Đề tài vai trò của tri thức khoa học trong công cuộc đổi mới của việt nam
- 21 trang
- file .doc
Lêi më ®Çu
Tr¶i qua mét thêi gian dµi sèng trong chiÕn tranh ®Êt
níc ViÖt Nam ph¶i høng chÞu bao ®au th¬ng mÊt m¸t. Sau
cuéc chiÕn ®Êt níc hoang tµn, ®æ n¸t víi mét c¬ së vËt
chÊt cò kü, l¹c hËu. VËy mµ tr¶i qua h¬n 20 n¨m kÓ tõ ngµy
®Êt níc hoµn toµn ®îc gi¶i phãng, giê ®©y chóng ta ®ang
®îc sèng trong nÒn kinh tÕ- v¨n hãa- chÝnh trÞ æn ®Þnh.
Cuéc sèng cña ngêi d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt. §Æc biÖt lµ tõ
n¨m 1988 trë l¹i ®©y. §ã lµ n¨m chóng ta tiÕn hµnh c«ng
cuéc ®æi míi ®Êt níc mét c¸ch toµn diÖn.VÒ mäi mÆt ®êi
sèng x· héi cã nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c, tÝch cùc. §¶ng
vµ nhµ níc ®· vËn dông cã s¸n t¹o t duy cña triÕt häc Mac-
Lªnin ''B¶n chÊt con ngêi lµ tæng hßa c¸c quan hÖ x· héi''.V×
vËy con ngêi lµ s¶n phÈm cña x· héi nhng còng chÝnh con
ngêi lµm nªn x· héi Êy,ý thøc chØ tån t¹i ë con ngêi, chØ con
ngêi míi cã nh÷ng t duy khoa häc s¸ng t¹o tiÕp thu vµ ph¸t
huy tri thøc cña nh©n lo¹i. Thµnh c«ng cña chóng ta trong
cuéc ®æi míi kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña tri thøc
khoa häc, chÝnh tri thøc khoa häc ®· gióp ta bíc nh÷ng bíc
tiÕn dµi trªn con ®êng ®æi míi mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ
hiÖu qu¶. Chóng ta lu«n coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ nÒn
t¶ng vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn ®Êt níc.
Trong bµi tiÓu luËn nµy em chän ®Ò tµi: "Vai trß cña
tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt
Nam" do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ v× vËy bµi viÕt
1
nµy ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh ®îc nh÷ng thiÕu sãt rÊt
mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp chØ d¹y cña c¸c thÇy c«. Bµi
viÕt nµy mét phÇn nµo ®Êy thÓ hiÖn quan ®iÓm c¸ch nh×n
cña giíi trÎ ViÖt nam vÒ cuéc sèng vµ nh÷ng biÕn ®æi lín
lao cña ®Êt níc m×nh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tri
thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi.
2
Ch¬ng I
T×m hiÓu chung vÒ tri thøc khoa häc
1.-Tri thøc khoa häc
1.1- Kh¸i niÖm vÒ khoa häc
Khoa häc cã nhiÒu ®Þnh nghi· kh¸c nhau. Víi tÝnh c¸ch
lµ mét lÜnh vùc ®Æc thï cña con ngêi khoa häc bao gåm ho¹t
®éng tinh thÇn, ho¹t ®éng vËt chÊt, ho¹t ®éng lý luËn vµ
ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi. Víi tÝnh c¸ch lµ mét h×nh th¸i x·
héi, khoa häc lµ mét hÖ thèng tri thøc kh¸i qu¸t, ®îc h×nh
thµnh, ph¸t triÓn vµ kiÓm nghiÖm trªn c¬ së thùc tiÔn. Khoa
häc ph¶n ¸nh mét c¸ch ch©n thùc c¸c mèi liªn hÖ b¶n chÊt,
tÊt nhiªn, c¸c quy luËt vËn ®éng cña tù nhiªn, x· héi vµ t
duy con ngêi.
Tõ ®ã thÊy r»ng: Khoa häc kh¸c t«n gi¸o ë chç ph¶n
¸nh mét c¸ch ch©n thùc hiÖn thùc, sù h×nh thµnh, ph¸t
triÓn cña thÕ giíi kh¸ch quan vµ ®îc kiÓm nghiÖm qua thùc
tiÔn; cßn t«n gi¸o ph¶n ¸nh hiÖn thùc mét c¸ch h ¶o víi
niÒm tin mï qu¸ng xa rêi thùc tiÔn. Sù ph¶n ¸nh cña khoa
häc kh¸c víi c¸c h×nh th¸i ý thøc x· héi kh¸c ë chç ph¶n ¸nh
®óng ®¾n, ch©n thùc nh÷ng g× ®ang diÔn ra vµ ®i s©u
vµo c¸c mèi liªn hÖ b¶n chÊt, tÊt nhiªn, c¸c quy luËt vËn
®éng ph¸t triÓn cña hiÖn thùc. H×nh thøc biÓu hiÖn chñ
yÕu cña khoa häc lµ c¸c kh¸i niÖm, ph¹m trï, quy luËt.
§èi tîng nghiªn cøu cña khoa häc bao hµm c¶ tù nhiªn,
x· héi vµ b¶n th©n con ngêi, c¸c lÜnh vùc vËt chÊt, tinh thÇn
vµ c¶ c¸c h×nh th¸i ý thøc x· héi.
1.2- Kh¸i niÖm vÒ tri thøc khoa häc:
Tri thøc khoa häc lµ nh÷ng kiÕn thøc thu ®îc qua nh÷ng
qu¸ tr×nh häc tËp mét c¸ch c«ng phu.
Tri thøc khoa häc cã c¸c ®Æc trng sau:
3
Tri thøc khoa häc lµ tri thøc ë tÇm qu¶n lý ®îc c¸i b¶n
chÊt, quy luËt, nguyªn nh©n, xu híng cña thÕ giíi kh¸ch
quan.
Tri thøc khoa häc lµ tri thøc cã tÝnh hÖ thèng vÒ sù vËt
kh¸ch quan.
Tri thøc khoa häc lµ tri thøc ch©n thùc vÒ thÕ giíi kh¸ch
quan vµ kh«ng ngõng ph¶i ®îc kiÓm tra vµ chøng minh bëi
l«gic vµ thùc tiÔn.
2- Vai trß cña tri thøc khoa häc ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña x· héi.
Khoa häc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së s¶n xuÊt
vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. Vai trß cña khoa häc ngµy cµng t¨ng
lªn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
Ngµy nay, khoa häc ®· trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp. Vai trß cña nã thÓ hiÖn ë chç khoa häc trë thµnh ®iÓm
xuÊt ph¸t, ra ®êi, nh÷ng nghµnh s¶n xuÊt míi, c«ng nghÖ
míi, nguyªn liÖu míi. Khoa häc trë thµnh yÕu tè tri thøc
kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña ngêi lao ®éng, biÕn ngêi lao ®äng
thµnh ngêi ®iÒu khiÓn kiÓm tra qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §éi ngò
c¸c nhµ khoa häc, kü thuËt viªn trùc tiÕp tham gia vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt ngµy mét ®«ng. B¶n th©n khoa häc còng trë
thµnh mét lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt víi quy m«
ngµy cµng lín.
Cïng víi khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc kü thuËt, c¸c
khoa häc x· héi nh kinh tÕ häc, luËt häc, x· héi häc... còng
kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß quan träng trong
®êi sèng x· héi. Khoa häc kh«ng chØ gãp phÇn n©ng cao
chÊt lîng cuéc sèng mµ cßn gióp con ngêi cã ®Çu ãc t duy
s¸ng t¹o, tÇm nh×n s©u réng. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý
nghÜa ®èi víi c¸c nhµ l·nh ®¹o v× ph¶i n¾m ®îc c¬ së khoa
häc thùc tÕ th× míi ho¹ch ®Þnh ®îc chÝnh s¸ch, ®êng lèi
ph¸t triÓn cña mét tæ chøc hay mét quèc gia.
4
NÒn kinh thÕ giíi chuyÓn dÇn sang c¬ cÊu ph¸t triÓn
theo chiÒu s©u, ®Æc biÖt lµ trong c«ng nghiÖp c¬ cÊu ®ã
chuyÓn dÞch kh¸ nhanh vÒ phÝa nh÷ng ngµnh cã hµm lîng
khoa häc, c«ng nghÖ vµ trÝ tuÖ cao, c¬ cÊu tiªu thô gi¶m
theo híng gi¶m c¸c s¶n phÈm dïng nhiÒu lao ®éng vµ
nguyªn liÖu. ChÝnh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ®· lµm cho
vai trß cña n¨ng lîng vµ lîi thÕ so s¸nh cña nguyªn liÖu vµ
s¶n phÈm s¬ cÊp trong c«ng nghiÖp gi¶m dÇn Tríc t×nh
h×nh ®ã ®Ó tr¸nh thua thiÖt nh÷ng níc xuÊt khÈu nguyªn
liÖu vµ c¸c s¶n phÈm s¬ cÊp - mµ ë ®©y chñ yÕu lµ c¸c níc
®ang ph¸t triÓn - ph¶i t×m c¸ch nhanh chãng n©ng cao
n¨ng lùc biÕn ®æi tµi nguyªn thµnh s¶n phÈm tiªu dïng cao
cÊp, muèn nh thÕ th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ ph¶i
t×m ®Õn tiÕn bé khoa häc - kü thuËt.
Nh vËy, do t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ
yªu cÇu ph¶i ®æi míi vÒ mÆt kinh tÕ, tõ c¬ cÊu s¶n xuÊt
cho ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia, trë thµnh mét tÊt yÕu
kh«ng thÓ cìng l¹i ®îc nÕu nh quèc gia ®ã muèn tån t¹i vµ
kh«ng bÞ nhÊm ch×m.
