Chế độ tổng thống hợp chúng quốc hoa kỳ sự hình thành và phát triển
- 139 trang
- file .doc
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Hoa Kú tuy lµ quèc gia trÎ so víi nhiÒu quèc gia cã bÒ
dµy lÞch sö nh Anh, Ph¸p, §øc, ý, Trung Quèc... nhng Hoa
Kú ®· thu hót ®îc sù quan t©m cña nhiÒu níc, nhiÒu nhµ
khoa häc muèn nghiªn cøu quèc gia nµy: "Mü lµ níc lín, giµu
vµ m¹nh hµng ®Çu thÕ giíi, cã tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt cao
vÒ nhiÒu mÆt, ®· dÝnh mòi vµo nhiÒu níc, g©y ra nhiÒu
cuéc chiÕn tranh vµ còng cã vai trß to lín trong viÖc gi¶i
quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò quèc tÕ" [34, tr. 50]. Hay nh t¸c gi¶
cuèn "V¨n minh Hoa Kú", Jean-Pierre Fichou viÕt: "Trong
vßng ba thÕ kû, ®Êt níc nµy ®· ®îc g¸n vai trß lµ mét m«
h×nh mÉu hoÆc lµ vËt ®èi chøng cho toµn cÇu, nã ®·
s¸ng t¹o ra mét chÕ ®é ®éc ®¸o b»ng c¸ch dùng nªn mét
quan niÖm kh¸c vÒ cuéc sèng" [32, tr. 3]. Hoa Kú ®Æc
biÖt v× lµ mét trong nh÷ng níc giµu hµng ®Çu thÕ giíi,
tæng thu nhËp GDP cña Hoa Kú b»ng c¶ cña NhËt B¶n vµ
T©y ¢u céng l¹i. §Æc biÖt, v× Hoa Kú lµ níc t b¶n ph¸t
triÓn nhÊt, kinh tÕ Hoa Kú ®îc coi lµ ®Çu tµu cña kinh tÕ
thÕ giíi. Khi nghiªn cøu vÒ m« h×nh nhµ níc Céng hßa
Tæng thèng, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu chÕ ®é
Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú. T¹i sao vËy? V× chÕ
®é Tæng thèng Hoa Kú lµ m« h×nh xuÊt hiÖn ®Çu tiªn cña
chÝnh thÓ céng hßa Tæng thèng, lµ "n¬i ®Çu tiªn d¹ng
cÇm quyÒn nµy ®îc thiÕt lËp" [50, tr. 106], lµ "h×nh thøc
chÝnh thÓ céng hßa Tæng thèng lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö
®îc thiÕt lËp ë Mü vµo cuèi thÕ kû 18" [2, tr. 44] ®ång
1
thêi lµ m« h×nh ®Æc trng, tiªu biÓu cña chÝnh thÓ céng
hßa Tæng thèng. ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa
Kú còng lµ m« h×nh ¸p dông ®iÓn h×nh nhÊt häc thuyÕt
ph©n quyÒn trong tæ chøc quyÒn lùc nhµ níc, hay nh
PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung nhËn xÐt t¹i Gi¸o tr×nh luËt
hiÕn ph¸p c¸c níc t b¶n: "Lo¹i h×nh nµy ®îc ¸p dông mét
c¸ch t¬ng ®èi phæ biÕn ë c¸c níc t b¶n ch©u Mü, mµ
khu«n mÉu cña nã lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú" [9, tr. 131].
V× nh÷ng lý do trªn t¸c gi¶ ®· chän "ChÕ ®é Tæng
thèng hîp chóng quèc Hoa Kú - sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn" lµm ®Ò tµi nghiªn cøu.
Trong t×nh h×nh hiÖn nay, ViÖt Nam ®ang x©y
dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, chóng ta ®ang
rÊt cÇn kinh nghiÖm, cÇn lý luËn vÒ x©y dùng nhµ níc
ph¸p quyÒn cña c¸c níc trªn thÕ giíi. Chóng ta kh«ng ph¶i
häc tËp ®Ó sao chÐp m¸y mãc mµ häc tËp víi tinh thÇn
cÇu thÞ, häc tËp ®Ó chóng ta t×m ra vµ vËn dông nh÷ng -
u ®iÓm nh t¸c gi¶ Th¸i VÜnh Th¾ng viÕt trong T¹p chÝ
Nghiªn cøu LËp ph¸p, ®ã lµ nh÷ng "h¹t nh©n hîp lý trong
tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh phñ t s¶n" [51, tr. 26]
vµo hoµn c¶nh ViÖt Nam, ®Ó x©y dùng mét Nhµ níc ph¸p
quyÒn ViÖt Nam cña d©n do d©n vµ v× d©n. Khi nghiªn
cøu ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú t¸c gi¶
mong muèn lµm phong phó thªm kiÕn thøc lý luËn vÒ nhµ
níc vµ ph¸p luËt ®ång thêi cè g¾ng t×m nh÷ng ®iÓm hîp
lý vµ cha hîp lý cña m« h×nh nµy ®Ó cã thÓ vËn dông mét
phÇn nµo ®ã vµo ViÖt Nam: "Chóng ta cã thÓ häc hái ®îc
g× tõ qu¸ tr×nh so¹n th¶o HiÕn ph¸p Mü trong viÖc x©y
2
dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn; x©y dùng mét chÝnh quyÒn
m¹nh vµ cã hiÖu qu¶" [21, tr. 9].
Riªng víi Hoa Kú, §¶ng vµ Nhµ níc ®· thùc hiÖn
chÝnh s¸ch: "ViÖt Nam më réng giao lu vµ hîp t¸c víi tÊt c¶
c¸c níc trªn thÕ giíi, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ vµ
x· héi, trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn
vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi
bé cña nhau, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi" (§iÒu 14 HiÕn
ph¸p 1992), v× vËy ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®· b×nh thêng
hãa quan hÖ vµ ký HiÖp íc th¬ng m¹i ViÖt - Mü. ViÖc t×m
hiÓu bé m¸y nhµ níc Hoa Kú còng nh ph¸p luËt Hoa Kú lµ
c«ng viÖc rÊt cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña quèc gia v×
khi chóng ta giao lu víi ®èi t¸c nµo, víi quèc gia nµo, chóng
ta ph¶i biÕt ngêi biÕt ta "tri bØ tri kû, b¸ch ph¸t b¸ch
tróng". Ngoµi ra, khi chóng ta nghiªn cøu nh÷ng ®Þnh chÕ
nhµ níc Hoa Kú lµ chóng ta ®· t¨ng cêng sù hiÓu biÕt lÉn
nhau vµ qua ®ã, thóc ®Èy quan hÖ ViÖt Nam Hoa Kú cµng
tiÕn triÓn theo híng cã lîi cho hai níc, còng nh cho khu vùc
vµ quèc tÕ.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
Tríc ®©y do Mü vµ ViÖt Nam ë hai bªn trËn tuyÕn
cña cuéc chiÕn tranh kÐo dµi hai m¬i n¨m, tiÕp theo lµ
chÝnh s¸ch bao v©y cÊm vËn cña Mü ®èi víi ViÖt Nam,
nªn viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ chÕ ®é Tæng thèng Hoa
Kú kh«ng ®îc giíi nghiªn cøu luËt häc ViÖt Nam quan t©m
nhiÒu. Sau khi ViÖt Nam b×nh thêng hãa quan hÖ víi Mü
th× viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ nhµ níc Mü ®îc quan
t©m nhiÒu h¬n. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia ®· xuÊt
3
b¶n mét sè s¸ch vÒ nhµ níc Mü do c¸c t¸c gi¶ ViÖt Nam
dÞch nh Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh quyÒn Mü cña TS. TrÇn ThÞ
Th¸i Hµ vµ ®ång sù dÞch n¨m 1999; Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö
níc Mü, NguyÔn ChiÕn vµ ®ång sù dÞch n¨m 2000; LÞch
sö míi cña níc Mü, DiÖu H¬ng vµ ®ång sù dÞch n¨m 2003;
Quèc héi vµ c¸c thµnh viªn, TrÇn Xu©n Danh vµ ®ång sù
dÞch n¨m 2002... Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa th«ng tin xuÊt b¶n
cuèn LÞch sö níc Mü do Lª Minh §øc vµ ®ång sù dÞch n¨m
1994; cuèn Bèn hai ®êi Tæng thèng Hoa Kú do Héi Khoa
häc lÞch sö ViÖt Nam dÞch n¨m 1998. C¸c häc gi¶ ViÖt
Nam còng c«ng bè mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÝnh
trÞ vµ chÝnh quyÒn Mü nh HÖ thèng chÝnh trÞ Mü do TS.
Vò §¨ng Hinh chñ biªn; Hoa Kú tiÕn tr×nh v¨n hãa chÝnh
trÞ do PGS.TS §ç Léc DiÖp chñ biªn; ThÓ chÕ chÝnh trÞ
thÕ giíi ®¬ng ®¹i do PGS.TS D¬ng Xu©n Ngäc chñ biªn.
LuËt hiÕn ph¸p ®èi chiÕu cña PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung.
Mét sè luËn ¸n, luËn v¨n viÕt vÒ chÕ ®é Tæng thèng Hoa
Kú nh LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc "HÖ thèng kiÒm chÕ ®èi
träng trong hiÕn ph¸p Mü" n¨m 1998 cña t¸c gi¶ NguyÔn
ThÞ HiÒn. Còng trong n¨m 1998 sinh viªn Hoµng Trung
nghÜa lµm luËn v¨n tèt nghiÖp chuyªn ngµnh Quèc tÕ häc
víi ®Ò tµi "ChÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú". N¨m 2001 sinh
viªn Tr¬ng ThÞ Thïy Dung, khoa LuËt trêng §¹i häc Quèc
gia Hµ Néi lµm luËn v¨n tèt nghiÖp chuyªn ngµnh luËt víi
®Ò tµi "ChÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú". Ngoµi ra, cã mét sè
bµi viÕt liªn quan ®Õn chÕ ®é Tæng thèng Mü nh "Vai trß
cña Tæng thèng trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch
®èi Mü" cña t¸c gi¶ Lª Linh Lan trong t¹p chÝ Nghiªn cøu
4
quèc tÕ, th¸ng 12/2002; bµi "HÖ thèng c¬ quan t ph¸p cña
nhµ níc t s¶n" cña t¸c gi¶ Th¸i VÜnh Th¾ng trong T¹p chÝ
LuËt häc, sè 3, sè 5 n¨m 1996. C¸c t¸c phÈm, c¸c c«ng
tr×nh khoa häc vµ c¸c bµi viÕt trªn ®· nghiªn cøu mét
c¸ch kh¸i qu¸t vµ t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ nhµ níc Mü trªn
c¸c mÆt chÝnh trÞ, v¨n hãa, lÞch sö, thÓ chÕ nhµ níc, tuy
nhiªn nghiªn cøu s©u vµ ®i riªng vÒ chÕ ®é Tæng thèng
Hoa Kú qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th× cha cã.
Hai b¶n luËn v¨n vÒ chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú míi chØ
dõng l¹i ë møc ®é nhÊt ®Þnh tr×nh bµy vÒ ®Æc ®iÓm
cña chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú, cha ®i s©u ph©n tÝch
qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ®Æc ®iÓm vµ sù ph¸t triÓn cña
chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú, cha lý gi¶i t¹i sao Mü l¹i chän
chÕ ®é Tæng thèng khi x©y dùng m« h×nh chÝnh quyÒn.
Tõ t×nh h×nh vµ lý do trªn t¸c gi¶ luËn ¸n m¹nh d¹n tiÕp
thu kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn vµ ®i s©u vµo
t×m hiÓu nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh, nh÷ng ®Æc
®iÓm næi bËt vµ sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Tæng thèng
Hoa Kú.
Môc ®Ých cña luËn v¨n
- Tr×nh bµy qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph©n tÝch c¸c
®Æc ®iÓm chÕ ®é Hîp chóng quèc Hoa Kú. Xem xÐt qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña chÕ ®é Hîp chóng quèc Hoa Kú th«ng
qua ba ngµnh quyÒn lùc: lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t ph¸p.
- Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn, rót ra mét sè khuyÕn
nghÞ víi mong muèn ®ãng gãp chót Ýt vµo kiÕn thøc vÒ
nhµ níc Mü ®Ó cã thÓ vËn dông vµo hoµn c¶nh ViÖt Nam.
