Hạch toán tiền lương và bảo hiểm
- 108 trang
- file .doc
Lêi më ®Çu
Nªu ra 3 yÕu tè cña lao ®éng, ®ã lµ: lao ®éng
cña con ngêi, ®èi tîng lao ®éng vµ c«ng cô lao ®éng.
ThiÕu mét trong ba yÕu tè ®ã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ
kh«ng diÔn ra. NÕu xÐt vÒ møc ®é quan träng th× lao
®éng cña con ngêi lµ yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh
nhÊt. Kh«ng cã sù t¸c ®éng cña con ngêi vµo t liÖu
s¶n xuÊt (2 yÕu tè sau) th× t liÖu s¶n xuÊt kh«ng thÓ
ph¸t huy ®îc t¸c dông.
§èi víi ngêi lao ®éng, søc lao ®éng hä bá ra lµ
®Ó ®¹t ®îc lîi Ých cô thÓ, ®ã lµ tiÒn c«ng (l¬ng) mµ
ngêi sö dông lao ®éng cña hä sÏ tr¶. V× vËy, viÖc
nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph©n tÝch h¹ch to¸n tiÒn l¬ng
vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng (b¶o hiÓm x· héi, b¶o
hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn) rÊt ®îc ngêi lao ®éng
quan t©m. Tríc hÕt lµ hä muèn biÕt l¬ng chÝnh thøc
®îc hëng bao nhiªu, hä ®îc hëng bao nhiªu cho b¶o
hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn vµ hä
cã tr¸ch nhiÖm nh thÕ nµo víi c¸c quü ®ã. Sau ®ã lµ
viÖc hiÓu biÕt vÒ l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng sÏ
gióp hä ®èi chiÕu víi chÝnh s¸ch cña Nhµ níc quy
®Þnh vÒ c¸c kho¶n nµy, qua ®ã biÕt ®îc ngêi sö dông
lao ®éng ®· trÝch ®óng, ®ñ cho hä quyÒn lîi hay cha.
C¸ch tÝnh l¬ng cña doanh nghiÖp còng gióp c¸n bé
c«ng nh©n viªn thÊy ®îc quyÒn lîi cña m×nh trong
viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc
n©ng cao chÊt lîng lao ®éng cña doanh nghiÖp.
Cßn ®èi víi doanh nghiÖp, viÖc nghiªn cøu t×m
hiÓu s©u vÒ qu¸ tr×nh h¹ch to¸n l¬ng t¹i doanh
nghiÖp gióp c¸n bé qu¶n lý hoµn thiÖn l¹i cho ®óng,
®ñ, phï hîp víi chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, ®ång thêi qua
®ã c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp ®îc quan
1
t©m b¶o ®¶m vÒ quyÒn lîi sÏ yªn t©m h¨ng h¸i h¬n
trong lao ®éng s¶n xuÊt. Hoµn thiÖn h¹ch to¸n l¬ng
cßn gióp doanh nghiÖp ph©n bæ chÝnh x¸c chi phÝ
nh©n c«ng vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng søc c¹nh
tranh cña s¶n phÈm nhê gi¸ c¶ hîp lý. Mèi quan hÖ
gi÷a chÊt lîng lao ®éng (l¬ng) vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh ®îc thÓ hiÖn chÝnh x¸c trong h¹ch to¸n
còng gióp rÊt nhiÒu cho bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp
trong viÖc ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh chiÕn lîc ®Ó n©ng
cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh.
XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña lao ®éng tiÒn l-
¬ng, trong thêi gian trùc tËp t¹i XÝ nghiÖp XD S«ng §µ
903, nhê sù gióp ®ì cña phßng kÕ to¸n vµ sù híng dÉn
cña ThÇy gi¸o, em ®· ®i s©u t×m hiÓu ®Ò tµi:
“H¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm”.
Néi dung cña chuyªn ®Ò ®îc x©y dùng gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng
vµ b¶o hiÓm
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ b¶o
hiÓm t¹i c«ng ty x©y dùng S«ng §µ.
Ch¬ng III: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ mét sè ®Ò
xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l-
¬ng vµ b¶o hiÓm ë c«ng ty x©y dùng S«ng §µ.
2
Ch¬ng I
Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng vµ b¶o
hiÓm
I - Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn l¬ng
ë ViÖt Nam tríc ®©y, trong nÒn kinh tÕ bao cÊp,
tiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n,
®îc Nhµ níc ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch cho ngêi
lao ®éng theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng.
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nhiÒu thµnh
phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh nhng cã
sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc, tiÒn l¬ng ®îc hiÓu theo
®óng nghÜa cña nã trong nÒn kinh tÕ ®ã. Nhµ nø¬c
®Þnh híng c¬ b¶n cho chÝnh s¸ch l¬ng míi b»ng mét
hÖ thèng ®îc ¸p dông cho mçi ngêi lao ®éng lµm viÖc
trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc d©n vµ Nhµ níc
c«ng nhËn sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng søc lao ®éng.
Quan niÖm hiÖn nay cña Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng
nh sau:
“TiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh
thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng th«ng qua sù
tho¶ thuËn gi÷a ngêi cã søc lao ®éng vµ ngêi sö dông
søc lao ®éng, ®ång thêi chÞu sù chi phèi cña c¸c quy
luËt kinh tÕ, trong ®ã cã quy luËt cung – cÇu”.
Trong c¬ chÕ míi, còng nh toµn bé c¸c lo¹i gi¸ c¶
kh¸c trªn thÞ trêng, tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng cña ngêi
lao ®éng ë khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh do thÞ trêng
quyÕt ®Þnh. Nguån tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao
®éng lµ lÊy tõ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh (mét
phÇn trong gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra). Tuy nhiªn sù qu¶n
lý vÜ m« cña Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng ®èi víi khu vùc s¶n
xuÊt kinh doanh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i b¶o ®¶m
3
cho ngêi lao ®éng cã thu nhËp tèi thiÓu b»ng møc l-
¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc ban hµnh ®Ó ng¬× lao ®éng
cã thÓ ¨n, ë, sinh ho¹t vµ häc tËp ë møc cÇn thiÕt.
Cßn nh÷ng ngêi lao ®éng ë khu vùc hµnh chÝnh
sù nghiÖp hëng l¬ng theo chÕ ®é tiÒn l¬ng do Nhµ níc
quy ®Þnh theo chøc danh vµ tiªu chuÈn, tr×nh ®é
nghiÖp vô cho tõng ®¬n vÞ c«ng t¸c. Nguån chi tr¶ lÊy
tõ ng©n s¸ch Nhµ níc.
Tuy kh¸i niÖm míi vÒ tiÒn l¬ng ®· thõa nhËn søc
lao ®éng lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt (lµ tæng thÓ cña c¸c
mèi quan hÖ x· héi) vµ ®ßi hái ph¶i tr¶ l¬ng cho ngêi
lao ®éng theo sù ®ãng gãp vµ hiÖu qu¶ cô thÓ nhng
do ®ang ë thêi kú chuyÓn ®æi nªn tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ
s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù
nghiÖp ë khu vùc Nhµ níc ë níc ta cha hoµn toµn ho¹t
®éng tr¶ l¬ng nh c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt t nh©n, cÇn cã
®Çy ®ñ thêi gian chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn cho
viÖc tr¶ l¬ng theo híng thÞ trêng.
ý nghÜa cña tiÒn l¬ng ®èi víi ngêi lao ®éng, ®èi
víi doanh nghiÖp sÏ v« cïng to lín nÕu ®¶m b¶o ®Çy
®ñ 4 chøc n¨ng:
1. Chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ: lµ c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh
gi¸ c¶ cho phï hîp mçi khi gi¸ c¶ (bao gåm c¶ søc lao
®éng) biÕn ®éng
2. Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng: nh»m duy tr×
n¨ng lùc lµm viÖc l©u dµi, cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së
tiÒn l¬ng b¶o ®¶m bï ®¾p ®îc søc lao ®éng ®·
hao phÝ cho ngêi lao ®éng.
3. Chøc n¨ng kÝch thÝch lao ®éng: b¶o ®¶m khi ngêi
lao ®éng lµm viÖc cã hiÖu qu¶ th× ®îc n©ng l¬ng
vµ ngîc l¹i.
4. Chøc n¨ng tÝch luü: ®¶m b¶o cã dù phßng cho cuéc
sèng l©u dµi khi ngêi lao ®éng hÕt kh¶ n¨ng lao
®éng hoÆc gÆp bÊt tr¾c rñi ro.
4
Trong bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cÇn sö dông
mét lùc lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh tuú theo quy m«, yªu
cÇu s¶n xuÊt cô thÓ. Chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng lµ mét trong
c¸c yÕu tè chi phÝ c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n
phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. V× vËy, sö dông
hîp lý lao ®éng còng chÝnh lµ tiÕt kiÖm chi phÝ vÒ lao
®éng sèng (l¬ng), do ®ã gãp phÇn h¹ thÊp gi¸ thµnh
s¶n phÈm, t¨ng doanh lîi cho doanh nghiÖp vµ lµ
®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt
tinh thÇn cho c«ng nh©n viªn, cho ngêi lao ®éng trong
doanh nghiÖp.
TiÒn l¬ng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chi phÝ trong
néi bé tõng doanh nghiÖp thu nhËp ®èi víi ngêi lao
®éng mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ - chÝnh trÞ - x·
héi mµ ChÝnh phñ cña mçi quèc gia cÇn ph¶i quan
t©m.
II - C¸c h×nh thøc tr¶ tiÒn l¬ng
Trong c¸c doanh nghiÖp ë c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã rÊt nhiÒu
lo¹i lao ®éng kh¸c nhau; tÝnh chÊt, vai trß cña tõng
lo¹i lao ®éng ®èi víi mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh l¹i kh¸c nhau. V× thÕ, mçi doanh nghiÖp ph¶i
lùa chän h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng sao cho
hîp lý, phï hîp víi ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, phï hîp víi
tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý.
HiÖn nay, viÖc tr¶ l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp
ph¶i thùc hiÖn theo luËt lao ®éng vµ theo NghÞ ®Þnh
N§ 197 CP 31-12-1994 cña Thñ tíng ChÝnh phñ quy
®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh t¹i ®iÒu 58 Bé luËt
lao ®éng níc ta. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông 3
h×nh thøc tr¶ l¬ng nh sau:
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
5
- H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n
A. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian:
Theo h×nh thøc nµy, c¬ së ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng lµ
thêi gian lµm viÖc vµ tr×nh ®é nghiÖp vô cña ngêi lao
®éng.
Tuú theo tÝnh chÊt lao ®éng kh¸c nhau, mçi
ngµnh nghÒ cô thÓ cã mét thang l¬ng riªng, trong mçi
mét thang l¬ng l¹i tuú theo tr×nh ®é thµnh th¹o
nghiÖp vô, kû luËt, chuyªn m«n mµ chia lµm nhiÒu bËc
l¬ng, mçi bËc l¬ng cã mét møc tiÒn l¬ng nhÊt ®Þnh.