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong giai ®o¹n hiÖn nay,
mét mÆt, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý x·
héi nhanh nh¹y vµ linh ho¹t h¬n, mÆt kh¸c nã l¹i còng ®ßi
hái ph¶i cã sù qu¶n lý ®èi víi nã nhanh nh¹y vµ linh ho¹t nh
vËy. V× thÕ tiÕn bé khoa häc - kü thuËt thùc tÕ lµ m©u
thuÉn víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. Nh÷ng thay
®æi nhanh chãng trong kü thuËt vµ trong c«ng nghÖ còng
nh trong tæ chøc s¶n xuÊt, trong c¸c mÆt hµng, c¸c s¶n
phÈm ®îc lµm ra ®ßi hái ph¶i cã c¸ch qu¶n lý linh ho¹t,
mÒm dÎo cã hiÖu qu¶ cao, nghÜa lµ ®Ó chuyÓn sang chÊt l-
îng míi cña sù ph¸t triÓn th× ph¶i cã sù ®æi míi s©u s¾c vµ
c¨n b¶n trong c¬ chÕ qu¶n lý.
Ngµy nay viÖc qu¶n lý x· héi, trong ®ã quan träng qu¶n
lý kinh tÕ, qu¶n lý nhµ níc, thµnh c«ng ®Õn møc nµo lµ tuú
5
thuéc vµo kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin. Kh«ng theo kÞp nh÷ng
biÕn ®æi hÕt søc míi trong lÜnh vùc nµy mµ kh kh gi÷ lÊy
c¸ch qu¶n lý cò, l¹c hËu th× kh«ng tr¸nh khái bá lì thêi c¬ cã
thÓ v¬n lªn ®Ó tiÕn kÞp cïng thêi ®¹i vµ tho¸t ra sù tr×
trÖ.
Cïng víi nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt lîng trong lùc lîng s¶n
xuÊt, trong kinh tÕ vµ trong qu¶n lý x· héi, tiÕn bé khoa häc
- kü thuËt cßn t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi ghª gím trong lÜnh
vùc kü thuËt qu©n sù, trong viÖc t¹o ra nh÷ng ph¬ng tiÖn
ph¸ ho¹i vµ huû diÖt sù sèng, lµm gay g¾t nh÷ng vÊn ®Ò
toµn cÇu cña thêi ®¹i.
Nhê tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ cµng ngµy ngêi ta
cµng t¹o ra ®îc nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu vµ vËt liÖu cã thÓ
thay thÕ nh÷ng thø tõ tríc ®Õn nay chØ cã thÓ dùa vµo sù
cung cÊp cña thiªn nhiªn. V× vËy tiÕn bé khoa häc - kü thuËt
®ang lµm cho u thÕ díi d¹ng tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn
nhiªn trë nªn t¬ng ®èi.
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt mét mÆt t¹o thêi c¬ thuËn
lîi cho c¸c níc nµy tho¸t ra khái sù l¹c hËu vµ tr× trÖ nÕu nh
biÕt ®Þnh híng ®óng, nÕu cã mét tiÒm n¨ng nhÊt ®Þnh nµo
®ã vÒ nguån vèn vµ nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cÇn thiÕt
®Ó tiÕp thu c¸c c«ng nghÖ t¬ng ®èi hiÖn ®¹i. Khi ®· cã
nh÷ng kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ míi, tiÕn bé th× vÊn ®Ò ®Æt
ra tiÕp theo lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè lao ®éng d«i ra,
t×m thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm... NÕu gi¶i quyÕt tèt chóng
th× kh¶ n¨ng héi nhËp cña c¸c níc nµy víi trµo lu chung cña
thÕ giíi lµ hiÖn thùc. Song tiÕn bé khoa häc - kü thuËt thêi
®¹i chóng ta cßn cã mét mÆt kh¸c nghiÖt ng· lµ hoµn toµn
cã kh¶ n¨ng nhÊn c¸c níc kÐm ph¸t triÓn ch×m s©u h¬n
trong c¶nh l¹c hËu vµ phô thuéc, ®ång thêi cßn t¹o nªn mét
kho¶ng c¸ch cßn lín gÊp béi so víi kho¶ng c¸ch ®· tõng tån
t¹i tríc ®©y gi÷a hä vµ c¸c níc ph¸t triÓn nÕu nh hä kh«ng
t×m ra con ®êng thÝch hîp hoÆc cè t×nh duy tr× c¸ch lµm
6
¨n cò, thãi quen cò, kh«ng thÝch nghi víi nh÷ng biÕn ®æi
cña thêi ®¹i.
Nh vËy, trong thÕ giíi hiÖn ®¹i võa liªn kÕt hîp t¸c, võa
chøa ®Çy m©u thuÉn vµ c¹nh tranh víi nhau khèc liÖt, mäi
quèc gia trong ®ã cã chóng ta, nÕu muèn giµnh cho mét vÞ
trÝ xøng ®¸ng hay Ýt ra ®Ó kh«ng bÞ nhÊn ch×m, ®Òu
kh«ng thÓ cìng l¹i xu thÕ cña thêi ®¹i lµ ®æi míi mäi mÆt
trªn c¬ së nhËn thøc, ®¸nh gi¸ vµ sö dông ®óng ®¾n,
nhanh chãng c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi nhÊt ®îc
loµi ngêi t¹o ra, ®ång thêi biÕt khai th¸c vµ t¹o ®îc nh÷ng
®iÒu kiÖn cho sù khai th¸c nh÷ng nguån lùc kh¸c cã thÓ
khai th¸c. Sù t¸c ®éng hÕt søc to lín cña tri thøc khoa häc -
c«ng nghÖ ngµy nay ®ang dÉn d¾t c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c
níc ph¸t triÓn ®Õn " nÒn kinh tÕ tri thøc". §ã chÝnh lµ tiªn
®o¸n cña C.M¸c:"Khoa häc ngµy cµng trë thµnh lùc lîng s¶n
xuÊt trùc tiÕp".
Tãm l¹i, cã khoa häc lµ b¹n ®ång hµnh th× x· héi ngµy
cµng v¨n minh tiÕn bé.
7
ch¬ng 2
thùc tr¹ng tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc
®æi míi cña viÖt Nam.
1. Vai trß cña tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi
míi cña ViÖt Nam.
1.1. TÝnh tÊt yÕu cña c«ng cuéc ®æi míi :
HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi x·
héi nhanh chãng vµ s©u s¾c. Khoa häc- c«ng nghÖ ®· ®¹t
®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt to lín. So víi c¸c níc trªn thÕ giíi
ViÖt Nam tôt hËu rÊt nhiÒu. Cô thÓ lµ:
- Tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu tôt xa so víi c¸c níc.
tiÒm lùc Khoa häc C«ng nghÖ yÕu c¶ vÒ nguån nh©n
lùc Khoa häc c«ng nghÖ lÉn nguån vèn cho ho¹t ®«ngj khoa
häc c«ng nghÖ.
- C¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm.
- Khoa häc c«ng nghÖ Ýt g¾n bã víi S¶n xuÊt kinh
doanh.
do vËy ®æi míi chÝnh lµ ®êng sèng duy nhÊt cña chóng
ta.ChØ cã ®æi míi míi ®a níc ta ra khái nghÌo nµn l¹c hËu
trë thµnh mét níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn " D©n giÇu , níc
m¹nh, X· héi c«ng b»ng - v¨n minh ".
1.2. Tri thøc khoa häc lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cho
sù ph¸t triÓn cña viÖt Nam trong c«ng cuéc ®æi míi.
Trong c«ng cuéc ®æi míi, tri thøc khoa häc ®îc xem lµ
nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn ®Êt níc. Nh÷ng c¬
së khoa häc cïng nh÷ng luËn cø khoa häc ®· gióp §¶ng cã
mét sù ®Þnh híng ®óng ®¾n vÒ ®uêng lèi chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn cña ®Êt níc; v¹ch ra kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho tõng lÜnh
vùc cô thÓ: C«ng nghiÖp, N«ng nghiÖp, du lÞch dÞch vô,
Khoa häc c«ng nghÖ...Nãi ®Õn vai trß nÒn t¶ng vµ ®éng lùc
8
cña tri thøc Khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi lµ nèi ®Õn
con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ dùa trªn c¬ së
Khoa häc vµ c«ng nghÖ, coi khoa häc-c«ng nghÖ lµ lùc lîng
s¶n xuÊt trùc tiÕp vµ hµng ®Çu. Quan ®iÓm nµy cho tÊy râ
sù quyÕt t©m vµ lùa chän s¸ng suèt cña ®¶ng ta trong ®æi
míi t duy, ®æi míi quan niÖm vµ ®æi míi ph¬ng thøc ph¸t
triÓn phï hîp víi nh÷ng ®ßi hëi ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp
ho¸ ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸ víi tèc ®é nhanh nhng vÉn ®¶m
b¶o tÝnh bÒn v÷ng trong nh÷ng thËp niªn ®Çu cña thÕ kû
21.
Nh×n l¹i thÕ kû 20 ®· qua chóng ta thÊy cã nh÷ng ®æi
thay to lín do khoa häc-c«ng nghÖ mang l¹i. Trªn thÕ giíi sù
xuÊt hiÖn c¸c nhãm níc míi c«ng nghiÖp ho¸( NIC ) sau
chiÕn tranh thÕ giíi tthø 2 còng kh«ng n»m ngoµi ¶nh hëng
lan to¶ cña c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ th«ng qua
qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ tiÕn bé b»ng c¸c chÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp kh«n ngoan, c¸c níc NIC
®· tËn dông ®îc c¬ héi tiÕp thu nhanh chãng c¸c c«ng nghÖ
míi, thay ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cò vèn dùa trªn lao ®éng
thñ c«ng vµ tµi nguyªn chñ yÕu ®Ó chuyÓn sang aps dông
c¸c kü thuËt c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ theo híng t¹o ra c¸c
gi¸ trÞ gia t¨ng cao thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, t¨ng trëng kinh
tÕ. Nhê ®i theo con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ dù h¼n vµo
Khoa häc-c«ng nghÖ mµ mét sè níc ®· rót ng¸n ®îc thêi gian
cÇn thØ\Õt ®Ó lµm t¨ng gÊp ®«i thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ngêi. Tríc kia, níc Anh ph¶i mÊt 58 n¨m, Mü mÊt 47 n¨m th×
giê ®©y Braxin chØ mÊt 18 n¨m, Hµn Quèc 11 n¨m vµ
Trung quèc chØ trong vßng 10 n¨m. Ta cã thÓ so s¸nh Hµn
Quèc vµ Gana vµo nh÷ng n¨m 60 vµ b©y giê. §iÓm xuÊt
ph¸t hai níc ®Òu cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi nh
nhau, ®Òu lµ c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn. VËy mµ ngµy
nay, thu nhËp ®Çu ngêi cña Hµn Quèc ®· gÊp 6 lÇn cña
Gana. v× sao cã sù c¸ch biÖt lín lao nh vËy? §ã lµ do Hµn
9
Quèc ®· thu nhËn vµ sö dông trÝ thøc Khoa häc s¸ng t¹o vµ
phï hîp víi thùc tiÔn h¬n.
Thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam cho thÊy: ë
®©u cã sù s¸ng t¹o trong c«ng cuéc ®æi míi c¸c gi¶i ph¸p
vÒ Khoa häc-c«ng nghÖ th× ë ®ã cã sù tiÕn bé vît bËc. Thö
hái nÕu ViÖt Nam vÉn gi÷ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp cha
chuyÓn sang nÒn kinh Õ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn th×
hiÖn giê ®Êt níc chóng ta sÏ ra sao.
VÒ N«ng nghiÖp sù s¸ng t¹o cña §¶ng trong chÝnh s¸ch
kho¸n ¸p dông trong n«ng nghiÖp nh÷ng n¨m 80 lµ mét vÝ
dô ®iÓn h×nh cho thÊy vai trß cña chÝnh s¸ch trong viÖc t¹o
ra møc t¨ng trëng s¶n lîng kû lôc vÒ l¬ng thùc mµ kh«ng cã
mét yÕu tè s¶n xuÊt th«ng thêng nµo nh: vèn, lao ®éng, vËt
t cã thÓ mang l¹i. ChÝnh s¸ch míi lµm cho ngêi lao ®éng lµm
viÖc cã tr¸ch nhiÖm vµ n¨ng næ s¸ng t¹o h¬n. §¶ng ®Èy
m¹nh vµ khuyÕn khÝch n«ng d©n ®a khoa häc-c«ng nghÖ
vµo s¶n xuÊt nh: sö dông c¸c lo¹i gièng míi, ph©n bãn, m¸y
mãc s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ cao cña thÕ giíi; n©ng cÊp hÖ
thèng thuû lîi b»ng c¸ch ®Çu t, c¶i t¹o, n©ng cÊp hÖ thèng
s«ng, ®ª ng¨n chÆn níc mÆn lªn biÓn. øng dông c¸c tiÕn bé
kü thuËt vµ vËt liÖu míi trong thiÕt kÕ vµ thi c«ng c«ng
tr×nh lµ cho viÖc thùc hiÖn c«ng tr×nh x¶y ra nhanh chãng
®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu, lîi Ých cña bµ con n«ng dan.
VÒ c«ng nghiÖp qua tr×nh s¸ng t¹o vµ triÓn khai chÝnh
s¸ch më cöa thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ®· dÉn tíi sù ra ®êi
cña mét khu vùc kinh tÕ míi - Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t
níc ngoµi rÊt n¨ng ®éng ®ang gãp phÇn t¹o ra trªn 10%
GDP, 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. C¸c c«ng ty, xÝ
nghiÖp nhê ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mµ ®· ®¹t
®íc nh÷ng th¾ng lîi ngoµi c¶ sù mong ®îi. VÝ dô ®iÓn h×nh
lµ c«ng ty chÕ biÕn s÷a Vinamilk tõ t×nh tr¹ng v« cïng khã
kh¨n ®· v¬n lªn s¶n xuÊt ra ®îc nh÷ng s¶n phÈm c¹nh
tranh ®îc víi hµng nhËp ngo¹i.
10
Trong c¸c ngµnh, Bu chÝnh viÔn th«ng, khia th¸c dÇu
khÝ vµ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhê nh÷ng quyÕt ®Þnh t¸o b¹o
trong ®Çu t vµo Kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mµ ®¹t ®îc
møc t¨ng trëng cao trong thêi gian dµi, æn ®inh. V¨n ho¸-
gi¸o dôc ®îc n©ng cÊp, ®Çu t c¬ së mét c¸ch tho¶ ®¸ng.
Thù tÕ cho thÊy sau 15 nam ®æi míi dùa vµo tiÒm
n¨ng cña ®Êt níc vµ sù trî gióp cña Khoa häc-C«ng nghÖ
chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ.
VÒ kinh tÕ tæng s¶n lîng trong níc n¨m 2000 t¨ng gÊp
®«i so víi n¨m 1990. KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi vµ n¨ng
lùc s¶n xuÊt t¨ng nhiÒu. NÒn kinh tÕ tõ t×nh tr¹ng hµng ho¸
khan hiÕm nghiªm träng nay ®· s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu
thiÕt yÕu cña nh©n d©n. NÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung
quan liªu, bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh huq-
íng XHCN. §êi sèng cña nh©n d©n dÇn ®îc c¶i thiÖn. §Êt níc
®· ra khái khñng hoanmgr kinh tÕ-x· héi, vît qua ®îc c¬n
chÊn ®éng chÝnh trÞ vµ sù hôt hÉng vÒ thÞ trêng. kinh tÕ
t¨ng trëng t¬ng ®èi cao: Tæng s¶n phÈm trong níc t¨ng
b×nh qu©n 7% trong mét n¨m; gi¸ trÞ n«ng -l©m-ng ngiÖp
t¨ng b×nh qu©n 5,7%/ n¨m. trong ®ã: N«ng nghiÖp t¨ng
5,6%, l©m nghiÖp 0,4% vµ ng nghiÖp t¨ng 8,9%. C«ng
nghiÖp ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. NhÞp ®é t¨ng
gi¸ trÞ s¶n xuÊt hµng n¨m 13,5%. DÇu t s¶n xuÊt ra s¶n
phÈm cã triÒu s©u, ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc vµ xuÊt
khÈu. dÞch vô ph¸t triÓn vøi gi¸ trÞ trung b×nh lµ 6,8%/
n¨m. L¹m ph¸t gi¶m ®¸ng kÓ: N¨m 1986 lµ 587,2% th×
n¨m 1990 chØ cßn 52,8%.
VÒ chÝnh trÞ x· héi nghiªn cøu khoa häc x· héi vµ nh©n
v¨n trong giai ®o¹n 1996-2000 ®· cã ®ãng gãp tÝch cùc
trong ph¸t triÓn lÝ luËn vµ táng kÕt thùc tiÔn x©y dùng x·
héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam trong thÕ kû 20. Nhê kÕt qu¶
nghiªn cøu ®· ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh chuÈn bÞ c¸c v¨n
kiÖn héi nghÞ trung ¬ng kho¸ VIII, x©y dùng chiÕn lîc ph¸t
11
triÓn kinh tÕ x· héi nh÷ng n¨m sau vµ ®onmgs gãp cho viÖc
chenr bÞ v¨n kiÖn §¹i héi IX võa qua. Khoa häc x· héi cßn
®ãng gãp quan träng vµ viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ
thèng ph¸p luËt, ban hµnh c¸c v¨n b¶n díi luËt, c¸c chÝnh
s¸ch vµ hiÖp ®Þnh quèc tÕ, trong ®ã cã hiÖp ®Þnh th¬ng
m¹i ViÖt-Mü, khoa häc x· héi cßn híng vµo gi¶i quyÕt nhiÒu
vÊn ®Ò cô thÓ bøc xóc trong thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi nh: VÊn ®Ò toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸, c«ng nghiÖp
ho¸-hiÖn ®¹i ho¸... C¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o, ph¸t huy b¶n s¾c
v¨n ho¸ d©n téc trong x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Do vËy
v¨n ho¸ ph¸t triÓn lµnh m¹nh víi ph¬ng ch©m " Hoµ nhËp
nhng kh«ng hoµ tan ". Bªn c¹nh viÖc tiÕp thu v¨n ho¸ thÕ
giíi chóng ta kh«ng quªn gi÷ g×n vµ ph¸t huy nÒn v¨n ho¸
®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam. Gi¸o dôc ngµy cµng
®îc chó träng. C¸c quèc gia ph¸t triÓn ®· rót ra mét ®iÓm
quan träng lµ: Gi¸o dôc lµ con ®êng ng¾n nhÊt ®Ó ph¸t
triÓn ®Ó tiÕn tíi nÒn kinh tÕ trÝ thøc hay cßn gäi lµ nÒn
kinh tÕ chÊt x¸m. ë ViÖt Nam tõ n¨m 1997 ®Õn nay, nh©n
lùc Khoa häc-C«ng nghÖ c¶ níc ®· t¨ng 1,5 lÇn. C¸n bé Khoa
häc-C«ng nghÖ cã tr×nh ®é ®¹i häc ®¹t xÊp xØ 1,3 triÖu
vµ hµng n¨m bæ xung thªm kho¶ng 180 ngh×n ngêi. C¸n bé
cã tr×nh ®é tiÕn sÜ ®· t¨ng lªn gÇn 13 ngh×n vµo n¨m
2000. Tr×nh ®é, n¨ng lùc c¸n bé trong mét sè lÜnh vùc nh
n«ng nghiÖp, x©y dùng, giao th«ng vËn t¶i, c«ng tr×nh
®iÖn, bu chÝnh viÔn th«ng, th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ
®¹t møc trung b×nh tiªn tiÕn trong khu vùc. B¾t ®Çu tõ
n¨m 2000 chÝnh phñ ®· bè trÝ kho¶n ng©n s¸ch riªng ®Ó
hµng n¨m chñ ®éng göi sinh viªn c¸n bé Khoa häc-C«ng
nghÖ cã n¨ng lùc ®i ®µo t¹o dµi h¹n t¹i c¸c níc cã nÒn Khoa
häc tiªn tiÕn.