5
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn v¨n dùa trªn ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa
M¸c - Lªnin, dùa trªn c¸c häc thuyÕt chÝnh trÞ ph¸p lý vÒ
nhµ níc vµ ph¸p luËt. Ngoµi ra, luËn v¨n cßn dïng c¸c ph-
¬ng ph¸p chøng minh, thèng kª, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng
hîp, diÔn gi¶i, quy n¹p, quan s¸t ®Ó tiÕn hµnh xem xÐt
®¸nh gi¸ c¸c tµi liÖu, sù kiÖn.
§èi tîng nghiªn cøu
§èi tîng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ chÕ ®é Hîp chóng
quèc Hoa Kú trªn c¬ së lÞch sö ph¸t triÓn vµ trªn c¬ së
HiÕn ph¸p Mü.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ chÝnh thÓ céng
hßa Tæng thèng Mü mµ chñ yÕu hÖ thèng c¬ quan quyÒn
lùc ë trung ¬ng theo chiÒu ngang.
KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu
tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Sù h×nh thµnh chÕ ®é Tæng thèng Hîp
chóng quèc Hoa Kú.
Ch¬ng 2: §Æc ®iÓm cña chÕ ®é Tæng thèng Hîp
chóng quèc Hoa Kú.
Ch¬ng 3: Sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Tæng thèng Hîp
chóng quèc Hoa Kú.
6
Ch¬ng 1
sù h×nh thµnh chÕ ®é Tæng thèng
hîp chóng quèc hoa kú
1.1. Sù h×nh thµnh mêi ba bang nguyªn khai ®Çu tiªn
Sau khi nhµ hµng h¶i C«l«ng (1450-1506) t×m ra
ch©u Mü n¨m 1492, c¸c níc T©y Ban Nha, Anh, Ph¸p, Hµ
Lan liªn tôc göi c¸c ®oµn th¸m hiÓm vµ tiÕn hµnh nh÷ng
cuéc khai th¸c tµi nguyªn, bu«n b¸n, vµ ®a ngêi ®Õn khai
ph¸ vµ ®Þnh c ë vïng ®Êt míi T©n thÕ giíi nµy. Trong sè
c¸c níc trªn, Anh quèc cã thÓ víi vÞ trÝ ®Þa lý hoµn toµn
bao bäc bëi biÓn c¶ nªn buéc hä ph¶i ph¸t triÓn ®éi tµu
thñy vµ hµng h¶i v× vËy hä ®· cã nh÷ng h¹m ®éi kh¸
m¹nh. Céng vµo ®ã, Anh quèc cã thÓ chÕ chÝnh trÞ ph¸p
lý tiÕn bé h¬n c¸c níc kh¸c nªn Anh quèc hïng m¹nh h¬n
vµ cã d· t©m chiÕm vïng T©n thÕ giíi lµm thuéc ®Þa.
ChÝnh v× vËy mµ vïng ®Êt míi ch©u Mü ®· xuÊt hiÖn c¸c
thuéc ®Þa Anh vµ chÞu ¶nh hëng bëi Vua Anh còng nh c¸c
®Þnh chÕ ph¸p lý cña «ng ta. LÞch sö cßn ghi l¹i sù kiÖn
sau khi Vua Jacques ®Ö nhÊt kÕ vÞ n÷ hoµng Elizabeth
n¨m 1603, th× ®Õn n¨m 1606 «ng ta ban ¢n chiÕu cho
c«ng ty Virginia (cßn cã tªn gäi kh¸c lµ c«ng ty London)
[29, tr. 19] ®îc phÐp x©y dùng c¸c khu ®Þnh c ë mÐp bê
§¹i T©y D¬ng thuéc ch©u Mü. Vïng ®Êt ®Þnh c Êy ®îc
®Æt tªn lµ Virginia vµ sau nµy trë thµnh bang ®Çu tiªn
trong sè mêi ba bang nguyªn khai ®Ó hîp thµnh quèc gia
míi víi tªn gäi lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú. Khi vua Jacques
®Ö nhÊt ban chiÕu ngoµi viÖc cho phÐp c«ng ty Virginia,
7
x©y dùng c¸c khu ®Þnh c, bu«n b¸n, chuyÓn c¸c c d©n tõ
ch©u ©u sang cßn cho phÐp c¸c c d©n míi ®Þnh c vèn lµ
c¸c c d©n Anh quèc ®îc hëng c¸c quy chÕ ph¸p lý t¬ng tù
nh khi hä cßn ë Anh quèc: "¢n chiÕu kh¼ng ®Þnh r»ng,
tÊt c¶ c¸c di d©n ®Òu ®îc hëng mäi quyÒn tù do vèn lµ
cña hä khi hä cßn ë chÝnh quèc nh thÓ hä sinh ra vµ c ngô
trong níc Anh, nghÜa lµ hä ph¶i ®îc b¶o vÖ cña b¶n §¹i
hiÕn Ch¬ng vµ Th«ng luËt" [15, tr. 27] (§¹i hiÕn ch¬ng lµ
v¨n b¶n cã 63 ®iÒu, lµ b¶n giao kÌo gi÷a nhµ vua vµ thÇn
d©n gåm quý téc, thÞ d©n, n«ng d©n, nh»m h¹n chÕ sù
®éc ®o¸n cña nhµ vua, x¸c nhËn quyÒn tù trÞ cña c¸c
thµnh phè vµ quyÒn tù do ®i l¹i bu«n b¸n, ®îc ký díi thêi
vua Gi«n n¨m 1215 [55, tr. 168]. Cßn Th«ng luËt lµ luËt
ph¸p ph¸t sinh tõ nh÷ng ph¸n quyÕt cña tßa ¸n gäi lµ
ph¸n quyÕt t ph¸p ®Ó ph©n biÖt víi luËt ph¸p do quèc héi
lµm ra vµ ban hµnh [35, tr. 5]). ViÖc vua Anh ban ¢n chiÕu
cho c«ng ty Virginia kÌm theo c¸c ®Þnh chÕ ph¸p lý mµ c
d©n ë vïng ®Êt míi nµy ®îc hëng lµ nh»m c¸c môc ®Ých:
Kh¼ng ®Þnh vai trß cña vua Anh víi thuéc ®Þa míi, duy tr×
ph¸p luËt cña Anh quèc víi c¸c c d©n, ®éng viªn c¸c c d©n
vît qua nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc mµ bÊt cø cuéc khai ph¸
c¸c vïng ®Êt míi nµo còng gÆp ph¶i. Nhng cã ®iÒu mµ vua
Anh kh«ng ngê tíi, ®ã lµ nh÷ng ®Þnh chÕ ph¸p lý cña Anh
quèc ®· ®îc ngêi ®Þnh c vËn dông vµ rót kinh nghiÖm,
®Ó cïng víi t tëng t×m kiÕm tù do ®· t¹o tiÒn ®Ò cho
nh÷ng ngêi d©n ®Þnh c lËp ra nh÷ng ®Þnh chÕ ph¸p lý
®Ó h¹n chÕ quyÒn lùc cña MÉu quèc, còng nh t×m kiÕm
cho m×nh mét m« h×nh chÝnh quyÒn gièng vua Anh nhng
còng kh¸c vua Anh:
8
Vµo ngµy 30 th¸ng 7 n¨m 1619 héi nghÞ ®Çu
tiªn c¸c ®¹i biÓu ngêi Anh t¹i ch©u Mü ®îc tæ chøc
t¹i nhµ thê cña Jamestown (Jamestown lµ thµnh phè
®Çu tiªn ®îc ngêi ®Þnh c thµnh lËp t¹i thuéc ®Þa
n¨m 1607). Ngoµi vÞ thèng ®èc vµ s¸u cè vÊn cña
«ng, c¬ quan lËp ph¸p nµy gåm hai hai nhµ t s¶n.
Jamestown bÇu ra hai ®¹i biÓu vµ mçi ®ån ®iÒn
trong sè mêi ®ån ®iÒn b¾t ®Çu mäc lªn xung
quanh Jamestown bÇu ra hai ®¹i biÓu. §îc gäi víi
c¸i tªn lµ viÖn c¸c nhµ t s¶n, viÖn lËp ph¸p nµy
chÝnh lµ mÇm mèng cña ngµnh lËp ph¸p t¬ng lai
cña Virginia [15, tr. 30].
Thùc tÕ, trong héi nghÞ lËp hiÕn 1787, b¶n kÕ ho¹ch
cña bang Virginia ®Ö tr×nh vÒ x©y dùng m« h×nh nhµ níc
Liªn bang lµ nÒn t¶ng cho héi nghÞ nµy th¶o luËn vµ khi
Hîp chóng quèc Hoa Kú ra ®êi, chÝnh bang Virginia ®·
cung cÊp ba Tæng thèng næi tiÕng lµ Thomas Jefferson
(1743-1826), James Madison (1751-1826), James
Monroe(1758-1834) vµ ®îc gäi lµ" triÒu ®¹i Virginia" [24,
tr. 629]. Sù kiÖn ngêi ®Þnh c ®Õn Virginia n¨m 1606 vµ
nhÊt lµ sau khi x©y dùng thµnh phè Jamestown n¨m 1607
vÒ sau ®îc coi lµ lÞch sö b¾t ®Çu cña níc Mü: "LÞch sö níc
Mü b¾t ®Çu tõ n¨m 1607, khi níc Anh thµnh lËp thµnh phè
Jamestown, qu¶n lý thuéc ®Þa b»ng luËt ph¸p, bÇu chÝnh
phñ, thèng ®èc chÞu tr¸ch nhiÖm tríc N÷ hoµng" [25, tr.
159].
TiÕp sau Virginia, lÇn lît mêi hai vïng ®Êt míi suèt däc ven §¹i
T©y D¬ng ®· dÇn trë thµnh thuéc ®Þa cña Anh quèc. Cã n¬i ®îc
thµnh lËp do vua Anh ban ¢n chiÕu, cã n¬i do vua Anh c«ng nhËn sù
9
hiÖn h÷u cña thuéc ®Þa, cã n¬i do Anh chiÕm cña Hµ Lan, Ph¸p hay
T©y Ban Nha. §ã lµ:
Tªn bang N¨m thµnh
lËp
Virginia 1624
Massachussettes 1691
Rhode Island 1644
New Hampshire 1670
Connecticut 1662
New Jersey 1664
New York 1674
Pennsyvania 1682
Delawre (ghi chó: New Jersey, Delawre chiÕm 1702
cña Hµ Lan)
B¾c Carolina 1729
Nam Carolina 1729
Maryland 1729
Georgia 1732
Nguån: [15].
Nh vËy, sau h¬n mét tr¨m n¨m tõ 1607 ®Õn 1732,
mÆc dï Anh quèc ®Õn sau T©y Ban Nha vµ mét sè níc
kh¸c, nhng ®· x¸c lËp ®îc mêi ba thuéc ®Þa trªn vïng ®Êt
ch©u Mü: "Nh thÕ Ph¸p kh«ng cßn mÈu ®Êt nµo trªn lôc
®Þa B¾c Mü, mét níc Anh th¾ng trËn vµ m¹nh víi mét níc
T©y Ban Nha rÊt yÕu" [15, tr. 67]. Mêi ba bang nguyªn
khai nµy lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt tù nhiªn cÇn thiÕt ®Ó h×nh
thµnh quèc gia Hoa Kú sau nµy.
VÒ c d©n mêi ba thuéc ®Þa cña V¬ng quèc Anh
10
Tríc tiªn, do ngêi ch©u ¢u t×m ra ch©u Mü do ®ã
ngêi ®Õn ®Þnh c ë c¸c thuéc ®Þa nµy lµ ngêi ch©u ¢u.
Ngêi ®Õn ®Þnh c ë ®©y rÊt ®a d¹ng cã ngêi T©y Ban
Nha, ngêi Hµ Lan, Ph¸p, Bå §µo Nha, Thôy §iÓn, §øc, ý…
Nhng ngêi Anh lµ ®«ng ®¶o nhÊt: "PhÇn lín d©n ®Þnh c
tíi Mü vµo thÕ Kû XVII lµ ngêi Anh, nhng còng cã c¶ ngêi
Hµ Lan, Thôy §iÓn vµ §øc, mét sè tÝn ®å Tin lµnh Ph¸p,
vµ c¸c nhãm r¶i r¸c ngêi T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, ý"
[29, tr. 40]. §iÒu ®ã còng lµ dÔ hiÓu v× c¸c thuéc ®Þa lµ
cña Anh nªn ngêi Anh ®Õn ®©y lµ thuËn lîi nhÊt vµ cã
nhiÒu giao lu nhÊt. Còng trong thêi gian nµy do vÉn cßn
duy tr× chÕ ®é n« lÖ, v× vËy sè ngêi ®Þnh c cßn bao gåm
c¶ sè lîng nh©n c«ng n« lÖ ®îc mang tõ ch©u Phi ®Õn.
Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm nµy gióp chóng ta gi¶i thÝch v×
sao c¸c ®Þnh chÕ chÝnh trÞ ph¸p lý cña Nhµ níc Hoa Kú l¹i
cã nh÷ng nÐt gièng víi Anh quèc còng nh gióp chóng ta
hiÓu thªm vÒ cuéc ®Êu tranh ®Ó x©y dùng chÝnh quyÒn
liªn bang gi÷a c¸c bang cã chÕ ®é n« lÖ vµ c¸c bang
kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ. Chóng ta cïng xem xÐt b¶ng thèng
kª sau:
Sè ngêi di c ®Õn vïng thuéc ®Þa Anh ë ch©u Mü
®Õn n¨m 1780
(Ngh×n ngêi)
NhËp c tõ
NhËp c tríc
n¨m 1700 - Tæng sè
n¨m 1700
1780
Tõ ch©u ¢u 395 438 833
Tõ ch©u Phi 344 1.303 1.647
Tæng sè 739 1741 2480
11
Nguån: [16].
Qua b¶ng thèng kª trªn chóng ta cã mét sè nhËn xÐt
sau ®©y:
- Thêi kú nµy ngêi ®Þnh c chØ gåm ngêi ch©u ¢u vµ
ngêi n« lÖ ch©u Phi, cha cã ngêi ch©u ¸ vµ ch©u óc v×
vËy c¸c yÕu tè chÝnh trÞ ph¸p lý v¨n hãa chÞu ¶nh cña
ch©u ¢u lµ chñ yÕu;
- Ngêi ®Þnh c lóc ®Çu kh«ng nhiÒu vµ t¨ng dÇn cho
nªn ®Ó h×nh thµnh céng ®ång ngêi Mü mÊt trªn mét tr¨m
n¨m;
- Sè ngêi lµ n« lÖ ch©u Phi t¨ng nhanh chãng, ®iÒu
®ã chøng tá chÕ ®é n« lÖ ë ch©u Mü vµ ch©u Phi vÉn tån
t¹i vµ ®©y lµ mét trong nh÷ng lý do t¹o nªn cuéc néi
chiÕn 1861-1865 sau nµy.
VÒ lý do vµ ®éng c¬ cña nh÷ng ngêi nhËp c? T¹i sao
hä l¹i tõ bá quª h¬ng, Tæ quèc vît ®¹i d¬ng víi nhiÒu
hiÓm nguy ®Ó ®Õn nh÷ng vïng ®Êt hoµn toµn xa l¹,
hoang d¹i, vµ nhiÒu rñi ro? Cã thÓ ®èi víi riªng tõng c¸
nh©n th× sÏ cã rÊt nhiÒu lý do kh¸c nhau, nhng cã thÓ
kh¸i qu¸t nh÷ng ®éng c¬ vµ lý do ®Ó nh÷ng ngêi ®Þnh
c t¹i Mü thêi kú ®Çu lµ:
- Nh÷ng cuéc chiÕn tranh, nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng, ®·
t¹o ra lµn sãng ngêi ph¶i bá quª h¬ng, bá nhµ cöa ®Ó ch¹y
l¸nh n¹n: "Sau n¨m 1680, níc Anh kh«ng cßn lµ nguån
cung cÊp chÝnh cña dßng ngêi nhËp c. Hµng ngh×n ngêi di
t¶n ®· rêi lôc ®Þa ch©u ¢u ®Ó l¸nh n¹n chiÕn tranh.
NhiÒu ngêi rêi quª cha ®Êt tæ cña hä ®Ó tho¸t c¶nh
12
nghÌo ®ãi do sù ®µn ¸p cña chÝnh phñ cïng n¹n chiÕm
®Êt v¾ng mÆt g©y ra" [29, tr. 40].
- Do ®ãi kÐm, thÊt nghiÖp, nî nÇn, ph¶i tõ bá quª h-
¬ng, tæ quèc t×m kÕ mu sinh
- Do bÞ ®µn ¸p t«n gi¸o, truy bøc chÝnh trÞ, ¸p chÕ
t tëng, ch¸n ghÐt nÒn cai trÞ ®éc tµi cña vua chóa vµ trËt
tù phong kiÕn, muèn ch¹y khái ch©u ¢u ®Ó t×m tù do,
mong muèn ®îc hµnh ®¹o vµ truyÒn ®¹o, mong muèn ®îc
thÓ hiÖn c¸c ý tëng chÝnh trÞ v× mét x· héi míi c«ng b»ng
tèt ®Ñp h¬n.
Tõ nh÷ng ®éng c¬ trªn, céng víi sù t«i luyÖn qua
thö th¸ch trªn nh÷ng chuyÕn vît §¹i D¬ng b·o tè, thö
th¸ch trong nh÷ng cuéc chiÕn víi ngêi da ®á, thö th¸ch
trong cuéc khai ph¸ vïng ®Êt hoang d¹i ®· t¹o cho nh÷ng
ngêi ®Þnh c nh÷ng tÝnh c¸ch chung. §ã lµ tinh thÇn l¹c
quan,n¨ng ®éng, ý chÝ tù lËp v¬n lªn, vµ sù kh¸t khao tù
do, c«ng b»ng, sù mong muèn thiÕt lËp mét x· héi míi an
ninh vµ thÞnh vîng:
HÇu hÕt ngêi d©n Mü cho r»ng thêi kú di c lµ
giai ®o¹n anh hïng. Nh÷ng ngêi ®µn «ng vµ ®µn
bµ thêng ®îc cæ vò bëi ý thøc vÒ sø mÖnh thÇn
th¸nh hay sù theo ®uæi mét cuéc sèng trän vÑn vµ
c«ng b»ng h¬n víi cuéc sèng ë ch©u ¢u ®· kh«ng
qu¶n hiÓm nguy gian khã vît §¹i T©y D¬ng, tÊn
c«ng vµo sù hoang d¹i, dùng nªn c¸c khu ®Þnh c
®«ng ®óc vµ thÞnh vîng, vµ b»ng c¸ch nµo ®ã vÉn
cã thêi gian ®Ó t¹o ra c¸c thÓ chÕ tù do mµ thËm
13
chÝ cho ®Õn ngµy nay vÉn lµ nÒn t¶ng cña x· héi
d©n chñ [16, tr. 3].
TÊt nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ®øc tÝnh tèt ®Ñp ®ã,
nh÷ng ngêi ®Þnh c cßn mang nh÷ng t©m lý tiªu cùc mµ
cuéc tranh giµnh vÊt v¶ ®Ó mu sinh t¹o nªn nh chñ nghÜa
c¸ nh©n, tÝnh tù do th¸i qu¸, lu«n c¹nh tranh ®Ó chiÕn
th¾ng hay nh÷ng mong muèn vÒ cuéc sèng vËt chÊt v«
h¹n ®é: "H¬n mét x· héi nµo kh¸c, x· héi Mü lu«n lu«n
ch¹y ®ua ®Ó thÝch nghi, ®Ó giµnh th¾ng lîi, KÎ m¹nh
nuèt chöng kÎ yÕu, ®êi lµ c¸nh rõng rËm, trong ®ã kh«n
th× sèng mèng th× chÕt" [32, tr. 39]. Hay nh nhµ v¨n
Ph¸p De Tocqueville trong t¸c phÈm LuËn vÒ nÒn d©n chñ
Mü viÕt 1803 ®¸nh gi¸: ë Mü mäi thø ®Òu dùa vµo mÆt
vËt chÊt cña cuéc sèng, sù chiÕm h÷u cña c¶i vµ sù thµnh
®¹t c¸ nh©n ®îc ®o b»ng møc ®é giµu sang, t©m lý Êy
rÊt khã tranh khái dÉn ®Õn tham lam v« h¹n ®é.
Nghiªn cøu vÒ nh÷ng ®éng c¬ cña nh÷ng ngêi ®Õn
®Þnh c ë Mü, còng nh biÕt ®îc tÝnh c¸ch cña hä míi gióp
chóng ta hiÓu ®îc cuéc c¸ch m¹ng Mü, còng nh qu¸ tr×nh
nh÷ng ®¹i biÓu cña thuéc ®Þa ®Êu tranh x©y dùng hiÕn
ph¸p Hoa Kú. Bëi v× rÊt nhiÒu nh÷ng t tëng nh÷ng tÝnh
c¸ch ®îc ph¸n ¸nh trong qu¸ tr×nh th¶o luËn x©y dùng
hiÕn ph¸p còng trong néi dung cña hiÕn ph¸p.VÝ dô quyÒn
tù chñ cña c¸c bang, quyÒn tù do cña ngêi d©n ®îc thÓ
hiÖn ë mêi tu chÝnh ¸n ®Çu tiªn.
1.2. Nhu cÇu thµnh lËp ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng
quèc Hoa Kú
14
1.2.1. C¸ch m¹ng Mü vµ sù ra ®êi cña chÕ ®é
hîp bang
KÓ tõ n¨m 1607 ®Õn n¨m 1829, mêi ba thuéc ®Þa
cña V¬ng quèc Anh ®· h×nh thµnh. Céng ®ång x· héi cña
mêi ba thuéc ®Þa nµy vËn hµnh kh¸c nhau nhng ®Òu cã
chung hai ®Æc ®iÓm lín: Mét lµ, céng ®ång ngêi ®Þnh c
ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña Anh quèc vµ sù qu¶n lý cña
ChÝnh phñ Anh: "Mêi ba thuéc ®Þa mµ ngêi ta thiÕt lËp ë
ch©u Mü díi mét h×nh thøc ®éc lËp kh¸c h¼n thuéc ®Þa
cò, coi nh mét bé phËn t¸ch tõ chÝnh quèc ra, hoÆc do mét
c«ng ty th¬ng m¹i cña ChÝnh quèc thiÕt lËp nªn" [36, tr.
161]. Cßn bé m¸y qu¶n lý x· héi ë c¸c thuéc ®Þa th× mét
sè do vua Anh chØ ®Þnh, mét sè do ngêi ®Þnh c bÇu nªn
vµ ®îc Anh quèc thõa nhËn: "Mêi ba thuéc ®Þa ®Çu tiªn lµ
do ngêi Anh cai trÞ. LuËt ph¸p, c¬ cÊu tæ chøc chÝnh
quyÒn, ®êi sèng v¨n hãa x· héi thuéc ®Þa Mü chñ yÕu
mang ®Æc ®iÓm Anglo - Saxon" [39, tr. 95]. Hai lµ, c¸c
thuéc ®Þa cã tÝnh tù qu¶n cao. §Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng lý do ®· ph©n tÝch ë trªn, nh÷ng ngêi ®Õn
®Þnh c ë thuéc ®Þa mong muèn cuéc sèng tù do ®Çy ®ñ
h¬n ë ch©u ¢u, muèn tho¸t khái nh÷ng rµng buéc vÒ
chÝnh trÞ, t tëng, t«n gi¸o cña ch©u ¢u, nhÊt lµ cña Anh
quèc. ChÝnh v× vËy, ë vïng ®Êt míi hä ®· cè g¾ng tæ
chøc nªn nh÷ng ®Þnh chÕ chÝnh trÞ ph¸p lý míi ®Ó b¶o
vÖ quyÒn tù do cña hä, còng nh xu híng tho¸t khái sù phô
thuéc vµo V¬ng quèc Anh. Hai ®Æc ®iÓm nµy t¹o ra hai
quan ®iÓm, mét quan ®iÓm mong muèn sù che chë b¶o
15
hé cña ChÝnh quèc chèng l¹i c¸c cuéc ®ét kÝch cña ngêi da
®á vµ sù nhßm ngã cña Ph¸p vµ T©y Ban Nha, mét quan
®iÓm l¹i muèn v¬n lªn tù tæ chøc chÝnh quyÒn ®Ó giµnh
lÊy ®éc lËp.
Anh quèc ®· ¸p dông nhiÒu chÝnh s¸ch kh¾t khe
cña ®èi víi thuéc ®Þa nh chÝnh s¸ch cÊm thuéc ®Þa ph¸t
hµnh tiÒn giÊy n¨m 1764: "Còng trong n¨m 1764, NghÞ
viÖn ®· ra lÖnh cÊm c¸c thuéc ®Þa ph¸t hµnh tiÒn giÊy.