TiÒn l¬ng theo thêi gian cã thÓ tÝnh theo c¸c
®¬n vÞ thêi gian nh: th¸ng, tuÇn, ngµy, giê.
L¬ng th¸ng ®îc quy ®Þnh s½n ®èi víi tõng bËc l-
¬ng trong c¸c thang l¬ng, nã cã nhiÒu nhîc ®iÓm
bëi kh«ng tÝnh ®îc ngêi lµm viÖc nhiÒu hay Ýt ngµy
trong th¸ng, do ®ã kh«ng cã t¸c dông khuyÕn
khÝch tËn dông ®ñ sè ngµy lµm viÖc quy ®Þnh. L-
¬ng th¸ng thêng ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho nh©n
viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n lý kinh
tÕ vµ c¸c nh©n viªn thuéc c¸c ngµnh ho¹t ®éng
kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt.
L¬ng tuÇn ®îc tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo
møc l¬ng th¸ng vµ sè tuÇn thùc tÕ trong th¸ng. L-
¬ng tuÇn ¸p dông tr¶ cho c¸c ®èi tîng lao ®éng cã
thêi gian lao ®éng kh«ng æn ®Þnh mang tÝnh chÊt
thêi vô.
L¬ng ngµy tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo møc l-
¬ng ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng.
L¬ng ngµy thêng ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng
trùc tiÕp hëng l¬ng thêi gian, tÝnh l¬ng cho ngêi lao
®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, häc tËp hoÆc lµm
nghÜa vô kh¸c vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh trî cÊp b¶o
hiÓm x· héi (BHXH). H×nh thøc nµy cã u ®iÓm ®¬n
6
gi¶n, dÔ tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh ®îc tr×nh ®é kü thuËt
vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ngêi lao ®éng. Song, nã
cha g¾n tiÒn l¬ng víi kÕt qu¶ lao ®éng cña tõng
ngêi nªn kh«ng kÝch thÝch viÖc tËn dông thêi gian
lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l-
îng s¶n phÈm.
Møc l¬ng giê tÝnh dùa trªn c¬ së møc l¬ng ngµy,
nã thêng ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng
trùc tiÕp trong thêi gian lµm viÖc kh«ng hëng theo
s¶n phÈm. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ ®· tËn
dông ®îc thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n nhng
nhîc ®iÓm lµ vÉn cha g¾n tiÒn l¬ng víi kÕt qu¶ lao
®éng víi tõng ngêi, theo dâi phøc t¹p...
Thùc tÕ cho thÊy ®¬n vÞ thêi gian ®Ó tr¶ l¬ng cµng
ng¾n th× viÖc tr¶ l¬ng cµng gÇn víi møc ®é hao phÝ
lao ®éng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng.
*TiÒn l¬ng TiÒn l¬ng cÊp bËc Sè ngµy lµm
viÖc
=
th¸ng chøc vô 1 ngµy thùc tÕ
trong th¸ng
TiÒn l¬ng th¸ng 12 th¸ng
*TiÒn l¬ng tuÇn =
Sè tuÇn lµm viÖc theo chÕ ®é
(52)
TiÒn l¬ng th¸ng
*TiÒn l¬ng ngµy =
Sè ngµy lµm viÖc theo chÕ ®é
(26)
TiÒn l¬ng ngµy
7
*TiÒn l¬ng giê =
Sè giê lµm viÖc theo chÕ ®é
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy cã nhîc ®iÓm lµ kh«ng
ph¸t huy ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao
®éng v× nã kh«ng xÐt ®Õn th¸i ®é lao ®éng, ®Õn
c¸ch sö dông thêi gian lao ®éng, sö dông nguyªn vËt
liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, cha chó ý ®Õn kÕt qu¶ vµ
chÊt lîng c«ng t¸c thùc tÕ cña ngêi lao ®éng.
B. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
Theo h×nh thøc nµy, c¬ së ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng lµ
sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
§©y lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng phï hîp víi nguyªn t¾c
ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n bã chÆt chÏ thï lao lao
®éng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kü thuËt, chuyªn m«n,
nghiÖp vô, ph¸t huy n¨ng lùc, khuyÕn khÝch tµi n¨ng,
sö dông vµ ph¸t huy ®îc kh¶ n¨ng cña m¸y mãc trang
thiÕt bÞ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cã
thÓ kh¾c phôc ®îc nh n¨ng suÊt cao nhng chÊt lîng
kÐm do lµm Èu, vi ph¹m quy tr×nh, sö dông qu¸ n¨ng
lùc cña m¸y mãc... ®ã lµ do qu¸ coi träng sè líng s¶n
phÈm hoµn thµnh vµ mét phÇn còng do c¸c ®Þnh møc
kinh tÕ kü thuËt x©y dùng qu¸ láng lÎo, kh«ng phï hîp
víi ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
Bëi vËy, trong viÖc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, vÊn
®Ò quan träng lµ ph¶i x©y dùng c¸c ®Þnh møc kinh
tÕ kü thuËt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng ®¬n gi¸
tiÒn l¬ng ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm, tõng c«ng viÖc
mét c¸ch hîp lý .
8
Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh cô thÓ ë
tõng doanh nghiÖp, h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
®îc vËn dông theo c¸c ph¬ng ph¸p cô thÓ:
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã thëng - ph¹t
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn
1. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm trùc tiÕp
kh«ng h¹n chÕ
Víi c¸ch nµy, tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao
®éng ®îc trÝch trùc tiÕp theo sè lîng s¶n phÈm hoµn
thµnh ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt vµ ®¬n gi¸ tiÒn l-
¬ng s¶n phÈm ®· quy ®Þnh kh«ng chÞu mét sù h¹n
chÕ nµo.
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
hoµn thµnh ®îc x©y dùng c¨n cø vµo møc l¬ng cÊp
bËc c«ng viÖc vµ ®Þnh møc thêi gian hoÆc ®Þnh møc
s¶n lîng cho c«ng viÖc ®ã. Ngoµi ra , nÕu cã phô cÊp
khu vùc th× ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cßn cã thªm c¶ tû lÖ
phô cÊp khu vùc.
hoÆc
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp
kh«ng h¹n chÕ cã u ®iÓm ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, qu¸n
triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, l¬ng tr¶
cho c«ng nh©n cµng cao khi s¶n xuÊt ra cµng nhiÒu
s¶n phÈm, do ®ã khuyÕn khÝch ®îc ngêi c«ng nh©n
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. §©y lµ h×nh thøc phæ
biÕn ®îc c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Ó tÝnh l¬ng ph¶i
9
tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp.Tuy nhiªn c¸ch tr¶ l¬ng nµy
còng cã nhîc ®iÓm n©ng cao lîi Ých c¸ nh©n, kh«ng
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn lîi Ých
chung cña tËp thÓ.
2. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn
Theo h×nh thøc nµy, ngoµi tiÒn l¬ng theo s¶n
phÈm trùc tiÕp cßn c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh tû
lÖ luü tiÕn. Møc luü tiÕn nµy cßn cã thÓ quy ®Þnh
b»ng hoÆc cao h¬n ®Þnh møc s¶n lîng. Nh÷ng s¶n
phÈm díi møc khëi ®iÓm luü tiÕn ®îc tÝnh theo ®¬n
gi¸ tiÒn l¬ng chung cè ®Þnh, nh÷ng s¶n phÈm vît møc
cµng cao th× suÊt luü tiÕn cµng lín.
L¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn cã t¸c dông
kÝch thÝch m¹nh mÏ viÖc t¨ng nhanh n¨ng suÊt lao
®éng, nhng thêng dÉn ®Õn tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng cao
h¬n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ lµm t¨ng kho¶n môc
chi phÝ nh©n c«ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp. V× vËy, h×nh thøc nµy ®îc sö dông nh
mét gi¶i ph¸p t¹m thêi nh ¸p dông tr¶ l¬ng ë nh÷ng
kh©u quan träng cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é s¶n
xuÊt ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt c©n ®èi, ®ång bé hoÆc
cã thÓ ¸p dông trong trêng hîp doanh nghiÖp ph¶i thùc
hiÖn gÊp mét ®¬n ®Æt hµng nµo ®ã. Trêng hîp
kh«ng cÇn thiÕt th× doanh nghiÖp kh«ng nªn sö dông
h×nh thøc nµy.
3. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp
TiÒn l¬ng cña ngêi ®îc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
gi¸n tiÕp ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch nh©n sè lîng s¶n
phÈm thùc tÕ cña ngêi lao ®éng trùc tiÕp ®îc ngêi ®ã
10
phôc vô víi ®¬n gi¸ l¬ng cÊp bËc cña hä (hoÆc møc l-
¬ng cÊp bËc nh©n víi tû lÖ % hoµn thµnh ®Þnh møc
s¶n lîng b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng trùc tiÕp).
TiÒn l¬ng tr¶ theo Sè lîng s¶n phÈm §¬n
gi¸ l¬ng
=
s¶n phÈm trùc tiÕp cña c«ng nh©n trùc tiÕp gi¸n
tiÕp
Sè lîng s¶n phÈm cña
Møc l¬ng cÊp bËc c«ng nh©n trùc
tiÕp
=
100
cña lao ®éng gi¸n tiÕp S¶n lîng
®Þnh møc
Nh vËy:
Møc l¬ng cÊp bËc cña lao ®éng
gi¸n tiÕp
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng gi¸n tiÕp =
S¶n lîng ®Þnh møc
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho
lao ®éng gi¸n tiÕp ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt nh c«ng
nghÖ ®iÒu chØnh m¸y, söa ch÷a thiÕt bÞ, b¶o dìng
m¸y mãc, lao ®éng lµm nhiÖm vô vËn chuyÓn vËt
liÖu, thµnh phÈm...
Tr¶ l¬ng theo thµnh phÈm gi¸n tiÕp khuyÕn
khÝch nh÷ng ngêi lao ®éng gi¸n tiÕp phèi hîp víi lao
®éng trùc tiÕp ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, cïng
quan t©m tíi kÕt qu¶ chung. Tuy nhiªn, h×nh thøc nµy
kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc ®óng kÕt qu¶ lao ®éng cña ngêi
lao ®éng gi¸n tiÕp.
4. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm cã thëng,
ph¹t
11
§Ó khuyÕn khÝch ngêi c«ng nh©n cã ý thøc
tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt, c«ng t¸c, doanh nghiÖp cã
chÕ ®é tiÒn thëng khi ngêi c«ng nh©n ®¹t ®îc nh÷ng
chØ tiªu mµ doanh nghiÖp ®· quy ®Þnh nh thëng vÒ
chÊt lîng s¶n phÈm tèt, thëng vÒ t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng, tiÕt kiÖm vËt t.
Trong trêng hîp ngêi lao ®éng lµm ra s¶n phÈm
háng, l·ng phÝ vËt t, kh«ng ®¶m b¶o ngµy c«ng quy
®Þnh... th× cã thÓ ph¶i chÞu møc tiÒn ph¹t trõ vµo
møc tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm mµ hä ®îc hëng.