Khoa häc-C«ng nghÖ ®· cã kh¶ n¨ng lµm chñ vµ thÝch
nghi nhiÒu c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña níc ngoµi trong c¸c lÜnh
vùc nh viÔn th«ng, khai th¸c dÇu khÝ, n¨ng lîng... NhiÒu vÊn
®Ò cÊp b¸ch, cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ®Êt níc do thùc
12
tiÔn ®Æt ra ®îc c¸c lùc lîng Khoa häc-C«ng nghÖ nghiªn cøu
vµ gi¶i quyÕt nh: C¬ së khoa häc cho c¸c ph¬ng ¸n phßng
chèng thiªn tai, c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt Vacxin phßng
bÖnh...
Râ rµng, quan niÖm vÒ vai trß nÒn t¶ng vµ ®éng løc
ph¸t triÓn cña Khoa häc - C«ng nghÖ ®èi víi sù ph¸t triÓn
võa cã c¬ së thùc tiÔn trong níc võa hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn
chung cña thÕ giíi, khi lîi thÕ t¬ng ®èi cña c¸c yÕu tè lao
®éng rÎ vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ang chuyÓn dÇn sang
c¸c yÕu tè tri thøc Khoa häc - C«ng nghÖ.
2. Nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ cña Tri thøc Khoa
häc-C«ng nghÖ ë níc ta hiÖn nay.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc ho¹t ®éng Khoa
häc-C«ng nghÖ ë níc ta còng cßn nhiÒu h¹n chÕ cha ®¸p
øng ®îc yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong giai
®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ
cha thùc sù ®ãng vai trß ®éng lùc- nÒn t¶ng cho ph¸t triÓn.
Sau ®©y lµ mét sè biÓu hiÖn:
- TiÒm lùc Khoa häc-C«ng nghÖ vÉn cßn ë møc thÊp so
víi thÕ giíi vµ khu vùc cha ®¸p øng ®îc ®ßi hái cña nhu c©ï
ph¸t triÓn. TØ lÖ c¸n bé Khoa häc - C«ng nghÖ trªn tæng sè
d©n cha cao so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Æc
biÖt, cßn thiÕu rÊt nhiÒu chuyªn gia ®Çu ngµnh, viÖc ®µo
t¹o vµ ®µo t¹o l¹i tiÕn hµnh chËm, nguy c¬ hôt hÉng trong
®éi ngò rÊt lín, nhÊt lµ trong nh÷ng ngµnh mòi nhän nh
c«ng nghÖ tin häc, sinh häc, c¬ khÝ, chÕ t¹o m¸y. ViÖc xÕp
lo¹i c¸c c¬ quan Khoa häc-C«ng nghÖ cßn lóng tóng, viÖc sö
dông ®éi ngò trÝ thøc cßn l·ng phÝ c¬ së vËt chÊt, trang
thiÕt bÞ cho nghiªn cøu khoa häc cßn thÊp xa so víi nhu cÇu
thùc tiÔn.
- C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cha thùc sù g¾n kÕt c¸c ho¹t
®éng Khoa häc-C«ng nghÖ víi kinh tÕ x· héi, t¹o ®éng lùc
13
thùc sù vµ nguån lùc dåi dµo cho ho¹t ®éng Khoa häc-C«ng
nghÖ ph¸t triÓn.
- C¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc-C«ng nghÖ chËm vµ cha ®îc
®æi míi mét c¸ch c¨n b¶n mÆc dï t tëng ®æi míi c¬ chÕ
qu¶n lÝ ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt sím. Cha cã sù liªn th«ng gi÷a c¬
chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc - C«ng
nghÖ. Cha ®¶m b¶o ®îc quyÒn lîi vËt chÊt vµ t«n vinh xøng
®¸ng ®èi víi c¸c nhµ khoa häc cã cèng hiÕn lín. C¬ chÕ
h×nh thµnh, qu¶n lÝ, ®¸nh gi¸ c¸c ®Ò tµi Khoa häc-C«ng
nghÖ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n ®Ó cã thÓ chuyÓn ®æi theo
tinh thÇn ®æi míi cña luËt Khoa häc-C«ng nghÖ.
- ThÞ trêng Khoa häc-C«ng nghÖ cßn manh nha cha
ph¸t triÓn. MÆc dï gi¸ trÞ c¸c hîp ®ång kÝ kÕt gi÷a c¸c c¬
quan Khoa häc-C«ng nghÖ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi,
gi÷a trong níc vµ níc ngoµi ®ang t¨ng lªn nhng vÉn cha xøng
®¸ng víi tiÒm n¨ng.
Ch¬ng III
Nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch cho viÖc
ph¸t triÓn tri thøc khoa häc
ë níc ta hiÖn nay
ViÖt Nam lµ níc ®i sau cã nhiÒu kh¶ n¨ng tiÕp nhËn
nh÷ng thµnh tù Khoa häc-C«ng nghÖ cña thÕ giíi. Do ®ã cã
14
thÓ rót ng¾n ®íc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, kinh tÕ tri thøc
®ang cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh. ViÖt Nam kh«ng chØ
ph¶i tÝch cùc chuÈn bÞ cho bíc ph¸t triÓn nµy, mµ cÇn ph¶i
tiÕp nhËn kinh tÕ tri thøc ë nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc mµ ta cã
kh¶ n¨ng, u thÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc võa
®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc song còng cho ta nhiÒu c¬ héi ®Ó
n©ng cao tr×nh ®é Khoa häc - C«ng nghÖ vµ x©y dùng
tiÒm lùc khoa häc. §øng tríc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ níc
®· v¹ch ra chiÕn lîc:
Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c ngµnh khoa häc, g¾n nghiªn
cøu khoa häc víi s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
Khoa häc-C«ng nghÖ thùc sù lµ ®éng lùc ph¸t triÓn, võa
®¶m b¶o thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ võa t¹o
ra tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao. §ång thêi x©y dùng tiÒm
lùc Khoa häc-C«ng nghÖ, x©y dùng c¬ së ®Ó tõng bíc ph¸t
triÓn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam, cô thÓ lµ mét sè gi¶i ph¸p
sau:
- Mét lµ, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn,
phæ biÕn nghÞ quyÕt ®¹i héi IX cña §¶ng, n©ng cao nhËn
thøc toµn d©n vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh vÒ vai trß nÒn t¶ng vµ
®éng lùc cña Khoa häc-C«ng nghÖ trong sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
- Hai lµ, ®æi míi m¹nh mÏ h¬n n÷a c¬ chÕ qu¶n lÝ
kinh tÕ nh»m t¹o lËp m«i trêng kinh tÕ-x· héi theo híng t¹o
®iÒu kiÖn, võa khuyÕn khÝch, võa rµng buéc c¸c doanh
nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t vµo nghiªn cøu
®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi vµ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh
thÞ trêng trong níc vµ níc ngoµi.
- Ba lµ, ®a luËt Khoa häc-C«ng nghÖ vµo cuéc sèng
réng r·i h¬n. TiÕn hµnh tæng kÕt thùc tiÔn ho¹t ®éng Khoa
häc-C«ng nghÖ nh÷ng n¨m qua vµ kÞp thêi thÓ chÕ ho¸
nh÷ng m« h×nh tèt, c¸ch lµm hay ®· ®îc thùc tiÔn thö
15
th¸ch vµ chøng minh. §ång thêi tÝch cùc ®æi míi vÒ c¬ b¶n
c¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc-C«ng nghÖ theo tinh thÇn luËt
Khoa häc-C«ng nghÖ ®Ó nhanh chongs n©ng cao hiÖu qu¶
sö dông c¸c nguån lùc Khoa häc-C«ng nghÖ.
- Bèn lµ, th¸o gì c¸c khã kh¨n, c¸c ¸ch t¾c ®Ó më réng
vµ ph¸t triÓn khai th«ng thÞ trêng Khoa häc-C«ng nghÖ.
®©y lµ nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch, c¬ b¶n vµ l©u dµi, ®Ó
ph¸t huy hÕt vai trß ®éng lùc cña Khoa häc-C«ng nghÖ
trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
- N¨m lµ, chó träng vµ u tiªn cho nghiªn cøu vµ thùc thi
c¸c chÝnh s¸ch sö dông vµ ®·i ngé nh©n tµi tri thøc khoa
häc bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p ch¨m lo ®µo t¹o nh©n lùc Khoa
häc-C«ng nghÖ.
- S¸u lµ, T¨ng cêng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng Khoa häc-
C«ng nghÖ ®Ó nhanh chãng héi nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc,
®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng vÒ th«ng tin Khoa häc - C«ng
nghÖ, trang thiÕt bÞ nghiªn cøu cho c¸c phßng thÝ nghiÖm
träng ®iÓm quèc gia.
- B¶y lµ: §Çu t ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc, khoa häc Ýt ra
víi tû lÖ kh«ng thÊp h¬n tû lÖ trung b×nh cña thÕ giíi. B»ng
mäi c¸ch ®Èy nhanh viÖc xo¸ n¹n mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o
dôc tõng bíc tõ thÊp ®Õn cao. G¾n khoa häc víi s¶n xuÊt vµ
®êi sèng, cã chÝnh s¸ch chiªu hiÒn ®·i sÜ, träng dông nh©n
tµi. Thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ, ®·i ngé
®Æc biÖt ®èi víi nhµ khoa häc cã c«ng tr×nh nghiªn cøu
xuÊt s¾c.
- T¸m lµ: T¹o thÞ trêng cho khoa häc vµ c«ng nghÖ,
®æi míi c¬ chÕ tµi chÝnh nh»m khuyÕn khÝch s¸ng t¹o vµ
g¾n øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ víi s¶n xuÊt, kinh
doanh, qu¶n lý dÞch vô. Coi träng viÖc nghiªn cøu c¬ b¶n
trong c¸c ngµnh khoa häc. T¨ng ®Çu t ng©n s¸ch vµ huy
®éng c¸c nguån lùc kh¸c cho khoa häc vµ c«ng nghÖ.