Nhê ®ã c¸c c«ng d©n cã thÓ thanh to¸n ®èi víi c¸c chñ nî
t¹i Anh. Mét sè lín trong c¸c thuéc ®Þa, nhÊt lµ t¹i phÝa
nam, c¶m thÊy m×nh lµ n¹n nh©n trùc tiÕp cña biÖn ph¸p
nµy" [15, tr. 91]. ChÝnh s¸ch vÒ thuÕ nh ®¹o luËt ThuÕ
d¸n tem (Stemp Atc) n¨m 1765: "§¹o luËt nµy b¾t buéc
ph¶i d¸n c¸c con niªm vµo ®ñ c¸c thø giÊy tê, v¨n kiÖn
ngêi d©n kh«ng thÓ thiÕu. C¸c con niªm nµy cã gi¸ tõ nöa
pency tíi mêi b¶ng Anh. §¹o luËt ban hµnh ®· t¹o nªn mét
lµn sãng ph¶n ®èi vµ kiÕn nghÞ víi nh÷ng hµnh ®éng bÊt
tu©n ph¸p luËt kÓ c¶ b¹o ®éng" [15, tr. 92]. C¸c chÝnh
s¸ch nµy cña chÝnh quyÒn Anh ®· lµm cho ngêi d©n thuéc
®Þa v« cïng bÊt m·n vµ chØ chê c¬ héi lµ bïng næ thµnh
c¸ch m¹ng: "C¸c chÝnh quyÒn nèi tiÕp nhau t¹i Lu©n §«n
®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p t¹i chç xem lµ hîp lý, nhng t¹i
c¸c thuéc ®Þa, chØ cã thÓ kh¬i lªn ngän löa cña cuéc næi
dËy. Cho tíi lóc nµy, sù kh¸ng cù chØ lµ lÎ tÎ vµ kh«ng cã
tæ chøc" [15, tr. 93].
Trªn ®©y lµ nh÷ng m©u thuÉn x· héi lµ nguyªn
nh©n cña c¸ch m¹ng Mü, nhng sÏ lµ sai lÇm vµ cha ®Çy
®ñ nÕu chóng ta kh«ng ®Ò cËp ®Õn ®Õn c¸c yÕu tè vµ
16
c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®· trùc tiÕp kh¬i nguån cho c¸ch
m¹ng Mü. §ã lµ sù ph¸t triÓn vÒ gi¸o dôc, v¨n ho¸, t«n
gi¸o ë thuéc ®Þa, lµ sù tiÕp thu c¸c t tëng chÝnh trÞ ph¸p
lý tiÕn bé cña ThÕ kû ¸nh s¸ng. Nh÷ng t tëng tiÕn bé nµy
®· trë thµnh vò khÝ lý luËn cho nh÷ng nhµ lËp quèc Mü, nã
®· t¹o ra mét thÕ hÖ tµi n¨ng ®Ó sau nµy trë thµnh
nh÷ng nhµ lËp quèc kiÕn t¹o nªn mét m« h×nh chÝnh
quyÒn míi ë níc Mü:
Tuy nhiªn yÕu tè quan träng nhÊt t¹o nªn
kho¶ng c¸ch mçi ngµy mét lín gi÷a chÝnh quèc vµ
thuéc ®Þa ®ã lµ sù phæ biÕn mét c¸ch hÕt søc
réng r·i t¹i c¸c thuéc ®Þa c¸c t tëng vµ häc thuyÕt
céng hßa hoÆc ®Çy nghi kþ ®èi víi tÊt c¶ mäi
h×nh thøc ®éc tµi vµ ®éc ®o¸n cña chñ nghÜa
qu©n chñ. C¸c t¸c phÈm cña John Milton vµ John
Locke gÆp thÊy ë ®©y m¶nh ®Êt rÊt ®Æc biÖt
mµu mì. Hai bé kh¶o luËn vÒ chÝnh quyÒn d©n sù
cña J. Locke nhÊt lµ tËp hai ®îc coi lµ chÊt chøa
mÇm mèng cña B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp cña Hoa
Kú. Kh¸ nhiÒu ngêi Mü, vµ c¶ tÇng líp cã häc, ®·
®ång ý víi quan ®iÓm t¸o b¹o cña nhµ t tëng ngêi
Anh nµy: nhiÖm vô cao c¶ cña nhµ níc lµ b¶o vÖ sù
sèng, tù do vµ quyÒn t h÷u cña mçi c«ng d©n.
quyÒn lùc chÝnh trÞ thuéc vÒ nh©n d©n vµ nh©n
d©n ñy quyÒn cho chÝnh quyÒn. ChØ lµ c¬ quan
®îc ñy nhiÖm, chÝnh quyÒn cã phËn sù thi hµnh
v× quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi ñy quyÒn cho m×nh
quyÒn bÝnh hä ®· giao cho m×nh. NÕu chÝnh
quyÒn vi ph¹m nh÷ng quyÒn tù nhiªn cña c«ng
17
d©n, nh÷ng ngêi c«ng d©n cã quyÒn vµ bæn phËn
b·i nhiÖm [15, tr. 89].
Nh÷ng t tëng nµy gãp phÇn chuÈn bÞ chu ®¸o cho
viÖc x©y dùng mét chÝnh quyÒn vÒ sau : "Mét hÖ thèng
chÝnh quyÒn mµ nhµ triÕt häc Anh John locke gãp phÇn
x©y dùng ®· ®îc chuÈn bÞ mét c¸ch chu ®¸o, tØ mØ cho
thuéc ®Þa míi. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nã lµ xãa
bá ®îc sù tÝnh to¸n nh»m t¹o ra tÇng líp quý téc cha
truyÒn con nèi" [29, tr. 31].
Do Anh quèc thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch hµ kh¾c vµ
nh÷ng ®¹o luËt thuÕ ®¸nh vµo kinh tÕ cña ngêi cña ngêi
®Þnh c, nªn d©n chóng thuéc ®Þa ®· bÊt m·n vµ nhiÒu
lÇn næi dËy chèng l¹i mÉu quèc. §Ó phong trµo næi dËy
giµnh ®îc kÕt qu¶ cao h¬n, nh÷ng ngêi ®Þnh c ®· cã s¸ng
kiÕn tæ chøc §¹i héi thuéc ®Þa lÇn thø nhÊt ngµy mïng 5
th¸ng 9 n¨m 1774 ë Philadelphia thuéc Pennsylavani. §¹i
héi cã hai quyÕt ®Þnh chñ yÕu díi ®©y:
Mét lµ, §¹i héi göi kiÕn nghÞ cña thuéc ®Þa lªn Vua
vµ NghÞ viÖn Anh yªu cÇu chÊn chØnh l¹i c¸c thiÖt h¹i ®·
g©y nªn mét c¸ch bÊt c«ng cho c¸c thuéc ®Þa. KiÕn nghÞ
cña thuéc ®Þa cßn ®ßi quyÒn vÒ tù do vµ tµi s¶n cho ngêi
lËp nghiÖp, quyÒn Ên ®Þnh thuÕ cña c¸c thuéc ®Þa vµ
trong khi chê ®îi nhµ Vua bµy tá thiÖn chÝ cña m×nh, §¹i
héi ñng hé viÖc t¸i ph¸t ®éng phong trµo ®ßi tÈy chay
hµng hãa Anh quèc.
Hai lµ, §¹i héi thµnh lËp HiÖp héi lôc ®Þa ®Ó dÉn
d¾t phong trµo. HiÖp héi chñ tr¬ng khÝch lÖ nh÷ng ®Þa
ph¬ng xãa bá nh÷ng tµn d cña chÝnh quyÒn Hoµng gia,
18
chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp, ®ång thêi
chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó vò trang khi cÇn: "Hä b¾t
®Çu thu thËp c¸c trang thiÕt bÞ qu©n sù vµ ®éng viªn
binh sÜ. Vµ hä ®· thæi bïng c«ng luËn nh»m t¹o nªn nhiÖt
t×nh c¸ch m¹ng" [29, tr.78].
Tuy §¹i héi thuéc ®Þa lÇn thø nhÊt cha ®i ®Õn
quyÕt ®Þnh thµnh lËp mét chÕ ®é ®éc lËp, nhng râ rµng
®©y lµ mét bíc chuÈn bÞ quan träng vÒ t tëng vµ tæ chøc
cho mét chÕ ®é trong t¬ng lai.
Khi biÕt r»ng nh÷ng kiÕn nghÞ ®ßi quyÒn tù do
kh«ng ®îc vua Anh chÊp nhËn, §¹i héi thuéc ®Þa lÇn thø
hai ®· ®îc tæ chøc vµo ngµy 10 th¸ng 5 n¨m 1775 t¹i
Philadelphia bang Pennsylavani. §¹i héi ®· cã hai quyÕt
®Þnh quan träng: Mét lµ quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh chiÕn
tranh vò trang víi qu©n ®éi Anh; vµ hai lµ quyÕt ®Þnh
thµnh lËp Lùc lîng vò trang lôc ®Þa thay cho lùc lîng d©n
qu©n thuéc ®Þa, ®ång thêi cö ®¹i t¸ Geoge Washington
(1732 - 1799) lµm Tæng t lÖnh lùc lîng vò trang Mü. Díi sù
l·nh ®¹o cña Washington nhiÒu trËn ®¸nh ¸c liÖt ®· næ
ra, th¾ng cã, thua cã cuéc chiÕn cha cã håi kÕt, nhng cã
®iÒu ®îc kh¼ng ®Þnh lµ c¸c thuéc ®Þa ®· thùc sù t¸ch
khái Anh quèc vµ chØ chê mét tuyªn bè chÝnh thøc mµ
th«i: "Vµo ngµy 10 th¸ng 5 tøc lµ ®óng mét n¨m sau §¹i
héi thuéc ®Þa lÇn thø hai, mét nghÞ quyÕt ®· ®îc th«ng
qua kªu gäi ly khai. Lóc nµy chØ cÇn mét b¶n tuyªn ng«n
theo ®óng thñ tôc vµ nghi thøc mµ th«i" [29, tr. 81]. §¸p
øng lêi kªu gäi ®ã, mét ñy ban gåm n¨m ngêi do Thomas
Jefferson (1743 - 1826) ngêi bang Virginia ®øng ®Çu ®·
so¹n th¶o b¶n Tuyªn ng«n vµ ®îc c«ng bè vµo ngµy mïng 4
19
th¸ng 7 n¨m 1776, chÝnh thøc tuyªn bè ra ®êi mét quèc gia
míi, ®éc lËp hoµn toµn víi V¬ng quèc Anh. VÒ sau ngµy 4
th¸ng 7 n¨m 1776 ®îc coi lµ ngµy quèc kh¸nh cña Hîp
chóng quèc Hoa Kú: "Trªn ph¹m vi réng lín, t¸c phÈm cña
Jefferson, B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp ®îc th«ng qua ngµy 4
th¸ng 7 n¨m 1776 kh«ng chØ tuyªn bè ra cña mét quèc gia
míi mµ cßn tr×nh bµy mét triÕt lý vÒ tù do cña con ngêi,
®iÒu ®ã ®· trë thµnh ®éng lùc trong toµn bé thÕ giíi"
[29, tr. 82]. TiÕng väng vÒ mét t tëng tù do vµ ®éc lËp
trong B¶n tuyªn ng«n nµy, h¬n mét tr¨m n¨m sau, ngµy 2
th¸ng 9 n¨m 1945, ë bªn kia bê Th¸i B×nh D¬ng, l¹i vang
lªn mét lÇn n÷a trong B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp cña Hå Chñ
tÞch ®Ó khai sinh mét quèc gia míi lµ níc ViÖt Nam d©n
chñ céng hßa. Sau khi tuyªn bè ®éc lËp víi Anh, nh÷ng ng-
êi ®Þnh c ë c¸c thuéc ®Þa ®· lËp ra nhµ níc cña m×nh. §¹i
héi lôc ®Þa lÇn thø hai ®· ho¹t ®éng nh mét nhµ níc liªn
bang: "C¸c ®iÒu kho¶n cña Hîp bang ®îc th«ng qua mét
c¸ch khã kh¨n vµo n¨m 1777, ®îc phª chuÈn cßn khã kh¨n
h¬n n÷a vµo n¨m 1781, ®· lµ nh÷ng cè g¾ng ®Çu tiªn
cña c¸c thuéc ®Þa trªn con ®êng ®i ®Õn mét chÝnh
quyÒn trung ¬ng" [15, tr. 121].