Thùc chÊt cña h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy lµ sù kÕt
hîp gi÷a tiÒn l¬ng trÝch theo s¶n phÈm víi chÕ ®é
tiÒn thëng, ph¹t mµ doanh nghiÖp quy ®Þnh.
H×nh thøc nµy ®¸nh vµo lîi Ých ngêi lao ®éng,
lµm tèt ®îc thëng, lµm Èu ph¶i chÞu møc ph¹t t¬ng
øng, do ®ã, t¹o cho ngêi c«ng nh©n cã ý thøc c«ng
viÖc, h¨ng say lao ®éng. Nhng h×nh thøc nµy nÕu lµm
tuú tiÖn sÏ dÉn ®Õn viÖc tr¶ thëng bõa b·i, kh«ng
®óng ngêi ®óng viÖc, g©y t©m lý bÊt b×nh cho ngêi
lao ®éng.
C. H×nh thøc tr¶ l¬ng khãan
Theo h×nh thøc nµy, c«ng nh©n ®îc giao viÖc vµ
tù chÞu tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc ®ã cho tíi khi hoµn
thµnh.
Cã 2 ph¬ng ph¸p kho¸n: kho¸n c«ng viÖc vµ kho¸n
quü l¬ng.
- Kho¸n c«ng viÖc:
Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp quy ®Þnh
møc tiÒn l¬ng cho mçi c«ng viÖc hoÆc khèi lîng s¶n
phÈm hoµn thµnh. Ngêi lao ®éng c¨n cø vµo møc l¬ng
nµy cã thÓ tÝnh ®îc tiÒn l¬ng cña m×nh th«ng qua
khèi lîng c«ng viÖc m×nh ®· hoµn thµnh.
Møc l¬ng quy ®Þnh Khèi lîng
c«ng viÖc
12
TiÒn l¬ng kho¸n c«ng viÖc =
cho tõng c«ng viÖc ®· hoµn
thµnh
C¸ch tr¶ l¬ng nµy ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc
lao ®éng ®¬n gi¶n, cã tÝnh chÊt ®ét xuÊt nh bèc dì
hµng, söa ch÷a nhµ cöa...
- Kho¸n quü l¬ng
Theo h×nh thøc nµy, ngêi lao ®éng biÕt tríc sè
tiÒn l¬ng mµ hä sÏ nhËn sau khi hoµn thµnh c«ng viÖc
vµ thêi gian hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao. C¨n cø
vµo khèi lîng tõng c«ng viÖc hoÆc khèi lîng s¶n phÈm
vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh mµ doanh
nghiÖp tiÕn hµnh kho¸n quü l¬ng.
Tr¶ l¬ng theo c¸ch kho¸n quü l¬ng ¸p dông cho
nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ ®Þnh møc cho tõng bé
phËn c«ng viÖc hoÆc nh÷ng c«ng viÖc mµ xÐt ra giao
kho¸n tõng c«ng viÖc chi tiÕt th× kh«ng cã lîi vÒ mÆt
kinh tÕ, thêng lµ nh÷ng c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh
®óng thêi h¹n.
Tr¶ l¬ng theo c¸ch nµy t¹o cho ngêi lao ®éng cã
sù chñ ®éng trong viÖc s¾p xÕp tiÕn hµnh c«ng viÖc
cña m×nh tõ ®ã tranh thñ thêi gian hoµn thµnh c«ng
viÖc ®îc giao. Cßn ®èi víi ngêi giao kho¸n th× yªn
t©m vÒ thêi gian hoµn thµnh.
Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng nµy lµ dÔ
g©y ra hiÖn tîng lµm bõa, lµm Èu, kh«ng ®¶m b¶o
chÊt lîng do muèn ®¶m b¶o thêi gian hoµn thµnh. V×
vËy, muèn ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy th× c«ng t¸c
kiÓm nghiÖm chÊt lîng s¶n phÈm tríc khi giao nhËn
ph¶i ®îc coi träng, thùc hiÖn chÆt chÏ.
Nh×n chung, ë c¸c doanh nghiÖp do tån t¹i trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®Æt lîi nhuËn lªn môc tiªu hµng
®Çu nªn viÖc tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ l¬ng lµ mét nhiÖm
13
vô quan träng, trong ®ã c¸ch thøc tr¶ l¬ng ®îc lùa
chän sau khi nghiªn cøu thùc tÕ c¸c lo¹i c«ng viÖc
trong doanh nghiÖp lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n, cã hiÖu qu¶
cao ®Ó tiÕt kiÖm kho¶n chi phÝ nµy. Th«ng thêng ë
mét doanh nghiÖp th× c¸c phÇn viÖc ph¸t sinh ®a
d¹ng víi quy m« lín nhá kh¸c nhau. V× vËy, c¸c h×nh
thøc tr¶ l¬ng ®îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông linh ho¹t,
phï hîp trong mçi trêng hîp, hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó cã
®îc tÝnh kinh tÕ cao nhÊt.
III - Lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm
y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn.
1. B¶o hiÓm x· héi (BHXH):
Trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo con ngêi còng
chØ gÆp thuËn lîi, cã ®Çy ®ñ thu nhËp vµ mäi ®iÒu
kiÖn ®Ó sinh sèng b×nh thêng. Tr¸i l¹i, cã rÊt nhiÒu
trêng hîp khã kh¨n, bÊt lîi, Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t
sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m mÊt thu nhËp hoÆc c¸c
®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c nh èm ®au, tai n¹n, tuæi giµ
mÊt søc lao ®éng... nhng nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt cña
cuéc sèng kh«ng nh÷ng mÊt ®i hay gi¶m ®i mµ thËm
chÝ cßn t¨ng lªn, xuÊt hiÖn thªm nh÷ng nhu cÇu míi
(khi èm ®au cÇn ch÷a bÖnh...). V× vËy, con ngêi vµ
x· héi loµi ngêi muèn tån t¹i, vît qua ®îc nh÷ng lóc khã
kh¨n Êy th× ph¶i t×m ra vµ thùc tÕ ®· t×m ra nhiÒu
c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau.
Trong x· héi c«ng x· nguyªn thuû, khã kh¨n bÊt
lîi cña mçi ngêi ®îc c¶ céng ®ång san sÎ g¸nh chÞu.
Cßn ë x· héi phong kiÕn quan l¹i, nh÷ng lóc gÆp khã
kh¨n th× cËy nhê ë Vua, d©n c gÆp khã kh¨n th×
tr«ng cËy vµo sù ®ïm bäc, h¶o t©m cña hä hµng lµng
x·. Nh vËy lµ tÊt c¶ ®Òu ë thÕ bÞ ®éng, thô ®éng
14
tr«ng chê vµo sù h¶o t©m cña phÝa gióp ®ì mµ hoµn
toµn kh«ng ®îc ch¾c ch¾n.
TiÕn bé h¬n, khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ
hµng ho¸ ph¸t triÓn xuÊt hiÖn mèi quan hÖ chñ - thî.
Khi hai bªn cam kÕt vÒ lao ®éng, ®iÒu kiÖn vÒ sù
®¶m b¶o mét phÇn thu nhËp ®Ó trang tr¶i nh÷ng nhu
cÇu sinh sèng thiÕt yÕu khi èm ®au, tai n¹n... cho ng-
êi lao ®éng ®· ®îc ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn. Tuy
nhiªn, míi ®Çu do viÖc ®¶m b¶o nµy chØ liªn quan
gi÷a hai bªn chñ- thî mµ chñ th× râ rµng kh«ng muèn
chi ra, thî th× lu«n ®ßi hái, v× vËy, tranh chÊp gi÷a
hä lu«n x¶y ra.
§iÒu kiÖn kh¸ch quan ®ã lµm xuÊt hiÖn mét bªn
thø ba, lµ nh©n vËt ®ãng vai trß trung gian ®Ó gióp
thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt gi÷a chñ- thî b»ng nh÷ng
ho¹t ®éng thÝch hîp cña nã. Nh©n vËt thø ba cã ®ñ
kh¶ n¨ng vµ sù tÝn nhiÖm ®Ó lµm bªn trung gian, ®ã
lµ Nhµ níc.
Nhµ níc quy ®Þnh hµng th¸ng giíi chñ ph¶i trÝch
ra mét kho¶n tiÒn nho nhá ®îc tÝnh to¸n chÆt chÏ trªn
c¬ së x¸c xuÊt nh÷ng biÕn cè cña tËp hîp nh÷ng ngêi
lao ®éng lµm thuª ®Ó giao cho bªn thø ba, khi cã biÕn
cè th× bªn thø ba chi tr¶, kh«ng phô thuéc vµo giíi chñ,
sè tiÒn kh«ng ph¶i dïng ®Õn (cha ph¶i chi tr¶) sÏ tån
tÝch l©u ngµy thµnh quü.
ViÖc Nhµ níc can thiÖp vµo víi vai trß lµ bªn thø
ba, mét mÆt lµm t¨ng vai trß cña Nhµ níc trong nÒn
kinh tÕ trong c¸c mèi quan hÖ x· héi, mÆt kh¸c lµm
t¨ng chi cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
Nhµ níc b»ng nh÷ng c¬ së lý luËn khoa häc ®·
buéc giíi chñ ®ãng gãp vµo quü BHXH víi mét kho¶n
tiÒn phï hîp ®ñ cho ngêi lao ®éng, ®ång thêi còng yªu
cÇu giíi thî ®ãng gãp mét phÇn tiÒn l¬ng cña m×nh
vµo quü ®Ó ®¶m b¶o cho cuéc sèng cña chÝnh m×nh.
15
Nhê c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ níc nµy mµ m©u
thuÉn gi÷a chñ- thî ®îc gi¶i quyÕt, c¶ hai bªn ®Òu hµi
lßng, c¶m thÊy m×nh cã lîi vµ ®îc b¶o vÖ.
Nh vËy, ta cã ®îc kh¸i niÖm vÒ BHXH nh sau:
“BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p
mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi hä gÆp
ph¶i biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng
hoÆc mÊt viÖc lµm b»ng c¸ch h×nh thµnh vµ sö dông
mét quü tµi chÝnh tËp trung do sù ®ãng gãp cña ngêi
sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o
an toµn ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä,
gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi”.
ë ViÖt Nam hiÖn nay, mäi ngêi lao ®éng cã tham
gia ®ãng BHXH ®Òu cã quyÒn hëng BHXH. §ãng BHXH
lµ tù nguyÖn hay b¾t buéc tuú thuéc vµo lo¹i ®èi tîng
vµ tõng lo¹i doanh nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o cho ngêi lao
®éng ®îc hëng c¸c chÕ ®é BHXH thÝch hîp. Ph¬ng
thøc ®ãng BHXH dùa trªn c¬ së møc tiÒn l¬ng quy
®Þnh ®Ó ®ãng BHXH ®èi víi mçi ngêi lao ®éng.
Quü BHXH
Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, quü BHXH ®îc tÝnh
theo tû lÖ 20% trªn tæng quü l¬ng cÊp bËc vµ c¸c
kho¶n phô cÊp thêng xuyªn cña ngêi lao ®éng thùc tÕ
trong kú h¹ch to¸n.