16
Tr¶i qua mét thêi gian dµi sèng trong chiÕn tranh ®Êt
níc ViÖt Nam ph¶i høng chÞu bao ®au th¬ng mÊt m¸t. Sau
cuéc chiÕn ®Êt níc hoang tµn, ®æ n¸t víi mét c¬ së vËt
chÊt cò kü, l¹c hËu. VËy mµ tr¶i qua h¬n 20 n¨m kÓ tõ ngµy
®Êt níc hoµn toµn ®îc gi¶i phãng, giê ®©y chóng ta ®ang
®îc sèng trong nÒn kinh tÕ- v¨n hãa- chÝnh trÞ æn ®Þnh.
Cuéc sèng cña ngêi d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt. §Æc biÖt lµ tõ
n¨m 1988 trë l¹i ®©y. §ã lµ n¨m chóng ta tiÕn hµnh c«ng
cuéc ®æi míi ®Êt níc mét c¸ch toµn diÖn.VÒ mäi mÆt ®êi
sèng x· héi cã nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c, tÝch cùc. §¶ng
vµ nhµ níc ®· vËn dông cã s¸n t¹o t duy cña triÕt häc Mac-
Lªnin ''B¶n chÊt con ngêi lµ tæng hßa c¸c quan hÖ x· héi''.V×
vËy con ngêi lµ s¶n phÈm cña x· héi nhng còng chÝnh con
ngêi lµm nªn x· héi Êy,ý thøc chØ tån t¹i ë con ngêi, chØ con
ngêi míi cã nh÷ng t duy khoa häc s¸ng t¹o tiÕp thu vµ ph¸t
huy tri thøc cña nh©n lo¹i. Thµnh c«ng cña chóng ta trong
cuéc ®æi míi kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña tri thøc
khoa häc, chÝnh tri thøc khoa häc ®· gióp ta bíc nh÷ng bíc
tiÕn dµi trªn con ®êng ®æi míi mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ
hiÖu qu¶. Chóng ta lu«n coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ nÒn
t¶ng vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn ®Êt níc.
Trong bµi tiÓu luËn nµy em chän ®Ò tµi: "Vai trß cña
tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt
Nam" do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ v× vËy bµi viÕt
1
nµy ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh ®îc nh÷ng thiÕu sãt rÊt
mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp chØ d¹y cña c¸c thÇy c«. Bµi
viÕt nµy mét phÇn nµo ®Êy thÓ hiÖn quan ®iÓm c¸ch nh×n
cña giíi trÎ ViÖt nam vÒ cuéc sèng vµ nh÷ng biÕn ®æi lín
lao cña ®Êt níc m×nh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tri
thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi.
2
Ch¬ng I
T×m hiÓu chung vÒ tri thøc khoa häc
1.-Tri thøc khoa häc
1.1- Kh¸i niÖm vÒ khoa häc
Khoa häc cã nhiÒu ®Þnh nghi· kh¸c nhau. Víi tÝnh c¸ch
lµ mét lÜnh vùc ®Æc thï cña con ngêi khoa häc bao gåm ho¹t
®éng tinh thÇn, ho¹t ®éng vËt chÊt, ho¹t ®éng lý luËn vµ
ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi. Víi tÝnh c¸ch lµ mét h×nh th¸i x·
héi, khoa häc lµ mét hÖ thèng tri thøc kh¸i qu¸t, ®îc h×nh
thµnh, ph¸t triÓn vµ kiÓm nghiÖm trªn c¬ së thùc tiÔn. Khoa
häc ph¶n ¸nh mét c¸ch ch©n thùc c¸c mèi liªn hÖ b¶n chÊt,
tÊt nhiªn, c¸c quy luËt vËn ®éng cña tù nhiªn, x· héi vµ t
duy con ngêi.
Tõ ®ã thÊy r»ng: Khoa häc kh¸c t«n gi¸o ë chç ph¶n
¸nh mét c¸ch ch©n thùc hiÖn thùc, sù h×nh thµnh, ph¸t
triÓn cña thÕ giíi kh¸ch quan vµ ®îc kiÓm nghiÖm qua thùc
tiÔn; cßn t«n gi¸o ph¶n ¸nh hiÖn thùc mét c¸ch h ¶o víi
niÒm tin mï qu¸ng xa rêi thùc tiÔn. Sù ph¶n ¸nh cña khoa
häc kh¸c víi c¸c h×nh th¸i ý thøc x· héi kh¸c ë chç ph¶n ¸nh
®óng ®¾n, ch©n thùc nh÷ng g× ®ang diÔn ra vµ ®i s©u
vµo c¸c mèi liªn hÖ b¶n chÊt, tÊt nhiªn, c¸c quy luËt vËn
®éng ph¸t triÓn cña hiÖn thùc. H×nh thøc biÓu hiÖn chñ
yÕu cña khoa häc lµ c¸c kh¸i niÖm, ph¹m trï, quy luËt.
§èi tîng nghiªn cøu cña khoa häc bao hµm c¶ tù nhiªn,
x· héi vµ b¶n th©n con ngêi, c¸c lÜnh vùc vËt chÊt, tinh thÇn
vµ c¶ c¸c h×nh th¸i ý thøc x· héi.
1.2- Kh¸i niÖm vÒ tri thøc khoa häc:
Tri thøc khoa häc lµ nh÷ng kiÕn thøc thu ®îc qua nh÷ng
qu¸ tr×nh häc tËp mét c¸ch c«ng phu.
Tri thøc khoa häc cã c¸c ®Æc trng sau:
3
Tri thøc khoa häc lµ tri thøc ë tÇm qu¶n lý ®îc c¸i b¶n
chÊt, quy luËt, nguyªn nh©n, xu híng cña thÕ giíi kh¸ch
quan.
Tri thøc khoa häc lµ tri thøc cã tÝnh hÖ thèng vÒ sù vËt
kh¸ch quan.
Tri thøc khoa häc lµ tri thøc ch©n thùc vÒ thÕ giíi kh¸ch
quan vµ kh«ng ngõng ph¶i ®îc kiÓm tra vµ chøng minh bëi
l«gic vµ thùc tiÔn.
2- Vai trß cña tri thøc khoa häc ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña x· héi.
Khoa häc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së s¶n xuÊt
vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. Vai trß cña khoa häc ngµy cµng t¨ng
lªn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
Ngµy nay, khoa häc ®· trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp. Vai trß cña nã thÓ hiÖn ë chç khoa häc trë thµnh ®iÓm
xuÊt ph¸t, ra ®êi, nh÷ng nghµnh s¶n xuÊt míi, c«ng nghÖ
míi, nguyªn liÖu míi. Khoa häc trë thµnh yÕu tè tri thøc
kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña ngêi lao ®éng, biÕn ngêi lao ®äng
thµnh ngêi ®iÒu khiÓn kiÓm tra qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §éi ngò
c¸c nhµ khoa häc, kü thuËt viªn trùc tiÕp tham gia vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt ngµy mét ®«ng. B¶n th©n khoa häc còng trë
thµnh mét lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt víi quy m«
ngµy cµng lín.
Cïng víi khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc kü thuËt, c¸c
khoa häc x· héi nh kinh tÕ häc, luËt häc, x· héi häc... còng
kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß quan träng trong
®êi sèng x· héi. Khoa häc kh«ng chØ gãp phÇn n©ng cao
chÊt lîng cuéc sèng mµ cßn gióp con ngêi cã ®Çu ãc t duy
s¸ng t¹o, tÇm nh×n s©u réng. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý
nghÜa ®èi víi c¸c nhµ l·nh ®¹o v× ph¶i n¾m ®îc c¬ së khoa
häc thùc tÕ th× míi ho¹ch ®Þnh ®îc chÝnh s¸ch, ®êng lèi
ph¸t triÓn cña mét tæ chøc hay mét quèc gia.
4
NÒn kinh thÕ giíi chuyÓn dÇn sang c¬ cÊu ph¸t triÓn
theo chiÒu s©u, ®Æc biÖt lµ trong c«ng nghiÖp c¬ cÊu ®ã
chuyÓn dÞch kh¸ nhanh vÒ phÝa nh÷ng ngµnh cã hµm lîng
khoa häc, c«ng nghÖ vµ trÝ tuÖ cao, c¬ cÊu tiªu thô gi¶m
theo híng gi¶m c¸c s¶n phÈm dïng nhiÒu lao ®éng vµ
nguyªn liÖu. ChÝnh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ®· lµm cho
vai trß cña n¨ng lîng vµ lîi thÕ so s¸nh cña nguyªn liÖu vµ
s¶n phÈm s¬ cÊp trong c«ng nghiÖp gi¶m dÇn Tríc t×nh
h×nh ®ã ®Ó tr¸nh thua thiÖt nh÷ng níc xuÊt khÈu nguyªn
liÖu vµ c¸c s¶n phÈm s¬ cÊp - mµ ë ®©y chñ yÕu lµ c¸c níc
®ang ph¸t triÓn - ph¶i t×m c¸ch nhanh chãng n©ng cao
n¨ng lùc biÕn ®æi tµi nguyªn thµnh s¶n phÈm tiªu dïng cao
cÊp, muèn nh thÕ th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ ph¶i
t×m ®Õn tiÕn bé khoa häc - kü thuËt.
Nh vËy, do t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ
yªu cÇu ph¶i ®æi míi vÒ mÆt kinh tÕ, tõ c¬ cÊu s¶n xuÊt
cho ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia, trë thµnh mét tÊt yÕu
kh«ng thÓ cìng l¹i ®îc nÕu nh quèc gia ®ã muèn tån t¹i vµ
kh«ng bÞ nhÊm ch×m.