1.2.2. Nh÷ng yÕu kÐm cña chÕ ®é Hîp bang vµ
nhu cÇu thµnh lËp ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng
quèc Hoa Kú
Sau khi tuyªn bè sù ra ®êi cña quèc gia, chÝnh
quyÒn Mü vËn hµnh theo HiÕn ph¸p lóc ®ã víi tªn gäi lµ
C¸c ®iÒu kho¶n Hîp bang gåm mêi ba ®iÒu ®îc phª duyÖt
vµ cã hiÖu lùc n¨m 1781. Theo quy ®Þnh cña C¸c ®iÒu
20
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Hoa Kú tuy lµ quèc gia trÎ so víi nhiÒu quèc gia cã bÒ
dµy lÞch sö nh Anh, Ph¸p, §øc, ý, Trung Quèc... nhng Hoa
Kú ®· thu hót ®îc sù quan t©m cña nhiÒu níc, nhiÒu nhµ
khoa häc muèn nghiªn cøu quèc gia nµy: "Mü lµ níc lín, giµu
vµ m¹nh hµng ®Çu thÕ giíi, cã tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt cao
vÒ nhiÒu mÆt, ®· dÝnh mòi vµo nhiÒu níc, g©y ra nhiÒu
cuéc chiÕn tranh vµ còng cã vai trß to lín trong viÖc gi¶i
quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò quèc tÕ" [34, tr. 50]. Hay nh t¸c gi¶
cuèn "V¨n minh Hoa Kú", Jean-Pierre Fichou viÕt: "Trong
vßng ba thÕ kû, ®Êt níc nµy ®· ®îc g¸n vai trß lµ mét m«
h×nh mÉu hoÆc lµ vËt ®èi chøng cho toµn cÇu, nã ®·
s¸ng t¹o ra mét chÕ ®é ®éc ®¸o b»ng c¸ch dùng nªn mét
quan niÖm kh¸c vÒ cuéc sèng" [32, tr. 3]. Hoa Kú ®Æc
biÖt v× lµ mét trong nh÷ng níc giµu hµng ®Çu thÕ giíi,
tæng thu nhËp GDP cña Hoa Kú b»ng c¶ cña NhËt B¶n vµ
T©y ¢u céng l¹i. §Æc biÖt, v× Hoa Kú lµ níc t b¶n ph¸t
triÓn nhÊt, kinh tÕ Hoa Kú ®îc coi lµ ®Çu tµu cña kinh tÕ
thÕ giíi. Khi nghiªn cøu vÒ m« h×nh nhµ níc Céng hßa
Tæng thèng, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu chÕ ®é
Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú. T¹i sao vËy? V× chÕ
®é Tæng thèng Hoa Kú lµ m« h×nh xuÊt hiÖn ®Çu tiªn cña
chÝnh thÓ céng hßa Tæng thèng, lµ "n¬i ®Çu tiªn d¹ng
cÇm quyÒn nµy ®îc thiÕt lËp" [50, tr. 106], lµ "h×nh thøc
chÝnh thÓ céng hßa Tæng thèng lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö
®îc thiÕt lËp ë Mü vµo cuèi thÕ kû 18" [2, tr. 44] ®ång
1
thêi lµ m« h×nh ®Æc trng, tiªu biÓu cña chÝnh thÓ céng
hßa Tæng thèng. ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa
Kú còng lµ m« h×nh ¸p dông ®iÓn h×nh nhÊt häc thuyÕt
ph©n quyÒn trong tæ chøc quyÒn lùc nhµ níc, hay nh
PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung nhËn xÐt t¹i Gi¸o tr×nh luËt
hiÕn ph¸p c¸c níc t b¶n: "Lo¹i h×nh nµy ®îc ¸p dông mét
c¸ch t¬ng ®èi phæ biÕn ë c¸c níc t b¶n ch©u Mü, mµ
khu«n mÉu cña nã lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú" [9, tr. 131].
V× nh÷ng lý do trªn t¸c gi¶ ®· chän "ChÕ ®é Tæng
thèng hîp chóng quèc Hoa Kú - sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn" lµm ®Ò tµi nghiªn cøu.
Trong t×nh h×nh hiÖn nay, ViÖt Nam ®ang x©y
dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, chóng ta ®ang
rÊt cÇn kinh nghiÖm, cÇn lý luËn vÒ x©y dùng nhµ níc
ph¸p quyÒn cña c¸c níc trªn thÕ giíi. Chóng ta kh«ng ph¶i
häc tËp ®Ó sao chÐp m¸y mãc mµ häc tËp víi tinh thÇn
cÇu thÞ, häc tËp ®Ó chóng ta t×m ra vµ vËn dông nh÷ng -
u ®iÓm nh t¸c gi¶ Th¸i VÜnh Th¾ng viÕt trong T¹p chÝ
Nghiªn cøu LËp ph¸p, ®ã lµ nh÷ng "h¹t nh©n hîp lý trong
tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh phñ t s¶n" [51, tr. 26]
vµo hoµn c¶nh ViÖt Nam, ®Ó x©y dùng mét Nhµ níc ph¸p
quyÒn ViÖt Nam cña d©n do d©n vµ v× d©n. Khi nghiªn
cøu ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú t¸c gi¶
mong muèn lµm phong phó thªm kiÕn thøc lý luËn vÒ nhµ
níc vµ ph¸p luËt ®ång thêi cè g¾ng t×m nh÷ng ®iÓm hîp
lý vµ cha hîp lý cña m« h×nh nµy ®Ó cã thÓ vËn dông mét
phÇn nµo ®ã vµo ViÖt Nam: "Chóng ta cã thÓ häc hái ®îc
g× tõ qu¸ tr×nh so¹n th¶o HiÕn ph¸p Mü trong viÖc x©y
2
dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn; x©y dùng mét chÝnh quyÒn
m¹nh vµ cã hiÖu qu¶" [21, tr. 9].
Riªng víi Hoa Kú, §¶ng vµ Nhµ níc ®· thùc hiÖn
chÝnh s¸ch: "ViÖt Nam më réng giao lu vµ hîp t¸c víi tÊt c¶
c¸c níc trªn thÕ giíi, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ vµ
x· héi, trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn
vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi
bé cña nhau, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi" (§iÒu 14 HiÕn
ph¸p 1992), v× vËy ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®· b×nh thêng
hãa quan hÖ vµ ký HiÖp íc th¬ng m¹i ViÖt - Mü. ViÖc t×m
hiÓu bé m¸y nhµ níc Hoa Kú còng nh ph¸p luËt Hoa Kú lµ
c«ng viÖc rÊt cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña quèc gia v×
khi chóng ta giao lu víi ®èi t¸c nµo, víi quèc gia nµo, chóng
ta ph¶i biÕt ngêi biÕt ta "tri bØ tri kû, b¸ch ph¸t b¸ch
tróng". Ngoµi ra, khi chóng ta nghiªn cøu nh÷ng ®Þnh chÕ
nhµ níc Hoa Kú lµ chóng ta ®· t¨ng cêng sù hiÓu biÕt lÉn
nhau vµ qua ®ã, thóc ®Èy quan hÖ ViÖt Nam Hoa Kú cµng
tiÕn triÓn theo híng cã lîi cho hai níc, còng nh cho khu vùc
vµ quèc tÕ.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
Tríc ®©y do Mü vµ ViÖt Nam ë hai bªn trËn tuyÕn
cña cuéc chiÕn tranh kÐo dµi hai m¬i n¨m, tiÕp theo lµ
chÝnh s¸ch bao v©y cÊm vËn cña Mü ®èi víi ViÖt Nam,
nªn viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ chÕ ®é Tæng thèng Hoa
Kú kh«ng ®îc giíi nghiªn cøu luËt häc ViÖt Nam quan t©m
nhiÒu. Sau khi ViÖt Nam b×nh thêng hãa quan hÖ víi Mü
th× viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ nhµ níc Mü ®îc quan
t©m nhiÒu h¬n. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia ®· xuÊt
3
b¶n mét sè s¸ch vÒ nhµ níc Mü do c¸c t¸c gi¶ ViÖt Nam
dÞch nh Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh quyÒn Mü cña TS. TrÇn ThÞ
Th¸i Hµ vµ ®ång sù dÞch n¨m 1999; Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö
níc Mü, NguyÔn ChiÕn vµ ®ång sù dÞch n¨m 2000; LÞch
sö míi cña níc Mü, DiÖu H¬ng vµ ®ång sù dÞch n¨m 2003;
Quèc héi vµ c¸c thµnh viªn, TrÇn Xu©n Danh vµ ®ång sù
dÞch n¨m 2002... Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa th«ng tin xuÊt b¶n
cuèn LÞch sö níc Mü do Lª Minh §øc vµ ®ång sù dÞch n¨m
1994; cuèn Bèn hai ®êi Tæng thèng Hoa Kú do Héi Khoa
häc lÞch sö ViÖt Nam dÞch n¨m 1998. C¸c häc gi¶ ViÖt
Nam còng c«ng bè mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÝnh
trÞ vµ chÝnh quyÒn Mü nh HÖ thèng chÝnh trÞ Mü do TS.
Vò §¨ng Hinh chñ biªn; Hoa Kú tiÕn tr×nh v¨n hãa chÝnh
trÞ do PGS.TS §ç Léc DiÖp chñ biªn; ThÓ chÕ chÝnh trÞ
thÕ giíi ®¬ng ®¹i do PGS.TS D¬ng Xu©n Ngäc chñ biªn.
LuËt hiÕn ph¸p ®èi chiÕu cña PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung.
Mét sè luËn ¸n, luËn v¨n viÕt vÒ chÕ ®é Tæng thèng Hoa
Kú nh LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc "HÖ thèng kiÒm chÕ ®èi
träng trong hiÕn ph¸p Mü" n¨m 1998 cña t¸c gi¶ NguyÔn
ThÞ HiÒn. Còng trong n¨m 1998 sinh viªn Hoµng Trung
nghÜa lµm luËn v¨n tèt nghiÖp chuyªn ngµnh Quèc tÕ häc
víi ®Ò tµi "ChÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú". N¨m 2001 sinh
viªn Tr¬ng ThÞ Thïy Dung, khoa LuËt trêng §¹i häc Quèc
gia Hµ Néi lµm luËn v¨n tèt nghiÖp chuyªn ngµnh luËt víi
®Ò tµi "ChÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú". Ngoµi ra, cã mét sè
bµi viÕt liªn quan ®Õn chÕ ®é Tæng thèng Mü nh "Vai trß
cña Tæng thèng trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch
®èi Mü" cña t¸c gi¶ Lª Linh Lan trong t¹p chÝ Nghiªn cøu
4
quèc tÕ, th¸ng 12/2002; bµi "HÖ thèng c¬ quan t ph¸p cña
nhµ níc t s¶n" cña t¸c gi¶ Th¸i VÜnh Th¾ng trong T¹p chÝ
LuËt häc, sè 3, sè 5 n¨m 1996. C¸c t¸c phÈm, c¸c c«ng
tr×nh khoa häc vµ c¸c bµi viÕt trªn ®· nghiªn cøu mét
c¸ch kh¸i qu¸t vµ t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ nhµ níc Mü trªn
c¸c mÆt chÝnh trÞ, v¨n hãa, lÞch sö, thÓ chÕ nhµ níc, tuy
nhiªn nghiªn cøu s©u vµ ®i riªng vÒ chÕ ®é Tæng thèng
Hoa Kú qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th× cha cã.
Hai b¶n luËn v¨n vÒ chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú míi chØ
dõng l¹i ë møc ®é nhÊt ®Þnh tr×nh bµy vÒ ®Æc ®iÓm
cña chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú, cha ®i s©u ph©n tÝch
qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ®Æc ®iÓm vµ sù ph¸t triÓn cña
chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú, cha lý gi¶i t¹i sao Mü l¹i chän
chÕ ®é Tæng thèng khi x©y dùng m« h×nh chÝnh quyÒn.
Tõ t×nh h×nh vµ lý do trªn t¸c gi¶ luËn ¸n m¹nh d¹n tiÕp
thu kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn vµ ®i s©u vµo
t×m hiÓu nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh, nh÷ng ®Æc
®iÓm næi bËt vµ sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Tæng thèng
Hoa Kú.
Môc ®Ých cña luËn v¨n
- Tr×nh bµy qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph©n tÝch c¸c
®Æc ®iÓm chÕ ®é Hîp chóng quèc Hoa Kú. Xem xÐt qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña chÕ ®é Hîp chóng quèc Hoa Kú th«ng
qua ba ngµnh quyÒn lùc: lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t ph¸p.
- Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn, rót ra mét sè khuyÕn
nghÞ víi mong muèn ®ãng gãp chót Ýt vµo kiÕn thøc vÒ
nhµ níc Mü ®Ó cã thÓ vËn dông vµo hoµn c¶nh ViÖt Nam.
