ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng kh«ng tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh mµ lµ mét néi dung ph©n phèi thu nhËp cña doanh
nghiÖp.
Th«ng qua ®¹i héi c«ng nh©n viªn, doanh nghiÖp tho¶
thuËn tríc tØ lÖ thu nhËp dïng ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng.
V× vËy quü tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng phô thuéc vµo thu
nhËp thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Trong truêng hîp nµy thêi gian
vµ kÕt qu¶ cña tõng ngêi lao ®éng chØ lµ c¨n cø ph©n chia
tæng quü l¬ng cho tõng ngêi lao ®éng .
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy b¾t buéc ngêi lao ®éng kh«ng
chØ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña b¶n th©n m×nh mµ cßn ph¶i
quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Do ®ã nã ph¸t huy ®îc søc m¹nh tËp
thÓ trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Tuy nhiªn ngêi lao ®éng chØ yªn t©m víi h×nh thøc tr¶ nµy khi
hä cã thÈm quyÒn trong viÖc kiÓm tra kÕt qu¶ tµi chÝnh cña
doanh nghiÖp cho nªn h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy thÝch øng nhÊt
víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn mµ cæ ®«ng chñ yÕu lµ c«ng
nh©n viªn cña doanh nghiÖp.
20