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong giai ®o¹n hiÖn nay,
mét mÆt, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý x·
héi nhanh nh¹y vµ linh ho¹t h¬n, mÆt kh¸c nã l¹i còng ®ßi
hái ph¶i cã sù qu¶n lý ®èi víi nã nhanh nh¹y vµ linh ho¹t nh
vËy. V× thÕ tiÕn bé khoa häc - kü thuËt thùc tÕ lµ m©u
thuÉn víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. Nh÷ng thay
®æi nhanh chãng trong kü thuËt vµ trong c«ng nghÖ còng
nh trong tæ chøc s¶n xuÊt, trong c¸c mÆt hµng, c¸c s¶n
phÈm ®îc lµm ra ®ßi hái ph¶i cã c¸ch qu¶n lý linh ho¹t,
mÒm dÎo cã hiÖu qu¶ cao, nghÜa lµ ®Ó chuyÓn sang chÊt l-
îng míi cña sù ph¸t triÓn th× ph¶i cã sù ®æi míi s©u s¾c vµ
c¨n b¶n trong c¬ chÕ qu¶n lý.
Ngµy nay viÖc qu¶n lý x· héi, trong ®ã quan träng qu¶n
lý kinh tÕ, qu¶n lý nhµ níc, thµnh c«ng ®Õn møc nµo lµ tuú
5
thuéc vµo kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin. Kh«ng theo kÞp nh÷ng
biÕn ®æi hÕt søc míi trong lÜnh vùc nµy mµ kh kh gi÷ lÊy
c¸ch qu¶n lý cò, l¹c hËu th× kh«ng tr¸nh khái bá lì thêi c¬ cã
thÓ v¬n lªn ®Ó tiÕn kÞp cïng thêi ®¹i vµ tho¸t ra sù tr×
trÖ.
Cïng víi nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt lîng trong lùc lîng s¶n
xuÊt, trong kinh tÕ vµ trong qu¶n lý x· héi, tiÕn bé khoa häc
- kü thuËt cßn t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi ghª gím trong lÜnh
vùc kü thuËt qu©n sù, trong viÖc t¹o ra nh÷ng ph¬ng tiÖn
ph¸ ho¹i vµ huû diÖt sù sèng, lµm gay g¾t nh÷ng vÊn ®Ò
toµn cÇu cña thêi ®¹i.
Nhê tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ cµng ngµy ngêi ta
cµng t¹o ra ®îc nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu vµ vËt liÖu cã thÓ
thay thÕ nh÷ng thø tõ tríc ®Õn nay chØ cã thÓ dùa vµo sù
cung cÊp cña thiªn nhiªn. V× vËy tiÕn bé khoa häc - kü thuËt
®ang lµm cho u thÕ díi d¹ng tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn
nhiªn trë nªn t¬ng ®èi.
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt mét mÆt t¹o thêi c¬ thuËn
lîi cho c¸c níc nµy tho¸t ra khái sù l¹c hËu vµ tr× trÖ nÕu nh
biÕt ®Þnh híng ®óng, nÕu cã mét tiÒm n¨ng nhÊt ®Þnh nµo
®ã vÒ nguån vèn vµ nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cÇn thiÕt
®Ó tiÕp thu c¸c c«ng nghÖ t¬ng ®èi hiÖn ®¹i. Khi ®· cã
nh÷ng kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ míi, tiÕn bé th× vÊn ®Ò ®Æt
ra tiÕp theo lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè lao ®éng d«i ra,
t×m thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm... NÕu gi¶i quyÕt tèt chóng
th× kh¶ n¨ng héi nhËp cña c¸c níc nµy víi trµo lu chung cña
thÕ giíi lµ hiÖn thùc. Song tiÕn bé khoa häc - kü thuËt thêi
®¹i chóng ta cßn cã mét mÆt kh¸c nghiÖt ng· lµ hoµn toµn
cã kh¶ n¨ng nhÊn c¸c níc kÐm ph¸t triÓn ch×m s©u h¬n
trong c¶nh l¹c hËu vµ phô thuéc, ®ång thêi cßn t¹o nªn mét
kho¶ng c¸ch cßn lín gÊp béi so víi kho¶ng c¸ch ®· tõng tån
t¹i tríc ®©y gi÷a hä vµ c¸c níc ph¸t triÓn nÕu nh hä kh«ng
t×m ra con ®êng thÝch hîp hoÆc cè t×nh duy tr× c¸ch lµm
6
¨n cò, thãi quen cò, kh«ng thÝch nghi víi nh÷ng biÕn ®æi
cña thêi ®¹i.
Nh vËy, trong thÕ giíi hiÖn ®¹i võa liªn kÕt hîp t¸c, võa
chøa ®Çy m©u thuÉn vµ c¹nh tranh víi nhau khèc liÖt, mäi
quèc gia trong ®ã cã chóng ta, nÕu muèn giµnh cho mét vÞ
trÝ xøng ®¸ng hay Ýt ra ®Ó kh«ng bÞ nhÊn ch×m, ®Òu
kh«ng thÓ cìng l¹i xu thÕ cña thêi ®¹i lµ ®æi míi mäi mÆt
trªn c¬ së nhËn thøc, ®¸nh gi¸ vµ sö dông ®óng ®¾n,
nhanh chãng c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi nhÊt ®îc
loµi ngêi t¹o ra, ®ång thêi biÕt khai th¸c vµ t¹o ®îc nh÷ng
®iÒu kiÖn cho sù khai th¸c nh÷ng nguån lùc kh¸c cã thÓ
khai th¸c. Sù t¸c ®éng hÕt søc to lín cña tri thøc khoa häc -
c«ng nghÖ ngµy nay ®ang dÉn d¾t c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c
níc ph¸t triÓn ®Õn " nÒn kinh tÕ tri thøc". §ã chÝnh lµ tiªn
®o¸n cña C.M¸c:"Khoa häc ngµy cµng trë thµnh lùc lîng s¶n
xuÊt trùc tiÕp".
Tãm l¹i, cã khoa häc lµ b¹n ®ång hµnh th× x· héi ngµy
cµng v¨n minh tiÕn bé.
7
ch¬ng 2
thùc tr¹ng tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc
®æi míi cña viÖt Nam.
1. Vai trß cña tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi
míi cña ViÖt Nam.
1.1. TÝnh tÊt yÕu cña c«ng cuéc ®æi míi :
HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi x·
héi nhanh chãng vµ s©u s¾c. Khoa häc- c«ng nghÖ ®· ®¹t
®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt to lín. So víi c¸c níc trªn thÕ giíi
ViÖt Nam tôt hËu rÊt nhiÒu. Cô thÓ lµ:
- Tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu tôt xa so víi c¸c níc.
tiÒm lùc Khoa häc C«ng nghÖ yÕu c¶ vÒ nguån nh©n
lùc Khoa häc c«ng nghÖ lÉn nguån vèn cho ho¹t ®«ngj khoa
häc c«ng nghÖ.
- C¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm.
- Khoa häc c«ng nghÖ Ýt g¾n bã víi S¶n xuÊt kinh
doanh.
do vËy ®æi míi chÝnh lµ ®êng sèng duy nhÊt cña chóng
ta.ChØ cã ®æi míi míi ®a níc ta ra khái nghÌo nµn l¹c hËu
trë thµnh mét níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn " D©n giÇu , níc
m¹nh, X· héi c«ng b»ng - v¨n minh ".
1.2. Tri thøc khoa häc lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cho
sù ph¸t triÓn cña viÖt Nam trong c«ng cuéc ®æi míi.
Trong c«ng cuéc ®æi míi, tri thøc khoa häc ®îc xem lµ
nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn ®Êt níc. Nh÷ng c¬
së khoa häc cïng nh÷ng luËn cø khoa häc ®· gióp §¶ng cã
mét sù ®Þnh híng ®óng ®¾n vÒ ®uêng lèi chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn cña ®Êt níc; v¹ch ra kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho tõng lÜnh
vùc cô thÓ: C«ng nghiÖp, N«ng nghiÖp, du lÞch dÞch vô,
Khoa häc c«ng nghÖ...Nãi ®Õn vai trß nÒn t¶ng vµ ®éng lùc
8
cña tri thøc Khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi lµ nèi ®Õn
con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ dùa trªn c¬ së
Khoa häc vµ c«ng nghÖ, coi khoa häc-c«ng nghÖ lµ lùc lîng
s¶n xuÊt trùc tiÕp vµ hµng ®Çu. Quan ®iÓm nµy cho tÊy râ
sù quyÕt t©m vµ lùa chän s¸ng suèt cña ®¶ng ta trong ®æi
míi t duy, ®æi míi quan niÖm vµ ®æi míi ph¬ng thøc ph¸t
triÓn phï hîp víi nh÷ng ®ßi hëi ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp
ho¸ ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸ víi tèc ®é nhanh nhng vÉn ®¶m
b¶o tÝnh bÒn v÷ng trong nh÷ng thËp niªn ®Çu cña thÕ kû
21.
Nh×n l¹i thÕ kû 20 ®· qua chóng ta thÊy cã nh÷ng ®æi
thay to lín do khoa häc-c«ng nghÖ mang l¹i. Trªn thÕ giíi sù
xuÊt hiÖn c¸c nhãm níc míi c«ng nghiÖp ho¸( NIC ) sau
chiÕn tranh thÕ giíi tthø 2 còng kh«ng n»m ngoµi ¶nh hëng
lan to¶ cña c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ th«ng qua
qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ tiÕn bé b»ng c¸c chÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp kh«n ngoan, c¸c níc NIC
®· tËn dông ®îc c¬ héi tiÕp thu nhanh chãng c¸c c«ng nghÖ
míi, thay ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cò vèn dùa trªn lao ®éng
thñ c«ng vµ tµi nguyªn chñ yÕu ®Ó chuyÓn sang aps dông
c¸c kü thuËt c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ theo híng t¹o ra c¸c
gi¸ trÞ gia t¨ng cao thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, t¨ng trëng kinh
tÕ. Nhê ®i theo con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ dù h¼n vµo
Khoa häc-c«ng nghÖ mµ mét sè níc ®· rót ng¸n ®îc thêi gian
cÇn thØ\Õt ®Ó lµm t¨ng gÊp ®«i thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ngêi. Tríc kia, níc Anh ph¶i mÊt 58 n¨m, Mü mÊt 47 n¨m th×
giê ®©y Braxin chØ mÊt 18 n¨m, Hµn Quèc 11 n¨m vµ
Trung quèc chØ trong vßng 10 n¨m. Ta cã thÓ so s¸nh Hµn
Quèc vµ Gana vµo nh÷ng n¨m 60 vµ b©y giê. §iÓm xuÊt
ph¸t hai níc ®Òu cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi nh
nhau, ®Òu lµ c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn. VËy mµ ngµy
nay, thu nhËp ®Çu ngêi cña Hµn Quèc ®· gÊp 6 lÇn cña
Gana. v× sao cã sù c¸ch biÖt lín lao nh vËy? §ã lµ do Hµn
9
Quèc ®· thu nhËn vµ sö dông trÝ thøc Khoa häc s¸ng t¹o vµ
phï hîp víi thùc tiÔn h¬n.
Thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam cho thÊy: ë
®©u cã sù s¸ng t¹o trong c«ng cuéc ®æi míi c¸c gi¶i ph¸p
vÒ Khoa häc-c«ng nghÖ th× ë ®ã cã sù tiÕn bé vît bËc. Thö
hái nÕu ViÖt Nam vÉn gi÷ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp cha
chuyÓn sang nÒn kinh Õ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn th×
hiÖn giê ®Êt níc chóng ta sÏ ra sao.
VÒ N«ng nghiÖp sù s¸ng t¹o cña §¶ng trong chÝnh s¸ch
kho¸n ¸p dông trong n«ng nghiÖp nh÷ng n¨m 80 lµ mét vÝ
dô ®iÓn h×nh cho thÊy vai trß cña chÝnh s¸ch trong viÖc t¹o
ra møc t¨ng trëng s¶n lîng kû lôc vÒ l¬ng thùc mµ kh«ng cã
mét yÕu tè s¶n xuÊt th«ng thêng nµo nh: vèn, lao ®éng, vËt
t cã thÓ mang l¹i. ChÝnh s¸ch míi lµm cho ngêi lao ®éng lµm
viÖc cã tr¸ch nhiÖm vµ n¨ng næ s¸ng t¹o h¬n. §¶ng ®Èy
m¹nh vµ khuyÕn khÝch n«ng d©n ®a khoa häc-c«ng nghÖ
vµo s¶n xuÊt nh: sö dông c¸c lo¹i gièng míi, ph©n bãn, m¸y
mãc s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ cao cña thÕ giíi; n©ng cÊp hÖ
thèng thuû lîi b»ng c¸ch ®Çu t, c¶i t¹o, n©ng cÊp hÖ thèng
s«ng, ®ª ng¨n chÆn níc mÆn lªn biÓn. øng dông c¸c tiÕn bé
kü thuËt vµ vËt liÖu míi trong thiÕt kÕ vµ thi c«ng c«ng
tr×nh lµ cho viÖc thùc hiÖn c«ng tr×nh x¶y ra nhanh chãng
®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu, lîi Ých cña bµ con n«ng dan.
VÒ c«ng nghiÖp qua tr×nh s¸ng t¹o vµ triÓn khai chÝnh
s¸ch më cöa thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ®· dÉn tíi sù ra ®êi
cña mét khu vùc kinh tÕ míi - Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t
níc ngoµi rÊt n¨ng ®éng ®ang gãp phÇn t¹o ra trªn 10%
GDP, 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. C¸c c«ng ty, xÝ
nghiÖp nhê ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mµ ®· ®¹t
®íc nh÷ng th¾ng lîi ngoµi c¶ sù mong ®îi. VÝ dô ®iÓn h×nh
lµ c«ng ty chÕ biÕn s÷a Vinamilk tõ t×nh tr¹ng v« cïng khã
kh¨n ®· v¬n lªn s¶n xuÊt ra ®îc nh÷ng s¶n phÈm c¹nh
tranh ®îc víi hµng nhËp ngo¹i.
10
Trong c¸c ngµnh, Bu chÝnh viÔn th«ng, khia th¸c dÇu
khÝ vµ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhê nh÷ng quyÕt ®Þnh t¸o b¹o
trong ®Çu t vµo Kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mµ ®¹t ®îc
møc t¨ng trëng cao trong thêi gian dµi, æn ®inh. V¨n ho¸-
gi¸o dôc ®îc n©ng cÊp, ®Çu t c¬ së mét c¸ch tho¶ ®¸ng.
Thù tÕ cho thÊy sau 15 nam ®æi míi dùa vµo tiÒm
n¨ng cña ®Êt níc vµ sù trî gióp cña Khoa häc-C«ng nghÖ
chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ.
VÒ kinh tÕ tæng s¶n lîng trong níc n¨m 2000 t¨ng gÊp
®«i so víi n¨m 1990. KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi vµ n¨ng
lùc s¶n xuÊt t¨ng nhiÒu. NÒn kinh tÕ tõ t×nh tr¹ng hµng ho¸
khan hiÕm nghiªm träng nay ®· s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu
thiÕt yÕu cña nh©n d©n. NÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung
quan liªu, bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh huq-
íng XHCN. §êi sèng cña nh©n d©n dÇn ®îc c¶i thiÖn. §Êt níc
®· ra khái khñng hoanmgr kinh tÕ-x· héi, vît qua ®îc c¬n
chÊn ®éng chÝnh trÞ vµ sù hôt hÉng vÒ thÞ trêng. kinh tÕ
t¨ng trëng t¬ng ®èi cao: Tæng s¶n phÈm trong níc t¨ng
b×nh qu©n 7% trong mét n¨m; gi¸ trÞ n«ng -l©m-ng ngiÖp
t¨ng b×nh qu©n 5,7%/ n¨m. trong ®ã: N«ng nghiÖp t¨ng
5,6%, l©m nghiÖp 0,4% vµ ng nghiÖp t¨ng 8,9%. C«ng
nghiÖp ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. NhÞp ®é t¨ng
gi¸ trÞ s¶n xuÊt hµng n¨m 13,5%. DÇu t s¶n xuÊt ra s¶n
phÈm cã triÒu s©u, ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc vµ xuÊt
khÈu. dÞch vô ph¸t triÓn vøi gi¸ trÞ trung b×nh lµ 6,8%/
n¨m. L¹m ph¸t gi¶m ®¸ng kÓ: N¨m 1986 lµ 587,2% th×
n¨m 1990 chØ cßn 52,8%.
VÒ chÝnh trÞ x· héi nghiªn cøu khoa häc x· héi vµ nh©n
v¨n trong giai ®o¹n 1996-2000 ®· cã ®ãng gãp tÝch cùc
trong ph¸t triÓn lÝ luËn vµ táng kÕt thùc tiÔn x©y dùng x·
héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam trong thÕ kû 20. Nhê kÕt qu¶
nghiªn cøu ®· ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh chuÈn bÞ c¸c v¨n
kiÖn héi nghÞ trung ¬ng kho¸ VIII, x©y dùng chiÕn lîc ph¸t
11
triÓn kinh tÕ x· héi nh÷ng n¨m sau vµ ®onmgs gãp cho viÖc
chenr bÞ v¨n kiÖn §¹i héi IX võa qua. Khoa häc x· héi cßn
®ãng gãp quan träng vµ viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ
thèng ph¸p luËt, ban hµnh c¸c v¨n b¶n díi luËt, c¸c chÝnh
s¸ch vµ hiÖp ®Þnh quèc tÕ, trong ®ã cã hiÖp ®Þnh th¬ng
m¹i ViÖt-Mü, khoa häc x· héi cßn híng vµo gi¶i quyÕt nhiÒu
vÊn ®Ò cô thÓ bøc xóc trong thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi nh: VÊn ®Ò toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸, c«ng nghiÖp
ho¸-hiÖn ®¹i ho¸... C¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o, ph¸t huy b¶n s¾c
v¨n ho¸ d©n téc trong x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Do vËy
v¨n ho¸ ph¸t triÓn lµnh m¹nh víi ph¬ng ch©m " Hoµ nhËp
nhng kh«ng hoµ tan ". Bªn c¹nh viÖc tiÕp thu v¨n ho¸ thÕ
giíi chóng ta kh«ng quªn gi÷ g×n vµ ph¸t huy nÒn v¨n ho¸
®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam. Gi¸o dôc ngµy cµng
®îc chó träng. C¸c quèc gia ph¸t triÓn ®· rót ra mét ®iÓm
quan träng lµ: Gi¸o dôc lµ con ®êng ng¾n nhÊt ®Ó ph¸t
triÓn ®Ó tiÕn tíi nÒn kinh tÕ trÝ thøc hay cßn gäi lµ nÒn
kinh tÕ chÊt x¸m. ë ViÖt Nam tõ n¨m 1997 ®Õn nay, nh©n
lùc Khoa häc-C«ng nghÖ c¶ níc ®· t¨ng 1,5 lÇn. C¸n bé Khoa
häc-C«ng nghÖ cã tr×nh ®é ®¹i häc ®¹t xÊp xØ 1,3 triÖu
vµ hµng n¨m bæ xung thªm kho¶ng 180 ngh×n ngêi. C¸n bé
cã tr×nh ®é tiÕn sÜ ®· t¨ng lªn gÇn 13 ngh×n vµo n¨m
2000. Tr×nh ®é, n¨ng lùc c¸n bé trong mét sè lÜnh vùc nh
n«ng nghiÖp, x©y dùng, giao th«ng vËn t¶i, c«ng tr×nh
®iÖn, bu chÝnh viÔn th«ng, th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ
®¹t møc trung b×nh tiªn tiÕn trong khu vùc. B¾t ®Çu tõ
n¨m 2000 chÝnh phñ ®· bè trÝ kho¶n ng©n s¸ch riªng ®Ó
hµng n¨m chñ ®éng göi sinh viªn c¸n bé Khoa häc-C«ng
nghÖ cã n¨ng lùc ®i ®µo t¹o dµi h¹n t¹i c¸c níc cã nÒn Khoa
häc tiªn tiÕn.