Trong ®ã, 15% ngêi sö dông lao ®éng ph¶i nép
vµ kho¶n nµy tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh, cßn 5% do
ngêi lao ®éng trùc tiÕp ®ãng gãp (trõ trùc tiÕp vµo l-
¬ng).
Chi cña quü BHXH cho ngêi lao ®éng theo chÕ
®é c¨n cø vµo:
+Møc l¬ng ngµy cña ngêi lao ®éng
+Thêi gian nghØ (cã chøng tõ hîp lÖ)
+Tû lÖ trî cÊp BHXH.
2. B¶o hiÓm y tÕ (BHYT):
16
GÇn gièng nh ý nghÜa cña BHXH, BHYT lµ sù
®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn chi phÝ
kh¸m ch÷a bÖnh cho ngêi lao ®éng khi hä gÆp rñi ro
èm ®au, tai n¹n... b»ng c¸ch h×nh thµnh vµ sö dông
mét quü tµi chÝnh tËp trung do sù ®ãng gãp cña ngêi
sö dông lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o søc khoÎ cho ngêi
lao ®éng.
Quü BHYT
Quü BHYT ®îc h×nh thµnh b»ng c¸ch trÝch 3% trªn sè
thu nhËp t¹m tÝnh cña ngêi lao ®éng; trong ®ã ngêi
sö dông lao ®éng ph¶i chÞu 2%, kho¶n nµy ®îc tÝnh
vµo chi phÝ kinh doanh, ngêi lao ®éng trùc tiÕp nép
1% (trõ vµo thu nhËp).
Quü BHYT do Nhµ níc tæ chøc, giao cho mét c¬ quan lµ
c¬ quan BHYT thèng nhÊt qu¶n lý vµ trî cÊp cho ngêi
lao ®éng th«ng qua m¹ng líi y tÕ nh»m huy ®éng sù
®ãng gãp cña c¸ nh©n, tËp thÓ vµ céng ®ång x· héi
®Ó t¨ng cêng chÊt lîng trong viÖc kh¸m ch÷a bÖnh.
V× vËy, khi tÝnh ®îc møc trÝch BHYT, c¸c nhµ doanh
nghiÖp ph¶i nép toµn bé cho c¬ quan BHYT.
3. Kinh phÝ c«ng ®oµn (KPC§)
Ngêi lao ®éng ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh tr-
íc giíi chñ, hä lËp ra tæ chøc c«ng ®oµn. Tæ chøc nµy
chuyªn tr¸ch viÖc ®¹i diÖn cho ngêi lao ®éng ®Ó th-
¬ng thuyÕt víi giíi chñ ®ßi quyÒn lîi cho c«ng nh©n vµ
gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp bÊt c«ng gi÷a chñ- thî.
Ngu«n kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc
nµy lÊy tõ quü “Kinh phÝ c«ng ®oµn”
Quü KPC§
ë mçi doanh nghiÖp ®Òu ph¶i cã tæ chøc c«ng
®oµn ®Ó ®¹i diÖn b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng
vµ tËp thÓ lao ®éng. Ngêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch
nhiÖm b¶o ®¶m c¸c ph¬ng tiÖn lµm viÖc cÇn thiÕt
17
®Ó c«ng ®oµn ho¹t ®éng. Ngêi lµm c«ng t¸c c«ng
®oµn chuyªn tr¸ch do quü c«ng ®oµn tr¶ l¬ng vµ ®îc
hëng c¸c quyÒn lîi vµ phóc lîi tËp thÓ nh mäi ngêi lao
®éng trong doanh nghiÖp, tuú theo quy chÕ doanh
nghiÖp hoÆc tho¶ íc tËp thÓ.
Nh vËy, KPC§ lµ quü tµi trî cho ho¹t ®éng c«ng
®oµn c¸c cÊp. Theo chÕ ®é hiÖn hµnh th× kinh phÝ
c«ng ®oµn ®îc tÝnh theo tû lÖ 2% trªn tæng quü tiÒn
l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao
®éng ph¶i chÞu kho¶n chi phÝ nµy (kho¶n nµy còng
tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh). Th«ng thêng khi x¸c
®Þnh ®îc møc tÝnh kinh phÝ c«ng ®oµn trong kú th×
mét nöa doanh nghiÖp ph¶i nép cÊp trªn, mét nöa th×
®îc sö dông ®Ó chi tiªu cho c«ng ®oµn t¹i c¸c ®¬n
vÞ.
IV - NhiÖm vô h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ BHXH,
BHYT, KPC§.
1. Tæ chøc ghi chÐp, ph¶n ¸nh, tæng hîp sè liÖu vÒ sè
lîng lao ®éng, thêi gian vµ kÕt qu¶ lao ®éng, tÝnh l-
¬ng vµ tÝnh trÝch c¸c kho¶n theo l¬ng, ph©n bæ chi
phÝ nh©n c«ng ®óng ®èi tîng sö dông lao ®éng.
2. Híng dÉn kiÓm tra c¸c nh©n viªn h¹ch to¸n ë c¸c
bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c phßng ban thùc
hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ghi chÐp ban ®Çu vÒ lao
®éng, tiÒn l¬ng, më sæ cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n
nghiÖp vô lao ®éng tiÒn l¬ng ®óng chÕ ®é, ®óng
ph¬ng ph¸p.
3. LËp c¸c b¸o c¸o vÒ lao ®éng tiÒn l¬ng thuéc phÇn
viÖc do m×nh phô tr¸ch.
4. Ph©n tÝch t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông thêi gian lao
®éng, chi phÝ nh©n c«ng, n¨ng suÊt lao ®éng, ®Ò
xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m khai th¸c, sö dông triÖt
18
®Ó cã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng lao ®éng s½n cã
trong doanh nghiÖp.
V - Chøng tõ ban ®Çu ®Ó h¹ch to¸n tiÒn l¬ng,
BHXH, BHYT, KPC§.
Sæ s¸ch cña bé phËn lao ®éng tiÒn l¬ng trong
doanh nghiÖp ®îc lËp dùa trªn c¬ së c¸c chøng tõ ban
®Çu lËp khi tuyÓn dông n©ng bËc, th«i viÖc... mäi
biÕn ®éng vÒ lao ®éng ®îc ghi chÐp kÞp thêi vµo sæ
s¸ch lao ®éng lµm c¨n cø cho viÖc tÝnh l¬ng ph¶i tr¶
vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho ngêi lao ®éng ®îc kÞp thêi.
H¹ch to¸n thêi gian lao ®éng
H¹ch to¸n thêi gian lao ®éng lµ c«ng viÖc ®¶m
b¶o ghi chÐp kÞp thêi chÝnh x¸c sè ngµy c«ng giê c«ng
lµm viÖc thùc tÕ còng nh ngµy nghØ viÖc ngõng viÖc
cña tõng ngêi lao ®éng, tõng bé phËn s¶n xuÊt, tõng
phßng ban trong doanh nghiÖp. Trªn c¬ së nµy ®Ó
tÝnh l¬ng ph¶i tr¶ cho tõng ngêi.
B¶ng chÊm c«ng lµ chøng tõ ban ®Çu quan träng
nhÊt ®Ó h¹ch to¸n thêi gian lao ®éng trong c¸c doanh
nghiÖp. B¶ng chÊm c«ng dïng ®Ó ghi chÐp thêi gian
lµm viÖc trong th¸ng thùc tÕ vµ v¾ng mÆt cña c¸n bé
c«ng nh©n viªn trong tæ, ®éi, phßng ban... B¶ng
chÊm c«ng ph¶i lËp riªng cho tõng tæ s¶n xuÊt, tõng
phßng ban vµ dïng trong mét th¸ng. Danh s¸ch ngêi
lao ®éng ghi trong sæ danh s¸ch lao ®éng cña tõng bé
phËn ®îc ghi trong b¶ng chÊm c«ng, sè liÖu cña chóng
ph¶i khíp nhau. Tæ trëng tæ s¶n xuÊt hoÆc trëng c¸c
phßng ban lµ ngêi trùc tiÕp ghi b¶ng chÊm c«ng c¨n cø
vµo sè lao ®éng cã mÆt, v¾ng mÆt ®Çu ngµylµm
viÖc ë ®¬n vÞ m×nh. Trong b¶ng chÊm c«ng nh÷ng
ngµy nghØ theo quy ®Þnh nh ngµy lÔ tÕt, chñ nhËt
®Òu ph¶i ®îc ghi râ rµng.
19
B¶ng chÊm c«ng ph¶i ®Ó t¹i mét ®Þa ®iÓm
c«ng khai ®Ó ngêi lao ®éng gi¸m s¸t thêi gian lao
®éng cña m×nh. Cuèi th¸ng tæ trëng, trëng phßng tËp
hîp t×nh h×nh sö dông lao ®éng cung cÊp cho kÕ to¸n
phô tr¸ch. Nh©n viªn kÕ to¸n kiÓm tra vµ x¸c nhËn
hµng ngµy trªn b¶ng chÊm c«ng. Sau ®ã tiÕn hµnh
tËp hîp sè liÖu b¸o c¸o tæng hîp lªn phßng lao ®éng
tiÒn l¬ng. Cuèi th¸ng, c¸c b¶ng chÊm c«ng ®îc
chuyÓn cho phßng kÕ to¸n tiÒn l¬ng ®Ó tiÕn hµnh
tÝnh l¬ng. §èi víi c¸c trêng hîp nghØ viÖc do èm ®au,
tai n¹n lao ®éng... th× ph¶i cã phiÕu nghØ èm do
bÖnh viÖn, c¬ së y tÕ cÊp vµ x¸c nhËn. Cßn ®èi víi
c¸c trêng hîp ngõng viÖc x¶y ra trong ngµy do bÊt cø
nguyªn nh©n g× ®Òu ph¶i ®îc ph¶n ¸nh vµo biªn b¶n
ngõng viÖc , trong ®ã nªu râ nguyªn nh©n ngõng viÖc
vµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ó lµm c¨n cø tÝnh l¬ng
vµ xö lý thiÖt h¹i x¶y ra. Nh÷ng chøng tõ nµy ®îc
chuyÓn lªn phßng kÕ to¸n lµm c¨n cø tÝnh trî cÊp,
BHXH sau khi ®· ®îc tæ trëng c¨n cø vµo chøng tõ ®ã
ghi vµo b¶ng chÊm c«ng theo nh÷ng ký hiÖu quy
®Þnh.
H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng
H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ mét néi dung
quan träng trong toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch
to¸n lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. C«ng viÖc
tiÕn hµnh lµ ghi chÐp chÝnh x¸c kÞp thêi sè lîng hoÆc
chÊt lîng s¶n phÈm hoÆc khèi lîng c«ng viÖc hoµn
thµnh cña tõng c¸ nh©n, tËp thÓ lµm c¨n cø tÝnh l¬ng
vµ tr¶ l¬ng chÝnh x¸c.
Tuú thuéc vµo lo¹i h×nh vµ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt
cña tõng doanh nghiÖp, ngêi ta sö dông c¸c chøng tõ
ban ®Çu kh¸c nhau ®Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng.