5
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn v¨n dùa trªn ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa
M¸c - Lªnin, dùa trªn c¸c häc thuyÕt chÝnh trÞ ph¸p lý vÒ
nhµ níc vµ ph¸p luËt. Ngoµi ra, luËn v¨n cßn dïng c¸c ph-
¬ng ph¸p chøng minh, thèng kª, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng
hîp, diÔn gi¶i, quy n¹p, quan s¸t ®Ó tiÕn hµnh xem xÐt
®¸nh gi¸ c¸c tµi liÖu, sù kiÖn.
§èi tîng nghiªn cøu
§èi tîng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ chÕ ®é Hîp chóng
quèc Hoa Kú trªn c¬ së lÞch sö ph¸t triÓn vµ trªn c¬ së
HiÕn ph¸p Mü.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ chÝnh thÓ céng
hßa Tæng thèng Mü mµ chñ yÕu hÖ thèng c¬ quan quyÒn
lùc ë trung ¬ng theo chiÒu ngang.
KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu
tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Sù h×nh thµnh chÕ ®é Tæng thèng Hîp
chóng quèc Hoa Kú.
Ch¬ng 2: §Æc ®iÓm cña chÕ ®é Tæng thèng Hîp
chóng quèc Hoa Kú.
Ch¬ng 3: Sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Tæng thèng Hîp
chóng quèc Hoa Kú.
6
Ch¬ng 1
sù h×nh thµnh chÕ ®é Tæng thèng
hîp chóng quèc hoa kú
1.1. Sù h×nh thµnh mêi ba bang nguyªn khai ®Çu tiªn
Sau khi nhµ hµng h¶i C«l«ng (1450-1506) t×m ra
ch©u Mü n¨m 1492, c¸c níc T©y Ban Nha, Anh, Ph¸p, Hµ
Lan liªn tôc göi c¸c ®oµn th¸m hiÓm vµ tiÕn hµnh nh÷ng
cuéc khai th¸c tµi nguyªn, bu«n b¸n, vµ ®a ngêi ®Õn khai
ph¸ vµ ®Þnh c ë vïng ®Êt míi T©n thÕ giíi nµy. Trong sè
c¸c níc trªn, Anh quèc cã thÓ víi vÞ trÝ ®Þa lý hoµn toµn
bao bäc bëi biÓn c¶ nªn buéc hä ph¶i ph¸t triÓn ®éi tµu
thñy vµ hµng h¶i v× vËy hä ®· cã nh÷ng h¹m ®éi kh¸
m¹nh. Céng vµo ®ã, Anh quèc cã thÓ chÕ chÝnh trÞ ph¸p
lý tiÕn bé h¬n c¸c níc kh¸c nªn Anh quèc hïng m¹nh h¬n
vµ cã d· t©m chiÕm vïng T©n thÕ giíi lµm thuéc ®Þa.
ChÝnh v× vËy mµ vïng ®Êt míi ch©u Mü ®· xuÊt hiÖn c¸c
thuéc ®Þa Anh vµ chÞu ¶nh hëng bëi Vua Anh còng nh c¸c
®Þnh chÕ ph¸p lý cña «ng ta. LÞch sö cßn ghi l¹i sù kiÖn
sau khi Vua Jacques ®Ö nhÊt kÕ vÞ n÷ hoµng Elizabeth
n¨m 1603, th× ®Õn n¨m 1606 «ng ta ban ¢n chiÕu cho
c«ng ty Virginia (cßn cã tªn gäi kh¸c lµ c«ng ty London)
[29, tr. 19] ®îc phÐp x©y dùng c¸c khu ®Þnh c ë mÐp bê
§¹i T©y D¬ng thuéc ch©u Mü. Vïng ®Êt ®Þnh c Êy ®îc
®Æt tªn lµ Virginia vµ sau nµy trë thµnh bang ®Çu tiªn
trong sè mêi ba bang nguyªn khai ®Ó hîp thµnh quèc gia
míi víi tªn gäi lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú. Khi vua Jacques
®Ö nhÊt ban chiÕu ngoµi viÖc cho phÐp c«ng ty Virginia,
7
x©y dùng c¸c khu ®Þnh c, bu«n b¸n, chuyÓn c¸c c d©n tõ
ch©u ©u sang cßn cho phÐp c¸c c d©n míi ®Þnh c vèn lµ
c¸c c d©n Anh quèc ®îc hëng c¸c quy chÕ ph¸p lý t¬ng tù
nh khi hä cßn ë Anh quèc: "¢n chiÕu kh¼ng ®Þnh r»ng,
tÊt c¶ c¸c di d©n ®Òu ®îc hëng mäi quyÒn tù do vèn lµ
cña hä khi hä cßn ë chÝnh quèc nh thÓ hä sinh ra vµ c ngô
trong níc Anh, nghÜa lµ hä ph¶i ®îc b¶o vÖ cña b¶n §¹i
hiÕn Ch¬ng vµ Th«ng luËt" [15, tr. 27] (§¹i hiÕn ch¬ng lµ
v¨n b¶n cã 63 ®iÒu, lµ b¶n giao kÌo gi÷a nhµ vua vµ thÇn
d©n gåm quý téc, thÞ d©n, n«ng d©n, nh»m h¹n chÕ sù
®éc ®o¸n cña nhµ vua, x¸c nhËn quyÒn tù trÞ cña c¸c
thµnh phè vµ quyÒn tù do ®i l¹i bu«n b¸n, ®îc ký díi thêi
vua Gi«n n¨m 1215 [55, tr. 168]. Cßn Th«ng luËt lµ luËt
ph¸p ph¸t sinh tõ nh÷ng ph¸n quyÕt cña tßa ¸n gäi lµ
ph¸n quyÕt t ph¸p ®Ó ph©n biÖt víi luËt ph¸p do quèc héi
lµm ra vµ ban hµnh [35, tr. 5]). ViÖc vua Anh ban ¢n chiÕu
cho c«ng ty Virginia kÌm theo c¸c ®Þnh chÕ ph¸p lý mµ c
d©n ë vïng ®Êt míi nµy ®îc hëng lµ nh»m c¸c môc ®Ých:
Kh¼ng ®Þnh vai trß cña vua Anh víi thuéc ®Þa míi, duy tr×
ph¸p luËt cña Anh quèc víi c¸c c d©n, ®éng viªn c¸c c d©n
vît qua nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc mµ bÊt cø cuéc khai ph¸
c¸c vïng ®Êt míi nµo còng gÆp ph¶i. Nhng cã ®iÒu mµ vua
Anh kh«ng ngê tíi, ®ã lµ nh÷ng ®Þnh chÕ ph¸p lý cña Anh
quèc ®· ®îc ngêi ®Þnh c vËn dông vµ rót kinh nghiÖm,
®Ó cïng víi t tëng t×m kiÕm tù do ®· t¹o tiÒn ®Ò cho
nh÷ng ngêi d©n ®Þnh c lËp ra nh÷ng ®Þnh chÕ ph¸p lý
®Ó h¹n chÕ quyÒn lùc cña MÉu quèc, còng nh t×m kiÕm
cho m×nh mét m« h×nh chÝnh quyÒn gièng vua Anh nhng
còng kh¸c vua Anh:
8
Vµo ngµy 30 th¸ng 7 n¨m 1619 héi nghÞ ®Çu
tiªn c¸c ®¹i biÓu ngêi Anh t¹i ch©u Mü ®îc tæ chøc
t¹i nhµ thê cña Jamestown (Jamestown lµ thµnh phè
®Çu tiªn ®îc ngêi ®Þnh c thµnh lËp t¹i thuéc ®Þa
n¨m 1607). Ngoµi vÞ thèng ®èc vµ s¸u cè vÊn cña
«ng, c¬ quan lËp ph¸p nµy gåm hai hai nhµ t s¶n.
Jamestown bÇu ra hai ®¹i biÓu vµ mçi ®ån ®iÒn
trong sè mêi ®ån ®iÒn b¾t ®Çu mäc lªn xung
quanh Jamestown bÇu ra hai ®¹i biÓu. §îc gäi víi
c¸i tªn lµ viÖn c¸c nhµ t s¶n, viÖn lËp ph¸p nµy
chÝnh lµ mÇm mèng cña ngµnh lËp ph¸p t¬ng lai
cña Virginia [15, tr. 30].
Thùc tÕ, trong héi nghÞ lËp hiÕn 1787, b¶n kÕ ho¹ch
cña bang Virginia ®Ö tr×nh vÒ x©y dùng m« h×nh nhµ níc
Liªn bang lµ nÒn t¶ng cho héi nghÞ nµy th¶o luËn vµ khi
Hîp chóng quèc Hoa Kú ra ®êi, chÝnh bang Virginia ®·
cung cÊp ba Tæng thèng næi tiÕng lµ Thomas Jefferson
(1743-1826), James Madison (1751-1826), James
Monroe(1758-1834) vµ ®îc gäi lµ" triÒu ®¹i Virginia" [24,
tr. 629]. Sù kiÖn ngêi ®Þnh c ®Õn Virginia n¨m 1606 vµ
nhÊt lµ sau khi x©y dùng thµnh phè Jamestown n¨m 1607
vÒ sau ®îc coi lµ lÞch sö b¾t ®Çu cña níc Mü: "LÞch sö níc
Mü b¾t ®Çu tõ n¨m 1607, khi níc Anh thµnh lËp thµnh phè
Jamestown, qu¶n lý thuéc ®Þa b»ng luËt ph¸p, bÇu chÝnh
phñ, thèng ®èc chÞu tr¸ch nhiÖm tríc N÷ hoµng" [25, tr.
159].
TiÕp sau Virginia, lÇn lît mêi hai vïng ®Êt míi suèt däc ven §¹i
T©y D¬ng ®· dÇn trë thµnh thuéc ®Þa cña Anh quèc. Cã n¬i ®îc
thµnh lËp do vua Anh ban ¢n chiÕu, cã n¬i do vua Anh c«ng nhËn sù
9
hiÖn h÷u cña thuéc ®Þa, cã n¬i do Anh chiÕm cña Hµ Lan, Ph¸p hay
T©y Ban Nha. §ã lµ:
Tªn bang N¨m thµnh
lËp
Virginia 1624
Massachussettes 1691
Rhode Island 1644
New Hampshire 1670
Connecticut 1662
New Jersey 1664
New York 1674
Pennsyvania 1682
Delawre (ghi chó: New Jersey, Delawre chiÕm 1702
cña Hµ Lan)
B¾c Carolina 1729
Nam Carolina 1729
Maryland 1729
Georgia 1732
Nguån: [15].
Nh vËy, sau h¬n mét tr¨m n¨m tõ 1607 ®Õn 1732,
mÆc dï Anh quèc ®Õn sau T©y Ban Nha vµ mét sè níc
kh¸c, nhng ®· x¸c lËp ®îc mêi ba thuéc ®Þa trªn vïng ®Êt
ch©u Mü: "Nh thÕ Ph¸p kh«ng cßn mÈu ®Êt nµo trªn lôc
®Þa B¾c Mü, mét níc Anh th¾ng trËn vµ m¹nh víi mét níc
T©y Ban Nha rÊt yÕu" [15, tr. 67]. Mêi ba bang nguyªn
khai nµy lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt tù nhiªn cÇn thiÕt ®Ó h×nh
thµnh quèc gia Hoa Kú sau nµy.
VÒ c d©n mêi ba thuéc ®Þa cña V¬ng quèc Anh
10
Tríc tiªn, do ngêi ch©u ¢u t×m ra ch©u Mü do ®ã
ngêi ®Õn ®Þnh c ë c¸c thuéc ®Þa nµy lµ ngêi ch©u ¢u.
Ngêi ®Õn ®Þnh c ë ®©y rÊt ®a d¹ng cã ngêi T©y Ban
Nha, ngêi Hµ Lan, Ph¸p, Bå §µo Nha, Thôy §iÓn, §øc, ý…
Nhng ngêi Anh lµ ®«ng ®¶o nhÊt: "PhÇn lín d©n ®Þnh c
tíi Mü vµo thÕ Kû XVII lµ ngêi Anh, nhng còng cã c¶ ngêi
Hµ Lan, Thôy §iÓn vµ §øc, mét sè tÝn ®å Tin lµnh Ph¸p,
vµ c¸c nhãm r¶i r¸c ngêi T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, ý"
[29, tr. 40]. §iÒu ®ã còng lµ dÔ hiÓu v× c¸c thuéc ®Þa lµ
cña Anh nªn ngêi Anh ®Õn ®©y lµ thuËn lîi nhÊt vµ cã
nhiÒu giao lu nhÊt. Còng trong thêi gian nµy do vÉn cßn
duy tr× chÕ ®é n« lÖ, v× vËy sè ngêi ®Þnh c cßn bao gåm
c¶ sè lîng nh©n c«ng n« lÖ ®îc mang tõ ch©u Phi ®Õn.
Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm nµy gióp chóng ta gi¶i thÝch v×
sao c¸c ®Þnh chÕ chÝnh trÞ ph¸p lý cña Nhµ níc Hoa Kú l¹i
cã nh÷ng nÐt gièng víi Anh quèc còng nh gióp chóng ta
hiÓu thªm vÒ cuéc ®Êu tranh ®Ó x©y dùng chÝnh quyÒn
liªn bang gi÷a c¸c bang cã chÕ ®é n« lÖ vµ c¸c bang
kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ. Chóng ta cïng xem xÐt b¶ng thèng
kª sau:
Sè ngêi di c ®Õn vïng thuéc ®Þa Anh ë ch©u Mü
®Õn n¨m 1780
(Ngh×n ngêi)
NhËp c tõ
NhËp c tríc
n¨m 1700 - Tæng sè
n¨m 1700
1780
Tõ ch©u ¢u 395 438 833
Tõ ch©u Phi 344 1.303 1.647
Tæng sè 739 1741 2480
11
Nguån: [16].
Qua b¶ng thèng kª trªn chóng ta cã mét sè nhËn xÐt
sau ®©y:
- Thêi kú nµy ngêi ®Þnh c chØ gåm ngêi ch©u ¢u vµ
ngêi n« lÖ ch©u Phi, cha cã ngêi ch©u ¸ vµ ch©u óc v×
vËy c¸c yÕu tè chÝnh trÞ ph¸p lý v¨n hãa chÞu ¶nh cña
ch©u ¢u lµ chñ yÕu;
- Ngêi ®Þnh c lóc ®Çu kh«ng nhiÒu vµ t¨ng dÇn cho
nªn ®Ó h×nh thµnh céng ®ång ngêi Mü mÊt trªn mét tr¨m
n¨m;
- Sè ngêi lµ n« lÖ ch©u Phi t¨ng nhanh chãng, ®iÒu
®ã chøng tá chÕ ®é n« lÖ ë ch©u Mü vµ ch©u Phi vÉn tån
t¹i vµ ®©y lµ mét trong nh÷ng lý do t¹o nªn cuéc néi
chiÕn 1861-1865 sau nµy.
VÒ lý do vµ ®éng c¬ cña nh÷ng ngêi nhËp c? T¹i sao
hä l¹i tõ bá quª h¬ng, Tæ quèc vît ®¹i d¬ng víi nhiÒu
hiÓm nguy ®Ó ®Õn nh÷ng vïng ®Êt hoµn toµn xa l¹,
hoang d¹i, vµ nhiÒu rñi ro? Cã thÓ ®èi víi riªng tõng c¸
nh©n th× sÏ cã rÊt nhiÒu lý do kh¸c nhau, nhng cã thÓ
kh¸i qu¸t nh÷ng ®éng c¬ vµ lý do ®Ó nh÷ng ngêi ®Þnh
c t¹i Mü thêi kú ®Çu lµ:
- Nh÷ng cuéc chiÕn tranh, nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng, ®·
t¹o ra lµn sãng ngêi ph¶i bá quª h¬ng, bá nhµ cöa ®Ó ch¹y
l¸nh n¹n: "Sau n¨m 1680, níc Anh kh«ng cßn lµ nguån
cung cÊp chÝnh cña dßng ngêi nhËp c. Hµng ngh×n ngêi di
t¶n ®· rêi lôc ®Þa ch©u ¢u ®Ó l¸nh n¹n chiÕn tranh.
NhiÒu ngêi rêi quª cha ®Êt tæ cña hä ®Ó tho¸t c¶nh
12
nghÌo ®ãi do sù ®µn ¸p cña chÝnh phñ cïng n¹n chiÕm
®Êt v¾ng mÆt g©y ra" [29, tr. 40].
- Do ®ãi kÐm, thÊt nghiÖp, nî nÇn, ph¶i tõ bá quª h-
¬ng, tæ quèc t×m kÕ mu sinh
- Do bÞ ®µn ¸p t«n gi¸o, truy bøc chÝnh trÞ, ¸p chÕ
t tëng, ch¸n ghÐt nÒn cai trÞ ®éc tµi cña vua chóa vµ trËt
tù phong kiÕn, muèn ch¹y khái ch©u ¢u ®Ó t×m tù do,
mong muèn ®îc hµnh ®¹o vµ truyÒn ®¹o, mong muèn ®îc
thÓ hiÖn c¸c ý tëng chÝnh trÞ v× mét x· héi míi c«ng b»ng
tèt ®Ñp h¬n.
Tõ nh÷ng ®éng c¬ trªn, céng víi sù t«i luyÖn qua
thö th¸ch trªn nh÷ng chuyÕn vît §¹i D¬ng b·o tè, thö
th¸ch trong nh÷ng cuéc chiÕn víi ngêi da ®á, thö th¸ch
trong cuéc khai ph¸ vïng ®Êt hoang d¹i ®· t¹o cho nh÷ng
ngêi ®Þnh c nh÷ng tÝnh c¸ch chung. §ã lµ tinh thÇn l¹c
quan,n¨ng ®éng, ý chÝ tù lËp v¬n lªn, vµ sù kh¸t khao tù
do, c«ng b»ng, sù mong muèn thiÕt lËp mét x· héi míi an
ninh vµ thÞnh vîng:
HÇu hÕt ngêi d©n Mü cho r»ng thêi kú di c lµ
giai ®o¹n anh hïng. Nh÷ng ngêi ®µn «ng vµ ®µn
bµ thêng ®îc cæ vò bëi ý thøc vÒ sø mÖnh thÇn
th¸nh hay sù theo ®uæi mét cuéc sèng trän vÑn vµ
c«ng b»ng h¬n víi cuéc sèng ë ch©u ¢u ®· kh«ng
qu¶n hiÓm nguy gian khã vît §¹i T©y D¬ng, tÊn
c«ng vµo sù hoang d¹i, dùng nªn c¸c khu ®Þnh c
®«ng ®óc vµ thÞnh vîng, vµ b»ng c¸ch nµo ®ã vÉn
cã thêi gian ®Ó t¹o ra c¸c thÓ chÕ tù do mµ thËm
13
chÝ cho ®Õn ngµy nay vÉn lµ nÒn t¶ng cña x· héi
d©n chñ [16, tr. 3].
TÊt nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ®øc tÝnh tèt ®Ñp ®ã,
nh÷ng ngêi ®Þnh c cßn mang nh÷ng t©m lý tiªu cùc mµ
cuéc tranh giµnh vÊt v¶ ®Ó mu sinh t¹o nªn nh chñ nghÜa
c¸ nh©n, tÝnh tù do th¸i qu¸, lu«n c¹nh tranh ®Ó chiÕn
th¾ng hay nh÷ng mong muèn vÒ cuéc sèng vËt chÊt v«
h¹n ®é: "H¬n mét x· héi nµo kh¸c, x· héi Mü lu«n lu«n
ch¹y ®ua ®Ó thÝch nghi, ®Ó giµnh th¾ng lîi, KÎ m¹nh
nuèt chöng kÎ yÕu, ®êi lµ c¸nh rõng rËm, trong ®ã kh«n
th× sèng mèng th× chÕt" [32, tr. 39]. Hay nh nhµ v¨n
Ph¸p De Tocqueville trong t¸c phÈm LuËn vÒ nÒn d©n chñ
Mü viÕt 1803 ®¸nh gi¸: ë Mü mäi thø ®Òu dùa vµo mÆt
vËt chÊt cña cuéc sèng, sù chiÕm h÷u cña c¶i vµ sù thµnh
®¹t c¸ nh©n ®îc ®o b»ng møc ®é giµu sang, t©m lý Êy
rÊt khã tranh khái dÉn ®Õn tham lam v« h¹n ®é.
Nghiªn cøu vÒ nh÷ng ®éng c¬ cña nh÷ng ngêi ®Õn
®Þnh c ë Mü, còng nh biÕt ®îc tÝnh c¸ch cña hä míi gióp
chóng ta hiÓu ®îc cuéc c¸ch m¹ng Mü, còng nh qu¸ tr×nh
nh÷ng ®¹i biÓu cña thuéc ®Þa ®Êu tranh x©y dùng hiÕn
ph¸p Hoa Kú. Bëi v× rÊt nhiÒu nh÷ng t tëng nh÷ng tÝnh
c¸ch ®îc ph¸n ¸nh trong qu¸ tr×nh th¶o luËn x©y dùng
hiÕn ph¸p còng trong néi dung cña hiÕn ph¸p.VÝ dô quyÒn
tù chñ cña c¸c bang, quyÒn tù do cña ngêi d©n ®îc thÓ
hiÖn ë mêi tu chÝnh ¸n ®Çu tiªn.
1.2. Nhu cÇu thµnh lËp ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng
quèc Hoa Kú
14
1.2.1. C¸ch m¹ng Mü vµ sù ra ®êi cña chÕ ®é
hîp bang
KÓ tõ n¨m 1607 ®Õn n¨m 1829, mêi ba thuéc ®Þa
cña V¬ng quèc Anh ®· h×nh thµnh. Céng ®ång x· héi cña
mêi ba thuéc ®Þa nµy vËn hµnh kh¸c nhau nhng ®Òu cã
chung hai ®Æc ®iÓm lín: Mét lµ, céng ®ång ngêi ®Þnh c
ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña Anh quèc vµ sù qu¶n lý cña
ChÝnh phñ Anh: "Mêi ba thuéc ®Þa mµ ngêi ta thiÕt lËp ë
ch©u Mü díi mét h×nh thøc ®éc lËp kh¸c h¼n thuéc ®Þa
cò, coi nh mét bé phËn t¸ch tõ chÝnh quèc ra, hoÆc do mét
c«ng ty th¬ng m¹i cña ChÝnh quèc thiÕt lËp nªn" [36, tr.
161]. Cßn bé m¸y qu¶n lý x· héi ë c¸c thuéc ®Þa th× mét
sè do vua Anh chØ ®Þnh, mét sè do ngêi ®Þnh c bÇu nªn
vµ ®îc Anh quèc thõa nhËn: "Mêi ba thuéc ®Þa ®Çu tiªn lµ
do ngêi Anh cai trÞ. LuËt ph¸p, c¬ cÊu tæ chøc chÝnh
quyÒn, ®êi sèng v¨n hãa x· héi thuéc ®Þa Mü chñ yÕu
mang ®Æc ®iÓm Anglo - Saxon" [39, tr. 95]. Hai lµ, c¸c
thuéc ®Þa cã tÝnh tù qu¶n cao. §Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng lý do ®· ph©n tÝch ë trªn, nh÷ng ngêi ®Õn
®Þnh c ë thuéc ®Þa mong muèn cuéc sèng tù do ®Çy ®ñ
h¬n ë ch©u ¢u, muèn tho¸t khái nh÷ng rµng buéc vÒ
chÝnh trÞ, t tëng, t«n gi¸o cña ch©u ¢u, nhÊt lµ cña Anh
quèc. ChÝnh v× vËy, ë vïng ®Êt míi hä ®· cè g¾ng tæ
chøc nªn nh÷ng ®Þnh chÕ chÝnh trÞ ph¸p lý míi ®Ó b¶o
vÖ quyÒn tù do cña hä, còng nh xu híng tho¸t khái sù phô
thuéc vµo V¬ng quèc Anh. Hai ®Æc ®iÓm nµy t¹o ra hai
quan ®iÓm, mét quan ®iÓm mong muèn sù che chë b¶o
15
hé cña ChÝnh quèc chèng l¹i c¸c cuéc ®ét kÝch cña ngêi da
®á vµ sù nhßm ngã cña Ph¸p vµ T©y Ban Nha, mét quan
®iÓm l¹i muèn v¬n lªn tù tæ chøc chÝnh quyÒn ®Ó giµnh
lÊy ®éc lËp.
Anh quèc ®· ¸p dông nhiÒu chÝnh s¸ch kh¾t khe
cña ®èi víi thuéc ®Þa nh chÝnh s¸ch cÊm thuéc ®Þa ph¸t
hµnh tiÒn giÊy n¨m 1764: "Còng trong n¨m 1764, NghÞ
viÖn ®· ra lÖnh cÊm c¸c thuéc ®Þa ph¸t hµnh tiÒn giÊy.