Khoa häc-C«ng nghÖ ®· cã kh¶ n¨ng lµm chñ vµ thÝch
nghi nhiÒu c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña níc ngoµi trong c¸c lÜnh
vùc nh viÔn th«ng, khai th¸c dÇu khÝ, n¨ng lîng... NhiÒu vÊn
®Ò cÊp b¸ch, cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ®Êt níc do thùc
12
tiÔn ®Æt ra ®îc c¸c lùc lîng Khoa häc-C«ng nghÖ nghiªn cøu
vµ gi¶i quyÕt nh: C¬ së khoa häc cho c¸c ph¬ng ¸n phßng
chèng thiªn tai, c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt Vacxin phßng
bÖnh...
Râ rµng, quan niÖm vÒ vai trß nÒn t¶ng vµ ®éng løc
ph¸t triÓn cña Khoa häc - C«ng nghÖ ®èi víi sù ph¸t triÓn
võa cã c¬ së thùc tiÔn trong níc võa hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn
chung cña thÕ giíi, khi lîi thÕ t¬ng ®èi cña c¸c yÕu tè lao
®éng rÎ vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ang chuyÓn dÇn sang
c¸c yÕu tè tri thøc Khoa häc - C«ng nghÖ.
2. Nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ cña Tri thøc Khoa
häc-C«ng nghÖ ë níc ta hiÖn nay.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc ho¹t ®éng Khoa
häc-C«ng nghÖ ë níc ta còng cßn nhiÒu h¹n chÕ cha ®¸p
øng ®îc yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong giai
®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ
cha thùc sù ®ãng vai trß ®éng lùc- nÒn t¶ng cho ph¸t triÓn.
Sau ®©y lµ mét sè biÓu hiÖn:
- TiÒm lùc Khoa häc-C«ng nghÖ vÉn cßn ë møc thÊp so
víi thÕ giíi vµ khu vùc cha ®¸p øng ®îc ®ßi hái cña nhu c©ï
ph¸t triÓn. TØ lÖ c¸n bé Khoa häc - C«ng nghÖ trªn tæng sè
d©n cha cao so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Æc
biÖt, cßn thiÕu rÊt nhiÒu chuyªn gia ®Çu ngµnh, viÖc ®µo
t¹o vµ ®µo t¹o l¹i tiÕn hµnh chËm, nguy c¬ hôt hÉng trong
®éi ngò rÊt lín, nhÊt lµ trong nh÷ng ngµnh mòi nhän nh
c«ng nghÖ tin häc, sinh häc, c¬ khÝ, chÕ t¹o m¸y. ViÖc xÕp
lo¹i c¸c c¬ quan Khoa häc-C«ng nghÖ cßn lóng tóng, viÖc sö
dông ®éi ngò trÝ thøc cßn l·ng phÝ c¬ së vËt chÊt, trang
thiÕt bÞ cho nghiªn cøu khoa häc cßn thÊp xa so víi nhu cÇu
thùc tiÔn.
- C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cha thùc sù g¾n kÕt c¸c ho¹t
®éng Khoa häc-C«ng nghÖ víi kinh tÕ x· héi, t¹o ®éng lùc
13
thùc sù vµ nguån lùc dåi dµo cho ho¹t ®éng Khoa häc-C«ng
nghÖ ph¸t triÓn.
- C¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc-C«ng nghÖ chËm vµ cha ®îc
®æi míi mét c¸ch c¨n b¶n mÆc dï t tëng ®æi míi c¬ chÕ
qu¶n lÝ ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt sím. Cha cã sù liªn th«ng gi÷a c¬
chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc - C«ng
nghÖ. Cha ®¶m b¶o ®îc quyÒn lîi vËt chÊt vµ t«n vinh xøng
®¸ng ®èi víi c¸c nhµ khoa häc cã cèng hiÕn lín. C¬ chÕ
h×nh thµnh, qu¶n lÝ, ®¸nh gi¸ c¸c ®Ò tµi Khoa häc-C«ng
nghÖ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n ®Ó cã thÓ chuyÓn ®æi theo
tinh thÇn ®æi míi cña luËt Khoa häc-C«ng nghÖ.
- ThÞ trêng Khoa häc-C«ng nghÖ cßn manh nha cha
ph¸t triÓn. MÆc dï gi¸ trÞ c¸c hîp ®ång kÝ kÕt gi÷a c¸c c¬
quan Khoa häc-C«ng nghÖ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi,
gi÷a trong níc vµ níc ngoµi ®ang t¨ng lªn nhng vÉn cha xøng
®¸ng víi tiÒm n¨ng.
Ch¬ng III
Nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch cho viÖc
ph¸t triÓn tri thøc khoa häc
ë níc ta hiÖn nay
ViÖt Nam lµ níc ®i sau cã nhiÒu kh¶ n¨ng tiÕp nhËn
nh÷ng thµnh tù Khoa häc-C«ng nghÖ cña thÕ giíi. Do ®ã cã
14
thÓ rót ng¾n ®íc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, kinh tÕ tri thøc
®ang cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh. ViÖt Nam kh«ng chØ
ph¶i tÝch cùc chuÈn bÞ cho bíc ph¸t triÓn nµy, mµ cÇn ph¶i
tiÕp nhËn kinh tÕ tri thøc ë nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc mµ ta cã
kh¶ n¨ng, u thÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc võa
®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc song còng cho ta nhiÒu c¬ héi ®Ó
n©ng cao tr×nh ®é Khoa häc - C«ng nghÖ vµ x©y dùng
tiÒm lùc khoa häc. §øng tríc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ níc
®· v¹ch ra chiÕn lîc:
Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c ngµnh khoa häc, g¾n nghiªn
cøu khoa häc víi s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
Khoa häc-C«ng nghÖ thùc sù lµ ®éng lùc ph¸t triÓn, võa
®¶m b¶o thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ võa t¹o
ra tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao. §ång thêi x©y dùng tiÒm
lùc Khoa häc-C«ng nghÖ, x©y dùng c¬ së ®Ó tõng bíc ph¸t
triÓn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam, cô thÓ lµ mét sè gi¶i ph¸p
sau:
- Mét lµ, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn,
phæ biÕn nghÞ quyÕt ®¹i héi IX cña §¶ng, n©ng cao nhËn
thøc toµn d©n vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh vÒ vai trß nÒn t¶ng vµ
®éng lùc cña Khoa häc-C«ng nghÖ trong sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
- Hai lµ, ®æi míi m¹nh mÏ h¬n n÷a c¬ chÕ qu¶n lÝ
kinh tÕ nh»m t¹o lËp m«i trêng kinh tÕ-x· héi theo híng t¹o
®iÒu kiÖn, võa khuyÕn khÝch, võa rµng buéc c¸c doanh
nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t vµo nghiªn cøu
®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi vµ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh
thÞ trêng trong níc vµ níc ngoµi.
- Ba lµ, ®a luËt Khoa häc-C«ng nghÖ vµo cuéc sèng
réng r·i h¬n. TiÕn hµnh tæng kÕt thùc tiÔn ho¹t ®éng Khoa
häc-C«ng nghÖ nh÷ng n¨m qua vµ kÞp thêi thÓ chÕ ho¸
nh÷ng m« h×nh tèt, c¸ch lµm hay ®· ®îc thùc tiÔn thö
15
th¸ch vµ chøng minh. §ång thêi tÝch cùc ®æi míi vÒ c¬ b¶n
c¬ chÕ qu¶n lÝ Khoa häc-C«ng nghÖ theo tinh thÇn luËt
Khoa häc-C«ng nghÖ ®Ó nhanh chongs n©ng cao hiÖu qu¶
sö dông c¸c nguån lùc Khoa häc-C«ng nghÖ.
- Bèn lµ, th¸o gì c¸c khã kh¨n, c¸c ¸ch t¾c ®Ó më réng
vµ ph¸t triÓn khai th«ng thÞ trêng Khoa häc-C«ng nghÖ.
®©y lµ nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch, c¬ b¶n vµ l©u dµi, ®Ó
ph¸t huy hÕt vai trß ®éng lùc cña Khoa häc-C«ng nghÖ
trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
- N¨m lµ, chó träng vµ u tiªn cho nghiªn cøu vµ thùc thi
c¸c chÝnh s¸ch sö dông vµ ®·i ngé nh©n tµi tri thøc khoa
häc bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p ch¨m lo ®µo t¹o nh©n lùc Khoa
häc-C«ng nghÖ.
- S¸u lµ, T¨ng cêng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng Khoa häc-
C«ng nghÖ ®Ó nhanh chãng héi nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc,
®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng vÒ th«ng tin Khoa häc - C«ng
nghÖ, trang thiÕt bÞ nghiªn cøu cho c¸c phßng thÝ nghiÖm
träng ®iÓm quèc gia.
- B¶y lµ: §Çu t ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc, khoa häc Ýt ra
víi tû lÖ kh«ng thÊp h¬n tû lÖ trung b×nh cña thÕ giíi. B»ng
mäi c¸ch ®Èy nhanh viÖc xo¸ n¹n mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o
dôc tõng bíc tõ thÊp ®Õn cao. G¾n khoa häc víi s¶n xuÊt vµ
®êi sèng, cã chÝnh s¸ch chiªu hiÒn ®·i sÜ, träng dông nh©n
tµi. Thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ, ®·i ngé
®Æc biÖt ®èi víi nhµ khoa häc cã c«ng tr×nh nghiªn cøu
xuÊt s¾c.
- T¸m lµ: T¹o thÞ trêng cho khoa häc vµ c«ng nghÖ,
®æi míi c¬ chÕ tµi chÝnh nh»m khuyÕn khÝch s¸ng t¹o vµ
g¾n øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ víi s¶n xuÊt, kinh
doanh, qu¶n lý dÞch vô. Coi träng viÖc nghiªn cøu c¬ b¶n
trong c¸c ngµnh khoa häc. T¨ng ®Çu t ng©n s¸ch vµ huy
®éng c¸c nguån lùc kh¸c cho khoa häc vµ c«ng nghÖ.
16