C¸c chøng tõ ban ®Çu ®îc sö dông phæ biÕn ®Ó h¹ch
20
Nªu ra 3 yÕu tè cña lao ®éng, ®ã lµ: lao ®éng
cña con ngêi, ®èi tîng lao ®éng vµ c«ng cô lao ®éng.
ThiÕu mét trong ba yÕu tè ®ã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ
kh«ng diÔn ra. NÕu xÐt vÒ møc ®é quan träng th× lao
®éng cña con ngêi lµ yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh
nhÊt. Kh«ng cã sù t¸c ®éng cña con ngêi vµo t liÖu
s¶n xuÊt (2 yÕu tè sau) th× t liÖu s¶n xuÊt kh«ng thÓ
ph¸t huy ®îc t¸c dông.
§èi víi ngêi lao ®éng, søc lao ®éng hä bá ra lµ
®Ó ®¹t ®îc lîi Ých cô thÓ, ®ã lµ tiÒn c«ng (l¬ng) mµ
ngêi sö dông lao ®éng cña hä sÏ tr¶. V× vËy, viÖc
nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph©n tÝch h¹ch to¸n tiÒn l¬ng
vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng (b¶o hiÓm x· héi, b¶o
hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn) rÊt ®îc ngêi lao ®éng
quan t©m. Tríc hÕt lµ hä muèn biÕt l¬ng chÝnh thøc
®îc hëng bao nhiªu, hä ®îc hëng bao nhiªu cho b¶o
hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn vµ hä
cã tr¸ch nhiÖm nh thÕ nµo víi c¸c quü ®ã. Sau ®ã lµ
viÖc hiÓu biÕt vÒ l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng sÏ
gióp hä ®èi chiÕu víi chÝnh s¸ch cña Nhµ níc quy
®Þnh vÒ c¸c kho¶n nµy, qua ®ã biÕt ®îc ngêi sö dông
lao ®éng ®· trÝch ®óng, ®ñ cho hä quyÒn lîi hay cha.
C¸ch tÝnh l¬ng cña doanh nghiÖp còng gióp c¸n bé
c«ng nh©n viªn thÊy ®îc quyÒn lîi cña m×nh trong
viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc
n©ng cao chÊt lîng lao ®éng cña doanh nghiÖp.
Cßn ®èi víi doanh nghiÖp, viÖc nghiªn cøu t×m
hiÓu s©u vÒ qu¸ tr×nh h¹ch to¸n l¬ng t¹i doanh
nghiÖp gióp c¸n bé qu¶n lý hoµn thiÖn l¹i cho ®óng,
®ñ, phï hîp víi chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, ®ång thêi qua
®ã c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp ®îc quan
1
t©m b¶o ®¶m vÒ quyÒn lîi sÏ yªn t©m h¨ng h¸i h¬n
trong lao ®éng s¶n xuÊt. Hoµn thiÖn h¹ch to¸n l¬ng
cßn gióp doanh nghiÖp ph©n bæ chÝnh x¸c chi phÝ
nh©n c«ng vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng søc c¹nh
tranh cña s¶n phÈm nhê gi¸ c¶ hîp lý. Mèi quan hÖ
gi÷a chÊt lîng lao ®éng (l¬ng) vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh ®îc thÓ hiÖn chÝnh x¸c trong h¹ch to¸n
còng gióp rÊt nhiÒu cho bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp
trong viÖc ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh chiÕn lîc ®Ó n©ng
cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh.
XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña lao ®éng tiÒn l-
¬ng, trong thêi gian trùc tËp t¹i XÝ nghiÖp XD S«ng §µ
903, nhê sù gióp ®ì cña phßng kÕ to¸n vµ sù híng dÉn
cña ThÇy gi¸o, em ®· ®i s©u t×m hiÓu ®Ò tµi:
“H¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm”.
Néi dung cña chuyªn ®Ò ®îc x©y dùng gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng
vµ b¶o hiÓm
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ b¶o
hiÓm t¹i c«ng ty x©y dùng S«ng §µ.
Ch¬ng III: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ mét sè ®Ò
xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l-
¬ng vµ b¶o hiÓm ë c«ng ty x©y dùng S«ng §µ.
2
Ch¬ng I
Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng vµ b¶o
hiÓm
I - Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn l¬ng
ë ViÖt Nam tríc ®©y, trong nÒn kinh tÕ bao cÊp,
tiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n,
®îc Nhµ níc ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch cho ngêi
lao ®éng theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng.
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nhiÒu thµnh
phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh nhng cã
sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc, tiÒn l¬ng ®îc hiÓu theo
®óng nghÜa cña nã trong nÒn kinh tÕ ®ã. Nhµ nø¬c
®Þnh híng c¬ b¶n cho chÝnh s¸ch l¬ng míi b»ng mét
hÖ thèng ®îc ¸p dông cho mçi ngêi lao ®éng lµm viÖc
trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc d©n vµ Nhµ níc
c«ng nhËn sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng søc lao ®éng.
Quan niÖm hiÖn nay cña Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng
nh sau:
“TiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh
thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng th«ng qua sù
tho¶ thuËn gi÷a ngêi cã søc lao ®éng vµ ngêi sö dông
søc lao ®éng, ®ång thêi chÞu sù chi phèi cña c¸c quy
luËt kinh tÕ, trong ®ã cã quy luËt cung – cÇu”.
Trong c¬ chÕ míi, còng nh toµn bé c¸c lo¹i gi¸ c¶
kh¸c trªn thÞ trêng, tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng cña ngêi
lao ®éng ë khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh do thÞ trêng
quyÕt ®Þnh. Nguån tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao
®éng lµ lÊy tõ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh (mét
phÇn trong gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra). Tuy nhiªn sù qu¶n
lý vÜ m« cña Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng ®èi víi khu vùc s¶n
xuÊt kinh doanh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i b¶o ®¶m
3
cho ngêi lao ®éng cã thu nhËp tèi thiÓu b»ng møc l-
¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc ban hµnh ®Ó ng¬× lao ®éng
cã thÓ ¨n, ë, sinh ho¹t vµ häc tËp ë møc cÇn thiÕt.
Cßn nh÷ng ngêi lao ®éng ë khu vùc hµnh chÝnh
sù nghiÖp hëng l¬ng theo chÕ ®é tiÒn l¬ng do Nhµ níc
quy ®Þnh theo chøc danh vµ tiªu chuÈn, tr×nh ®é
nghiÖp vô cho tõng ®¬n vÞ c«ng t¸c. Nguån chi tr¶ lÊy
tõ ng©n s¸ch Nhµ níc.
Tuy kh¸i niÖm míi vÒ tiÒn l¬ng ®· thõa nhËn søc
lao ®éng lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt (lµ tæng thÓ cña c¸c
mèi quan hÖ x· héi) vµ ®ßi hái ph¶i tr¶ l¬ng cho ngêi
lao ®éng theo sù ®ãng gãp vµ hiÖu qu¶ cô thÓ nhng
do ®ang ë thêi kú chuyÓn ®æi nªn tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ
s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù
nghiÖp ë khu vùc Nhµ níc ë níc ta cha hoµn toµn ho¹t
®éng tr¶ l¬ng nh c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt t nh©n, cÇn cã
®Çy ®ñ thêi gian chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn cho
viÖc tr¶ l¬ng theo híng thÞ trêng.
ý nghÜa cña tiÒn l¬ng ®èi víi ngêi lao ®éng, ®èi
víi doanh nghiÖp sÏ v« cïng to lín nÕu ®¶m b¶o ®Çy
®ñ 4 chøc n¨ng:
1. Chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ: lµ c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh
gi¸ c¶ cho phï hîp mçi khi gi¸ c¶ (bao gåm c¶ søc lao
®éng) biÕn ®éng
2. Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng: nh»m duy tr×
n¨ng lùc lµm viÖc l©u dµi, cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së
tiÒn l¬ng b¶o ®¶m bï ®¾p ®îc søc lao ®éng ®·
hao phÝ cho ngêi lao ®éng.
3. Chøc n¨ng kÝch thÝch lao ®éng: b¶o ®¶m khi ngêi
lao ®éng lµm viÖc cã hiÖu qu¶ th× ®îc n©ng l¬ng
vµ ngîc l¹i.
4. Chøc n¨ng tÝch luü: ®¶m b¶o cã dù phßng cho cuéc
sèng l©u dµi khi ngêi lao ®éng hÕt kh¶ n¨ng lao
®éng hoÆc gÆp bÊt tr¾c rñi ro.
4
Trong bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cÇn sö dông
mét lùc lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh tuú theo quy m«, yªu
cÇu s¶n xuÊt cô thÓ. Chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng lµ mét trong
c¸c yÕu tè chi phÝ c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n
phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. V× vËy, sö dông
hîp lý lao ®éng còng chÝnh lµ tiÕt kiÖm chi phÝ vÒ lao
®éng sèng (l¬ng), do ®ã gãp phÇn h¹ thÊp gi¸ thµnh
s¶n phÈm, t¨ng doanh lîi cho doanh nghiÖp vµ lµ
®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt
tinh thÇn cho c«ng nh©n viªn, cho ngêi lao ®éng trong
doanh nghiÖp.
TiÒn l¬ng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chi phÝ trong
néi bé tõng doanh nghiÖp thu nhËp ®èi víi ngêi lao
®éng mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ - chÝnh trÞ - x·
héi mµ ChÝnh phñ cña mçi quèc gia cÇn ph¶i quan
t©m.
II - C¸c h×nh thøc tr¶ tiÒn l¬ng
Trong c¸c doanh nghiÖp ë c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã rÊt nhiÒu
lo¹i lao ®éng kh¸c nhau; tÝnh chÊt, vai trß cña tõng
lo¹i lao ®éng ®èi víi mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh l¹i kh¸c nhau. V× thÕ, mçi doanh nghiÖp ph¶i
lùa chän h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng sao cho
hîp lý, phï hîp víi ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, phï hîp víi
tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý.
HiÖn nay, viÖc tr¶ l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp
ph¶i thùc hiÖn theo luËt lao ®éng vµ theo NghÞ ®Þnh
N§ 197 CP 31-12-1994 cña Thñ tíng ChÝnh phñ quy
®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh t¹i ®iÒu 58 Bé luËt
lao ®éng níc ta. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông 3
h×nh thøc tr¶ l¬ng nh sau:
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian
- H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
5
- H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n
A. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian:
Theo h×nh thøc nµy, c¬ së ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng lµ
thêi gian lµm viÖc vµ tr×nh ®é nghiÖp vô cña ngêi lao
®éng.
Tuú theo tÝnh chÊt lao ®éng kh¸c nhau, mçi
ngµnh nghÒ cô thÓ cã mét thang l¬ng riªng, trong mçi
mét thang l¬ng l¹i tuú theo tr×nh ®é thµnh th¹o
nghiÖp vô, kû luËt, chuyªn m«n mµ chia lµm nhiÒu bËc
l¬ng, mçi bËc l¬ng cã mét møc tiÒn l¬ng nhÊt ®Þnh.