Nhê ®ã c¸c c«ng d©n cã thÓ thanh to¸n ®èi víi c¸c chñ nî
t¹i Anh. Mét sè lín trong c¸c thuéc ®Þa, nhÊt lµ t¹i phÝa
nam, c¶m thÊy m×nh lµ n¹n nh©n trùc tiÕp cña biÖn ph¸p
nµy" [15, tr. 91]. ChÝnh s¸ch vÒ thuÕ nh ®¹o luËt ThuÕ
d¸n tem (Stemp Atc) n¨m 1765: "§¹o luËt nµy b¾t buéc
ph¶i d¸n c¸c con niªm vµo ®ñ c¸c thø giÊy tê, v¨n kiÖn
ngêi d©n kh«ng thÓ thiÕu. C¸c con niªm nµy cã gi¸ tõ nöa
pency tíi mêi b¶ng Anh. §¹o luËt ban hµnh ®· t¹o nªn mét
lµn sãng ph¶n ®èi vµ kiÕn nghÞ víi nh÷ng hµnh ®éng bÊt
tu©n ph¸p luËt kÓ c¶ b¹o ®éng" [15, tr. 92]. C¸c chÝnh
s¸ch nµy cña chÝnh quyÒn Anh ®· lµm cho ngêi d©n thuéc
®Þa v« cïng bÊt m·n vµ chØ chê c¬ héi lµ bïng næ thµnh
c¸ch m¹ng: "C¸c chÝnh quyÒn nèi tiÕp nhau t¹i Lu©n §«n
®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p t¹i chç xem lµ hîp lý, nhng t¹i
c¸c thuéc ®Þa, chØ cã thÓ kh¬i lªn ngän löa cña cuéc næi
dËy. Cho tíi lóc nµy, sù kh¸ng cù chØ lµ lÎ tÎ vµ kh«ng cã
tæ chøc" [15, tr. 93].
Trªn ®©y lµ nh÷ng m©u thuÉn x· héi lµ nguyªn
nh©n cña c¸ch m¹ng Mü, nhng sÏ lµ sai lÇm vµ cha ®Çy
®ñ nÕu chóng ta kh«ng ®Ò cËp ®Õn ®Õn c¸c yÕu tè vµ
16
c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®· trùc tiÕp kh¬i nguån cho c¸ch
m¹ng Mü. §ã lµ sù ph¸t triÓn vÒ gi¸o dôc, v¨n ho¸, t«n
gi¸o ë thuéc ®Þa, lµ sù tiÕp thu c¸c t tëng chÝnh trÞ ph¸p
lý tiÕn bé cña ThÕ kû ¸nh s¸ng. Nh÷ng t tëng tiÕn bé nµy
®· trë thµnh vò khÝ lý luËn cho nh÷ng nhµ lËp quèc Mü, nã
®· t¹o ra mét thÕ hÖ tµi n¨ng ®Ó sau nµy trë thµnh
nh÷ng nhµ lËp quèc kiÕn t¹o nªn mét m« h×nh chÝnh
quyÒn míi ë níc Mü:
Tuy nhiªn yÕu tè quan träng nhÊt t¹o nªn
kho¶ng c¸ch mçi ngµy mét lín gi÷a chÝnh quèc vµ
thuéc ®Þa ®ã lµ sù phæ biÕn mét c¸ch hÕt søc
réng r·i t¹i c¸c thuéc ®Þa c¸c t tëng vµ häc thuyÕt
céng hßa hoÆc ®Çy nghi kþ ®èi víi tÊt c¶ mäi
h×nh thøc ®éc tµi vµ ®éc ®o¸n cña chñ nghÜa
qu©n chñ. C¸c t¸c phÈm cña John Milton vµ John
Locke gÆp thÊy ë ®©y m¶nh ®Êt rÊt ®Æc biÖt
mµu mì. Hai bé kh¶o luËn vÒ chÝnh quyÒn d©n sù
cña J. Locke nhÊt lµ tËp hai ®îc coi lµ chÊt chøa
mÇm mèng cña B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp cña Hoa
Kú. Kh¸ nhiÒu ngêi Mü, vµ c¶ tÇng líp cã häc, ®·
®ång ý víi quan ®iÓm t¸o b¹o cña nhµ t tëng ngêi
Anh nµy: nhiÖm vô cao c¶ cña nhµ níc lµ b¶o vÖ sù
sèng, tù do vµ quyÒn t h÷u cña mçi c«ng d©n.
quyÒn lùc chÝnh trÞ thuéc vÒ nh©n d©n vµ nh©n
d©n ñy quyÒn cho chÝnh quyÒn. ChØ lµ c¬ quan
®îc ñy nhiÖm, chÝnh quyÒn cã phËn sù thi hµnh
v× quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi ñy quyÒn cho m×nh
quyÒn bÝnh hä ®· giao cho m×nh. NÕu chÝnh
quyÒn vi ph¹m nh÷ng quyÒn tù nhiªn cña c«ng
17
d©n, nh÷ng ngêi c«ng d©n cã quyÒn vµ bæn phËn
b·i nhiÖm [15, tr. 89].
Nh÷ng t tëng nµy gãp phÇn chuÈn bÞ chu ®¸o cho
viÖc x©y dùng mét chÝnh quyÒn vÒ sau : "Mét hÖ thèng
chÝnh quyÒn mµ nhµ triÕt häc Anh John locke gãp phÇn
x©y dùng ®· ®îc chuÈn bÞ mét c¸ch chu ®¸o, tØ mØ cho
thuéc ®Þa míi. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nã lµ xãa
bá ®îc sù tÝnh to¸n nh»m t¹o ra tÇng líp quý téc cha
truyÒn con nèi" [29, tr. 31].
Do Anh quèc thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch hµ kh¾c vµ
nh÷ng ®¹o luËt thuÕ ®¸nh vµo kinh tÕ cña ngêi cña ngêi
®Þnh c, nªn d©n chóng thuéc ®Þa ®· bÊt m·n vµ nhiÒu
lÇn næi dËy chèng l¹i mÉu quèc. §Ó phong trµo næi dËy
giµnh ®îc kÕt qu¶ cao h¬n, nh÷ng ngêi ®Þnh c ®· cã s¸ng
kiÕn tæ chøc §¹i héi thuéc ®Þa lÇn thø nhÊt ngµy mïng 5
th¸ng 9 n¨m 1774 ë Philadelphia thuéc Pennsylavani. §¹i
héi cã hai quyÕt ®Þnh chñ yÕu díi ®©y:
Mét lµ, §¹i héi göi kiÕn nghÞ cña thuéc ®Þa lªn Vua
vµ NghÞ viÖn Anh yªu cÇu chÊn chØnh l¹i c¸c thiÖt h¹i ®·
g©y nªn mét c¸ch bÊt c«ng cho c¸c thuéc ®Þa. KiÕn nghÞ
cña thuéc ®Þa cßn ®ßi quyÒn vÒ tù do vµ tµi s¶n cho ngêi
lËp nghiÖp, quyÒn Ên ®Þnh thuÕ cña c¸c thuéc ®Þa vµ
trong khi chê ®îi nhµ Vua bµy tá thiÖn chÝ cña m×nh, §¹i
héi ñng hé viÖc t¸i ph¸t ®éng phong trµo ®ßi tÈy chay
hµng hãa Anh quèc.
Hai lµ, §¹i héi thµnh lËp HiÖp héi lôc ®Þa ®Ó dÉn
d¾t phong trµo. HiÖp héi chñ tr¬ng khÝch lÖ nh÷ng ®Þa
ph¬ng xãa bá nh÷ng tµn d cña chÝnh quyÒn Hoµng gia,
18
chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp, ®ång thêi
chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó vò trang khi cÇn: "Hä b¾t
®Çu thu thËp c¸c trang thiÕt bÞ qu©n sù vµ ®éng viªn
binh sÜ. Vµ hä ®· thæi bïng c«ng luËn nh»m t¹o nªn nhiÖt
t×nh c¸ch m¹ng" [29, tr.78].
Tuy §¹i héi thuéc ®Þa lÇn thø nhÊt cha ®i ®Õn
quyÕt ®Þnh thµnh lËp mét chÕ ®é ®éc lËp, nhng râ rµng
®©y lµ mét bíc chuÈn bÞ quan träng vÒ t tëng vµ tæ chøc
cho mét chÕ ®é trong t¬ng lai.
Khi biÕt r»ng nh÷ng kiÕn nghÞ ®ßi quyÒn tù do
kh«ng ®îc vua Anh chÊp nhËn, §¹i héi thuéc ®Þa lÇn thø
hai ®· ®îc tæ chøc vµo ngµy 10 th¸ng 5 n¨m 1775 t¹i
Philadelphia bang Pennsylavani. §¹i héi ®· cã hai quyÕt
®Þnh quan träng: Mét lµ quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh chiÕn
tranh vò trang víi qu©n ®éi Anh; vµ hai lµ quyÕt ®Þnh
thµnh lËp Lùc lîng vò trang lôc ®Þa thay cho lùc lîng d©n
qu©n thuéc ®Þa, ®ång thêi cö ®¹i t¸ Geoge Washington
(1732 - 1799) lµm Tæng t lÖnh lùc lîng vò trang Mü. Díi sù
l·nh ®¹o cña Washington nhiÒu trËn ®¸nh ¸c liÖt ®· næ
ra, th¾ng cã, thua cã cuéc chiÕn cha cã håi kÕt, nhng cã
®iÒu ®îc kh¼ng ®Þnh lµ c¸c thuéc ®Þa ®· thùc sù t¸ch
khái Anh quèc vµ chØ chê mét tuyªn bè chÝnh thøc mµ
th«i: "Vµo ngµy 10 th¸ng 5 tøc lµ ®óng mét n¨m sau §¹i
héi thuéc ®Þa lÇn thø hai, mét nghÞ quyÕt ®· ®îc th«ng
qua kªu gäi ly khai. Lóc nµy chØ cÇn mét b¶n tuyªn ng«n
theo ®óng thñ tôc vµ nghi thøc mµ th«i" [29, tr. 81]. §¸p
øng lêi kªu gäi ®ã, mét ñy ban gåm n¨m ngêi do Thomas
Jefferson (1743 - 1826) ngêi bang Virginia ®øng ®Çu ®·
so¹n th¶o b¶n Tuyªn ng«n vµ ®îc c«ng bè vµo ngµy mïng 4
19
th¸ng 7 n¨m 1776, chÝnh thøc tuyªn bè ra ®êi mét quèc gia
míi, ®éc lËp hoµn toµn víi V¬ng quèc Anh. VÒ sau ngµy 4
th¸ng 7 n¨m 1776 ®îc coi lµ ngµy quèc kh¸nh cña Hîp
chóng quèc Hoa Kú: "Trªn ph¹m vi réng lín, t¸c phÈm cña
Jefferson, B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp ®îc th«ng qua ngµy 4
th¸ng 7 n¨m 1776 kh«ng chØ tuyªn bè ra cña mét quèc gia
míi mµ cßn tr×nh bµy mét triÕt lý vÒ tù do cña con ngêi,
®iÒu ®ã ®· trë thµnh ®éng lùc trong toµn bé thÕ giíi"
[29, tr. 82]. TiÕng väng vÒ mét t tëng tù do vµ ®éc lËp
trong B¶n tuyªn ng«n nµy, h¬n mét tr¨m n¨m sau, ngµy 2
th¸ng 9 n¨m 1945, ë bªn kia bê Th¸i B×nh D¬ng, l¹i vang
lªn mét lÇn n÷a trong B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp cña Hå Chñ
tÞch ®Ó khai sinh mét quèc gia míi lµ níc ViÖt Nam d©n
chñ céng hßa. Sau khi tuyªn bè ®éc lËp víi Anh, nh÷ng ng-
êi ®Þnh c ë c¸c thuéc ®Þa ®· lËp ra nhµ níc cña m×nh. §¹i
héi lôc ®Þa lÇn thø hai ®· ho¹t ®éng nh mét nhµ níc liªn
bang: "C¸c ®iÒu kho¶n cña Hîp bang ®îc th«ng qua mét
c¸ch khã kh¨n vµo n¨m 1777, ®îc phª chuÈn cßn khã kh¨n
h¬n n÷a vµo n¨m 1781, ®· lµ nh÷ng cè g¾ng ®Çu tiªn
cña c¸c thuéc ®Þa trªn con ®êng ®i ®Õn mét chÝnh
quyÒn trung ¬ng" [15, tr. 121].
1.2.2. Nh÷ng yÕu kÐm cña chÕ ®é Hîp bang vµ
nhu cÇu thµnh lËp ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng
quèc Hoa Kú
Sau khi tuyªn bè sù ra ®êi cña quèc gia, chÝnh
quyÒn Mü vËn hµnh theo HiÕn ph¸p lóc ®ã víi tªn gäi lµ
C¸c ®iÒu kho¶n Hîp bang gåm mêi ba ®iÒu ®îc phª duyÖt
vµ cã hiÖu lùc n¨m 1781. Theo quy ®Þnh cña C¸c ®iÒu
20