TiÒn l¬ng theo thêi gian cã thÓ tÝnh theo c¸c
®¬n vÞ thêi gian nh: th¸ng, tuÇn, ngµy, giê.
L¬ng th¸ng ®îc quy ®Þnh s½n ®èi víi tõng bËc l-
¬ng trong c¸c thang l¬ng, nã cã nhiÒu nhîc ®iÓm
bëi kh«ng tÝnh ®îc ngêi lµm viÖc nhiÒu hay Ýt ngµy
trong th¸ng, do ®ã kh«ng cã t¸c dông khuyÕn
khÝch tËn dông ®ñ sè ngµy lµm viÖc quy ®Þnh. L-
¬ng th¸ng thêng ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho nh©n
viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n lý kinh
tÕ vµ c¸c nh©n viªn thuéc c¸c ngµnh ho¹t ®éng
kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt.
L¬ng tuÇn ®îc tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo
møc l¬ng th¸ng vµ sè tuÇn thùc tÕ trong th¸ng. L-
¬ng tuÇn ¸p dông tr¶ cho c¸c ®èi tîng lao ®éng cã
thêi gian lao ®éng kh«ng æn ®Þnh mang tÝnh chÊt
thêi vô.
L¬ng ngµy tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo møc l-
¬ng ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng.
L¬ng ngµy thêng ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng
trùc tiÕp hëng l¬ng thêi gian, tÝnh l¬ng cho ngêi lao
®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, häc tËp hoÆc lµm
nghÜa vô kh¸c vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh trî cÊp b¶o
hiÓm x· héi (BHXH). H×nh thøc nµy cã u ®iÓm ®¬n
6
gi¶n, dÔ tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh ®îc tr×nh ®é kü thuËt
vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ngêi lao ®éng. Song, nã
cha g¾n tiÒn l¬ng víi kÕt qu¶ lao ®éng cña tõng
ngêi nªn kh«ng kÝch thÝch viÖc tËn dông thêi gian
lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l-
îng s¶n phÈm.
Møc l¬ng giê tÝnh dùa trªn c¬ së møc l¬ng ngµy,
nã thêng ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng
trùc tiÕp trong thêi gian lµm viÖc kh«ng hëng theo
s¶n phÈm. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ ®· tËn
dông ®îc thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n nhng
nhîc ®iÓm lµ vÉn cha g¾n tiÒn l¬ng víi kÕt qu¶ lao
®éng víi tõng ngêi, theo dâi phøc t¹p...
Thùc tÕ cho thÊy ®¬n vÞ thêi gian ®Ó tr¶ l¬ng cµng
ng¾n th× viÖc tr¶ l¬ng cµng gÇn víi møc ®é hao phÝ
lao ®éng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng.
*TiÒn l¬ng TiÒn l¬ng cÊp bËc Sè ngµy lµm
viÖc
=
th¸ng chøc vô 1 ngµy thùc tÕ
trong th¸ng
TiÒn l¬ng th¸ng 12 th¸ng
*TiÒn l¬ng tuÇn =
Sè tuÇn lµm viÖc theo chÕ ®é
(52)
TiÒn l¬ng th¸ng
*TiÒn l¬ng ngµy =
Sè ngµy lµm viÖc theo chÕ ®é
(26)
TiÒn l¬ng ngµy
7
*TiÒn l¬ng giê =
Sè giê lµm viÖc theo chÕ ®é
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy cã nhîc ®iÓm lµ kh«ng
ph¸t huy ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao
®éng v× nã kh«ng xÐt ®Õn th¸i ®é lao ®éng, ®Õn
c¸ch sö dông thêi gian lao ®éng, sö dông nguyªn vËt
liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, cha chó ý ®Õn kÕt qu¶ vµ
chÊt lîng c«ng t¸c thùc tÕ cña ngêi lao ®éng.
B. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
Theo h×nh thøc nµy, c¬ së ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng lµ
sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
§©y lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng phï hîp víi nguyªn t¾c
ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n bã chÆt chÏ thï lao lao
®éng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kü thuËt, chuyªn m«n,
nghiÖp vô, ph¸t huy n¨ng lùc, khuyÕn khÝch tµi n¨ng,
sö dông vµ ph¸t huy ®îc kh¶ n¨ng cña m¸y mãc trang
thiÕt bÞ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cã
thÓ kh¾c phôc ®îc nh n¨ng suÊt cao nhng chÊt lîng
kÐm do lµm Èu, vi ph¹m quy tr×nh, sö dông qu¸ n¨ng
lùc cña m¸y mãc... ®ã lµ do qu¸ coi träng sè líng s¶n
phÈm hoµn thµnh vµ mét phÇn còng do c¸c ®Þnh møc
kinh tÕ kü thuËt x©y dùng qu¸ láng lÎo, kh«ng phï hîp
víi ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
Bëi vËy, trong viÖc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, vÊn
®Ò quan träng lµ ph¶i x©y dùng c¸c ®Þnh møc kinh
tÕ kü thuËt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng ®¬n gi¸
tiÒn l¬ng ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm, tõng c«ng viÖc
mét c¸ch hîp lý .
8
Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh cô thÓ ë
tõng doanh nghiÖp, h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
®îc vËn dông theo c¸c ph¬ng ph¸p cô thÓ:
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã thëng - ph¹t
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn
1. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm trùc tiÕp
kh«ng h¹n chÕ
Víi c¸ch nµy, tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao
®éng ®îc trÝch trùc tiÕp theo sè lîng s¶n phÈm hoµn
thµnh ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt vµ ®¬n gi¸ tiÒn l-
¬ng s¶n phÈm ®· quy ®Þnh kh«ng chÞu mét sù h¹n
chÕ nµo.
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
hoµn thµnh ®îc x©y dùng c¨n cø vµo møc l¬ng cÊp
bËc c«ng viÖc vµ ®Þnh møc thêi gian hoÆc ®Þnh møc
s¶n lîng cho c«ng viÖc ®ã. Ngoµi ra , nÕu cã phô cÊp
khu vùc th× ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cßn cã thªm c¶ tû lÖ
phô cÊp khu vùc.
hoÆc
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp
kh«ng h¹n chÕ cã u ®iÓm ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, qu¸n
triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, l¬ng tr¶
cho c«ng nh©n cµng cao khi s¶n xuÊt ra cµng nhiÒu
s¶n phÈm, do ®ã khuyÕn khÝch ®îc ngêi c«ng nh©n
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. §©y lµ h×nh thøc phæ
biÕn ®îc c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Ó tÝnh l¬ng ph¶i
9
tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp.Tuy nhiªn c¸ch tr¶ l¬ng nµy
còng cã nhîc ®iÓm n©ng cao lîi Ých c¸ nh©n, kh«ng
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn lîi Ých
chung cña tËp thÓ.
2. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn
Theo h×nh thøc nµy, ngoµi tiÒn l¬ng theo s¶n
phÈm trùc tiÕp cßn c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh tû
lÖ luü tiÕn. Møc luü tiÕn nµy cßn cã thÓ quy ®Þnh
b»ng hoÆc cao h¬n ®Þnh møc s¶n lîng. Nh÷ng s¶n
phÈm díi møc khëi ®iÓm luü tiÕn ®îc tÝnh theo ®¬n
gi¸ tiÒn l¬ng chung cè ®Þnh, nh÷ng s¶n phÈm vît møc
cµng cao th× suÊt luü tiÕn cµng lín.
L¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn cã t¸c dông
kÝch thÝch m¹nh mÏ viÖc t¨ng nhanh n¨ng suÊt lao
®éng, nhng thêng dÉn ®Õn tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng cao
h¬n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ lµm t¨ng kho¶n môc
chi phÝ nh©n c«ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp. V× vËy, h×nh thøc nµy ®îc sö dông nh
mét gi¶i ph¸p t¹m thêi nh ¸p dông tr¶ l¬ng ë nh÷ng
kh©u quan träng cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é s¶n
xuÊt ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt c©n ®èi, ®ång bé hoÆc
cã thÓ ¸p dông trong trêng hîp doanh nghiÖp ph¶i thùc
hiÖn gÊp mét ®¬n ®Æt hµng nµo ®ã. Trêng hîp
kh«ng cÇn thiÕt th× doanh nghiÖp kh«ng nªn sö dông
h×nh thøc nµy.
3. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp
TiÒn l¬ng cña ngêi ®îc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
gi¸n tiÕp ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch nh©n sè lîng s¶n
phÈm thùc tÕ cña ngêi lao ®éng trùc tiÕp ®îc ngêi ®ã
10
phôc vô víi ®¬n gi¸ l¬ng cÊp bËc cña hä (hoÆc møc l-
¬ng cÊp bËc nh©n víi tû lÖ % hoµn thµnh ®Þnh møc
s¶n lîng b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng trùc tiÕp).
TiÒn l¬ng tr¶ theo Sè lîng s¶n phÈm §¬n
gi¸ l¬ng
=
s¶n phÈm trùc tiÕp cña c«ng nh©n trùc tiÕp gi¸n
tiÕp
Sè lîng s¶n phÈm cña
Møc l¬ng cÊp bËc c«ng nh©n trùc
tiÕp
=
100
cña lao ®éng gi¸n tiÕp S¶n lîng
®Þnh møc
Nh vËy:
Møc l¬ng cÊp bËc cña lao ®éng
gi¸n tiÕp
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng gi¸n tiÕp =
S¶n lîng ®Þnh møc
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho
lao ®éng gi¸n tiÕp ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt nh c«ng
nghÖ ®iÒu chØnh m¸y, söa ch÷a thiÕt bÞ, b¶o dìng
m¸y mãc, lao ®éng lµm nhiÖm vô vËn chuyÓn vËt
liÖu, thµnh phÈm...
Tr¶ l¬ng theo thµnh phÈm gi¸n tiÕp khuyÕn
khÝch nh÷ng ngêi lao ®éng gi¸n tiÕp phèi hîp víi lao
®éng trùc tiÕp ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, cïng
quan t©m tíi kÕt qu¶ chung. Tuy nhiªn, h×nh thøc nµy
kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc ®óng kÕt qu¶ lao ®éng cña ngêi
lao ®éng gi¸n tiÕp.
4. TiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm cã thëng,
ph¹t
11
§Ó khuyÕn khÝch ngêi c«ng nh©n cã ý thøc
tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt, c«ng t¸c, doanh nghiÖp cã
chÕ ®é tiÒn thëng khi ngêi c«ng nh©n ®¹t ®îc nh÷ng
chØ tiªu mµ doanh nghiÖp ®· quy ®Þnh nh thëng vÒ
chÊt lîng s¶n phÈm tèt, thëng vÒ t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng, tiÕt kiÖm vËt t.
Trong trêng hîp ngêi lao ®éng lµm ra s¶n phÈm
háng, l·ng phÝ vËt t, kh«ng ®¶m b¶o ngµy c«ng quy
®Þnh... th× cã thÓ ph¶i chÞu møc tiÒn ph¹t trõ vµo
møc tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm mµ hä ®îc hëng.
Thùc chÊt cña h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy lµ sù kÕt
hîp gi÷a tiÒn l¬ng trÝch theo s¶n phÈm víi chÕ ®é
tiÒn thëng, ph¹t mµ doanh nghiÖp quy ®Þnh.
H×nh thøc nµy ®¸nh vµo lîi Ých ngêi lao ®éng,
lµm tèt ®îc thëng, lµm Èu ph¶i chÞu møc ph¹t t¬ng
øng, do ®ã, t¹o cho ngêi c«ng nh©n cã ý thøc c«ng
viÖc, h¨ng say lao ®éng. Nhng h×nh thøc nµy nÕu lµm
tuú tiÖn sÏ dÉn ®Õn viÖc tr¶ thëng bõa b·i, kh«ng
®óng ngêi ®óng viÖc, g©y t©m lý bÊt b×nh cho ngêi
lao ®éng.
C. H×nh thøc tr¶ l¬ng khãan
Theo h×nh thøc nµy, c«ng nh©n ®îc giao viÖc vµ
tù chÞu tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc ®ã cho tíi khi hoµn
thµnh.
Cã 2 ph¬ng ph¸p kho¸n: kho¸n c«ng viÖc vµ kho¸n
quü l¬ng.
- Kho¸n c«ng viÖc:
Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp quy ®Þnh
møc tiÒn l¬ng cho mçi c«ng viÖc hoÆc khèi lîng s¶n
phÈm hoµn thµnh. Ngêi lao ®éng c¨n cø vµo møc l¬ng
nµy cã thÓ tÝnh ®îc tiÒn l¬ng cña m×nh th«ng qua
khèi lîng c«ng viÖc m×nh ®· hoµn thµnh.
Møc l¬ng quy ®Þnh Khèi lîng
c«ng viÖc
12
TiÒn l¬ng kho¸n c«ng viÖc =
cho tõng c«ng viÖc ®· hoµn
thµnh
C¸ch tr¶ l¬ng nµy ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc
lao ®éng ®¬n gi¶n, cã tÝnh chÊt ®ét xuÊt nh bèc dì
hµng, söa ch÷a nhµ cöa...
- Kho¸n quü l¬ng
Theo h×nh thøc nµy, ngêi lao ®éng biÕt tríc sè
tiÒn l¬ng mµ hä sÏ nhËn sau khi hoµn thµnh c«ng viÖc
vµ thêi gian hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao. C¨n cø
vµo khèi lîng tõng c«ng viÖc hoÆc khèi lîng s¶n phÈm
vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh mµ doanh
nghiÖp tiÕn hµnh kho¸n quü l¬ng.
Tr¶ l¬ng theo c¸ch kho¸n quü l¬ng ¸p dông cho
nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ ®Þnh møc cho tõng bé
phËn c«ng viÖc hoÆc nh÷ng c«ng viÖc mµ xÐt ra giao
kho¸n tõng c«ng viÖc chi tiÕt th× kh«ng cã lîi vÒ mÆt
kinh tÕ, thêng lµ nh÷ng c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh
®óng thêi h¹n.
Tr¶ l¬ng theo c¸ch nµy t¹o cho ngêi lao ®éng cã
sù chñ ®éng trong viÖc s¾p xÕp tiÕn hµnh c«ng viÖc
cña m×nh tõ ®ã tranh thñ thêi gian hoµn thµnh c«ng
viÖc ®îc giao. Cßn ®èi víi ngêi giao kho¸n th× yªn
t©m vÒ thêi gian hoµn thµnh.
Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng nµy lµ dÔ
g©y ra hiÖn tîng lµm bõa, lµm Èu, kh«ng ®¶m b¶o
chÊt lîng do muèn ®¶m b¶o thêi gian hoµn thµnh. V×
vËy, muèn ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy th× c«ng t¸c
kiÓm nghiÖm chÊt lîng s¶n phÈm tríc khi giao nhËn
ph¶i ®îc coi träng, thùc hiÖn chÆt chÏ.
Nh×n chung, ë c¸c doanh nghiÖp do tån t¹i trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®Æt lîi nhuËn lªn môc tiªu hµng
®Çu nªn viÖc tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ l¬ng lµ mét nhiÖm
13
vô quan träng, trong ®ã c¸ch thøc tr¶ l¬ng ®îc lùa
chän sau khi nghiªn cøu thùc tÕ c¸c lo¹i c«ng viÖc
trong doanh nghiÖp lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n, cã hiÖu qu¶
cao ®Ó tiÕt kiÖm kho¶n chi phÝ nµy. Th«ng thêng ë
mét doanh nghiÖp th× c¸c phÇn viÖc ph¸t sinh ®a
d¹ng víi quy m« lín nhá kh¸c nhau. V× vËy, c¸c h×nh
thøc tr¶ l¬ng ®îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông linh ho¹t,
phï hîp trong mçi trêng hîp, hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó cã
®îc tÝnh kinh tÕ cao nhÊt.
III - Lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm
y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn.
1. B¶o hiÓm x· héi (BHXH):
Trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo con ngêi còng
chØ gÆp thuËn lîi, cã ®Çy ®ñ thu nhËp vµ mäi ®iÒu
kiÖn ®Ó sinh sèng b×nh thêng. Tr¸i l¹i, cã rÊt nhiÒu
trêng hîp khã kh¨n, bÊt lîi, Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t
sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m mÊt thu nhËp hoÆc c¸c
®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c nh èm ®au, tai n¹n, tuæi giµ
mÊt søc lao ®éng... nhng nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt cña
cuéc sèng kh«ng nh÷ng mÊt ®i hay gi¶m ®i mµ thËm
chÝ cßn t¨ng lªn, xuÊt hiÖn thªm nh÷ng nhu cÇu míi
(khi èm ®au cÇn ch÷a bÖnh...). V× vËy, con ngêi vµ
x· héi loµi ngêi muèn tån t¹i, vît qua ®îc nh÷ng lóc khã
kh¨n Êy th× ph¶i t×m ra vµ thùc tÕ ®· t×m ra nhiÒu
c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau.
Trong x· héi c«ng x· nguyªn thuû, khã kh¨n bÊt
lîi cña mçi ngêi ®îc c¶ céng ®ång san sÎ g¸nh chÞu.
Cßn ë x· héi phong kiÕn quan l¹i, nh÷ng lóc gÆp khã
kh¨n th× cËy nhê ë Vua, d©n c gÆp khã kh¨n th×
tr«ng cËy vµo sù ®ïm bäc, h¶o t©m cña hä hµng lµng
x·. Nh vËy lµ tÊt c¶ ®Òu ë thÕ bÞ ®éng, thô ®éng
14
tr«ng chê vµo sù h¶o t©m cña phÝa gióp ®ì mµ hoµn
toµn kh«ng ®îc ch¾c ch¾n.
TiÕn bé h¬n, khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ
hµng ho¸ ph¸t triÓn xuÊt hiÖn mèi quan hÖ chñ - thî.
Khi hai bªn cam kÕt vÒ lao ®éng, ®iÒu kiÖn vÒ sù
®¶m b¶o mét phÇn thu nhËp ®Ó trang tr¶i nh÷ng nhu
cÇu sinh sèng thiÕt yÕu khi èm ®au, tai n¹n... cho ng-
êi lao ®éng ®· ®îc ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn. Tuy
nhiªn, míi ®Çu do viÖc ®¶m b¶o nµy chØ liªn quan
gi÷a hai bªn chñ- thî mµ chñ th× râ rµng kh«ng muèn
chi ra, thî th× lu«n ®ßi hái, v× vËy, tranh chÊp gi÷a
hä lu«n x¶y ra.
§iÒu kiÖn kh¸ch quan ®ã lµm xuÊt hiÖn mét bªn
thø ba, lµ nh©n vËt ®ãng vai trß trung gian ®Ó gióp
thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt gi÷a chñ- thî b»ng nh÷ng
ho¹t ®éng thÝch hîp cña nã. Nh©n vËt thø ba cã ®ñ
kh¶ n¨ng vµ sù tÝn nhiÖm ®Ó lµm bªn trung gian, ®ã
lµ Nhµ níc.
Nhµ níc quy ®Þnh hµng th¸ng giíi chñ ph¶i trÝch
ra mét kho¶n tiÒn nho nhá ®îc tÝnh to¸n chÆt chÏ trªn
c¬ së x¸c xuÊt nh÷ng biÕn cè cña tËp hîp nh÷ng ngêi
lao ®éng lµm thuª ®Ó giao cho bªn thø ba, khi cã biÕn
cè th× bªn thø ba chi tr¶, kh«ng phô thuéc vµo giíi chñ,
sè tiÒn kh«ng ph¶i dïng ®Õn (cha ph¶i chi tr¶) sÏ tån
tÝch l©u ngµy thµnh quü.
ViÖc Nhµ níc can thiÖp vµo víi vai trß lµ bªn thø
ba, mét mÆt lµm t¨ng vai trß cña Nhµ níc trong nÒn
kinh tÕ trong c¸c mèi quan hÖ x· héi, mÆt kh¸c lµm
t¨ng chi cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
Nhµ níc b»ng nh÷ng c¬ së lý luËn khoa häc ®·
buéc giíi chñ ®ãng gãp vµo quü BHXH víi mét kho¶n
tiÒn phï hîp ®ñ cho ngêi lao ®éng, ®ång thêi còng yªu
cÇu giíi thî ®ãng gãp mét phÇn tiÒn l¬ng cña m×nh
vµo quü ®Ó ®¶m b¶o cho cuéc sèng cña chÝnh m×nh.
15
Nhê c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ níc nµy mµ m©u
thuÉn gi÷a chñ- thî ®îc gi¶i quyÕt, c¶ hai bªn ®Òu hµi
lßng, c¶m thÊy m×nh cã lîi vµ ®îc b¶o vÖ.
Nh vËy, ta cã ®îc kh¸i niÖm vÒ BHXH nh sau:
“BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p
mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi hä gÆp
ph¶i biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng
hoÆc mÊt viÖc lµm b»ng c¸ch h×nh thµnh vµ sö dông
mét quü tµi chÝnh tËp trung do sù ®ãng gãp cña ngêi
sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o
an toµn ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä,
gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi”.
ë ViÖt Nam hiÖn nay, mäi ngêi lao ®éng cã tham
gia ®ãng BHXH ®Òu cã quyÒn hëng BHXH. §ãng BHXH
lµ tù nguyÖn hay b¾t buéc tuú thuéc vµo lo¹i ®èi tîng
vµ tõng lo¹i doanh nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o cho ngêi lao
®éng ®îc hëng c¸c chÕ ®é BHXH thÝch hîp. Ph¬ng
thøc ®ãng BHXH dùa trªn c¬ së møc tiÒn l¬ng quy
®Þnh ®Ó ®ãng BHXH ®èi víi mçi ngêi lao ®éng.
Quü BHXH
Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, quü BHXH ®îc tÝnh
theo tû lÖ 20% trªn tæng quü l¬ng cÊp bËc vµ c¸c
kho¶n phô cÊp thêng xuyªn cña ngêi lao ®éng thùc tÕ
trong kú h¹ch to¸n.
Trong ®ã, 15% ngêi sö dông lao ®éng ph¶i nép
vµ kho¶n nµy tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh, cßn 5% do
ngêi lao ®éng trùc tiÕp ®ãng gãp (trõ trùc tiÕp vµo l-
¬ng).
Chi cña quü BHXH cho ngêi lao ®éng theo chÕ
®é c¨n cø vµo:
+Møc l¬ng ngµy cña ngêi lao ®éng
+Thêi gian nghØ (cã chøng tõ hîp lÖ)
+Tû lÖ trî cÊp BHXH.
2. B¶o hiÓm y tÕ (BHYT):
16
GÇn gièng nh ý nghÜa cña BHXH, BHYT lµ sù
®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn chi phÝ
kh¸m ch÷a bÖnh cho ngêi lao ®éng khi hä gÆp rñi ro
èm ®au, tai n¹n... b»ng c¸ch h×nh thµnh vµ sö dông
mét quü tµi chÝnh tËp trung do sù ®ãng gãp cña ngêi
sö dông lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o søc khoÎ cho ngêi
lao ®éng.
Quü BHYT
Quü BHYT ®îc h×nh thµnh b»ng c¸ch trÝch 3% trªn sè
thu nhËp t¹m tÝnh cña ngêi lao ®éng; trong ®ã ngêi
sö dông lao ®éng ph¶i chÞu 2%, kho¶n nµy ®îc tÝnh
vµo chi phÝ kinh doanh, ngêi lao ®éng trùc tiÕp nép
1% (trõ vµo thu nhËp).
Quü BHYT do Nhµ níc tæ chøc, giao cho mét c¬ quan lµ
c¬ quan BHYT thèng nhÊt qu¶n lý vµ trî cÊp cho ngêi
lao ®éng th«ng qua m¹ng líi y tÕ nh»m huy ®éng sù
®ãng gãp cña c¸ nh©n, tËp thÓ vµ céng ®ång x· héi
®Ó t¨ng cêng chÊt lîng trong viÖc kh¸m ch÷a bÖnh.
V× vËy, khi tÝnh ®îc møc trÝch BHYT, c¸c nhµ doanh
nghiÖp ph¶i nép toµn bé cho c¬ quan BHYT.
3. Kinh phÝ c«ng ®oµn (KPC§)
Ngêi lao ®éng ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh tr-
íc giíi chñ, hä lËp ra tæ chøc c«ng ®oµn. Tæ chøc nµy
chuyªn tr¸ch viÖc ®¹i diÖn cho ngêi lao ®éng ®Ó th-
¬ng thuyÕt víi giíi chñ ®ßi quyÒn lîi cho c«ng nh©n vµ
gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp bÊt c«ng gi÷a chñ- thî.
Ngu«n kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc
nµy lÊy tõ quü “Kinh phÝ c«ng ®oµn”
Quü KPC§
ë mçi doanh nghiÖp ®Òu ph¶i cã tæ chøc c«ng
®oµn ®Ó ®¹i diÖn b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng
vµ tËp thÓ lao ®éng. Ngêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch
nhiÖm b¶o ®¶m c¸c ph¬ng tiÖn lµm viÖc cÇn thiÕt
17
®Ó c«ng ®oµn ho¹t ®éng. Ngêi lµm c«ng t¸c c«ng
®oµn chuyªn tr¸ch do quü c«ng ®oµn tr¶ l¬ng vµ ®îc
hëng c¸c quyÒn lîi vµ phóc lîi tËp thÓ nh mäi ngêi lao
®éng trong doanh nghiÖp, tuú theo quy chÕ doanh
nghiÖp hoÆc tho¶ íc tËp thÓ.
Nh vËy, KPC§ lµ quü tµi trî cho ho¹t ®éng c«ng
®oµn c¸c cÊp. Theo chÕ ®é hiÖn hµnh th× kinh phÝ
c«ng ®oµn ®îc tÝnh theo tû lÖ 2% trªn tæng quü tiÒn
l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao
®éng ph¶i chÞu kho¶n chi phÝ nµy (kho¶n nµy còng
tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh). Th«ng thêng khi x¸c
®Þnh ®îc møc tÝnh kinh phÝ c«ng ®oµn trong kú th×
mét nöa doanh nghiÖp ph¶i nép cÊp trªn, mét nöa th×
®îc sö dông ®Ó chi tiªu cho c«ng ®oµn t¹i c¸c ®¬n
vÞ.
IV - NhiÖm vô h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ BHXH,
BHYT, KPC§.
1. Tæ chøc ghi chÐp, ph¶n ¸nh, tæng hîp sè liÖu vÒ sè
lîng lao ®éng, thêi gian vµ kÕt qu¶ lao ®éng, tÝnh l-
¬ng vµ tÝnh trÝch c¸c kho¶n theo l¬ng, ph©n bæ chi
phÝ nh©n c«ng ®óng ®èi tîng sö dông lao ®éng.
2. Híng dÉn kiÓm tra c¸c nh©n viªn h¹ch to¸n ë c¸c
bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c phßng ban thùc
hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ghi chÐp ban ®Çu vÒ lao
®éng, tiÒn l¬ng, më sæ cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n
nghiÖp vô lao ®éng tiÒn l¬ng ®óng chÕ ®é, ®óng
ph¬ng ph¸p.
3. LËp c¸c b¸o c¸o vÒ lao ®éng tiÒn l¬ng thuéc phÇn
viÖc do m×nh phô tr¸ch.
4. Ph©n tÝch t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông thêi gian lao
®éng, chi phÝ nh©n c«ng, n¨ng suÊt lao ®éng, ®Ò
xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m khai th¸c, sö dông triÖt
18
®Ó cã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng lao ®éng s½n cã
trong doanh nghiÖp.
V - Chøng tõ ban ®Çu ®Ó h¹ch to¸n tiÒn l¬ng,
BHXH, BHYT, KPC§.
Sæ s¸ch cña bé phËn lao ®éng tiÒn l¬ng trong
doanh nghiÖp ®îc lËp dùa trªn c¬ së c¸c chøng tõ ban
®Çu lËp khi tuyÓn dông n©ng bËc, th«i viÖc... mäi
biÕn ®éng vÒ lao ®éng ®îc ghi chÐp kÞp thêi vµo sæ
s¸ch lao ®éng lµm c¨n cø cho viÖc tÝnh l¬ng ph¶i tr¶
vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho ngêi lao ®éng ®îc kÞp thêi.
H¹ch to¸n thêi gian lao ®éng
H¹ch to¸n thêi gian lao ®éng lµ c«ng viÖc ®¶m
b¶o ghi chÐp kÞp thêi chÝnh x¸c sè ngµy c«ng giê c«ng
lµm viÖc thùc tÕ còng nh ngµy nghØ viÖc ngõng viÖc
cña tõng ngêi lao ®éng, tõng bé phËn s¶n xuÊt, tõng
phßng ban trong doanh nghiÖp. Trªn c¬ së nµy ®Ó
tÝnh l¬ng ph¶i tr¶ cho tõng ngêi.
B¶ng chÊm c«ng lµ chøng tõ ban ®Çu quan träng
nhÊt ®Ó h¹ch to¸n thêi gian lao ®éng trong c¸c doanh
nghiÖp. B¶ng chÊm c«ng dïng ®Ó ghi chÐp thêi gian
lµm viÖc trong th¸ng thùc tÕ vµ v¾ng mÆt cña c¸n bé
c«ng nh©n viªn trong tæ, ®éi, phßng ban... B¶ng
chÊm c«ng ph¶i lËp riªng cho tõng tæ s¶n xuÊt, tõng
phßng ban vµ dïng trong mét th¸ng. Danh s¸ch ngêi
lao ®éng ghi trong sæ danh s¸ch lao ®éng cña tõng bé
phËn ®îc ghi trong b¶ng chÊm c«ng, sè liÖu cña chóng
ph¶i khíp nhau. Tæ trëng tæ s¶n xuÊt hoÆc trëng c¸c
phßng ban lµ ngêi trùc tiÕp ghi b¶ng chÊm c«ng c¨n cø
vµo sè lao ®éng cã mÆt, v¾ng mÆt ®Çu ngµylµm
viÖc ë ®¬n vÞ m×nh. Trong b¶ng chÊm c«ng nh÷ng
ngµy nghØ theo quy ®Þnh nh ngµy lÔ tÕt, chñ nhËt
®Òu ph¶i ®îc ghi râ rµng.
19
B¶ng chÊm c«ng ph¶i ®Ó t¹i mét ®Þa ®iÓm
c«ng khai ®Ó ngêi lao ®éng gi¸m s¸t thêi gian lao
®éng cña m×nh. Cuèi th¸ng tæ trëng, trëng phßng tËp
hîp t×nh h×nh sö dông lao ®éng cung cÊp cho kÕ to¸n
phô tr¸ch. Nh©n viªn kÕ to¸n kiÓm tra vµ x¸c nhËn
hµng ngµy trªn b¶ng chÊm c«ng. Sau ®ã tiÕn hµnh
tËp hîp sè liÖu b¸o c¸o tæng hîp lªn phßng lao ®éng
tiÒn l¬ng. Cuèi th¸ng, c¸c b¶ng chÊm c«ng ®îc
chuyÓn cho phßng kÕ to¸n tiÒn l¬ng ®Ó tiÕn hµnh
tÝnh l¬ng. §èi víi c¸c trêng hîp nghØ viÖc do èm ®au,
tai n¹n lao ®éng... th× ph¶i cã phiÕu nghØ èm do
bÖnh viÖn, c¬ së y tÕ cÊp vµ x¸c nhËn. Cßn ®èi víi
c¸c trêng hîp ngõng viÖc x¶y ra trong ngµy do bÊt cø
nguyªn nh©n g× ®Òu ph¶i ®îc ph¶n ¸nh vµo biªn b¶n
ngõng viÖc , trong ®ã nªu râ nguyªn nh©n ngõng viÖc
vµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ó lµm c¨n cø tÝnh l¬ng
vµ xö lý thiÖt h¹i x¶y ra. Nh÷ng chøng tõ nµy ®îc
chuyÓn lªn phßng kÕ to¸n lµm c¨n cø tÝnh trî cÊp,
BHXH sau khi ®· ®îc tæ trëng c¨n cø vµo chøng tõ ®ã
ghi vµo b¶ng chÊm c«ng theo nh÷ng ký hiÖu quy
®Þnh.
H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng
H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ mét néi dung
quan träng trong toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch
to¸n lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. C«ng viÖc
tiÕn hµnh lµ ghi chÐp chÝnh x¸c kÞp thêi sè lîng hoÆc
chÊt lîng s¶n phÈm hoÆc khèi lîng c«ng viÖc hoµn
thµnh cña tõng c¸ nh©n, tËp thÓ lµm c¨n cø tÝnh l¬ng
vµ tr¶ l¬ng chÝnh x¸c.
Tuú thuéc vµo lo¹i h×nh vµ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt
cña tõng doanh nghiÖp, ngêi ta sö dông c¸c chøng tõ
ban ®Çu kh¸c nhau ®Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng.
C¸c chøng tõ ban ®Çu ®îc sö dông phæ biÕn ®Ó h¹ch
20